Schilderij nog geheel nat'
Musical over gokkersromantiek door Minerva
Perestrojka op de dansvloer
Organiste Hürholz: gevoel
voor fijne de nuances
ZATERDAG 1 JULI 1989
PAGINA 35
Katwijkse strandtaferelen van Gerard Morgenstjerne Munthe
Het strand en de zee zijn vanuit het
atelier zichtbaar.
Pulchri
Morgenstjerne wordt direkt bij aan
komst in Den Haag aangenomen als
lid van het Schilderkundig Genoot
schap Pulchri Studio, waarvan
H.W. Mesdag - zeeschilder bij uit
stek - voorzitter was. Door hem
wordt hij geïntroduceerd in het
Haagse artistieke leven. Overal wor
den schilderijen van Munthe ten
toongesteld: Den Haag, Amster
dam, Düsseldorf, maar ook in
Leeuwarden, Arnhem en Scheve-
ningen.
Hij verkoopt goed. Het verhaal
wil zelfs dat hij zijn werk niet lang in
zijn atelier hield. In een brief uit
1914 aan zijn belangrijkste promo
tors, de gebroeders Salsa, die een
kunsthandel annex lijstenfabriek
aan de Breestraat in Leiden dreven,
schrijft Munthe: 'Heden verzond ik
franco per schipper aan uw geacht
adres mijn schilderij Schelpenkar
bij zonsondergang prijs 350 gulden.
Ik maak u erop opmerkzaam dat het
schilderij nog geheel nat is'.
vreemd. Vooral in zijn jonge jaren
legde hij een voorkeur aan de dag
voor pastelkleuren. In het water van
de zee zijn soms allerlei nuances
van geel, rose, lila en turqoise ver
werkt wat een paarlemoerachtig ef
fect oplevert. Na 1912 maken de
zachte tinten plaats voor meer uit
gesproken aardkleuren, die soms
overgaan in helder rood, blauw of
geel.
Leiding
Een hoogtepunt in het Katwijkse
kunstleven was zonder meer de gro
te Nederlandsche Visscherij- en
schilderijententoonstelling die in
de maanden juli, augustus, septem
ber van het jaar 1902 in Katwijk
werd gehouden. Heel vooruitstre
vend voor die tijd - zelfs voor deze
tijd - werden Munthe, Jan Toorop
en Willy Sluiter gevraagd om de ar
tistieke leiding op zich te nemen.
Behalve met de schilderijenten
toonstelling bemoeide dit drietal
zich ook met alles wat lost en vast
zat op de visserijtentoonstelling. Zo
ontwierp Toorop de voorplaat van
de catalogus bij de tentoonstelling
van schilderijen, bedacht Sluiter
het omslag van het boekwerk van
de visserij en maakte Munthe het af
fiche, toen nog reclameplaat gehe
ten, om bezoekers te trekken. En
met succes. Munthes ontwerp werd
alom geroemd als een "waar kunst
werk" en "zeer gelukkig geslaagd".
Dit affiche is evenals het ontwerp
in het bezit van Katwyks Museum.
De kracht van dit door vrijwilligers
gerunde museum is, dat ze elk jaar
weer in staat is, belangrijke aanko
pen te doen. Ook beschikt dit vrij
willigersleger (maar liefst 200 in ge
tal) over het elan om particulieren te
verleiden schilderijen voor tentoon
stellingen af te staan. Even opmer
kelijk zijn de catalogi, die zich ken
merken door een strakke vormge
ving, mooie illustraties en deskun
dige teksten in het Nederlands, En
gels en Duits. Munthe is de vierde in
de reeks. De tekst werd dit keer ge
leverd door drs. H. Kraan, hoofd af
deling Buitenlandse Kunst van het
Rijksbureau voor Kunsthistorische
Documentatie en ing. J.P. van Bra-
kel. Het is daarom ook niet vreemd
dat bedrijven en kunstminnaars
zonder enige moeite en druk geld
geven aan dit museum en de tot in
de puntjes verzorgde boekwerken
sponsoren.
Gerhard Ary Ludvig Morgenst
jerne Munthe hoeft zich beslist niet
om te draaien in zijn graf op het
kerkhof van het Groene Kerkje in
Oegstgeest.
G.A.L. Morgenstjerne Munthe
(1875-1927). Overzichtstentoon
stelling 1 juli tot en met 30 sep
tember. Openingstijden Katwijks
Museum: dinsdag t/m zaterdag
10.00-12.00 uur; 14.00 tot 17.00 uur.
door
Saskia Stoelinga
Affiche van de Nederlandsche Visscherij-tentoonstelling van de hand van
G. Morgenstjerne Munthe. (foto pr)
Tentoonstelling Rietveld Design
DEN HAAG (GPD) - De Rijksdienst Beeldende Kunst werkt momenteel
aan de voorbereiding van de tentoonstelling 'Rietveld's Heirs, Contempo
rary Dutch Design'. De tentoonstelling, die wordt samengesteld door de
ontwerper, verzamelaar en ex-conservator van het Museum Boymans-van
Beuningen Martin Visser moet,taldus de Rijksdienst, een bijdrage leveren
"aan de vestiging van het imago van het Nederlandse design in het buiten
land".
In 'Rietveld's Heirs' worden produkten samengebracht uit verschillen
de disciplines. Zo wordt in de tentoonstelling niet alleen aandacht besteed
aan meubilair, interieurverzorging, postzegels, affiches en bankbiljetten,
maar ook aan diverse waterwerken (bruggen, dammen, de Deltawerken),
zeil- en motorboten, vliegtuigen (Fokker) en auto's (DAF en Volvo). Daar
naast wordt bijvoorbeeld ook nog aandacht besteed aan de vormgeving
van consumenten-eleqtronica en sieraden.
Bij de presentatie staat het produkt en niet de ontwerper centraal. "De
nadruk ligt op het beeld dat de geselecteerde produkten tesamen oproe
pen." aldus de Rijksdienst Beeldende Kunst.
'Rietveld's Heirs' is voor het eerst te zien in oktober tijdens de jaarlijkse
Fall Market in het International Design Centre in New York. Daarna reist
de tentoonstelling naar Los Angeles en Chicago. In 1991 en 1992 is ze te
zien in Londen, Milaan, Barcelona, Madrid en Parijs.
KATWIJK - Het schilderen zat de
familie Munthe in het bloed. Voor
Gerhard reden om op jonge leeftijd
al het poëtische 'Morgenstjerne'
(Noors voor Morgenster) aan zijn
naam toe te voegen. Zo zouden ze
hem niet kunnen verwarren met an
dere schilderende familieleden. Be
halve zijn vader Ludvig Munthe,
een gerennomeerd landschaps
schilder van Noorse komaf, waren
er ook nog een oom en naamgenoot,
en een jongere broer Christopher
die als verdienstelijk schilders be
kendheid genoten, met name in
Noorwegen en Duitsland.
Dat Gerhard, geboren en getogen
in Düsseldorf, zich in 1897 in een
atelier in Den Haag vestigde, was
niet zo vreemd. Zo was hij dichter
bij zijn geliefde schilderplaatsen:
strand en zee. De voorliefde voor
Katwijk ontstond omdat zijn Ne
derlandse moeder Lena Munthe-
Vlierboom daar altijd vakantie
hield. Later sleepte zij ook haar ge
zin mee naar de rustieke badplaats.
Zelfs vader Munthe die een opmer
kelijke belangstelling aan de de dag
legde voor de Haagse School en de
school van Barbizon werd geinspi-
reerd door de Katwijkse omgeving.
Daarvan getuigen enkele Katwijkse
strandtaferelen temidden van zijn
vele landschapschilderingen.
Nadat de Rotterdamse reders-
dochter Lena Munthe in 1896 wedu
we was geworden besloot zij met
haar drie kinderen definitief terug
te keren naar haar moederland. Ger
hard trouwt in 1901 in Katwijk met
Christine J. van Gendt. Zij betrek
ken een huis (thans hotel Savoye)
aan de NoordBoulevard. De naam
van hun enige kind Sigrid wordt in
de gevel van het pand aangebracht.
Rond de eeuwwisseling
was Katwijk een
belangrijke trekpleister
voor kunstenaars uit alle
windstreken. Het
Katwijks Museum
probeert deze periode
levendig te houden door
met een zekere regelmaat
overzichtstentoonstellin
gen te organiseren van
schilders die ten tijde van
bomschuiten en
klijnhalers in de badplaats
vertoefden. Na Jan Toorop
en de uit Hamburg
afkomstige Hans von
Bartels is dit keer gekozen
voor Gerhard Ary Ludvig
Morgenstjerne Munthe
(1875-1927). Hij schilderde
tot aan zijn dood
Katwijkse
strandtaferelen.
Vanmiddag wordt de
expositie door minister
Brinkman geopend.
Door de kunstkritiek wordt aan
het talent en vaardigheid van
Munthe niet getwijfeld, wel vindt
men hem "te brutaal" of te weinig
"degelijk". De schilder wordt voor
al in zijn latere jaren verweten dat
hij te routineus werkt en zichzelf
herhaalt.
De werken van Munthe hebben
onmiskenbaar invloeden van de
grote meesters als Mesdag, Jacob
Maris en Mauve. In het kleurge
bruik echter trad hij heel eigenzin
nig op. Het subtiele gebruik van
grijzen, bruinen en gelen was hem
Een gedeelte
van het schilde
rij Aankomst
van een bom
schuit'. Dit doek
van Munthe is
in bezit van het
Katwijks Muse
um. (foto pr)
Orgelconcert in de Internationale Zomerse-
rie 1989 op het Van den Heuvelorgel, door
Margareta Hürholz. Gehoord 30 juni in de
e Kerk te Katwijk aan Zee.
Het is misschien tendentieus om
r te stellen, dat organis-
r spelen dan organisten,
r ik waag het erop. Natuurlijk
kunnen beiden technisch de top
bereiken en natuurlijk bevestigt
de uitzondering de regel, maar
zijn meer in staat, nuan-
i te brengen, van fluister-
zacht tot een gedragen fortissimo
dat (zover ik Michelle Leclerc en
anderen beluisterde) nooit over-
bombastisch ge
dreun.
Een sprekend voorbeeld van
dit korte betoog (of van mijn stel
lige overtuiging) was gisteravond
het forse of tedere, maar steeds
uitgebalanceerde spel van Marga
reta Hürholz uit München, een fe
nomeen op orgel zowel als op pia-
Voor de tweede keer in haar le
ven nam zij plaats achter het Van
den Heuvelorgel, en haalde daar
alles uit wat het in zich heeft. De
enige keer, dat de droge akoestiek
van de kerkruimte hinderlijk
werd, was in het Lento van de
Triosonate für Orgel in G-dur van
J. S. Bach, het langzame deel dat
grote overeenkomst vertoont met
het "Erbarme Dich" uit de Matt-
haus Passion.
De orgelconcerten van dit sei
zoen zullen ten dele gewijd zijn
aan Charles Tournemire, die 50
jaar geleden overleed. Tournemi
re, geboren 1870 in Bordeaux, stu
deerde bij César Franck en Char
les Widor in Parijs, terwijl hij als
organist van de St. Clotilde en als
leraar aan het conservatorium
zijn brood verdiende. Tournemi
re schreef o.m. vier opera's, dus
gevoel voor theater is hem niet
vreemd. Van dit gevoel voor het
theatrale, maar bovenal voor
sfeertekening liet Hürholz op zeer
fijnzinnige en artistieke wijze
meeproeven, van omfloerste
zwoele akkoorden (flink gebruik
makend van het zwelwerk) tot
schrille dissonanten die zij de
kerkruimte inketste.
De "Variations sur un Noël"
opus 20 van M. Dupré (1896-1971)
waren hier ook een delicaat voor
beeld van: contrastrijke, grillige
of zich opeenstapelende akkoor
den omrankten steeds de zeer
eenvoudige grondmelodie van
een Frans Kerstliedje, waaraan
Margareta Hürholz als een genia
le jongleur zich te buiten ging
zonder buiten de perken te gera
ken.
LIDY VAN DER SPEK
r.sy.
Holland Festival: Dansers van de toekomst.
Gezamenlijk optreden van leerlingen van de
Academia Vaganova uit Leningrad
AMSTERDAM - Op uitnodiging
van het Holland Festival gaven af
gelopen dagen leerlingen van de
twee beroemdste balletscholen
ter wereld een proeve van hun
kunnen: de Academia Vaganova
uit Leningrad en The American
School of Ballet uit New York.
Gisteravond sloten ze hun optre
dens af in een uniek gezamenlijk
programma: de Russische dan
sers in spé vertoonden de Chopi-
niana van choreograaf Michel Fo-
kine en de Grand Pas uit 'Pa-
quita' van Marius Petipa. De
Amerikanen dansten de Waltz
Fantasy van George Balanchine
en de Symfonie in C. ook van Ba
lanchine. Beide scholen traden
tenslotte samen op in een korte
groepschoreografie van de artis
tiek direkteur van Leningrad.
Verbindend element tussen
beide opleidingsinstituten is Ge
orge Balanchine (1904-1983) die
als danser opgeleid werd in Le
ningrad en via Diaghilev's Ballets
Russes in Parijs naar Amerika
werd gehaald om daar een ballet
school en -gezelschap (het New
York City Ballet) op te richten.
Balanchine zou daar een van de
allergrootste choreografen in de
geschiedenis worden.
In Rusland werd hij vervolgens
in de doofpot gestopt. Dat dezelf
de achtergrond van beide scholen
niet tot dezelfde interpretatie van
dans heeft geleid, bewees gister
avond vadertje tijd. De leerlingen
uit Leningrad zijn lyrisch en het
ongelofelijk sierlijke en gracieuze
handen- en armen werk is iets
waar de mond bij open valt. Geen
Amerikaan die die subtiliteit in
huis heeft, maar daar staat tegen
over dat zij wel kracht en per
soonlijkheid, expressie en muzi
kaliteit tonen als geen ander.
Ragfijne details zijn Vagano-
va's handelsmerk. New York laat
speelsheid en energie zien. Bin
nen het (neo)academisehe ballet
zijn de Amerikanen wat dat be
treft moderner. Maar beiden
staan technisch op het hoogste ni
veau, al kwam er hier en daar een
extra pasje aan te pas bij de moei
lijkere bewegingen.
Op de gezamenlijk uitgevoerde
Polonaise uit de Chopiania van
Chopin liepen leerlingen van de
middelste en hoogste klassen (15
a 18 jaar) met kleine Russische en
Amerikaanse vlaggetjes. De jong
ste leerlingen uit Rusland, zeker
niet ouder dan twaalf jaar en zeer
vertederend, droegen Hollandse
vlaggetjes. Een feestelijke bekro
ning van dit unieke en zeer ge
slaagde optreden. Zelden klapte
een Hollands publiek harder.
INGRID
VAN FRANKENHUYZEN
Hollandse meesters uit Amerika
DEN HAAG (ANP) - Het Mauritshuis in Den Haag wordt geheel ontruimd
voor een tentoonstelling van grote allure: Hollandse meesters uit Amerika.
Ze wordt gehouden van 27 september 1990 tot 13 januari en overgenomen
door het Museum voor Schone Kunsten in San Francisco. Het wordt een
eenmalig weerzien. De Koninklijke Nederlandse Petroleum Maatschappij
(Shell) maakt de ambitieuze tentoonstelling financieel mogelijk.
Voor de expositie worden bijeengebracht Nederlandse meesterwerken
uit de Gouden Eeuw uit de belangrijkste openbare en particuliere collec
ties in de \erenigde Staten. Behalve schilderijen van de grote drie: Rem
brandt, Vermeer en Frians Hals, zullen er werken schitteren van onder
meer Aelbert Cuyp, Gerard Dou, Jan van Goyen, Meindert Hobbema, Pie-
ter de Hooch, Philips Koninck, Gabriël Metsu, Jan Steen, Gerard Terborch
en Willem van de Velde.
De tentoonstelling volgt op de reis die een aantal topstukken uit de oud
ste openbare verzameling van Nederland door de Verenigde Staten maak
te tijdens de rsstauratie van het Mauritshuis aan de Korte Vijverberg in
Den Haag. Daarmee verwierf het museum in Amerika naast zijn interna
tionale hoog aanzien nog zoveel welwillendheid, dat het idee ontstond een
tegenprestatie te vragen. Directeur drs. H.R. Hoetink zocht de bruikleen
gevers op. Zij bleken unaniem enthousiast over het plan.
Bijval was er ook voor het uitgangspunt dat het Europese publiek zich
nu eens een beeld kan vormen van de rijkdom van het Amerikaanse kunst
bezit en van de activiteit van Amerika om Hollandse 17de-eeuwse schilder
kunst te verzamelen. Aan de geschiedenis van dit verzamelen zal in de ca
talogus veel aandacht worden besteed, aldus het Mauritshuis.
Tijdens Hollandse meesters uit Amerika zullen de topstukken uit de vas
te collectie van het Mauritshuis worden gepresenteerd in de Schilderijen
galerij Prins Willem V aan het Buitenhof in Den Haag.
LEIDEN - 'Een musical is ei
genlijk het ergste soort theater
datje maar kunt bedenken. Een
allegaartje van zang, dans, mu
ziek en toneelspel. En het is een
heel karwei om al die facetten
van het theater zo goed moge
lijk met elkaar te combineren.
Aanvankelijk vond ik het dan
ook erg moeilijk - vooral het
dansen maar ik denk nu dat
het wel zal gaan lukken. Ik heb
in elk geval grote bewondering
voor de wijze, waarop wij als
amateurs door professionele
mensen zijn begeleid'.
door
Wijnand Zeilstra
Aan het woord is Hans-Martijn
Roos, eerstejaarsstudent Rechten.
In de groots opgezette lustrumpro-
duktie van Minerva speelt hij de rol
van gokker Nathan Detroit. De gok
kerswereld in 'Guys and Dolls' oe
fent kennelijk aantrekkingskracht
uit op aankomende juristen, want
ook Jetta Post (die Miss Sarah
Brown speelt) en Marc van Beuge
(die de rol van rasgokker Sky Mas-
terson vertolkt) studeren Rechten.
Alleen Louise Koopman (Adelaide)
is vierdejaarsstudente in de biofar-
maceutische wetenschappen.
Hoewel Louise Koopman al eer
der met theater te maken heeft ge
had, noemt ze dit haar eerste grote
rol. Vooral de zang heeft heel wat
lessen gevergd. Ook haar collega's
beschikken al min of meer over eni
ge podiumervaring en roemen eens
gezind de profesioixele begeleiding.
Die komt onder meer van choreo
grafe Erna Beenakker en regisseuse
Janne Jansen. Laatstgenoemde ge
niet bekendheid, omdat zij voor de
eindregie tekende van het massa
spektakel 'O Fortuna' dat vorig jaar
september ter gelegenheid van het
vijfjarig bestaan van de Leidse Uit
markt in de Pieterskerk plaatshad.
Heeft zij een voorliefde voor dit
soort megaprojecten, want bij een
musical als 'Guys and Dolls' komt
ook heel wat kijken?! Tussen alle re-
petitiedrukte door vertelt Janne
Jansen dat zij het inderdaad boei
end vindt om bijdragen vanuit ver
schillende disciplines als toneel,
muziek, zang en dans tot één over
tuigend geheel te maken. Dat wil
echter niet zeggen, dat het werken
aan een kleine produktie met bij
voorbeeld maar twee acteurs haar
niet zou aanstaan.
Minerva kent Janne Jansen van
'O Fortuna', want het Leidsch Stu
denten Toneel (subvereniging van
Minerva) heeft daaraan medewer
king verleend. Traditiegetrouw
wenst de roemruchte studentenver
eniging bij gelegenheid van het lus
trum een musical uit te brengen.
Janne Jansen werd voor de regie ge
vraagd, en zij stelde 'Guys and
Dolls' ('Stukken en Stoten' - ook de
liedjes worden in het Nederlands
uitgevoerd) voor: het is een betrek
kelijk weinig opgevoerde musical
met een niet onbenullige inhoud en
aantrekkelijk voor een groot pu
bliek. 'Guys and Dolls' gaat over
gokkersromantiek. Twee liefdespa
ren staan centraal: de liefde van be
roepsgokker Masterson voor Leger
des Heils -soldate Sarah Brown en
de eeuwigdurende verkering van
gokker Detroit en nachtclubzange
res Adelaide.
Naast de vier hoofdpersonen
moeten de vele andere spelers een
wezertlijke bijdrage aan het feeste
lijke showkarakter van de produk
tie leveren. In totaal staan er 27 spe
lers op het podium, muzikaal bege
leid door een eigen orkest onder lei
ding van dirigent Onno Kronenberg
en van Bas Derhaag die de zang
voor zijn rekening heeft genomen).
Voor en achter de schermen zijn
ruim vijftig mensen bij de produk
tie betrokken. Dertig mensen heb
ben onder leidng van Kees Lau aan
het decor gewerkt, tien meisjes on
der leiding van Atie Lau de kos
tuums verzorgd. Al met al lopen de
kosten voor deze produktie, afhan
kelijk van de uiteindelijke kaartver
koop, tegen de 60000.-
Precies één week voor de eerste of
ficiële voorstelling op 5 juli is de
premièrekoorts al goed merkbaar.
In het repetitielokaal, waar op de
vloer de afmetingen van het podi
um van de schouwburg staan aan
gegeven, wordt vol spanning uitge
probeerd, of alle scènewisselingen,
verkleedpartije goed in het geheel
passen. Na een jaar van voorberei
dingen is het dan bijna zover: vanaf
aanstaande woensdag wordt de mu
sical 'Guys and Dolls' (tekst: Abe
Burrows, muziek: Frank Loesser)
zesmaal in de Leidse schouwburg
ten tonele gevoerd. Voor de voor
stellingen van 12 en 13 juli zijn nog
kaarten verkrijgbaar.
AMSTERDAM (ANP) - Voor de
Hans Snoekprijs voor jeugdtheater
heeft de jury drie instellingen geno
mineerd: Jeugdtheater Hofplein in
Rotterdam met zijn unieke Jeugd-
theaterschool, Theatre de Galafro-
nie uit Brussel met de voorstelling
Le Piano Sauvage, en het Amster
damse gezelschap Wederzijds met
Zwanen zien er altijd zo nieuw uit.
De Vereniging van Schouwburg
en Concertgebouwdirecties in Ne
derland heeft dit gisteren meege
deeld. De prijs wordt op 28 augus
tus in Rotterdam uitgereikt.
