Israëlisch kabinet
staat op springen
Janos Kadar: van populaire leider tot politieke paria
Gorbatsjov en Mitterrand
willen bestand in Libanon
jamo sw-2
Na bijstelling 'vredesplan' door Shamir
Soldaten China voeren
Japanse toeristen weg
Griekse regering richt
zich op vier schandalen
HCHTEUCWHA
DONDERDAG 6 JULI 1989
BUITENLAND
PAGINA 5
TEL AVIV (AP) - In Israël dreigt een regeringscrisis te ontstaan. De Arbeiderspartij over
weegt uit de coalitie met het Likud-blok te stappen nu premier Shamir in zijn vredesplan
voor de bezette gebieden nieuwe voorwaarden heeft aangebracht ten nadele van de Pales-
tijnen.
Volgens leider van de Arbeiders
partij en minister van financiën Pe
res heeft Shamir het vredesproces
met diens nieuwe voorwaarden
Shamir deed belangrijke conces
sies aan de 'haviken' in zijn partij en
kon daardoor gisteren op het con
gres van zijn rechtse Likud-blok
de ketting gelegd". Peres ver- overeind blijven. Het congres
Daarnaast stelde hij dat er geen
PEKING (Rtr/AFP/DPA) - Met ma
chinegeweren gewapende Chinese
soldaten zijn gisteren in Peking Ja
panse toeristenbussen binnenge
drongen, zo hebben ooggetuigen
gemeld. De militairen namen video
en fotocamera's in beslag.
Eén van de getuigen verklaarde
tegen een buitenlandse verslagge
ver dat de bussen net het zwaarbe
waakte Tiananmenplein hadden be
zocht, waar de passagiers foto's en
opnamen hadden gemaakt. Op dat
plein sloeg het Chinese leger begin
juni op bloedige wijze de studenten
demonstraties voor meer democra
tie neer.
De Chinese soldaten volgden de
bussen naar de 'Vriendschapswin-
kel' voor buitenlandse bezoekers,
aan de oostkant van het Plein. Twee
militairen stapten de eerste bus bin
nen, namen plaats tussen de bange
toeristen en droegen de chauffeur
op door te rijden naar een onbeken
de plaats. De tweede bus volgde,
de getuigen konden niet zeg-
gebeurd is niet duidelijk. Peking weer normaal is. Een aantal
In de Chinese hoofdstad is sinds landen, waaronder Japan en de Ver-
20 mei, toen de studentenprotesten enigde Staten, hebben hun burgers
op hun hoogtepunt waren, de staat aangeraden niet naar China te rei-
beleg van kracht. Er patrouille-
derhandelingen gehouden zullen gen 0f (jaar soldaten waic»»
worden zolang de Palestijnse op- gestapt. Wat er met de derde bus
ren nog steeds troepen door de stra
ten en de belangrijkste gebouwen
en kruispunten worden bewaakt.
Op grond van de bepalingen van de
staat van beleg is het verboden de
soldaten te fotograferen.
Na het bloedbad van 4 juni zeiden
duizenden toeristen hun voorgeno
men vakantie naar China af. De ho
tels, die normaal gesproken volge
boekt zijn in deze tijd van het jaar,
hebben nu een bezettingsgraad van
minder dan 5 procent, ondanks de"
herhaalde verzekering van de Chi
nese autoriteiten dat de toestand in
De officiële Chinese media ma
ken nog steeds melding van de wij- laire
ze waarop het leger optreedt tegen niet uit het
de 'contra-revolutionairen'. Zo be-
maten en journalisten hebben van
de Chinese autoriteiten gisteren een
officiële mededeling gekregen met
een telefoonnummmer waarop 'ver
dachte personen' en 'ongewone in
cidenten' gemeld kunnen worden.
Dezelfde oproep werd begin juni,
na het ingrijpen van het leger, ver
spreid onder de inwoners van Pe
king.
Buitenlandse zakenmensen die
kantoor houden in het Citic-ge-
bouw, in de buurt van de Vriend
schapswinkel ten oosten van het
Plein, kregen deze week een circu-
hen werd aangeraden
am te kijken. De presi
dent van de Citic (Chinese Interna
len in ten minste tien steden in het dedeling: "Gelieve
noordwesten van het land een
groot aantal criminelen en contra
revolutionairen" heeft gearres
teerd.
eigen
klaarde dat zijn partij vandaag
een spoedzitting bijeen zou komen
bijeen om zich uit te spreken
Shamirs vredesplan, in het bijzon-
zich te beraden over de vraag of der over het daarin opgenomen
voortzetting van de coalitie met Li
kud onder deze omstandigheden
nog wel zin heeft. Hij voegde daar
aan toe dat een aantal leden van zijn
partij al tot de conclusie is gekomen
dat vertrek uit de regering en daar
mee een regeringscrisis onafwend
baar is.
De PLO maakte al eerder bezwa
ren tegen het vredesplan dat Sha
mir in mei presenteerde, omdat
daarin geen ruimte is voor een onaf
hankelijke Palestijnse staat. Maar
het plan werd niet zonder meer van
de hand gewezen. Dat is wel het ge
val nu Shamir dat plan verder heeft
uitgehold ten nadele van de Pales-
tijnen.
PLO-woordvoerder Abu Sharif
reageerde gisteren op de bijstelling
i het plan met de verklaring dat
voorstel om verkiezingen uit te
schrijven in de door Israel bezette
gebieden.
In Shamirs vredesvoorstel krij
gen de 1,7 miljoen Palestijnen in de
bezette gebieden het recht afge
vaardigden te kiezen voor onder
handelingen met de Israëlische re
gering over een beperkte vorm van
autonomie. De VS staan achter Sha
mirs plan en hebben gepoogd de
PLO ertoe te brengen met het in
nogal vage bewoordingen gestelde
plan akkoord te gaan Maar minister
James Baker heeft Israel ook opge
roepen om bezet gebied op te geven.
In zijn rede op het Likud-congres
bleek Shamir bereid zijn partijge
noten van de harde lijn tegemoet te
komen. Hij ging akkoord met hun
eis dat de Palestijnen in het door Is
raël geannexeerde oostelijke deel
van Jeruzalem van de verkiezingen
worden uitgesloten en dat eerst de
Palestijnse ppstand moet worden
beëindigd voordat vredesonder-
"Israel daarmee eens temeer be
wijst tegen vrede te zijn". Hij kon
digde aan dat de Palestijnse op
stand in de bezette gebieden nu on
verminderd zal doorgaan.
De Israëlische media hebben ge
meld dat de Palestijnse bevolking handelingen worden gestart,
diep teleurgesteld is door de opstel- Shamir stelde ook nog eens na-
ling van Shamir. Volgens enkele drukkelijk dat hij niet bereid is de
kranten is een verharding van het vestiging van een Palestijnse staat
geweld in de bezette gebieden, dat te accepteren en evenmin de deel
man de PLO aan de onderhan-
on- delingen aanvaardbaar acht.
Volgens een ingewijde heeft Sha
mir „een stemming over amende
menten op zijn vredesplan weten te
voorkomen door de door de havi
ken gewenste wijzigingen al in zijn
rede toe te zeggen. Met die conces
sies heeft hij zich vastgelegd op
punten die voor de Palestijnen
ronduit onaanvaardbaar zijn en de
toekomst van het hele vredesplan
op losse schroeven hebben gezet.
veiligheid niet het raam te openen,
niet naar buiten te kijken en niets
uit het raam te gooien. Als u zich
hier niet aan houdt dan bent u zelf
De buitenlanders die in Peking verantwoordelijk voor de gevaarlij-
onen zijn indirect ingeschakeld ke gevolgen". Het Citic-gebouw
j de heksenjacht op de contra-re- werd 7 juni door Chinese soldaten
)lutionaireri. Buitenlandse diplo- met mitrailleurs beschoten.
ATHENE (AFP/Rtr) - De nieuwe door regering en parlement. De mi-
Griekse regering heeft gisteren a
vraag dat indien
gekondigd dat vier grote schanda- het zogenoemde 'katharsis-proces'
len onder de vorige socialistische (reiniging) dat de coalitie a
aantal handreikin-
i 540 Palestijnen en 23 Is
raëli's het leven heeft gekost, nu on
vermijdelijk.
Verontreinigiiig
dreigt Moskou
te verstikken
Demonstranten in Tel Aviv betuigen hun afkeer van de plannen van de Likud-partij c
gen richting Palestijnen in het kader van het vredesproces terug te draaien.
PARIJS (AP/Rtr) - Sovjet-president
- Gorbatsjov en diens Franse ambt-
geno°t Mitterrand hebben gisteren
gezamenlijk opgeroepen tot
teren verplicht tot specifieke pun-
MOSKOU (Rtr) - Moskou wordt be
dreigd door verontreiniging en
dreigt te verstikken als geen maat- ten die zeer siecnt zuilen vallen dij middellijk bestand in Libanon Te
regelen worden genomen tegen de de Palestijnen. Hij zegde het Liukd- vens pleitten zij voor beëindiging
de wapenleveranties aan bij de
den de beide leiders hun steun aan
de pogingen van de Arabische Liga
om de Libanese crisis tot een oplos
sing te brengen. Tevens zeiden zij
dat de Sovjetunie en Frankrijk be-
Gorbatsjov en Mitterrand lieten
in hun verklaring weten ervan over
tuigd te zijn "dat Libanon een soe
verein, onafhankelijk, vereend land
moet blijven en dat zijn territoriale
stad vervuilen. Dit heeft de
Moskovskoja Pravda gisteren ge
meld.
Het blad citeerde uit een rapport
dat is opgesteld door de burgemees
ter van de Russische hoofdstad,"Va-
leri Sajkin. Deze schrijft daarin on
der meer dat zijn stad honderden
miljoenen guldens moet uitgeven
om het milieu te redden dat is ver
vuild door talloze mqtaalgieterijen,
chemische fabrieken en andere in
dustrieën die gevaarlijke dampen
uitstoten en afval in de riolering lo-
Volgens Sajkin leeft bijna de helft
van de acht miljoen Moskovieten
onder verontrustende milieu-om
standigheden. Zo lopen de kinde
ren langs de drukke ringwegen zes
keer zoveel kans ziek te worden dan
elders in de Sovjetunie. En verder
hebben de inwoners van Moskou 40
tot 60 procent meer ademha
lingstoornissen, aldus de burge
meester
voorgenomen verkiezingen te zul
len uitsluiten en garandeerde het
voortbestaan van de joodse neder
zettingen in de bezette gebieden.
burgeroorlog betrokken Libanese
groeperingen.
In een gezamenlijke verklaring
ia twee dagen van overleg betuig- Veiligheidsraad.
steunen, "in het bijzonder binnen middellijk staakt-het-vuren,
het raamwerk van de Veiligheids- ferm in acht genomen dient te wor-
raad van de Verenigde Naties". Bei- den". Volgens beide leiders is een
de landen zijn permanent lid van de bestand een noodzakelijke voor-
ken opnieuw naar de stembus wor
den geroepen, vermoedelijk in ok
tober.
Tijdens een persconferentie ver
klaarde de minister bij het bureau
de premier, Kanellopoulos, gis
teren dat het officiële justitéle on
derzoek de komende drie maanden
wordt gehouden. De vier schanda
len waar de onderzoeken op zijn ge
richt, betreffen:
- de affaire rond de zakenman Ge
orge Koskotas, de eigenaar van de
Bank van Kreta, die failliet ging en
een schuld van 400 miljoen gulden
naliet. De bankier, die wordt be
schuldigd van fraude en verduiste
ring, is gedetineerd in de Verenigde
Staten. Athene heeft zijn uitleve-
anp) ring gevraagd;
- de aanschaf van raketten en
Amerikaanse F-16 en Franse Mira-
ge-2000 gevechtsvliegtuigen - van
elk 40 stuks -, waarbij de prijs met
tw®e miljard gulden zou zijn ver
hoogd, welk bedrag volgens de be
schuldigingen in de zakken van Pa
sok-partijleden zou zijn verdwenen;
- de illegale uitvoer van graan, dat
in feite uit Joegoslavië kwam, naar
andere EG-litfstaten. De EG beboet
te in 1987 Griekenland daarvoor
met 5 miljoen gulden;
- vermeend illegaal afluisteren
van de telefoon door de Griekse
PTT.
Kanellopoulos onderstreepte dat
als zich aanwijzingen voordoen
voor nog 'onbekende schandalen'
deze ook zullen worden onderzocht
den leidt tot conclusies, er alles aan
wordt gedaan te zorgen dat "de
schandalen niet onder het tapijt ver
dwijnen".
President Polen
pas na bezoek
Bush gekozen
WARSCHAU (AP) - De presidents
verkiezing in Polen is uitgesteld tot
na het bezoek van de Amerikaanse
president George Bush volgende
week. Dit is gisteren bekendge
maakt door Politburolid Or-
zechowski, die tevens leider is van
de communistische fractie in de
Poolse Tweede Kamer, de Sejm.
Orzechowski deelde mee dat de
verkiezing, die dient te geschieden
door de Nationale Assemblee (de
voltallige vergadering van de Sejm
en de Senaat) pas na het bezoek van
Bush kan plaatsvinden aangezien
hoge regeringsfunctionarissen op 7
en 8 juli in het buitenland zijn en
daarna hun aandacht dienen te wij
den aan de ontvangst van de Ameri
kanen.
Het bezoek van Bush, die is uitge
nodigd door de Poolse leider gene
raal Wojciech Jaruzelski, vindt
plaats van 9 tot 11 juli. Het is de be
doeling dat Jaruzelski Bush tijdens
bezoeken aan Warschau en Gdansk
zal vergezellen.
Buitenland kort
Overstromingen
Bij overstromingen als gevolg van
zware regenval in het westen en
zuidoosten van China hebben de af
gelopen dagen zeker 64 mensen het
leven verloren en zijn rond 400.000
mensen dakloos geworden. Op veel
plaatsen zijn de verbindingen ver
broken en veel landbouwgrond is
ondergelopen.
Greenpeace
Tweehonderd Westduitse activis
ten van de milieu-organisatie
Greenpeace zijn gisteren een onder
deel van het grote chemieconcern
■Hoechst-AG bij Frankfurt binnen
gedrongen uit protest tegen de pro-
duktie van chemicaliën die de ozon
laag aantasten. De leiding van
Hoechst maakte onlangs bekend
dat zij de produktie van de chemica
liën in 1995 zal stopzetten. Green
peace wil een onmiddellijke stop.
ANC-kantoor
Het Afrikaans Nationaal Congres,
de in Zuidafrika verboden anti-
apartheidsbeweging, wil nog dit
jaar een informatiekantoor openen
in Washington. Het voornemen zal
naar verwachting protest uitlokken
van conservatieve Amerikaanse
groeperingen die bezwaar maken
tegen de Sovjet-steun die de Zuid-
afrikaanse organisatie geniet en te
gen haar marxistische gezindheid.
Abortus
Een Amerikaanse vrouwenorgani
satie heeft aangekondigd in oktober
een grote mars naar het Congres te
zullen organiseren ter'verdediging
van het recht op abortus. "We zullen
de grootste massa mobiliseren in de
geschiedenis van de vrouwenbewe
ging", zei voorzitter Molly Yard van
de Nationale Organisatie voor
Vrouwen.
waarde voor een contructieve dia
loog tussen de verschillende Liba
nese groeperingen.
Gorbatsjov kwam dinsdag in Pa
rijs aan voor een driedaags bezoek
aan Frankrijk. Gisteren bracht hij
een bezoek aan de Sorbonne in Pa
rijs, waar hij studenten en hooglera
ren de diepere bedoelingen van de
door hem geinitieerde perestroika
uit de doeken deed en de aanwezi
gen opriep te helpen een vrediger
wereld te c
De Jamo subwoofer-oplossinq,
muziekweergave -
die weinig
ruimte kost
MOSKOU - Duizenden Moskovieten hebben gisteren de laatste eer bewezen aan de overleden voormalige president
en minister van buitenlandse 'zaken van de Sovjetunie, Gromyko. Bloemen werden gelegd op het Novodjevitsj-
kerkhof in Moskou waar een sobere plechtigheid plaatsvond. Het Politburo-lid Vorotnikov sprak een korte grafre
de uit. Opmerkelijk veel hooggeplaatste Russische leiders ontbraken. Volgens waarnemers heeft daarbij een rol
gespeeld dat Gromyko werd gezien als een vertegenwoordiger van het tijdperk-Brezjnev, dat inmiddels wordt ge
zien als een periode van stagnatie en corruptie. (Foto epa>
Gorbatsjov pleitte in zijn rede
voor wereldwijde bescherming van
het milieu, een halt aan de morele
teloorgang en voor samenwerking
tussen mensen uit de sectoren van
cultuur, wetenschap en kunst in de
Sovjetunie en Frankrijk teneinde
de politieke en sociale problemen
van deze tijd op te lossen.
Dinsdagavond zei Gorbatsjov in
een toespraak tijdens een staats
banket dat het Kremlin nu dezelfde
idealen van vrijheid en gelijkheid is
toegedaan die aan de Franse Revo
lutie ten grondslag lagen. Hij sprak
zijn bereidheid uit de mensenrech
ten te waarborgen. Hij riep ook op
tot de totstandkoming van een
nieuw Europa, door de tegenstel
ling die sinds de Koude Oorlog tus
sen Oost en West bestaat te slech
ten.
Op een persconferentie stelde een
journalist de volgende vraag: "De
Fransen kennen u nu beetje beter,
maar sommige perioden uit uw le
ven blijven een mysterie. Meneer de
president, bent u gedoopt
Gorbatsjov: "Ja, ik ben gedoopt.
Daar is toch niets vreemds aan".
Subwoofetsysteem voor belere geluidsweergave! Een baskasi
de subwoofer. ergens in de kamer, en 2 kleine (slechfs 20
cm hoog) boxjes op de boekenplank of aan de muur geven
u meer luisferpiezier t jp
Nu mei gratis muurbeugels §6Ppfij§ Ojf&f
BUDAPEST Twee maanden ge
leden viel definitief de bijl voor een
politicus die zijn eigen systeem
overleefde. Janos Kadar werd 11
mei door het centraal comité van de
Hongaarse Socialistische Arbeiders
Partij met politiek pensioen ge
stuurd. Op de partijconferentie,
eind mei vorig jaar, kreeg Kadar als
dank voor bewezen diensten het
erebaantje van partijvoorzitter. Er
waren toen lovende woorden van
zijn opvolger als eerste secretaris
van de partij, Karoly Grosz.
door
Hans Geleijnse
Voor dit soort blijken van waarde
ring was op die elfde mei geen ruim
te meer. De man die vanaf zijn twin
tigste jaar de partij diende, werd een
politiek obstakel in de partij, die in
ijltempo veranderingen onderging.
Het centraal comité ontnam de ou
de leider het partijvoorzitterschap
en het lidmaatschap van het cen
traal comité.
Vrijwillig afscheid nemen kon
Kadar niet. Dat bleek bij die roem
ruchte partijconferentie vorig jaar
al. Pas op het laatste moment stem
de Kadar in met de constructie van
partijvoorzitter, een baan die hem
in elk geval nog de mogelijkheid
bood zijn gezag te doen gelden in
het centraal comité.
Op diezelfde partijconferentie, nu
door conservatieven beschreven als
een 'putsch', beet Kadar nog van
zich af. "Wij moeten alle aspiraties
in de richting van bourgeois-demo-
cratie en anarchie afwijzen. De lei
dende rol van de partij is onmisbaar
in de opbouw van het socialisme.
De principes van het democratisch
centralismemogen niet worden
verloochend, het organiseren van
fracties binnen de partij is ontoe
laatbaar", waarschuwde hij in zijn
openingsrede. Een jaar later heeft
de partij het parlementarisme
omarmd, komen er vrije verkiezin
gen met meer dan een partij, zijn er
zogenaamde platforms van zowel
conservatieven als hervormers bin
nen de partij en is het democratisch
centralisme al bijna afgeschaft.
Grosz, zelf door de snelle ontwik
kelingen ingehaald en politiek bijna
Janos Kadar
uitgerangeerd, zei het al: "De fysie
ke en psychische toestand van ka
meraad Kadar wordt zeer beïnvloed
door de politieke veranderingen die
zich in ons land voltrekken". En zijn
naaste omgeving wist hoezeer het
wegvallen van enkele zekerheden
hem aangreep: het schrappen uit de
partijboekjes van de term contra-re
volutie voor de opstand van 1956,
het eerherstel voor Imre Nagy, des
tijds lid vart het politbureau en rege
ringsleider en het onderzoek naar
de politieke processen in 1958 die
een eind maakten aan het leven van
Nagy en zijn kompanen. De herbe
grafenis van Nagy, een kleine
maand geleden, symboliseerde de
nieuwe verhoudingen, die Kadar
niet meer kon bevatten.
1956, het jaar van de 'contrarevo
lutie' was de open wonde in Kadars
leven. Nadat hij meer dhn twee jaar
had doorgebracht in de cellen van
de stalinistische partijleider Matias
Rakosi, zocht hij contact met Rako-
si-tegenstanders. Veel van hen ble
ken bereid tot het uiterste te gaan.
Op 25 oktober dat jaar, drie dagen
nadat de studenten met hun massa
le demonstratie bij het staatstelevi
siebureau, een nieuwe ontwikke
ling op gang brachten, werd Kadar
partijleider. Een week later beet hij
Sovjet-ambassadeur Joeri Andro
pov toe: als jullie tanks komen zal ik
ze met blote handen bevechten.
Op 1 november 1956 was Kadar
spoorloos verdwenen, nadat hij
eerst zijn instemming had betuigd
met de jongste besluiten van de Na-
gy-regering: uit het Warschau-Pact,
nieuwe en vrije verkiezingen.In het
kielzog van de Sovjet-invasiemacht
keerde hij een week later terug en
riep hij een nieuwe regering uit.
Nog steeds weet niemand wat Ka
dar en zijn 70-jarige 'knecht' Ferenc
Munnich in die eerste dagen van no-
vember'56 precies met de Sovjets
hebben besproken. Nog steeds
weet niemand waarom Kadar plot
seling overliep van opstandelingen
naar Moskou. De onderzoekscom
missie die de partij heeft ingesteld
kan nu niet meer de meest betrok
kene ondervragen.
Kadar de zwijgzame, die na 1956
twee jaar terreur toestond om ver
volgens Hongarije langzaam maar
zeker een unieke plaats in Oost-Eu
ropa te bezorgen. Zijn credo: dwang
helpt niet, mensen moeten worden
overtuigd. In de praktijk kwam dat
neer op een socialisme dat draaglijk
was voor de bevolking. Tien jaar na
de Sovjet-invasie was Kadar, eens
de verrader van Nagy, de meest po
pulaire leider in Oost-Europa.
Kadar was geen intellectueel: een
i die wellicht zijn com
munistische idealen putte uit een
armoedige jeugd. In 1912 als onwet
tig kind geboren, in zijn jeugd nooit
door vrienden geaccepteerd, altijd
een vreemde gebleven, zoals hij het
zelf eens uidrukte.
Een schaker ook, zowel aan het
bord met de 64 velden als in de poli
tiek. Hij wist hoe beperkt de politie
ke speelruime in het door Moskou
gedomineerde Oost-Europa is en
handelde daarnaar. Nooit een
kwaad woord over de kameraden in
het Kremlin. Kadar was een 'echte
Hongaar', zo omschrijven een aan
tal westerse croniqueurs hem: lang-
zaaam sprekend, veel kleurrijke
voorbeelden, innemende lach.
Zijn tragiek was dat hij van een
populaire Hongaarse leider de
laatste jaren verwerd tof een politie
ke paria.
