r1 -ilSlS 'Wat voor je bestemd is, ontloop je toch niet' Extra veiligheid en comfort voor senioren ,4J*s Keuken van de toekomst Meubelfabriek geeft eigen meubels nieuw image MARIA MAANDAG 26 JUNI 1989 W' Het Bette-bad, speciaal ontwikkeld voor senioren met intergreerd zitgedeelte en twee praktische handgrepen. We worden allemaal een dagje ouder en hoe ouder een mens wordt, des te meer problemen geven lijf en leden. En al zijn we werkelijk veel krasser dan de meesten van onze voorouders, toch kennen we allemaal die kleine ongemakken van het ouder worden. Heb je je leesbril niet op, dan kun je in een winkel geen prijskaartje lezen. Binnenshuis ligt dat wat gemakkelijker, maar toch... Bijsluiters van medicijnen, gebruiksaanwijzingen en doseringen op flessen en potjes, het is allemaal gedrukt in veel te kleine lettertjes. Doordat we slechter gaan zien, de rug wat stram is, de handen een beetje bibberig worden en de voeten ook niet meer marathonkwiek zijn, is het in de huidige leefwereld ook die van onze directe omgeving vaak oppassen geblazen. Maar we kunnen zelf heel wat doen om ongelukken te voorkomen. Of om ons het leven gewoon wat comfortabeler te maken. Het gemak dient de mens. Dat geldt zeker voor senioren. Een hoger toilet, daar kom je (Foto gpd) gemakkelijker van omhoog. Een handgreep als extra hulp is ook nooit weg. Veel ongelukken gebeuren in de badkamer. Uitglijden over natgeworden tegels, in een spekglad bad of een glibberige douchebak. Antislipstrips of bloemetjes op de bodem helpen meestal goed, maar op den duur worden ze lelijk en krijg je de restanten nauwelijks nog weg. Een losse antislipmat vindt u dan misschien een betere oplossing. Is snel en eenvoudig te vervangen door een nieuwe. Bent u toch aan een nieuw bad of andere douchebak toe? Ze zijn verkrijgbaar in gematteerde kunststof. Wel wat duurder dan hoogglans kunststof of geëmailleerd plaatstaal, maar veel stroever. Als u de voorkeur geeft aan een plaatstalen bad, dan zijn die ook te koop met een antislipbodem. Zitgedeelte Het valt vaak niet mee om uit de zitstand van een bad overeind te komen, zelfs niet als er handgrepen aanwezig zijn. Een Duitse fabrikant heeft speciaal voor ouderen een bad ontwikkeld met aan één kant een geïntegreerd zitgedeelte en net onder de badrand twee royale handgrepen. Wie er wat moeite mee heeft om vanuit een diep ligbad over de rand te stappen, kan er via het zitgedeelte gemakkelijker uitkomen. Een andere mogelijkheid om de uitstap te vergemakkelijken is het geheel of gedeeltelijk in de vloer laten verzinken van het bad. Een antisliptegel voor de vloer is uiteraard ook aan te bevelen of de tegenwoordig vaak toegepaste rubber noppentegel. Verlichting Wanneer de badkamer tevens wordt gebruikt om het haar te föhnen en de make-up aan te brengen, zorg dan vooral voor goed licht. En met goed bedoel ik niet alleen een behoorlijke lichtsterkte, maar ook een aangename kleur. Bij de verkeerde lichttint kan het gebeuren dat rouge en lippenstift veel te fel blijken zodra u zichzelf bij daglicht bekijkt. Over verlichting gesproken. Wie 's nachts naar het toilet moet, heeft niet altijd zin om zijn bril op te zetten. Zorg voor goede verlichting. Bijvoorbeeld een buislamp onder het bed schakelaar uiteraard binnen handbereik en blindelings te vinden. U ziet dan waar de slippers staan en struikelt ook niet over het bedkleedje. Het is erg plezierig om 's nachts een oriëntatielampje te laten branden. Bijvoorbeeld de buislamp onder het bed. Hinderlijk is zo'n lichtje niet. Wel handig. Zorg ervoor dat de bediening voor plafondlamp, leeslamp en onderbedlicht, een stopcontact en misschien nog een dimmer in een compact schakelcentrum binnen handbereik zijn geïnstalleerd. Daar heb je veel plezier van. Kortom, bekijk by het klimmen der jaren uw huis eens extra aandachtig op veiligheid en comfort. Er valt ongetwijfeld nog het een en ander te verbeteren. Nadere informatie over Bette baden bij Van Staveren Agenturen te Udenhout, telefoon 04241-3545. Hoe de keuken van de toe komst er zou kunnen uitzien, was te zijn op de Internationa le Keuken Manifestatie in Utrecht. Bedacht door indus trieel ontwerper Frank de In een tijd dat voorbehoedsmiddelen aarzelend opgang maakten en gezinsplanning mogelijk werd, kregen Mary en Berend Onderstal- Bartseh uit Wageningen eenentwintig nakomelingen. Elf dochters en tien zonen die inmiddels tussen de drieënveertig en veertien jaar oud zijn. Acht wonen er nog thuis, de overigen dicht in de buurt van hun ouders. 'Prachtmensen', volgens hun trotse ouders. Die vormen samen nog steeds een hecht, ouderwets gezin, waarin met grote vanzelfsprekendheid 'uitsluitend voor de kinderen' wordt geleefd. Ouders van eenentwintig nakomelingen: Berend en Mary Onderstal, de ouders van voor zover bekend het grootste gezin van Neder land, vinden het nu allemaal veel gemakkelijker. De meeste kinderen zijn inmiddels op hun plaats, de financiële arm slag is groter en er is letterlijk meer ruimte. In de tijd dat de kinderen nog klein waren, er dagelijks ruim zeven kilo aardappelen geschild moest worden, onafzienbare hoe veelheden* luiers gewassen moesten worden en kinder ziektes de jeugdige Onderstal len massaal aan bed kluister den, bleef er geen minuut over om waar dan ook bij stil te staan. verwijld een broertje van Mary naar de vroedvrouw. De haast bleek overbodig. Sylvia, het eerste kind, werd pas tweeëneenhalve dag later ge boren. "Ik weet nog dat ik zei: dit is voor eens en nooit meer. Maar er kwamen nog negen tien bevallingen achteraan, want één was een tweeling". Beiden geven toe dat er niet werk te doen. kind onderhouden'. Vader Onderstal was veel van huis, omdat hij gedurende vele ja ren twee banen had. Soms kwam hij pas 's nachts om half twee thuis. Had hij eerst een ploegendienst gedraaid om vervolgens nog in hotels en restaurants keukens schoon te maken en allerlei Vader (zesde van links zittend) en moeder Opstal (derde door Marie-José Urlings Mary Onderstal, pas tweeën zestig geworden, heeft nu meer tijd om terug te blikken en daarmee komt ook de twij fel. De vraag of ze 'al die kin deren wel genoeg aandacht heeft kunnen geven' brengt haar in verlegenheid. "Daar raak je een teer punt, maar ik geloof niet dat ze iets tekort wel eens gekomen zijn. Zeker weet je het natuurlijk nooit, maar we hebben altijd veel samen ge daan, gefietst en gewandeld. En ik kreeg ze natuurlijk niet allemaal tegelijk"'. Berend Onderstal (68) uit Wageningen leerde in de oor log, die hij deels in Duitse werk- en concentratiekampen doorbracht, Maria Bartsch kennen. Direct na de oorlog trouwden zij en vertrokken op de fiets naar Wageningen. speciaal eenentwintig kinde ren op het 'verlanglijstje' ston den. "Ik was gewoon erg vat baar en wat voor je bestemd is, ontloop je toch niet", zegt ze berustend, om er met veel overtuiging aan toe te voegen dat ieder kind in het alsmaar uitdijende gezin van harte welkom was. Geloof Ofschoon Mary streng katho liek is opgevoed, heeft haar geloofsovertuiging geen rol gespeeld in de grote kinder schaar, al zijn ze wel allemaal katholiek gedoopt. Haar man is van huis uit apostolisch en heeft haar, gelet op het feit dat 'negentig procent van de op voeding voor haar rekening kwam', hierin de vrije hand gegeven. Een jaar of twintig geleden heeft ze de anti-conceptiepil in huis gehad. "Mijn moeder logeerde hier toen net én zei me dat ik hem niet moest nemen. Het was net in die tijd dat kinderen i "Daarbij kwam zy (Onder stal wijst op zijn vrouw) vaak nog helpen en dan kreeg ze menigmaal complimenten voor haar properheid". Moe der Onderstal knikt bevesti gend. "Ik heb altijd van fris en proper gehouden. Mijn was hing 's morgens om vijf uur al buiten, stralend wit. En dat moest vroeger allemaal met de hand, maar daarbij hielp hij". Zeker de eerste twintig jaar viel het allemaal niet mee. Ze woonden, tot het zeventiende kind werd geboren, in een eenvoudig rijtjeshuis met drie slaapkamers. Stapelbedden en tweepersoonsbedden, waarin soms drie of vier kin deren tegelijk sliepen. Dit maal deed. We behangden en schilderden zelf, ik naaide kleren voor de kinderen en borduurde de baby-uitzet ten". helpen en Carolien (27) strijkt zwijgend de was. Andere ge zinsleden zijn op nummer 13 de slaapkamers aan het be hangen. Het is grote schoon- by's zijn. Groenten inmaken, "Ik weet nou niet zelfgepluk- to's zijn". Zijn magere gestalte te bessen maken, dat prima verdwijnt. diensten deed als geneesmid del, naaien, borduren en brei en. Uiteraard was er voor haar 'hobby's' weinig tijd en me nigmaal moest vader ingrij pen. "Dan trok hij om drie uur 's nachts de stekker uit het stopcontact", grinnikt ze. Dat belette haar niet om ge durende de vierenveertig jaar van haar huwelijk nauwgezet een dagboek bij te houden. "Iedere dag schreef ik een bladzijde. Niemand heeft het ooit gelezen, dat mag pas na mijn dood. Ik heb daarin din gen uit mijn eigen jeugd Ria vertelt intussen zich nog te herinneren dat haar moeder de kinderen op een rijtje op tafel zette. Dan wer den de haren van de meisjes gevlochten, die van de jon gens met water gekamd. "Ja, en dan had ik ze net allemaal netjes en dan had er weer één 'n vuile luier. Dan werkte ik, na het verschonen, het hele spul snel de deur uit om te gaan wandelen. En als ik dan die rij zag lopen was ik zó trots op mijn kinderen". Vader heeft inmiddels een mapje met foto's opgedoken. Kiekjes van de kinderen uiter aard. Vastgelegde, spaarzame .uitstapjes, want geld voor va kanties was er natuurlijk nooit. "Het eigen land is ook mooi", vinden ze allebei. Ja ren geleden was het voltallige gezin de gast van de directeur van het Sonesta-hotel in Am sterdam. Een belevenis waar ze allemaal nog vol van zijn en waarvan Mary, altijd beducht voor kritiek op de manieren of het uiterlyk van haar kinde ren, zich vooral herinnert hoe veel complimenten ze kregen over hun kroost Kleinkinderen Inmiddels is de familie uitge breid met vierendertig klein- Blok, ontwikkeld in samen werking met een progressieve Nederlandse fabrikant van keukens. Het basisidee is al in een keuken van 1.80 x 2.40 m te verwezenlijken. Hoe zit dit toekomstmodel in elkaar? Belangrijk is dat bij het hele ontwerp de mens en zijn leefgewoonten centraal staan. Is de keuken alleen maar een werkplek of ook een ontmoetingsplaats voor het gezin? Werken we nog net zo in de keuken als vroeger? Zo niet, welke flincties zijn dan veranderd en hoe? De ant woorden hebben geleid tot het volgende keukenmodel. Centraal staat een grote car rousel waarin hetkoelmeubel is ondergebracht. Wel even wennen, zo'n draaiende koel kast. Boven de koel/vriescar- rousel zijn vakken met kelder- temperatuur voor het bewa ren van groenten, fruit en der gelijke. Als deksels zijn werk en snijplanken in de vorm van cirkelsegmenten ge bruikt, van verschillende ma terialen. Kies zelf maar waar op je wilt snijden, hakken of deeg uitrollen. Deze werkvlakken hebben een werkhoogte van 920 mm. Links daarvan is het spoel- centrum met diverse bakken en bakjes en een afdruipmo- gelijkheid. Hier is het werk blad 960 mm hoog, zodat je - ondanks de diepte van de spoelbakken toch met rech te rug kunt blijven werken. Het kookcentrum is daarom juist maar 880 mm hoog, want pen en inhoud geven een ver- "We zijn nooit alleen", zegt hoging. Het kookcentrum be- bed", vult staat uit een royale glaskera- mische kookplaat met geïnte greerde friteuse en daaronder een multifunctionele oven (magnetron, hetelucht, con- der. Recepten voor het schep- ventioneel systeem, grill), pen van een goede gezins- Rechts daarvan twee kleine band hebben ze niet. Onder- deuren waarachter zich een stal: "Je mag christelijk zijn, stoomoven en een rookoven maar moet ook een beetje verbergen rood zijn. Je moet het met el- In de zuil verder kaar doen en wie goed doet, goed ontmoet. Bij vreemden heb ik teleurstellingen gehad, maar in mijn eigen familie kring nooit". kinderen en is het eerste ach terkleinkind op komst. Het blijft dus een levendige be doening in het dubbele woon huis van de familie Onderstal. "Met Kerstmis zitten we hier met wel zestig man". Mary, "Alleen haar echtgenoot aan. "En ge heimen hebben we niet voor elkaar en voor de kinderen", onverstoorbaar scherm waarop je recepten kunt laten verschijnen. De keukenfucties zijn via de computer centraal te besturen en te controleren. anderde op het moment dat wetenswaardigheden over de het buurhuis, yrykwam. Het kinderen geschreven". ders die Softenonpillen (slaapmiddel, red.) hadden ge bruikt, mismaakte baby's kre gen. Niemand wist nog pre cies wat de gevolgen van de pil waren en ik vond het maar griezelig. Bovendien is tegen de natuur ingaan tegen mijn principes". Het ouderpaar heeft onge- Daar kon de pas achttien jaar veer een dubbelleven geleid oude, zwangere en amper Ne derlands sprekende kersverse mevrouw Onderstal maar moeilijk wennen. Net na de oorlog, ze was door haar hu welijk ook nog statenloos ge worden, voelde zij zich als een kat in een vreemd pakhuis. "Ik voelde me ongewenst, had verschrikkelijke heimwee en was bang", bekent zij. Zij keerden daarom terug naar haar geboortedorp Mündel- heidm. Daar trok het jonge paar in bij de ouders van Mary. "We waren nog zo naïef', vertelt mevrouw Onderstal. Ze wist dat ze zwanger was, maar daar hield de kennis mee op. "By ons werd over zoiets niet ge praat". En zo kon het gebeu ren dat tijdens een wandeling Mary overvallen werd door verschrikkelijke krampen in haar buik die haar het lopen beletten. Onderstal schiet overeind om te demonstreren hoe hij de hoogzwangere Mary op zijn rug naar huis bracht. Daar stuurde moeder Bartsch on- het grote gezin draaiende te houden. Dag en nacht, bijna letterlijk, waren ze op de been, want 'van de kinderbijslag kon je zeker vroeger geen gezin Onderstal kreeg dit bij, de tussenmuur werd weg gebroken en behalve drie ex tra slaapkamers kregen ze hierdoor een redelyk grote huiskamer. Babyvoeding Nu zijn er papieren luiers en potjes met kant-en-klare ba byvoeding, elektrische appa raten voor bijna alle werk zaamheden in en aan huis, au to's en telefoon; toen was er het wasbord en de kookketel en strijkbouten die op het for nuis warm gemaakt moesten worden. "Als ik bedenk hoe veel babyvoeding ik heb ge maakt, hoeveel groenten geweckt, hoeveel luiers ge kookt, ja, dan vraag ik mezelf ook wel eens af hoe ik het alle- "Ik kom van een boerderij en ben daar streng aangepakt. Van jongsaf moest ik meewer ken en beslissingen nemen. Ik denk dat ik daar heb geleerd hoe ik mijn grote gezin moest bestieren", oppert moeder Onderstal, die zelf uit een ge zin van vijf kinderen komt. "Er waren vroeger trouwens ook voordelen, de bakker en melkboer kwamen aan de deur, dus had je veel minder boodschappen te doen dan nu", merkt ze eerliik op. Vuile luier Tijdens het gesprek liggen fla- nellen lakens over de banken, schone handdoeken over de meubels en zyn alle snuisterij en en wandversieringen inge pakt. Dochter Ria (34) komt Het traditionele eiken meubel is hard toe aan vernieuwing. "Het eiken meubel is een beetje in de burgerlijke sfeer getrokken en in het verdom boekje gekomen", zegt drs. G. Kerkhof, algemeen directeur van Meubelfabriek Oister- wijk. Om de toonaangevende po sitie in eiken te handhaven ontwikkelde meubelontwer per Wiebe Bouma twee nieu we lijnen. Hiervoor liet hy zich liet inspireren door de in richting van oude Engelse landhuizen, de Manor House- lijn, en het landelijke Franse zuiden voor de lijn die Provence wordt genoemd. In de nieuwe collecties is het massieve eiken wel volop aanwezig, maar niet zo op dringerig als in de traditionele lijn, die overigens gewoon in de produktie blijft. "De verschillende kleur stellingen en de verwisselbare panelen zijn de grote kracht van beide concepten", zegt di recteur Kerkhof,die er en thousiast aan toevoegt dat in de herfst in de klassieke meu- bellijn een nieuwe ontwikke lingen op het gebied van kast- systemen zal worden gepre senteerd. De stijl Manor House is ei gentijds klassiek met als be langrijkste kenmerken strak ke, luchtige vormgeving met tie afgestemd. En om geheel toepassing van pasteltinten, in stijl te blijven zyn speciale De kleur (zalm, mintgroen, ge- tafelschemerlampen gemaakt broken wit, antraciet) wordt van messing en hout in de handmatig aangebracht. De kleur van het meubelconcept, verf wordt dun op het hout ge- De collectie Provence spoten en met een doek uitge- ademt de sfeer van licht en wreven, waardoor de fraaie luchtigheid en is wat meer houtstructuur zichtbaar blijft, dan Manor House bereikbaar De zitmeubels hebben een voor de algemene beurs. Ook eiken frame, dat niet zicht- hier zijn diverse kleurstellin- baar is omdat het met stof is gen te vinden, variërend van overtrokken. Dat is met opzet licht tot donkerbruin en pas- gedaan om het robuuste effect teltinten. De luchtige sierlijk te vermijden. gemodelleerde stoelen van de eethoek zijn in de rug voor- Om de Engelse sfeer zo zien van een webbing, dicht mogelijk te benaderen Accessoires en stoffen zijn heeft de producent accessoi- evenals dat bij de Engelse lijn res, gordijnstoffen en vloerbe- het geval is op de collectie af dekking op de nieuwe collec- gestemd. EINDREDACTIE HENK HOUTMAN EN HENRIETTE v.d. HOEVEN Alweer vijfjaar geleden én als de dag van gisteren: Maria Emons. Wat is tijd toch fragiel, van oneindig belang en niet relevant. Maria had besloten de dood te laten komen, geen behandelingen meer, de leukemie haar gang laten gaan. En zelf beslissen wanneer verder leven zinloos geworden is. Uiteindelijk win ik van de leukemie", kon ze met een wrang genoegen zeggen. "Daar boven op de kast staat het": de bereikbaarheid van dat dodelijke middel was een hele geruststelling, die de kwaliteit van haar leven in de laatste jaren, maanden verhoogde. Tussen Maria en mij was er een ontluikende vriendschap, de belofte van een vriendschap. Misschien was het op den duur intenser geworden, misschien ook niet. Ik zie ons nog samen lopen in Rotterdam, begin 1984, beiden veertig jaar oud. Grote plannen maakten we. Ik vertelde Maria over mijn onderzoek naar 'liefde', dit verschijnsel zou ik eens aan de sociologisch-wetenschappelijke tand voelen. Groot enthousiasme, want Maria was net bezig de liefde aan de journalistieke tand te voelen. We gingen er samen een boek over schrijven; mijn onderzoekshoofdstukken zouden worden afgewisseld met haar kritische liefdesverhaaltjes. Grote plannen maken, veel lachen, kritische opstelling terwijl je een vergevorderd stadium van leukemie meedraagt. Het toont de kracht van Maria. Haar levensverhaal vertelde ze me op een filmische wijze op een zaterdag in mei. Haar doktersassistentschap van vele jaren geleden, misschien toen gevaarlijk werk gedaanhaar huwelijk; haar dochter, die een onderdeel was van haar levenskracht om na de eerste melding van de ziekte meer dan tien jaren door te gaan; haar scheiding, haar journalistieke werk; haar vriend, aan wie ze de fase van haar doodgaan toevertrouwde; haar zelfstandigheid op allerlei gebied. Een indrukwekkend verhaal; een verhaal waarin ik verder wilde wroeten na haar dood. Met nabestaanden praten, achtergronden leren kennen. Maar het leven is vluchtig, na enkele weken kregen andere projecten weer de voorrang en bleef haar levensverhaal zoals ze het zelf had geschetst. Misschien maar goed ook. Tweede helft van juni 1984 was het zover voor Maria. "Zoiets doé je niet zomaar; en je kunt er pas goed over beslissen als je echt van het leven houdt, zoals ik", zei ze. Ze had twee vriendinnen die ook ongeneeslijk ziek waren. Bij de crematie proefde ik de positieve sfeer van onderling begrip in de liefdevolle grappen die ze over de situatie op dat moment maakten. En ik moest denken aan een ander journalistiek project van Maria: Stukjes over 'wachten' in allerlei situaties. Zij kon het weten, ze heeft veel gewacht. Nooit meer heb ik nadien een euthanasie-discussie kunnen aanhoren zonder aan Maria te denken. Het was eerlijk, weloverwogen wat ze deed. Haar zelfstandige geest kon de keuze goed aan. Sinds de dood van Maria voel ik bij politieke discussies een intense verontwaardiging opkomen als euthanasie in de 'criminele' sfeer blijft hangen. Ik heb een allergie ontwikkeld voor oneigenlijke argumenten, een soort woede omdat ik vind dat de integriteit van Maria op geen enkele wijze mag worden aangetast. Zij staat voor velen. Onvergeeflijk vond ik eind april al de slappe houding van de WD op dit voor het liberalisme wezenlijke terrein, terwijl wat later op e de zorgvuldige levensbeëindiging. Als we de jaren 90 ingaan zónder een goede euthanasiewetgeving die de volstrekt onnozel niet-liberaal punt als opvattingen van de meerderheid van de reiskostenforfait opeens wél de de bevolking en de bestaande aanwezige kracht werd getoond. Maar praktijken weerspiegelt, vind ik dat nu breekt mijn klomp definitief. Is het werkelijk zo dat deze zaak redelijk gemakkelijk afgewerkt zou kunnen worden via het demissionaire kabinet en dat de WD dwarsligt, omdat ze dit heikele punt graag als splijtzwam wil laten fungeren bij de poging om straks een getuigenis van ontbrekende beschaving. Zelf een keuze bepalen - óók de keuze om tot het einde te wachten, eventueel uit religieuze overweg ingen - is een groot goed. Maria heeft haar keuze gemaakt. Ik zal het zeker ook doen als de tot een CDA-PvdA-regeringscoalitie te gelegenheid zich aandient en ik zal komen? Dus niet op een snelle wijze een geliefde medemensen - met alle inzet liberale oplossing voor de euthanasie regelen, omdat de WD dan meer kans heeft op een nieuwe regeerperiode? Onpasselijk word ik van dergelijke opportunistische onfrisheid op een zo emotioneel, existentieel menselijk terrein ais de wettelijke omlijsting van die ik heb en voorzover ze dat zelf wensen - terzijde staan bij de moeilijke beslissingbij het zoeken naar andere uitwegen, bij het vinden van een geschikt middel, bij de laatste levensfase. Geen wet kan dat verhinderen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1989 | | pagina 11