'Pas nu kan ik met
'n gerust hart weg'
Nog 21 slachtoffers niet geïdentificeerd
Reportage
Gereformeerde Bond verbolgen over uitspraak Hervormde Synode
paGINA 2
MAANDAG 19 JUNI 1989
Binnen de Gereformeerde Bond
van de Nederlandse Hervormde
Kerk, is met verontwaardiging
gereageerd op het Synodebesluit
om elke tuchtmaatregel tegen ho
moseksuelen van de hand te wij
zen. Ir. J. van der Graaf, algemeen
secretaris van de Bond, voorspelt
dat de plaatselijke kerken zich
"geen lor" van het besluit zullen
aantrekken.
"Nadat er twee jaar is gewerkt
aan een evenwichtig rapport dat
ook recht doet aan kerkeraden
die moeite hebben met homo
seksualiteit, wordt de gemeenten
het mes op de keel gezet", aldus
Van der Graaf. Ds. P. van der
Kraan uit Bleskensgraaf toonde
"diepe teleurstelling en groot ver
driet" naar aanleiding van het be
sluit. Hij vroeg zich af hoe lang
"we nog hervormd kunnen blij
ven". Dr. J. Hoek (Veenendaal),
die zitting had in de commissie
inzake homoseksualiteit, liet we
ten dat hij niet zal meewerken aan
een vervolgopdracht voor de
dat binnen de Hervormde kerk de
polarisatie over vragen van ho
moseksualiteit zal toenemen.
Signaal
Het Synodebestuur zelf was
trouwens evenmin erg ingeno
men met het besluit. Voorzitter
ds. B. Wallet sprak van een Pyr
rusoverwinning van de meer
derheid der Synode. Hij vreest
De Nederlandse vereniging tot in
tegratie van homoseksualiteit
COC is blij met de uitspraak van
de Hervormde Synode dat elke
tuchtmaatregel tegen homo
seksuelen ongeoorloofd is. "Na
zoveel jaren verwarring is er nu
eindelijk een helder besluit waar
mee recht wordt gedaan aan alle
homoseksuele kerkleden", aldus
het COC. De organisatie be
schouwt het Synodebesluit als
een duidelijk signaal aan de ker
kleden dat zij zich van elke discri
minatie van homoseksuelen moe
ten onthouden.
De kerkeraad van de christe
lijke gereformeerde kerk te Ede
en ex-dooplid Rob van Riessen
hebben hun conflict bijgelegd.
Zij hebben het royement aange
vraagd van het hoger beroep dat
zij hadden aangetekend tegen het
vonnis van de rechtbank te Arn
hem. De rechter had de kerkeraad
verplicht tot rectificatie van een
gebed, waarin werd beweerd dat
Van Riessen zich als voormalig
kerklid niks aantrok van God en
Zijn gebod.
Van Riessen spande begin dit
jaar een kort geding aan tegen de
kerk omdat hij zich gekwetst
voelde door deze uitlatingen van
ds. J. van Amstel. Hij eiste scha
devergoeding en rectificatie van
het gebed in het plaatselijk kerk
blad. De rechter stelde hem op 24
februari gedeeltelijk in het gelijk
en sommeerde de kerkeraad het
gebed te rectificeren. Beide par
tijen gingen daarop in hoger be
roep.
Na een aantal gesprekken zijn
zij nu echter overeengekomen dat
rectificatie van het gebed achter
wege kan blijven. Hoewel de eis
in gerechtelijke zin wel gehand
haafd blijft, zal Van Riessen geen
aanspraak meer maken op uitvoe
ring van het vonnis. In een mede
deling aan de gemeenteleden
spreekt de kerkeraad de hoop uit
dat de gemaakte afspraken mo
gen leiden "tot rust en eenheid in
de gemeente".
Het Samen op Weg-proces
van de Nederlandse Hervormde
Kerk en de Gereformeerde Ker
ken in Nederland mag niet los
worden gemaakt van Gods crea
tieve geest. Maar het proces
wordt steeds meer tot een "knut-
selproces waarin de kruideniers-
geest werkzaam is".
Zo reageerde ds. T.J. Jansen
Schoonhoven uit Almen zaterdag
tijdens de Hervormde Synode op
het besluit van zeven hervorm
den en gereformeerden om hun
lidmaatschap van de Samen op
Weg-commissie Toekomstige
vormgevi ng of de subgroep Werk-
orde op te zeggen. Volgens Jan
sen Schoonhoven verdwijnen er
niet alleen mensen, er valt ook
een visie weg waarin niet een
"kerkvermengingsproces" maar
een "kerkvernieuwingsproces"
het doel is.
De zeven uitgetreden commis
sieleden, onder wie de hervormde
kerkelijke hoogleraren dr. A. van
de Beek en dr. G.D.J. Dingemans,
menen dat de Hervormde Kerk
en in mindere mate de Gerefor
meerde Kerken weinig of geen
ruimte laten aan de gedachte dat
hereniging ook vernieuwing
dient in te houden.
Handreiking
Het moderamen (bestuur) van de
Nederlandse Hervormde Kerk
overweegt een pastorale handrei
king te publiceren over Christus'
verrijzenis. De secretaris-gene
raal van de NHV, dr. K. Blei, deel
de dat zaterdag desgevraagd mee.
Aanleiding tot de vragen die wer
den gesteld door leden van de
Hervormde Synode was de uit
spraak van prof. dr. F.O. van Gen-
nip dat deze niet gelooft in de li
chamelijke opstanding van Chris
tus.
Blei meent dat eerst met Van
Gennip —hoogleraar namens de
Hervormde Kerk aan de theologi
sche faculteit van de Rijksuniver
siteit van Leiden moet worden
gesproken over de bedoelingen
van diens uitspraak. De gedachte
van een pastorale handreiking is
ontstaan door het succes van de
handreiking 'Leven en sterven
met verwachting'. Deze ver
scheen in het begin van de jaren
zeventig als reactie op de commo
tie in de kerk over uitspraken van
sommige vooraanstaande kerkle
den dat er geen leven na de dood
zou zijn.
Hervormde Kerk. Beroepen
door de Generale Synode tot pre
dikant van buitengewone werk
zaamheden (geestelijke verzor
ging in het huis van bewaring te
Rotterdam): J. de Pagter te
Beesd. Beroepen te Strijen: L.
Wüllschleger te 's Gravenhage
(met bepaalde opdracht). Beroe
pen te Zeist: T. J. Jansen Schoon
hoven te Almen. Beroepen te
Zeist: H. Westerhout te Goederee
de die bedankte voor Harderwijk
en voor Krimpen aan den IJssel
(buitengewone wijkgemeente).
Bedankt voor Hattem (toezeg
ging): J. L. Ravesloot te Wester-
haar.
Gereformeerde Kerken. Aan
genomen naar Dordrecht (her
vormd gereformeerd): H. H. Wind
te Heerenveen. Aangenomen
naar Wageningen: drs. H. R.
Knoop te Bant en Rutten (NOP).
Aangenomen naar Wierden: R. J.
Blaauw te Wolvega.
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt
Bedankt voor Leek en voor
Schildwolde: J. J. Poutsma te
Hardenberg.
Nederlandse Gereformeerde
Kerken.
Bedankt voor Sliedrecht: K.
Muller te Heerenveen.
Christelijke Gereformeerde
Kerken
Beroepen te Baarn: J. Jonkman
te Enschede-West. Beroepen te
Nieuwkoop: K. Hoefnagel te
Nieuwpoort. Beroepen te Nij-
kerk: J. Brons te Urk (Maranata-
kerk).
Gereformeerde Gemeenten:
Beroepen te Capelle aan den IJs
sel (wijk Middelwatering) te
Hoofddorp en te St. Catharines
(Can): G. M. de Leeuw, kandidaat
te Rotterdam.
Beroepen te Hilversum, te
Utrecht en te Westkapelle: P. Me
lis, kandidaat te 's Gravenzande.
Oudgereformeerde Gemeen
ten. Beroepen als lerend ouder
ling te Gouderak te Langbroek en
te Urk: T. Klok wonende te Hars
kamp. Beroepen als lerend ouder
ling te Werkendam: D. Monster
wonende te Puttershoek.
Nabestaanden bezoeken rampplek bij Zanderij
PARAMARIBO Vlak voordat zaterdagavond zijn vliegtuig vanaf Zanderij bij Paramaribo
naar Amsterdam vertrekt, besluit Errol Doesburg toch nog even te gaan kijken op de plek waar
zijn broer Lloyd tien dagen geleden is verongelukt. De weg naar Cola-kreek is nog geen vijf mi
nuten rijden verwijderd van het vliegveld. "Anderhalve minuut voordat ze zouden landen zijn
ze neergestort", zegt Errol. "Ik blijf zitten met een hoop vraagtekens hoe dat allemaal mogelijk
is geweest".
Net als met de confrontatie met het
stoffelijk overschot van Lloyd, is
het bezoek aan de plaats van de
ramp voor Errol een kwestie van de
waarheid onder ogen zien. "Ik was
in Suriname om kost wat kost het li
chaam van mijn broer mee te ne
men naar Nederland. Nu dat is ge
lukt, is het enige wat me nog rest te
gaan kijken naar de plek waar hij is
overleden".
door
Bert van den Hoed
Een pick-up van de politie uit Pa
ramaribo brengt ons naar de weg
naar Cola-kreek, die zaterdag spe
ciaal ten behoeve van de nabestaan
den voor enkele uren is openge
steld. Het recherche-onderzoek is
nog steeds niet afgerond. De wrak
stukken liggen er nog net zo bij
zoals ze in de vroege ochtend van de
zevende juni werden aangetroffen.
Errol loopt direct naar het staart
stuk van het vliegtuig waar Lloyd
heeft gezeten. Naast Sigi Lens, een
van de voetballers die de ramp heb
ben overleefd. Minutenlang slentert
Erroll hoofdschuddend langs de
wrakstukken. Neemt details in zich
op, zoals hij later zal zeggen. "Kle
dingstukken, schoenen, sporttas
sen. Pas als je dat gezien hebt, besef
je dat iets mogelijk is wat je altijd
voor onmogelijk hebt gehouden".
Afscheid
liggen, staat een kale Tonkaboom,
die uit de verte sterke gelijkenis ver
toont met een tornmesje. Zeker is
dat een van de vleugels zich in het
keiharde tropisch hardhout heeft
gedrongen. "Dit is de boom die alle
levens heeft gepakt", zegt de re
chercheur.
Op nog geen tien meter afstand
van een kampje van Boslandcreo
len ligt de afgebroken top van de
tonkaboom. De rechercheur wenkt
ons mee te gaan naar bewijstuk
nummer 1: nippels, stukjes vleugel
en ander vliegtuigstaai die zich als
messen in het hout hebben ge
boord. "Vanaf de boom hebben we
de eerste sporen gevonden", zegt de
rechercheur. "Verderop dan die
plek is niets gevonden, voor ons is
de zaak duidelijk".
Waarom is zo'n hoge boom, direct
in de aanvliegroute van het vlieg
veld niet gekapt, was dezer dagen
een veelgestelde vraag. De onder
kant van de tonka geeft het ant
woord. In de stam is flink gehakt,
zelfs aan twee zijden. De recher
cheur: "Boslandcreolen hebben ge
probeerd hem om te hakken. Voor
hen is dat lucratief materiaal. Maar
het is ze niet gelukt, de stam was ge
woon te hard. Het is toch ongelofe
lijk dat zelfs een aangetaste tonka
met helemaal is omgegaan nadat er
een vliegtuig tegenaan is gevlogen".
Zeker is dat er iets met het vlieg
tuig aan de hand is geweest, voordat
het de tonkaboom raakte. Het deel
van de boom dat nu nog overeind
staat is circa vijfentwintig meter
hoog. De afgebroken top is onge
veer vijf meter lang, samen dertig
meter. Het vliegtuig was op die plek
ongeveer twee kilometer verwij
derd van de landingsbaan en hoort
daar circa honderdvijfentwintig
meter hoog te vliegen, geen vijfen
twintig. De boslandcreolen ter plek
ke kunnen geen uitsluitsel geven.
Zij zijn na de klap, op enkele tiental
len meters afstand het bos in ge
vlucht.
Doodskisten
Suriname is de afgelopen dagen
vertrouwd geraakt met de dood.
Langs de weg liggen enkele doods
kisten, aanvankelijk aangevoerd
om de slachtoffers van de ramp in te
vervoeren. Een aantal kisten is on
gebruikt gebleven. Een politieman
heeft een exemplaar geconfisceerd,
op zijn kop gelegd en aldus een ge
rieflijke ligplaats gecreëerd.
Hans Kamperman, conservator
van het anatonomisch museum van
de Utrechtse universiteit, maakt
ook nog een kleine ronde over de
plek van de ramp. Kamperman is in
Suriname belast met de conserve
ring van de nog niet geïdentificeer
de lichamen. De plek van de ramp
had hij nog niet gezien, de gevolgen
voor de slachtoffers kent hij maar al
te goed. Met zijn voet schuifelt hij
wat tussen de brokstukken. Dan
bukt hij zich. "Ik heb iets gevon
den", zegt hij zachtjes. Hij houdt
een klein verfomfaaid plastic kaart
je in zijn hand: de identiteitskaart
van captain Will Rodgers.
Erroll Doesburg bij het staartstuk: "Pas als je dit gezien hebt, besef je dat iets mogelijk is wat je altijd voor onmogelijk hebt gehouden". (fotoGPD)
Als we echt weg moeten omdat we
anders het gevaar lopen het vlieg
tuig te missen, gooit Errol een hand
zand in de richting van het staart
stuk. "Het was voor mij een af
scheid", zegt hij uren later in het
vliegtuig. "De hele week heb ik ge
probeerd mijn emotionele kant uit
te schakelen. We moesten hem vin
den, van alles regelen. Toen we hem
hadden, was ik zo opgelucht. En
vanaf dat moment miste ik een deel
van mezelf. Lloyd en ik waren heel
goed samen, we waren niet alleen
broers, maar ook vrienden. We de
den altijd veel met elkaar. Nu ik dit
heb gezien, weet ik zeker dat het al
lemaal waar is. Ik ga nu met een ge
rust hart weg".
Tientallen nabestaanden waren
Errol 's ochtends voorgegaan.
Overal liggen bloemen. Aan het
middenstuk is een krans bevestigd.
Er is gezongen en creolen hebben
gesprekken gevoerd met de geesten
van de overledenen, een ritueel vol
gens de winti-cultuur. "De geesten
wordt gevraagd van deze plek weg
te gaan", vertaalt een behulpzame
creoolse agent. "Ga uitrusten, blijf
hier niet hangen".
Urmy Tjon, de vriendin van Theo
Comvalius, heeft bloemen gelegd in
de resten van de cockpit. Haar man
werkte bij de SLM, maar was als
passagier aan boord van de Antho
ny Nesty. "Vermoedelijk heeft hij in
de cockpit gezeten", zegt ze. "Hij
ging altijd op de reserve-seat zitten
als er geen plaats meer was in het
vliegtuig. Ik wilde hierheen omdat
ik wil proberen te voelen wat hij
heeft gevoeld. Ik kan nu berusten".
Hardhout
Een rechercheur van de Surinaam
se politie, ("Is het niet wonderlijk
dat de SLM-vlucht PY 764 is veron
gelukt op de zevende dag van de
zesde maand om ongeveer vier
uur?"), neemt ons mee naar 'de
boom'. Honderd meter van de
plaats waar de meeste wrakstukken
Urmy Tjon onderzoekt de resten van de boomtop, die door de vleugel t
het SLM-toestel werd afgehakt. (foto g
Veel informatie verloren geraakt door fouten
SCHIPHOL (GPD) - Het Rampen
Identificatie Team van de rijkspoli
tie heeft tot dusver 155 van de 176
slachtoffers die zijn omgekomen bij
de luchtramp in Suriname geïdenti
ficeerd. Dat heeft kapitein Van der
Pols, plaatsvervangend delegatie
leider van het RIT, gisteren gezegd
bij terugkeer op Schiphol van een
deel van het team.
Van nog 21 slachtoffers moet de
identiteit worden vastgesteld. Kapi
tein Van der Pols heeft goede hoop
dat dat bij zeker de helft zal lukken.
"Wij hebben alle slachtoffers tech
nisch beschreven, voorzover dat
mogelijk was", aldus Van der Pols.
Vlak voor het vertrek van de 17 le
den van het identificatieteam uit
Suriname leverde een bijeenkomst
met nabestaanden van nog niet geï
dentificeerde slachtoffers zaterdag
nog eens identificatie op van zeven
slachtoffers. "De tien mensen die in
Suriname zijn achtergebleven, zul
len de komende dagen die informa
tie nader uitwerken", aldus Van der
Pols. "Ik verwacht dan ook dat nog
zeker zeven mensen positief zal
worden geïdentificeerd".
Het werk van het team werd be
moeilijkt omdat men in Suriname
na de ramp weliswaar snel, maar
niet al te zorgvuldig te werk was ge
gaan. Lichamen werden van kle
ding en sieraden ontdaan teneinde
die snel te kunnen balsemen. Door
de hitte en het niet functioneren van
enkele koelcellen dreigden de stof
felijke overschotten van sommige
slachtoffers te vergaan. "Daar
door", aldus Van der Pols, "is veel
informatie verloren gegaan, wat het
identificeren heeft bemoeilijkt".
Veel minder problemen onder
vond het team met de identificatie
van de 56 slachtoffers die verbrand
waren nadat het toestel anderhalve
week geleden bij de derde poging
tot landen was neergestort en in
brand gevlogen. "Die slachtoffers
waren eenvoudig te herkennen, om
dat de autoriteiten hadden gelast de
verkoolde lichamen in ijs te leggen.
Bovendien hadden zij nog kleding-
delen en sieraden op het lichaam",
aldus Van der Pols.
Gebit
Een van de problemen bij het iden
tificeren van de andere slachtoffers
vormde ook het totale gebrek aan
gebitsstatussen. Majoor U. de Lan
ge die in eigen land belast was met
In Paramaribo werd gisteren Lew Jen Tai, het bij de vliegramp omgekomen lid van het Militair Gezag, met mili
taire eer begraven. Achter de auto ook legerleider Bouterse. (foto anp>
het verzamelen van informatie over
de slachtoffers van de Surinaamse
luchtramp, verklaarde dat veel Su-
rinamers niet of nauwelijks bij
tandartsen stonden ingeschreven.
"Slechts een enkeling bleek over
een gebitsstatus te beschikken", al
dus De Lange.
De lichamen van de slachtoffers
die niet geidentificeerd zijn, zullen
woensdag in' Paramaribo ter aarde
worden besteld. Naamloos, maar
voorzien van een nummer van het
RIT. Van der Pols: "Elk lichaam zal
afzonderlijk in een kist worden ge
legd en begraven. Mocht er toch nog
een lichaam geidentificeerd kun
nen worden, dan zal de kist uit het
graf worden gehaald en door nabe
staanden op eigen wijze alsnog el
ders ter aarde kunnen worden be
steld".
Algemeen-inspecteur der rijkspo
litie generaal W. Frackers sprak bij
aankomst van het identificatieteam
woorden van waardering uit voor
wat zijn manschappen in Suriname
onder bijzonder moeilijke omstan
digheden hadden gedaan. "De sa
menwerking met de Surinaamse
autoriteiten was meer dan voortref
felijk én we hebben diepe waarde
ring gekregen voor de assistenten
van het algemeen ziekenhuis in Pa
ramaribo, die aan een stuk door
klaarstonden om deze moeilijke op
gave te klaren. Ik spreek dan ook de
hoop uit, dat bij volledi-g herstel van
de betrekkingen met Suriname ook
de oude banden met de Surinaamse
politie kunnen worden aange
haald", aldus Frackers.
Ervaring
"Dat er fouten zijn gemaakt mag je
de Surinaamse collega's niet euvel
duiden. De ramp in Suriname was
te vergelijken met de ramp op Tene-
rife, toen een Boeing 747 van de
KLM op de grond in botsing kwam
met een toestel van PanAm. Je
moet eenmaal de ervaring opdoen
bij wat er allemaal mis kan gaan en
die ervaring was er niet in Surina
me", aldus Frackers.
Met het Rampen Identificatie
Team keerden ook twee overleven
den terug in ons land alsmede de
stoffelijke overschotten van 23
slachtoffers. De overlevenden zijn
voor verdere medische behandeling
opgenomen in het VU-ziekenhuis
in Amsterdam en het Rode Kruis-
ziekenhuis in Den Haag.
Voor de slachtoffers en nabe
staanden werd gistermiddag in de
Nieuwe Kerk in Amsterdam een
herdenkingsdienst gehouden. Dat
gebeurde in aanwezigheid van mi
nister Van Dijk (binnenlandse za
ken) en kamervoorzitter Dolman.
