Politiek Gorbatsjov stuit op
nationalistische sentimenten
Isilaigi
FEBO
Achtergrond
Er is geen gemeenschappelijk ideaal meer tussen Sovjet-volkeren
Succes pinksterbeweging zit in zwarte wortels9
PAGINA 2
DONDERDAG 29 JUNI 1989
MOSKOU Tijdens de
Olympische Spelen in Mos
kou (1980) werd ik door een
paar Oezbeekse correspon
denten uitgenodigd voor een
rijstmaaltijd (de fameuze
'plov') in hun flat in de
hoofdstad. Door omstandig
heden begonnen we pas na
middernacht en hoe zachtjes
we ook deden, de beneden
buren hadden er last van en
begonnen op de verwar
mingsbuis te tikken. Toen
ik, om even bij te komen van
de plov, een luchtje ging
scheppen op het balkon, zag
de benedenbuurvrouw, die
mijn voetstappen hoorde,
haar kans schoon: "Vuile
klerechinees. Dat zit maar te
vreten en te zuipen en ons
eerlijke, hardwerkende Sov
jetmensen uit hun slaap te
houden", krijste ze tegen
mijn silhouet. "Maar wij
moeten morgen weer om zes
uur op. Ga toch terug naar je
tentenkamp, waar je thuis
hoort".
door
Alexander Münninghoff
Het leek me beter om deze dame
geen opheldering over mijn werke
lijke nationaliteit te geven en dus
verliet ik, met een korte buiging na
mens het Oezbeekse volk, het bal
kon, in de zekerheid dat ik een
authentiek stukje racisme had mee
gemaakt. Mijn disgenoten moesten
er, net als ik zelf trouwens, wel om
lachen. Die buurvrouw had nu een
maal de pest aan hen. Zo waren er
wel meer in de flat en ook op straat
kreeg je als Oezbeek wel eens wat
naar je hoofd. Niets om je over op te
winden, het idee dat het in de com
munistische heilstaat ooit zou ko
men tot een toenadering, laat staan
tot een samensmelting van de diver
se nationaliteiten zoals Lenin die
ooit voor ogen had gestaan was een
utopie. "Als het maar niet erger
wordt dan dit, dan is het best drage
lijk", zei mijn gastheer.
Schokkend
Op een zandweggetje in de vallei
van Fergana. Oezbekistan, staan
een paar soldaten in kogelvrije ves
ten, de kalasjnikovs schietgereed in
de hand, met ontredderde gezich
ten rond het ontklede lijk van een
meisje. Althans, dat vertelt de ama
teurfilmer me, die deze gruwelijke
opnamen heeft gemaakt. Iets meis
jesachtigs is in het lijk nauwelijks
meer te herkennen. De camera
zoomt in. Ze is verkracht, gemarteld
en tenslotte met afgesneden
borsten, een afgehakt been en een
totaal verbrijzelde schedel achter
gelaten. De beelden waren te schok
kend om uitgezonden te kunnen
worden, zei mijn kennis. Dit was ju
ni 1989.
Het is dus wel degelijk erger ge
worden, veel erger zelfs, en veel on
begrijpelijker en veel gevaarlijker
dan het ooit was. 'Het' is een dood
enge cocktail van nationalisme, ra
cisme, armoede, ontevredenheid,
pure misdaad, godsdienstwaanzin
en een breed scala van anti-Sovjet-
gevoelens. En het eind is nog niet in
zicht.
Nauwelijks had premier Ryzjkov
zich, na een bezoek aan Fergana,
diep geschokt getoond over de daar
bedreven wreedheden tegen de
Meschetische minderheid die 99 do
den hadden gekost, of in het naburi
ge Kazachstan bestormden grote
menigten gewapend met stenen,
stokken en ijzeren staven plaatselij
ke politie- en partijbureaus. Ook
daar vielen doden, zij het dat de vei
ligheidstroepen er ditmaal veel
sneller bij waren en het aantal
slachtoffers voor zover bekend on
der de tien wisten te houden.
Leger
In het rijkscentrum Moskou begint
men knap onrustig te worden van
dit alles. Menigeen taxeert dat de
perestrojka van Gorbatsjov uitein
delijk aan het nationaliteitenpro
bleem kapot zal gaan. "De burger
oorlog is al begonnen", zegt een do
cent aan de Moskouse staatsuniver
siteit. "Het wachten is alleen nog
maar op soortgelijke rellen in centra
als Moskou en Leningrad. Dan zal
het leger de macht in handen ne
men en is het perestrojka-hoofd
stuk gesloten".
Hij wijst, zoals zeer velen doen die
over de problemen nadenken, de
glasnost als hoofdschuldige aan van
de huidige troebelen. "Er is het ge
voel ontstaan dat je alles mag zeg
gen. En dat is in feite ook zo. Nu is
dat iets wat ik in principe van harte
toejuich. Maar het gevaarlijke van
die glasnost op dit moment in dit
land is, dat het alleen maar tot bun
deling van opstandige elementen
kan leiden. Omdat het immers zo
onvoorstelbaar slecht gaat met ons
land in economisch opzicht. We zijn
het vijfde perestrojka-jaar ingegaan
met suiker op de bon, tekorten aan
zeep, kaas, melk, vlees. Zo slecht als
nu hebben we het nog nooit gehad.
Niets doet het, er is geen vooruit
gang. Iedereen klaagt alleen maar".
"Mensen die dat een paar jaar ge
leden niet in hun hoofd zouden heb
ben gehaald, laat staan onder Stalin,
staan nu klaar om mee te doen aan
massademonstraties waardoor ze in
elk geval de voldoening hebben dat
ze zich kunnen afreageren. Een
overstelpende chaos is het gevolg",
aldus de docent.
"Handige volksmenners krijgen
overal duizenden aanhangers op de
been. Ook dat helpt niet, want het
Kremlin komt niet verder dan het
steeds maar weer instellen van com
missies die de problemen moeten
gaan onderzoeken en waar je verder
nauwelijks meer iets van hoort. Dus
is geweld de eindfase", meent de
docent. "Kijk naar Oezbekistan: gi
gantische werkloosheid, niets te
krijgen, armoede en uitzichtloos
heid. Tegelijkertijd: een land met
een ingekankerde corruptie, een
omvangrijke groep satrapen die on
der Brezjnev de totale macht in hun
streek hebben gekregen omdat ze
de sleutelfiguren in Moskou wisten
om te kopen. Gezworen vijanden
van alles wat naar perestrojka ruikt,
want dat kan hun rijke leven alleen
maar bedreigen".
Moefti
"En wat zien we? De mafia smeedt
een complot met de islamitische
geestelijkheid om de Moskou-ge
trouwe moefti van Tasjkent te ver
vangen. De nieuwe moefti predikt
het islamitisch reveil. De Mesche-
ten, die ook maar vanuit Georgië ge
deporteerd zijn door Stalin aan het
eind van de oorlog, doen daar niet
aan mee en ogenblikkelijk is daar
de herkenbare vijand en bijna hon
derd doden zijn het gevolg".
Je krijgt, vanuit Moskou de situa
tie overziend, inderdaad de indruk
dat zich hier de verbrokkeling van
een imperium aandient zoals inder
tijd met het Romeinse rijk. Er is een
zekere zwakte en onduidelijkheid
in het centraal beleid geslopen. De
harde hand die nodig is om de bui
tengewesten tot de orde te roepen,
overtuigt niet meer. In Georgië wer
den volgens officiële opgave twin
tig mensen gedood toen de veilig
heidstroepen opeens met gladgesle
pen pioniersschoppen op een
vreedzame menigte inhakten die
niet meer deed dan de voorafgaan
de dagen, namelijk Georgische lied
jes zingen, bidden en met kaarsjes
in de hand de Georgische nationali
teit onderstrepen. Diezelfde veilig
heidstroepen schoten een paar we
ken later voornamelijk in de lucht
in een poging om de veel gevaarlij
ker volksoproeren in Oezbekistan
tot bedaren te brengen. Daar zit
geen logica in. De indruk wordt ge
wekt dat Moskou ad hoe reageert.
De balans voor Gorbatsjovs nieu
we lijn is deprimerend. Sinds zijn
aantreden in maart 1985 zijn er bij
etnische onlusten overal in het land
minstens tweehonderd mensen ge
dood en ruim tweeduizend gewond
geraakt. Dat is in de USSR nog
nooit voorgekomen. Het feit dat het
nieuwe Sovjet-parlement, dat de
democratisering gestalte zou moe
ten geven, zich niet écht over de et
nische kwestie heeft uitgesproken
heeft vooral in Georgië tot weg
werpgebaren geleid. Men is daar
des duivels omdat 16 van de 20 do
den in april vrouwen waren, wat on
aanvaardbaar is voor de manhaftige
Georgiërs. Toch krijgt de generaal
Rodionov, die een van de leiders
was van het militaire ingrijpen in
Tbilisi, zelfs applaus als hij voor het
Congres van Volksafgevaardigden
het optreden van zijn troepen ver
dedigt.
Signaal
Het duurde anderhalf jaar voordat
Gorbatsjov het eerste, onheilspel
lende signaal kreeg dat zijn nieuwe
politiek zou gaan stuiten op natio
nalistische sentimenten. In decem
ber 1986 vielen er twee doden en
werden er zeker 200 mensen ge
wond toen het Kremlin een etni
sche Rus, Gennadi Kolbin, be
noemde tot partijleider van Kazach
stan in de plaats van de Brezjnev-
protégé Koenajev. Er waren berich
ten dat de lokale mafia de onlusten
had aangesticht. Kolbin is inmid
dels benoemd op een post in Mos
kou.
in de zomer van 1987 sprong de
vonk in de Baltische landen. Het
fameuze Molotov-Von Ribbentrop-
pakt, dat volgens de nationalisten in
Estland, Letland en Litouwen de
aanleiding vormde van hun annexa
tie door de Sovjetunie in 1940, werd
in die landen massaal met protest
demonstraties herdacht. Sindsdien
zijn de drie Baltische landen hun ei
gen weg gegaan. Hun nationale par
lementen waagden het zelfs om, te
gen de zin van Moskou in, zich op te
stellen tegen voorschriften uit de
hoofdstad die voor de hele USSR,
dus ook voor de Baltische landen,
zouden moeten gelden.
Tot voor kort zou deze houding
voor Moskou totaal onaanvaard
baar zijn geweest, maar meer dan
wat tijdelijke militaire manoeuvres
zijn er tot dusver niet gevolgd. En er
zijn geen slachtoffers gevallen. Het
Baltikum onderscheidt zich door
een even rustige en intellectuele als
hardnekkige opstelling tegen Mos
kou. In concrete plannen gaat men
het verst. Van een eigen muntsoort
via het beperken of zelfs verbieden
van uitvoer van Baltische produk-
ten naar de rest van de USSR en het
instellen van immigratiebeperkin
gen (Russen mogen er niet zomaar
meer in) tot regelrechte oproepen
tot afscheiding, zoals die vooral in
Litouwen weerklinken.
'Vrije westen'
Er zijn veel mensen die menen dat
juist hier, in dit 'vrije westen van de
USSR', de grote klap zal vallen.
Gorbatsjov zal immers nooit tanks
naar Tallinn, Riga of Viljnjoes stu
ren? Tegelijkertijd echter is er,
meer dan waar ook in de Sovjetu
nie, sprake van een grote eensge
zindheid en doelbewustheid van de
bevolking in het verwezenlijken
van haar doelen. Waarbij opmerke
lijk is, dat ook de lokale partijkaders
zich achter de nationale fronten
scharen, al is dat in Letland, waar
door de sterke immigratie van Rus
sen het Letse aandeel in de bevol
king tot omstreeks de vijftig pro
cent is geslonken, minder het geval.
Maar in Estland bijvoorbeeld heeft
de Komsomol, de jeugdafdeling
van de Communistische Partij, zich
al afgescheiden van het centrale
Moskovitische partijgezag.
Op waardige, bijna onbegrijpelijk
rustige wijze hebben zich de tiental
len demonstraties in Armenië vol
trokken. De inzet was de enclave
Nagorno Karabach, voornamelijk
door christelijke Armeniërs be
woond maar door Stalin indertijd
in Oezbekistan zijn ontvlucht
(Foto ANP)
onder het beheer van de islami
tische Azerbajdzjanen gesteld. We
kenlang demonstreerden honderd
duizenden op het Operaplein in de
Armeense hoofdstad Jerevan.
Er verschenen pas tanks in de
straten toen in de Azerb^jdzjaanse
havenstad Soemgait pogroms tegen
de Armeniërs plaatsvonden die
tientallen doden eisten. Later is
vastgesteld dat de politie werkeloos
toekeek hoe mensen uit hun huizen
werden gesleurd en gelyncht. Dit
was de eerste keer dat er in Moskou
de theorie werd gelanceerd dat
plaatselijke mafiosi om de aandacht
van hun ongure praktijken af te lei
den, bewust nationale tweedracht
hadden gezaaid. Vooral na de bloed
ige ongeregeldheden bij het vlieg
veld Zvartnots bij Jerevan werd die
theorie aangehangen. Niet lang
daarna overschaduwde de vreselij
ke aardbeving in Armenië de natio
nale twisten. Maar dat was slechts
ogenschijnlijk.
President Gorbatsjov maakte in
december vorig jaar de kapitale
blunder om op het vliegveld van
Zvartnots te zeggen, dat lokale cri
minele elementen van de wanorde
van de aardbeving wilden profite
ren. Hij noemde met name het na
tionalistische Karabach Comité,
waarin algemeen hooggeachte Ar
meniërs zitten. De meeste leden van
dat Comité werden daarna gearres
teerd en pas weer Vrijgelaten toen
onlangs het nieuwe Sovjetparle-
ment zich over de kwestie boog - al
zullen de betrokkenen zich nog
steeds voor de rechter moeten ver
antwoorden. Gorbatsjov kan zich
sinds die decemberavond echter
niet meer in Armenië vertonen
Wit-Rusland
Het najaar van 1988 gaf ook een ste
vige nationalistische botsing te zien
in Wit-Rusland. Zoals overal werd
hier een beter onderwijs geëist in de
nationale taal, die geheel op apega
pen ligt. Plus dat men om meer de
mocratie vroeg; in het uiterst strak j
geregeerde Wit-Rusland nog een
schaars artikel. De politié joeg de
demonstranten met traangas uit
een. De recente oprichting van een
Witrussisch Nationaal Front, vorige
week, kon dan ook niet in de hoofd
stad Minsk plaatsvinden, want daar
werd hun steevast de ruimte gewei
gerd. Uiteindelijk week men uit j
naar het meer voorlijke Viljnjoes.
De lente van dit jaar bracht mas
sale menigten op de been in Molda
vië, het door de USSR in 1940 inge
lijfde Roemeense gebied, en in de
slapende gigant Oekraïne. Dat
laatste land, met zijn bijna 60 mil
joen inwoners, vormt latent de i
grootste bedreiging voor Moskou. 1
Iedereen is het er wel over eens dat
een op gang komen van een Oek-
raïns nationalisme de hoeksteen
zou wegslaan onder de 'Onverbre
kelijke bond van vrije republieken', I
zoals de USSR in de aanhef van het
volkslied wordt aangeprezen.
Vandaar ook, zo zegt men, dat de
oude Brezjnev-adept Sjerbitski nog
steeds in Kiev resideert. Hij kent
het klappen van de zweep als geen j
ander en slaagt er toch maar in om
de onmiskenbare nationalistische
stromingen in zijn land in te dam
men. Hetzelfde geldt voor de Mol- I
davische partijleider Grossu, ook
een Brezjnev-klant. Dit tweetal
vormt zo langzamerhand de laatste
rest van de brezjnev-gang en dat is
puur omdat zij met de oude midde
len de orde blijken te kunnen hand
haven. Al lijken nu toch ook hun da
ggen geteld. Het is een publiek ge
heim dat de ideoloog Kapto de oude
Sjerbitski spoedig zal opvolgen en
Moldavië, waar duizenden mensen
op straat komen, zal ook niet lang
meer door Grossu bestierd kunnen
worden.
Echec
We staan dus aan de vooravond van
het échec van de USSR als vreedza
me bloementuin voor hand in hand
wandelende volkeren onder de zon
van het socialisme. Dat is onaf
wendbaar. Er is geen bindmiddel,
er is geen gemeenschappelijk ide
aal. Wie nu nog het woord van Len
in aanhaalt dat luidt "onder de om
standigheden van het socialisme
bloeien de naties op en wordt hun
souvereiniteit versterkt", krijgt de
lachers in Moskou op zijn hand.
Maar ook het andere idee, eigenlijk
in tegenstrijd met het vorige, vindt
slechts hoon: de toenadering der
naties, de grenzen die hun beteke
nis verliezen, de eenheid der Sovjet-
volkeren.
In de doffe doodsnood van de oor
log was het nog wel over de lippen
te krijgen: "Voor het Sovjetvader
land; voor Stalin". Nu weet men be
ter omdat men door de glasnost be
ter geïnformeerd is over de rest van
de wereld. Men wil van het Sovjet
etiket af; men worstelt met de
grauwsluier. In de Baltische lan
den, met hun nog zo recente wester
se verleden, is de bevolking zonder
meer rijp voor een omslag naar een
andere vorm van economie, grotere
onafhankelijkheid van Moskou. In
de Aziatische gewesten liggen de
prioriteiten anders. Het islamitisch
reveil doorsteekt daar moeiteloos
elke hervormingsmaatregel. Wat
dat betreft heeft Gorbatsjov door
zijn vriendschappelijke omgang
met de nieuwe post-Khomeini-lei-
ders van Iran een goede zet gedaan.
Rafsanjani noemde Gorbatsjov in
het front van zijn shiitische gelovi
gen in Bakoe vorige week een we
reldleider van formaat. Dat was pre
cies het oordeel wat Gorbatsjov, ter
voorkoming van erger binnens
lands, nodig had.
Heerlijk romig
kalfsvleeskroketje
met puur mager,
kalfsvlees en roomboter
Haarlemmerstr. 157, tel. 146459
De opmerkelijke groei van de
Pinksterbeweging in onze eeuw
is niet te verklaren uit een be
paalde leer of organisatievorm,
maar zit in de zwarte 'wortels'
van de beweging. Belangrijke
elementen daarvan zijn onder
meer de aansprekende liturgie,
het beschrijvende karakter van
de theologie en het getuigenis
en de volledige deelname op al
le niveaus voor wie zich aan
sluit.
Dat is de overtuiging van prof.
Walter Hollenweger, zendings
hoogleraar in Birmingham en be
faamd kenner van de pinksterbe
weging, initiatiefnemer van de
wetenschappelijke conferentie
over pinkster- en charismatische
groepen die gisteravond in
Utrecht begon. Het is de vierde
keer dat wetenschappers van bin
nen en buiten de Pinksterbewe
ging uit heel Europa elkaar tref
fen. Voor het eerst zijn daarbij
ook vertegenwoordigers bij uit
Oosteuropese landen.
Er is in de pinksterbeweging
veel kaf onder het koren, aldus
prof. Hollenweger. Op het mo
ment dat blanke middle class-
christenen hun eigen weg gingen
met de in de zwarte wijken van
Los Angeles ontstane beweging,
is er veel scheefgroei geweest. Te
kenend is bijvoorbeeld dat in
Zuidafrika afzonderlijke blanke
en zwarte pinksterkerken ont
stonden, waar de apartheid haast
nog sterker was doorgevoerd dan
in het calvinistische bolwerk van
de Nederduits Gereformeerde
kerk.
Kritisch is Hollenweger zeker.
Zo viel hij gisteren scherp uit
naar Amerikaanse 'zakenlieden'
als Jimmy Swaggart, die het
Evangelie verwarren met een
commerciële boodschap en een
reactionaire politieke stellingna-
me en voornamelijk uit zijn op ei
gen gewin. Zij doen meer kwaad
dan goed voor de Pinksterbewe
ging. vindt de Zwitser.
Hollenweger hield een vurig
pleidooi voor meer serieus weten
schappelijk onderzoek naar de
opmerkelijke groei van de pink
sterbeweging. In nog geen eeuw
tijd groeide de beweging van
niets tot waarschijnlijk de groot
ste stroming binnen de niet-ka-
tholieke christenheid.
De afweerreactie van de histori
sche kerken tegenover charisma
tische groepen vindt Hollenwe
ger begrijpelijk, gezien de om
vang, de financiële kracht en de
soms agressieve zendingsmetho
den die pinkstergroepen hante-
In ons land telt de beweging
naar schatting 80.000 leden. De
bonte verscheidenheid van groe
pen en gemeenten vertoont een
gemiddelde groei van tien pro
cent per jaar, die voor driekwart
gerealiseerd wordt door de over
komst van mensen uit de geves
tigde kerken.
Oerknal en geloof
De idee van een oerknal waaruit
de wereld is ontstaan, is zeer wel
te rijmen met de visie dat God
blijvend scheppend bezig is met
de aarde. Elke visie is afhankelijk
van het wereldbeeld waarin ze ge
plaatst wordt. Het bestaan van
God afleiden uit de doelmatig
heid van de ordening in het heelal
kan alleen als je van een vooron
derstelling uitgaat.
Dit meent drs. Willem Drees die
vandaag in Groningen is gepro
moveerd tot doctor in de godge
leerdheid op een proefschrift met
de titel: 'Voorbij de Big Bang:
quantum kosmologieën en God'.
Het is een onderzoek naar het ver
band tussen enerzijds de gege
vens uit de natuurwetenschap
pen en anderzijds de theologie.
Drees, die natuurkunde en
theologie studeerde, krijgt een
aanstelling bij de Vrije Universi
teit in Amsterdam, waar zijn werk
vooral gericht zal zijn op de bezin
ning op een geintegreerde bena
dering van theologie en natuur
wetenschappen.
Drees wijst er in zijn proef
schrift op dat er op de Big Bang-
theorie (de oerknal die zo'n 20
miljard jaar geleden het begin van
de aarde vormde), die zowel ge
bruikt is als argument vóór de ge
loofwaardigheid van het bijbelse
scheppingsverhaal als tegen het
geloof in God, wat betreft de reli
gieuze betekenis zeer verschillen
de visies mogelijk zijn. Hij toont
aan dat het claimen van die theo
rie voor een van deze visies on
juist is, omdat ze zowel de eigen
functie van de religieuze taal als
de grenzen van de geldigheid van
de Big Bang-theorie veronachtza
men.
Geloof, aldus Drees, is niet af te
leiden uit de natuurwetenschap.
Van de andere kant is de taal van
de natuurwetenschappen wel de
beste taal om de werkelijkheid te
benaderen. Hij protesteert tegen
het gebruik van de term God zon
der dat uitgelegd wordt wat daar
mee wordt bedoeld. Theologie
staat niet tevoren al vast, maar
moet in relatie met de traditie tel
kens opnieuw onder woorden
worden gebracht. Ze verandert
steeds, omdat de werkelijkheid
veranderlijk is, aldus Drees.
Woonvoorziening
Vier druggebruikers met aids
krijgen in september onderdak in
het klooster van de Kapucijnen
(Lijnbaansgracht) in Amsterdam.
Het zal de eerste
ning in Nederland zijn voor drug
gebruikers die lijden aan aids en
van hulp van anderen afhankelijk
zijn.
Als het project in een behoefte
voorziet en de gemeente Amster
dam bereid is het te subsidiëren,
zullen in september 1990 twaalf
druggebruikers in het klooster
onderdak vinden.
De orde van de Kapucijnen zal
tijdens het eerste jaar geen kosten
in rekening brengen en tevens het
gebouw onderhouden en de
maaltijden verstrekken. De Re
genboog draagt de verantwoorde
lijkheid voor de psychosociale
begeleiding van de druggebrui
kers.
Anglicanen
De Anglicaanse Kerk in Enge
land kan in 1993 de eerste vrou
welijke priesters wijden als de sy
node in november het gisteren
voorgestelde compromis aan
vaardt. Het parlement moet ver
volgens zo'n besluit bekrachti
gen, hetgeen niet voor 1992 kan.
De nieuwe regeling zou dan pas
in 1993 in werking kunnen tre
den.
Bisschoppen kunnen twintig
jaar lang in het eigen bisdom de
wijding van vrouwen en de be
noeming van vrouwelijke pries
ters tegenhouden. Ook parochies
en individuele anglicanen kun
nen voor dezelfde periode er op
staan uitsluitend door een man
nelijke priester te worden be
diend.
Een volledig veto kunnen de te
genstanders niet opwerpen.
Priesters krijgen het recht gedu
rende zeven dagen per kwartaal
in hun parochie een vrouwelijke
priester te laten voorgaan zonder
dat de bisschop hierover iets te
zeggen heeft.
Het vooruitzicht van de wijding
van vrouwen heeft bij de conser
vatieve vleugel van de Anglicaan
se Kerk grote onrust veroorzaakt.
Willebrands. Kardinaal Jo
hannes Willebrands, president
van de Vaticaanse raad voor de
eenheid der christenen, heeft ter
gelegenheid van zijn zilveren bis
schopsjubileum het Grootkruis
Oranje Nassau gekregen, de
hoogste onderscheiding in ons
land. Willebrands, bijna tachtig
jaar oud, was onder meer aarts
bisschop van Utrecht. Hij bezit
vele eredoctoraten.
Moker. De kerkelijke omroep
Moker besteedt in de uitzending
van vanavond (zeven tot half
acht) aandacht aan het pastoraat
voor ouderen. Ontvangst via VM
105.7 of kabel FM 88.1.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Biezelinge mevrouw M. A. Los
kand. Utrecht, te Maassluis G. G.
S. van Hoogstraten Krimpen aan
den IJssel; aangenomen naar Ne-
derlangbroek (toezegging) W. C.
Zuijderduijn kand. Stellendam.
Geref. Kerken vrijgemaakt: be
roepen te Surhuisterveen i.c.m.
Opende drs. J. R. Geersing kand.
Kampen, beroepen te Hoogvliet-
Spijkenisse C. J. Mewe Terneu-
zen.
Nederlandse Geref. Kerken:
aangenomen naar Bunschoten-
Spakenburg voor de missionaire
dienst te Zuidafrika Ij. Baron
Heerde.
Gereformeerde Gemeenten: be
roepen te Sprang-Capelle i.c.m.
dovenzorg G. J. van Aalst Bent
huizen; aangenomen naar Barne-
veld G. M. de Leeuw kand. Rot
terdam.
