'Intens frustrerend is de 9
Aanraken en zo, meer is het echt niet 9
ZATERDAG 1 JULI 1989
EXTRA
PAGINA 29
De Raden voor de Kinderbescherming hebben vorig jaar bij ongeveer 500
kinderen incest of seksueel misbruik vermoed. Dat leidde tot het
uithuisplaatsen van 200 kinderen, aldus deze week minister Brinkman (wvc)
en staatssecretaris Korte-Van Hemel (justitie) in antwoord op vragen van het
Tweede Kamerlid Leerling (RPF).
Tegen de beslissing van de kinderbescherming is geen beroep mogelijk. De
rechtsbescherming van ouders moet worden verbeterdvinden de
bewindslieden nu. Dat is wel nodig, want in een aantal gevallen blijkt achteraf
dat de ingrijpende maatregel van uithuisplaatsing ten onrechte is genomen.
Ouders staan, als instellingen zich eenmaal op 'het geval' hebben geworpen,
vrij machteloos. Er treedt een vrijwel onomkeerbare procedure in werking
waarin de instanties elkaar napraten.
In dit artikel komt het echtpaar Ed en Mieke aan het woord, die zich slachtoffer
van deze gang van zaken voelen. Zij kregen te maken met een reeks
onstuitbare hulpverleners die, zodra het woord 'incest' was gevallen, over
elkaar heen buitelden van ijver. Slechts de belangen van het slachtoffer telden.
Maar de hulpverleners sloegen de plank mis en het predikaat 'slachtoffer' werd
nu van toepassing op de ouders. Voor hen kwam echter geen stoet
hulpverleners in het geweer. Zij moesten het zelf maar zien te rooien.
door Henk Houtman
"Intens frustrerend is de onmacht
ten opzichte van hulpverleners, bij
wie wij onze dochter hebben aange
meld in november 1986. Naar mijn
stellige overtuiging is de Riagg de
veroorzaker van ons onnoemelijk
groot verdriet en geestelijke schade".
"Als gevolg van de door hen geko
zen therapie zijn wij onze dochter
kwijtgeraakt. Door hun aanpak zijn
mijn vrouw en ik vorig jaar op 4 ja
nuari om vijf uur 's nachts gearres
teerd en afgevoerd naar het politie
bureau in Leiderdorp. Later op die
dag heeft men mij overgebracht
naar Leiden, waar ik vier dagen in
een cel heb gezeten. Verhoren, die
echt vernederend waren, murw ma
kend en doorspekt met trucs. Als een
heuse crimineel ben ik voor de poli-
tiefotograaf verschenen, zijn mijn
vingerafdrukken genomen en zijn
beschrijvingen van mijn persoon ge
maakt. Scheren onder toezicht, een
aspirine innemen eveneens onder
toezicht. De maaltijden door een
luikje. Gelucht worden. In een boe-
venbusje vervoerd worden naar het
Paleis van Justitie. Onvoorstel
baar".
"Deze periode draait nog vaak als
een film aan mij voorbij. Het houdt
me ook vaak uit mijn slaap. Vrij lan
ge tijd ben ik bang geweest in kleine
re ruimten, omdat die mij sterk de
den denken aan de cel. De lift op
mijn werk durfde ik niet alleen in.
Een toilet zonder ramen heeft mij
doen voelen wat een fobie is. Zelfs on
ze keuken, ondanks de ramen. In on
ze woonplaats was en is het geklets
merkbaar. Sommigen groeten ons
niet meer. Mijn vrouw, die hetzelfde
verdriet en geestelijke wreedhêid on
dervindt, en ik moeten voor het nor
maal kunnen functioneren medicij
nen gebruiken".
Zo luidt een van de briéven uit het dikke
dossier dat Ed én Mieke hebben aange
legd over drie jaar leed. Als ouders van
de nu 18-jarige Marloes kregen zij te ma
ken met hulpverleners die in hun ogen
het gezin kapot hebben gemaakt, hun
dochter van hen hebben vervreemd en
hun leven in een brok ellende hebben
veranderd.
De beschuldiging luidt: incest. Vol
gens het proces-verbaal zou de vader met
zijn dochtertje vanaf haar zesde jaar in
cest hebben gepleegd. De politie geeft
daarin een uiteenzetting van de incestu
euze handelingen, die zouden zijn ge
pleegd.
Op vrije voeten
Vooraf dit: voor Ed en Mieke, die beiden
werden gearresteerd, kwam het niet tot
een gerechtelijke vervolging. Na vier da
gen cel werden ze op vrije voeten gesteld,
waarbij de rechter-commissaris vorder
de dat Ed zich aan een psychiatrisch on
derzoek zou onderwerpen. Dat gebeur
de, en de Haagse psychiater A.L. Elsman
kwam tot de volgende conclusie: "Met
betrekking tot de ten laste gelegde feiten
zij opgemerkt dat verdachte ontkent; op
grond hiervan dient de psychiater zich te
onthouden van beantwoording van de
vraag betreffende de toerekenbaarheid
en advies met betrekking tot de eventu
eel op te leggen straf en/of maatregel".
Officier van justitie mr. D.J.C. van den
Broek seponeerde op 14 juni 1988 de
zaak wegens "onvoldoende aanwijzing
van schuld". Het echtpaar diende bij jus
titie een eis tot schadevergoeding in, die
gedeeltelijk werd gehonoreerd.
Maar daarmee waren de problemen
natuurlijk niét uit de wereld. Sedert 8 de
cember 1987 woónde Marloes niet meer
thuis. De Riagg in Alphen aan den Rijn,
een instelling voor de geestelijke ge
zondheidszorg, vond het beter Marloes
uit huis te plaatsen en op een geheim
adres onder te brengen. Dezelfde Riagg
overigens, die het echtpaar Ed en Mieke
mede op aanraden van de huisarts een
jaar eerder in de arm had genomen om
dochter Marloes van deskundige hulp te
steeds met fantasieverhalen te komen.
Op school vertelde ze dat ik haar mishan
delde. Dat was het moment, december
1986, dat we haar bij de Riagg aanmeld
den. Ze ging er wekelijks naartoe. Na
drie maanden belde ik op om te informe
ren hoe het ermee stond. Je krijgt dan als
ouders geen antwoord. 'We werken op
het kind gericht, mijnheer'. Daar moetje
het mee doen".
"In de zomer van 1987, ze is dan een
half jaar bij de Riagg onder behandeling,
vertelt ze daar dat ze door een onbekende
man is verkracht. Wij naar de Riagg. Dat
liegt ze, was mijn reactie. Maar de Riagg
geloofde haar. Vreemd genoeg adviseer
de de Riagg niet om bij de politie aangif
te te doen. Ik had daar helemaal niet aan
gedacht, omdat ik het als wéér een fanta
sieverhaal beschouwde. Tijdens het ge
sprek in het Riagg-kantoor liep Marloes
weg. Ik zei: kijk nou, nou loopt ze weg,
dat kan toch helemaal niet. Maar bij de
Riagg mag je weglopen, dat hoort bij hun
aanpak".
"Een dik jaar is ze bij de Riagg onder
behandeling, als Marloes ineens met het
verhaal van incest komt. Op 8 december
aanleiding voor de Riagg om, zonder ons
te informeren of te raadplegen, Marloes
uit huis te plaatsen. Ze werd, zo hoorden
we later, ondergebracht bij vrienden van
de maatschappelijk werkster van de
Riagg, bij wie Marloes onder begeleiding
was".
Mieke: "We waren zo verbaasd, zo on
nozel ook. Ik verwachtte haar elk ogen
blik weer terug".
Ed: "Ik belde allerlei instanties af, de
GG en GD, de inspecteur voor de geeste
lijke volksgezondheid, de huisarts, de
schoolarts, de ombudsman, niets hielp.
Marloes zat op een voor ons geheim
adres. Wat ik toen had moeten doen weet
ik pas nu: meteen een advocaat in de arm
Aangehouden
Vier weken later werden Ed en Mieke 's
nachts om vijf uur aangehouden. Mar
loes had een officiële aanklacht van in
cest ingediend. Vier politiemensen voor
en achter het huis. Gebonk op de deur.
"De rechercheurs zeiden: als je mee
werkt sta je binnen een uur weer op
straat. Weet je wat mijn eerste gedachte
was? Eindelijk is er nu een instantie die
de zaak eens goed gaat onderzoeken".
Mieke: "Ik dacht: ik zal wel met m'n
man mee moeten. Toen ik op het politie
bureau m'n horloge moest afdoen had ik
pas in de gaten dat ze mij óók in de cel
zetten. De reden daarvan was dat ook ik
van incest werd beschuldigd".
Na vier dagen cel werden ze in Den
Haag bij de rechter-commissaris voorge
leid, die ze in vrijheid stelde. Ed: "Zon
der een cent op zak stonden we ineens in
hartje Den Haag op straat. We hebben
een taxi genomen en thuis betaald. Justi
tie heeft die kosten notabene later uit de
schadeclaim geschrapt. We hadden ook
met de bus kunnen gaan, vonden ze".
Met medicijnen hielden Ed en Mieke
zich zo goed en zo kwaad als het ging op
de been. Marloes kregen ze niet te zien.
Het geloof in de Riagg had het echtpaar
inmiddels al lang verloren. Ed: "De
Riagg heeft Marloes gehersenspoeld. In-
4? /wwi—
De haken en ogen aan een vermeend 9incest-drama
eest was natuurlijk veel interessanter
dan een drugsgeval of iets dergelijks. Er
is daar met de botte bijl methode ge
werkt. De incest is. onze dochter door de
Riagg aangepraat. Het waanzinnige fan
taseren van Marloes blijft, en de Riagg
komt er maar niet achter".
Mieke vult aan: "Het waren bij de
Riagg altijd van die achterlijke, onwe
zenlijke gesprekken. Ik vind de Riagg
een slechte instelling, tegen het gezin ge
richt".
Ommekeer
Om Marloes uit huis te kunnen plaatsen,
lichtte de Riagg de Raad voor de Kinder-
scherming in. Die stelde een rapport op,
waarin werd geconcludeerd dat uithuis
plaatsing geboden was. Hele zinsneden
in dat rapport werden vrijwel letterlijk
overgenomen van de rapportages van de
Riagg. "Zegt de ene instantie 'groen', dan
zegt de volgende ook 'groen'. Men neemt
van elkaar over wat al gezegd is, men
trekt de lijn door", vinden Ed en Mieke,
die ook van het optreden van de Kinder
bescherming een nare smaak in de mond
hebben overgehouden.
Medio vorig jaar kregen de ouders ein
delijk, nog wel van de politie, het gelijk
aan hun kant. Dat ging als volgt. Marloes
had bij haar begeleidster van de Riagg
verteld dat haar vader haar bij school op
wachtte, in de auto meenam en mishan
delde. De Riagg seinde het Bureau Ver
trouwensarts in Den Haag in, dat advi
seerde de politie in te schakelen. In het
dossier las de rechercheur, die de leiding
van de zaak had, een kopie van een brief
die Marloes een paar maanden eerder
aan haar ouders had geschreven. Een
heel lieve brief, en de rechercheur vond
de inhoud nogal opmerkelijk voor een
meisje dat het slachtoffer van incest is.
De politie besloot zowel vader als
dochter een poosje te schaduwen. Mar
loes kwam wéér met het verhaal dat ze
was mishandeld. De rechercheur begon
een bijna drie uur durend gesprek met
het meisje. De door haar opgegeven tijd
stippen en plekken waar de mishande
lingen zouden zijn begaan, klopten niet.
Ten slotte biechtte ze op de mishandelin
gen te hebben verzonnen en zichzelf de
blauwe plekken te hebben bezorgd. Uit
eindelijk bekende ze ook dat ze de ver
krachting en de incest had t
Niet nóg eens
De officier van justitie bevestigde later in
een brief van 1 december 1988 de bevin
dingen van de rechercheur. Hij voegde er
aan toe: "Welke waarde de verklaring
van uw dochter heeft, valt door mij moei
lijk te zeggen".
Ed: "Toen wij Marloes vroegen waar
om ze dit alles had gedaan, klapte ze
dicht. 'Ik weet het niet, niet om jullie te
kwetsen', zei ze".
Wat moesten Ed en Mieke doen? In
principe was er een aanklacht tegen hun
dochter mogelijk wegens het doen van
valse aangifte. Ook hadden ze om her
opening van de zaak kunnen vragen. Bei
de mogelijkheden hebben ze afgewezen,
omdat ze voor zichzelf en voor hun doch
ter niet nog eens die hele lijdensweg wil
den afleggen.
Ed schreef een boze brief naar de
Riagg, waarin hij al zijn klachten en grie
ven spuide. "Onze dochter is door de
maatschappelijk werkster gehersen
spoeld, of andersom", schreef hij. "Ik
vind dat de Riagg zeer ernstige fouten
heeft gemaakt. Met olifantspoten is onze
porceleinkast betreden. Eindresultaat:
een ontwricht gezin, onnoemelijk veel
verdriet, een dochter die na twee jaar 'be
handeling' nog steeds ziek is. Ik vind, ik
zou willen eisen, dat verdere therapie
door de maatschappelijk werkster wordt
gestaakt", zo besloot hij zijn brief.
Ruim drie maanden later kwam het
antwoord van de Riagg, geschreven door
de adjunct-directeur hulpverlening,
mevrouw Tuinenburg. "De problema
tiek van uw dochter en de relatie van
haar en u als ouders zijn zeer complex",
zo begon de brief. Een ander citaat: "Ik
kan uw teleurstelling begrijpen over het
uitblijven van een heldere diagnose".
Consciëntieus
Hoewel de Riagg de oorzaak van de fan
tasieverhalen niet boven water kreeg,
concludeerde de adjunct-directeur
toch: "Ik ben van mening dat de hulpver
leenster van Marloes deskundig en con
sciëntieus heeft gewerkt". En iets ver
der: "Het is zeer moeilijk tot onmogelijk
om oplossingsstrategieën te vinden die
voor beide partijen bevredigend zijn".
Aan de inhoud van haar brief van des
tijds heeft mevrouw Tuinenburg ach
teraf weinig toe te voegen. "Het lijkt een
zwak verweer, maar ik kan niet op deze
zaak ingaan. Wij beloven onze cliënten
hun privacy te respecteren. Het is jam
mer dat dit in de publiciteit komt. Een
enkeling zal niet tevreden zijn over de
aanpak van de Riagg, terwijl de overige
3800 gevallen die wij per jaar behandelen
dat wel zijn", aldus de Riagg-functiona-
Commentaar van Ed: "Theoretisch ge
klets, men draait er omheen". Hij schreef
ook een uitvoerige brief naar de inspec
teur voor de geestelijke volksgezond
heid, H.R. Kraus. Geen klacht, hetgeen
de inspecteur blijkens zijn antwoord op
prijs stelde: "Door geen klacht in te die
nen geeft u er blijk van enige afstand te
kunnen nemen van de door u ondervon
den krenking door het feit dat geloof
werd gehecht aan de beschuldigingen".
Formeel had Kraus zelf een klacht
kunnen indienen bij de Riagg, maar "ik
geef er de voorkeur aan dat niet te doen",
schreef hij Ed. "Ik beschouw uw verslag
wel als een belangrijke mededeling".
Vervolgens kondigde de inspecteur,
die vroeger directeur van diezelfde
Riagg is geweest, aan contact met de in
stelling op te nemen "teneinde de ge
beurtenissen te evalueren en aan de
hand daarvan bij te dragen aan het ont
werpen van afspraken over hoe te hande
len bij beschuldiging van incest. Het is
een zeer actueel onderwerp en uw mede
deling heeft daardoor een algemeen be
lang".
Zorgvuldig
Desgevraagd weet Kraus zich de affaire
nog wel te herinneren. Zijn commentaar:
"Ik heb toen niet geconstateerd dat de
Riagg fouten heeft gemaakt".
Heeft hjj inderdaad contact opgeno
men met zijn vroegere collega's om over
de wijze van aanpak van incestzaken te
praten? Kraus: "Jazeker, alleen hebben
we de beste procedure nog niet gevon
den. De Riagg is bezig een nieuw proto
col te ontwikkelen hoe in deze zaken te
handelen. We moeten hierin heel zorg
vuldig te werk gaan. Wat de vader van
Marloes betreft, ik heb na mijn brief aan
hem niets meer van hem gehoord. Ik
moet aannemen dat hij mijn rol in deze
zaak heeft geaccepteerd en dat mijn ant
woord afdoende is geweest. Zo niet, dan
moet hij een klacht indienen en dan zal
ik u daarvan geen verslag doen".
Ed en Mieke ondernamen ook stappen
om hun gegevens uit de politiearchieven
verwijderd te krijgen. Dat wilde de poli
tie wel. "Antecedentenkaarten, foto's en
vingerafdrukken zijn door mij persoon
lijk vernietigd", zo liet een wachtmeester
van de rijkspolitie in Leiderdorp schrif
telijk weten.
"Voor ouders bestaat geen hulp", luidt
de conclusie van Ed en Mieke. "Het Bu
reau Vertrouwensarts spreekt wel zo
mooi van een driesporenbeleid waarin
ook hulp aan de ouders moet worden ge
geven, maar in de praktijk gebeurt dat
niet. We kregen de vertrouwensarts
soms pas na twee dagen bellen aan de
lijn en dan zei hij: u moet maar rustig af
wachten. Driesporenbeleid? Ook dat
noem ik theoretisch geklets. We hebben
zelf een psycholoog in de arm genomen
en die heeft ons er weer éen beetje bo
venop geholpen".
Inmiddels is Marloes 18 jaar en woont
zelfstandig. Heel voorzichtig worden de
brokken weer bij elkaar geveegd. Af en
toe is er contact, stuurt ze met verjaar
dagen een kaart, of gaan ze uit eten in een
restaurant.
Ed: "De problemen met Marloes be
gonnen op school toen ze een jaar of vijf
tien was. Ze klaagde over hoofdpijn en ze
had op het gezicht een blauwe plek. Op
aanraden van de huisarts werd ze onder
zocht door een internist. Ze kreeg op
school een soort epilepsie-aanval. Het
schuim stond op haar gezicht. Naar het
ziekenhuis. Het bleek na een kwartier
over te zijn. Dit gebeurde vaker op
school. De conrector hield het op aan
stellerij. Ik zei: gooi dan rhaar een glas
water in haar gezicht".
Neuroloog
"We dachten aan hyperventilatie. We
gingen met haar naar de neuroloog, maar
die kon niets vinden. Achteraf bleek ze
De deur van haar piepkleine flatje
is versierd. Er hangt een briefje op:
'Ik ben naar het strand'. Een kaart
je onder de deur door heeft succes.
Marloes belt de volgende dag op.
Ze wil wel praten.
Op een warme vrijdagmiddag spreken
we af. De deur staat open. De .versiering
op de deur was omdat ze voor het eind
examen havo was geslaagd. Ondanks
alles, het ouderlijk huis uit, pleeggezin
nen, politieverhoren, twee jaar lang een
stoet hulpverleners over je heen, toch
geslaagd voor het havo-diploma.
"Ja, gek hè. ik heb me steeds vastge
houden aan die studie. Dat was het eni
ge wat gewoon doorging. Ik ga verder,
ik wil ook m'n vwo-diploma halen",
Af en toe vallen er lange stiltes tij
dens het gesprek. We hebben het óver
veel dingen, je valt tenslotte niét
méteen met vragen over incest met de
deur in huis. Toch moet ik-erover be
ginnen, Het verhaal van haar ouders
ken ik. Als Marloes er ook maar enige
.blijk van geeft dat haar vader incestu
euze handelingen heeft gepleegd, dan
stap ik open zal ik dit artikel niet schrij-
Op mijn vraag of het waar is van die
mishandelingen en die verkrachting,
antwoordt ze ja. Verbijsterd kijk ik haar
aan. "Maar dat van die verkrachting is
niet waar, hoor", voegt ze er dan direct
aan toe. "Dat heb ik verteld om aan
dacht te trekken".
Het gesprek gaat verder. We praten
over andere dingen, over de stad waar
ze bij haar ouders thuis heeft gewoond,
over haar. vriendinnen, haar apparte
mentje, dat ze door bemiddeling van
haar toeziend voogd heeft gekregen. Ze
vertelt later journalist te willen wórden.
We drinken cola.
Dan begin ik óver de mishandelin
gen. En na wat heen en weer praten
neemt ze ook dat vrijwel onmiddellijk
terug. "Dat heb ik verzonnen".
Als ik vraag waarom, komt er geen
antwoord.
- Je zegt eerst dat het waar ts van die
mishandelingeti eri nu zeg je dat je het
verzonnen hebt
Heb je die incest ook verzonnen?
Nee, dat is wel waar, hoor ik haar we
derom tot mijn verbijstering zeggen. Ze
zegt er liever niet over te willen praten.
Ik besluit er een punt achter te zetten.
Laten haar ouders maar klagen over al
die instanties, maar als Marloes ook
maar een spoortje van twijfel bij mij
achterlaat kan ik geen artikel schrijven
dat als een soort rehabilitatie zou kun
nen worden opgevat.
Ik zeg dat ook tegen Marloes
Als jouw.vader gerotzooid heeft
met je, dan schrijf ik geen verhaal. Ik
Heb geen zin om hem vrij te pleiten.
"Maar ik heb het allemaal zwaar
overdreven hoor", zegt ze.
Wat bedoel je met zwaar overdre
ven? Als ik mijn dochter uit m'n stoel
trek omdat ik even ben opgestaan en zij
gauw in die lekkere fauteuil kruip en ik
raak per ongeluk haar borst aan, noem
jij dat incest?
Marloes kijkt me aan, maar geeft
gèen antwoord,
Wat heeft je vader dan gedaan?
Weereen lange stilte. "Nou, aanraken
en zo, meer is het écht niet geweest
hoor".
Later in het gesprek zal ze die zin let
terlijk herhalen: "Meer is het echt niet
geweest hoor".
Maar incest is een heel zware be
schuldiging. Je vader en moeder hebben
vier dagen in de cel gezeten, alleen om
dat je vader je heeft aangeraakt
Marloes valt een beetje boos uit "Ik
had gedacht dat het gesprék over de
Riagg zou gaan".
Ik vertel dat dat ook eigenlijk zo is.
Dat was de reden waarom haar vader
de krant heeft opgebeld, om zijn gram
over de werkwijze van die instelling te
spuien. Maar ik moet voor het beoorde
len van dié situatie wel de overtuiging
hebben dat het incestverhaal niet waar
Wat heb je dan die maatschappe
lijk werkster verteld over je vader?
Nogal cryptisch antwoordt ze: "Over
wat hij niet gedaan heeft".
Dat begrijp ik niet en Marloes ziet het
aan mijn gezicht.
"Begrijpt u het niet?".
- Nee, maar straks misschien wel.
"Nou, ik héb verteld wat hij niet heeft
Ze antwoordt bevestigend.
Ik moet aan die rechercheur denken,
die na twee uur praten dezelfde beken
tenis te horen kreeg. Ook hij liet haar
waarschijnlijk onderwijl niet weglo-,
pen. Er was geen vlucht mogelijk, zoals -
bij de Riagg wel kon. Als je daar geen.
antwoord wilde geven, dan niet Die po
litieman bleef zitten en stelde zijn
gen, misschien op een'andere
nog eens. Ik heb hetzelfde gedaan. Zou
Marloes deze psychische druk niet aan
kunnen, en om er van af te zijn de vra
gensteller maar antwoorden wat hij
kennelijk graag wil horen?
Heb je dit ook al eens tegen je ou
ders gezegd, watje nu allemaal aan mij
hebt verteld?
Ik denk dat ze dat graag eens van
jou zouden willen horen.
We spreken af dat ze dit interview
eerst leest voordat het in de krant komt
Dan is die druk, die zij .mogelijk door
mijn gevraag en aanwezigheid voelt,
weg en kan ze desgewenst een streep
door het hele artikel zetten.
Al een paar uur later, als ze het ver-
haal inclusief de versie van haar ouders
heeft ontvangen, belt ze op. "Ik ben het
er helemaal mee eens", antwoordt ze.
Slechts één passage, die mogelijk her
kenning tot gevolg zou kunnen heb
ben, schrap ik op haar verzoek.
(Op verzoek van het echtpaar en de doch
ter zijn in dit artikel andere voornamen
gebruikt. Riagg staat voor Regionale In
stelling voor Ambulante Geestelijke Ge-
