Zwijmelgenre is niet stuk te krijgen
Maffe patiënten
Denkwijzer
Uitgever Bouquet-reeks kent lezerswensen tot in de details
Onze taal
ZATERDAG 17 JUNI 1989
EXTRA
PAGINA 29
Dr. M. Meijer (links) endr. E. Andringa: "Nog steeds worden meisjes opgevoed met de gedachte dat het niet behoorlijk is om nee te zeggen"
DOOR JOOP VAN DER HORST
Onlangs is een vriend van mij getrouwd.
Het was voor hem de eerste keer. De
bruid had al eens eerder zoiets bij de
hand gehad en mocht zich grootmoeder
noemen. Het kleinkind, amper een half
jaar oud. was ook bij de plechtigheid, net
als ik. Maar ik was er als getuige. En zo
kwam het dat de ambtenaar van de bur
gerlijke stand niet alleen mijn voornamen
voluit voorlas maar ook mijn beroep. In de
toespraak die die ambtenaar al driehon
derd keer had gehouden, kwam ergens
het woord boterbriefje voor. Ik heb eerlijk
gezegd niet goed opgelet wat ze erover
zei. Tot ik ineens werd opgeschrikt door
de woorden: 'Nu we een taalkundige in de
zaal hebben, kan die ons straks vast wel
verklaren waar dat woord vandaan komt'.
Na afloop van de plechtigheid, toen al
le tranen van ontroering gewist en ieder
een drie keer gezoend was, kwam die
ambtenaar van de burgerlijke stand nog
even naar mij toe om te vragen hoe we
aan het woord boterbriefje komen. Ik wist
het niet maar ik heb beloofd het voor haar
op te zoeken.
Dat viel niet mee. Ik heb eerst gekeken
in het grootste woordenboek dat er is, het
Woordenboek der Nederlandsche Taal,
waaraan men meer dan 100 jaar geleden
is begonnen en dat nog steeds niet hele
maal af is. Gelukkig is het deel met de let
ter B wel klaar. Boterbriefje in de beteke
nis van trouwakte staat er niet in. Wel le
zen we er een ander betekenis: 'schert
sende naam van zekere aflaatbrieven, de
vergunning behelzende om in de vasten
dagen boter, kaas, eieren en vleesch te
eten; vertaling van het Latijnse literae bu-
tyricae'. Ook moet boterbrief vroeger ge
bruikt zijn als schertsende benaming voor
officieel stuk, belastingbiljet, rekening.
In andere oude woordenboeken heb ik
gevonden dat in Indonesië, toen het nog
Nederlandsch Indië was. een boterbriefje
een wenk was om ontslag te nemen. Wie
een boterbriefje van zijn superieuren
kreeg, werd geacht naar een andere
baan om te zien.
Boterbriefje in de betekenis van trouw
akte kwam ik pas voor het eerst tegen in
woordenboeken van omsteeks 1920. Is
deze betekenis pas 70 jaar oud? Dat kan,
maar het hoeft helemaal niet zo te zijn.
Het was natuurlijk altijd een onofficiële
benaming. Platte woorden, schuttingtaai,
scheldwoorden en schertsbenamingen
werden vroeger meestal niet opgenomen
in de woordenboeken. Het zou dus best
kunnen dat ons boterbriefje al veel langer
bestaat dan sedert 1920, dat het voordien
geen plaatsje werd waardig gekeurd in
het woordenboek en pas omstreeks 1920
wel werd opgenomen.
Een pasklaar ontwoord heb ik dus niet
kunnen vinden. We moeten met de gege
vens die nu voor handen zijn proberen
zelf een antwoord te vormen. Ik vermoed
nu dat het zo gegaan is: de oorspronkelij
ke betekenis van boterbriefje zal wel zijn:
'vergunning om in de vastentijd boter,
kaas en vlees te mogen eten'. Veel men
sen moeten het nogal zot hebben gevon
den dat boter en vlees eten in de vasten
door een simpel briefje ineens wèl mocht.
Onwillekeurig ga je dan aan andere din
gen denken, want zo zijn er meer bezig
heden door een simpel briefje ineens wèl
toegestaan! En vandaar dat ook de
trouwakte een boterbriefje genoemd kon
worden.
Onbekend is nog hoe lang het woord
boterbriefje (=trouwakte) al in omloop is.
Als mijn theorie klopt, dan moet het ont
staan zijn in een tijd toen dat andere bo
terbriefje vergunning om boter, vlees,
enz. in de vastentijd te eten) nog in ge
bruik was. Maar ook dat is mij niet be
kend.
De Bouquet-reeks is en blijft een
commerciële topper. Wekelijks rolt er
een nieuwe roman van de pers in
een oplage van vijftigduizend
exemplaren die via een uitgekiend
verkoopapparaat worden verspreid.
Water ook gebeurt in de
zwijmelboekjes, er is nooit twijfel over
de goede afloop en dat is meer dan
het echte leven kan bieden. Maar
toch zijn er die kanttekeningen
plaatsen bij zoveel kennelijke
onschuld. "Eigenlijk is die heel
gewelddadig, en dat wordt juist
geromantiseerd".
door Theo Haerkens
Toen hij haar van de grond lichtte
en de slaapkamer binnendroeg, be
sefte ze dat geen enkele man ter we
reld ooit zo veel voor haar zou kun
nen betekenen als Jonas. Toen hij
haar zachtjes liet neerglijden op bed
en zich over haar heen boog om haar
te kussen, sloot ze even haar ogen. In
stilte smeekte ze de voorzienigheid
haar te behoeden voor de ramp dat
ze deze man ooit zou moeten verlie
zen... 'Neem me in je armen', prevel
de ze met haar mond tegen zijn lip
pen. Was het haar eigen stem of die
van Jonas, die fluisterde: 'Ik wil
niets lieiier...".
Een torenhoge afwas, strijkgoed, drei
nende kinderen en een humeurige echt
genoot wekken de lezeres uit haar ro
mantische dagdroom. Ze heeft 'Bang
voor Geluk' van Penny Jordan (deel 967
uit de Bouquet-reeks) zojuist uitgelezen.
Dat is jammer, maar gelukkig zorgt uit
geverij Harlequin-Holland voor een ge
stage stroom nieuwe boekjes. In het na
jaar verschijnt, begeleid door het nodige
feestgedruis, het duizendste exemplaar.
Sales-manager Coen Abbenhuis is te
vreden, want de serie is een "eclatant
succes". Wekelijks rolt er een nieuw
deel van de pers in een oplage van vijftig
duizend exemplaren die via een uitge
kiend verkoopapparaat worden ver
spreid. Daarnaast geeft Harlequin series
uit onder de naam Jasmijn, Bianca, Ba-
cara, Intiem, Love Affair en Love Swept
en nog een aantal andere, die bij elkaar
goed zijn voor negentig procent van de
markt van het zwijmelgenre.
Vaste formule
Tot in de kleinste details kent de uitgever
de wensen van zijn lezeressen. De au
teurs en vertalers van de boekjes hebben
daarmee maar rekening te houden, want
binnen de muren van de uitgeverij over
stemt het rinkelen van de kassa de ro
mantische violen. "We hebben een vaste
formule: men moet weten wat men
koopt", verklaart Abbenhuis.
Na de introductie ontmoeten de hoofd
personen elkaar voor het eerst. Dat leidt
tot een climax, waarna zich allerlei strub
belingen voordoen die eindigen in een
dieptepunt. Eros laat het daar niet bij zit
ten en uiteindelijk vinden de geliefden
elkaar.
Met aan cynisme grenzende nauwkeu
righeid analyseert Abbenhuis de dames-
wensen: "Er gaat zó veel geluk in, zó veel
rampspoed, zó veel auto's en zó veel zoe
nen". Dat luistert heel nauw. Daarom
kan een Jasmijn-verhaal nooit uitge
bracht worden in de Bouquet-reeks en
een Intiem is geen Love Affair.
Bouquet en Jasmijn, overwegend van
Britse herkomst, zijn de meer traditio-
neel-romantische loten aan de stam. Lo
ve Affair, Love Swept en Intiem zijn van
Amerikaanse origine en "meer eigen
tijds", wat betekent dat ze meer seks be
vatten.
De verhalen - doorgaans zo'n 160 pagi
na's lang - worden over de hele wereld
verspreid en verschijnen in twintig talen.
De auteurs zijn meesters op hun gebied
en zeker niet alleen teleurgestelden met
literaire ambities. Er zijn schnabbelende
journalisten bij, en ook echtparen die sa
men schrijven, maar de bulk wordt ge
produceerd door specialisten als Barba
ra Cartland, Nora Robbins en Penny Jor
dan die er steenrijk mee zijn geworden.
Van de laatste heeft Harlequin een ver
haal op de plank liggen, speciaal voor het
duizendste boekje.
Research
Hoewel de uitgever niet meer preten
deert dan het bieden van verstrooiing,
moet het schrijven van triviale lectuur
niet onderschat worden. Als de hoofdrol
speelster verliefd wordt op een boswach
ter, moet de informatie over zijn werk
juist zijn. Hetzelfde geldt voor de roman
ce die zich afspeelt in Rio de Janeiro. "De
beschrijving van de stad moet wel klop
pen en daar is hoogwaardige research
voor nodig".
De redactionele staf in Haarlem zorgt
ervoor dat de vertalingen voor Neder
landse lezeressen gemakkelijk verteer
baar zijn. Als in een historische roman te
veel Indianen figureren - "in Amerika
een hot item dat goed verkoopt" - ver
schaft dat hier te weinig herkenning. De
lezeres hoeft ook niet lastig gevallen te
worden met kennis over het onderwijs
systeem in de Angelsaksische landen of
het feit dat een Amerikaan op 16-jarige
leeftijd al mag autorijden.
Met seks en abortus is het oppassen ge
blazen. "Een beetje seks mag wel, dat is
best aantrekkelijk, maar het moeten
geen regelrechte orgiën worden of ver
krachtingen". Erotiek laat zich trouwens
loch moeizaam beschrijven, het blijft ba
lanceren tussen cliché en schuttingtaai.
In het Engels zijn er meer gradaties,
meent Abbenhuis.
Wat er ook gebeurt in de zwijmelboek
jes, er is nooit twijfel over de goede af
loop en dat is meer dan het echte leven
kan bieden. Toch gelooft dr. E. Andrin
ga, verbonden aan de letterenfaculteit
van de Rijksuniversiteit in Utrecht, niet
dat de boekjes helemaal los staan van de
realiteit. "Wat er beschreven wordt
speelt wel degelijk een rol in de gedach-
tenwereld van de lezeressen. Het is niet
de totale tegenwereld".
Romantisch
Ze noemt het opvallend dat er wel dege
lijk serieuze problemen aan bod komen.
Maar de moeilijkheden worden op een
romantische manier opgelost. "Je kunt
je voorstellen dat mensen zich zo verzoe
nen met het bestaan van die problemen.
Ze romantiseren verhoudingen waarvan
je je kunt afvragen of ze wel zo prettig
zijn. In feite wordt hun een maatschap
pelijke rol door de strot geduwd".
Dr. M. Meijer, eveneens verbonden
aan de universiteit van Utrecht, is er ook
van overtuigd dat de boekjes meer in
vloed hebben dan over het algemeen
wordt gedacht. "De Bouquet-reeks pro
duceert een ideologie waarvan ik over
mijn nek ga. Eigenlijk is die heel geweld
dadig, en dat wordt juist geromanti
seerd. De boodschap luidt dat een meisje
eigenlijk ja bedoelt als ze nee zegt", ver
duidelijkt Meijer die niet schroomt de
boekjes, die vooral in supermarkt en
kiosk aan de vrouw gebracht worden, te
vergelijken met pornografie.
Citaat: 'Haar verstand zei haar dat ze
op dit moment diep werd vernederd, on-
teerd zelfs. Maar op het fysieke vlak... Een
mengeling van opwinding en ontzetting
vervulde haar'.
Een van de belangrijkste bezwaren
van genoemde wetenschappers tegen de
Een tijdje geleden werd ik opgebeld door
een arts, die mij het volgende merkwaar
dige verhaal vertelde. Een van zijn pa
tiënten was op een dag op het spreekuur
gekomen met de mededeling dat hij zich
de laatste tijd helemaal niet goed voelde
en dat hij zelfs bloed in zijn urine had
ontdekt. Bij onderzoek de volgende dag
was inderdaad bloed in de urine gevon
den en de patiënt was naar een specialist
doorgestuurd. Deze had verder onder
zoek gedaan, maar niks kunnen vinden
dat de door de patiënt geuite klachten en
het urinebloed kon verklaren. De patiënt
had niettemin dringend om verder on
derzoek en zelfs opname gevraagd.
De ochtend waarop hij voor de derde
keer nuchtere urine in een flesje thuis had
gedaan voor wéér een onderzoek en deze
naar het laboratorium had weggebracht
belde de vrouw van de patiënt de huis
arts op met het volgende verhaal. Ze ver
telde dat ze gezien had hoe haar man,
voordat hij het flesje dichtdraaide, met
een naald in een vingertop had geprikt
en zodoende druppels bloed bij de urine
had gevoegd. De huisarts wilde van mij
weten, alvorens de man daarover zelf
aan te spreken, wat je met zo'n padjak
ker aan moet en hoe zijn gedrag ver
klaard moet worden.
Hoe gek het misschien ook lijkt, zulke
'patiënten' zijn helemaal niet zo zeld
zaam. De Amerikaanse psycholoog
Lipsitt schatte op basis van een door hem
uitgevoerd onderzoek, dat alleen al in de
Verenigde Staten per jaar zo'n 4000 pa
tiënten al hun creativiteit en energie ge
bruiken om artsen te doen geloven dat ze
een ernstige ziekte hebben, die deskundi
ge en liefst langdurige behandeling ver
eist Onbekend is hoeveel van dit soort
mensen in ons land de ziekenhuizen in en
boekjes is dat de vrouwen, die erin figu
reren, op hun leven noch op hun lichaam
enige greep hebben. Meijer vermoedt dat
vrouwen zich onbewust de normen ei
gen maken die in deze boekjes worden
uitgedragen. "Nog steeds worden meis
jes opgevoed met de gedachte dat het
niet behoorlijk is om nee te zeggen". De
oude normen en waarden staan nog
steeds hoog in het vaandel.
Citaat: 'Eigenlijk ben jij in je hart nog
een ouderwetse huisvrouw, Sara'. Sam
nam haar vol waardering op. 'Jij weet
het net zo gezellig te maken in huis als
moeder vroeger'.
Afgestraft
De boekjes ademen een sfeer die niet
veel anders is dan die in veel televisie-se
ries. Wie zich niet schikt naar de norm
van de massa wordt afgestraft. "Dynas-
ty-ster Alexis mag dan maatschappelijk
succesvol zijn, maar als vrouw deugt ze
niet, want het is een vreselijk kreng", il
lustreert Meijer.
Veel vertrouwen hebben de weten
schappers niet in de 'modernisering' van
de pulpromans. De boekjes gaan alleen
uiterlijk met hun tijd mee. Het keuken
prinsesje heeft weliswaar plaats gemaakt
voor de zelfstandige vrouw die soms
zelfs een eigen zaak runt. Maar als het er
op aan komt is het toch weer de geliefde,
net wat gewiekster en daadkrachtiger,
die de kastanjes uit het vuur haalt.
Met de vraag of een al te onstuimig be
gonnen relatie moet uitlopen op een
abortus is het al precies eender. Abortus
bestaat tegenwoordig wel in deze wereld
van aantrekking, afstoting, haat en voor
al liefde, maar geen van de heldinnen zal
werkelijk zo'n ingreep ondergaan.
uit lopen, maar dat ze regelmatig voorko
men is wel zeker.
Zulke patiënten knutselen op zo'n le
vensechte wijze symptomen in elkaar dat
ze in staat zijn zelfs heel competente art
sen voor de gek te houden. Uit Lipsitts on
derzoek blijkt dat deze wonderlijke pa
tiënten van alle leeftijden kunnen zijn -
hij vond er pubers van elf en bijna be
jaarden van zestig tussen - maar de mees
ten zijn tussen de 20 en 30 jaar oud. Je
vraagt je af wat hopen deze mensen met
hun toneelopvoeringen te bereiken? Af
gaande op onderzoek en klinische erva
ringen, willen ze niet meer dan de gele
genheid om de rol van patiënt te kunnen
spelen, soms tot op de operatietafel aan
toe.
Anders dan de zogenaamde hypochon-
dere' persoonlijkheden - dat wil zeggen
mensen die echt geloven dat ze ziek zijn,
ook al is er lichamelijk niks aan de hand,
en die daarvan niet te overtuigen zijn -
gebruiken deze mensen opzettelijk aller
lei trucs om lichamelijke stoornissen op te
wekken of te simuleren. Sommigen 'geven
bloed op' afkomstig uit een rubberballe
tje dat ze in hun mond verstopt hébben.
Anderen roepen hypoglycaemie, dat wil
zeggen een te lage bloedsuikerspiegel, op
door zichzelf een injectie met insuline te
geven. Er zijn er zelfs die huidinfecties of
abcessen bij zichzelf veroorzaken door
zich met een besmettingsstof in te smeren,
zoals bepaalde bacteriekweken. Sommi
gen veroorzaken zelfs bloedingen in hun
geslachtsdelen door zich daar te verwon
den met een scherp voorwerp.
Voordat u meteen concludeert dat je
wel behoorlijk getikt moet zijn om zulke
dingen te doen, is het misschien toch goed
te bedenken dat het 'belazeren' van dé
arts iets is dat veel mensen onder bepaal-
Citaat: Zij: 'Maar we kunnen niet trou
wen!' Hij: 'Waarom niet? Omdat je nog
steeeds verliefd bent op je onvolprezen
Rick?' Hij lachte sarcastisch. 'Dat mag
dan zo zijn, maar je draagt mijn kind.
En ik verbied je doodgewoon abortus te
laten plegen! Dat wil je trouwens zelf ook
niet'.
Trucje
De modernisering is niet meer dan een
aanpassing van het decor. Meijer: "Het is
niet meer dan een stilistisch trucje om de
vrouw bij de les te houden".
De uitgever ziet dat toch anders. Hoe
wel hij zegt niet meer te pretenderen dan
het bieden van ontspanning, bestrijdt hij
dat de lectuur zich beperkt tot 'de zwij-
melarij van bakvisjes'. "Maar als je je op
de massa richt kun je nu eenmaal geen
trendsetter zijn", geeft hij toe.
Ondanks hun vrouw-onvriendelijke
karakter, zijn het toch vooral vrouwen
die de boekjes kopen en lezen. Het aantal
geïnteresseerde mannen noemt de uitge
ver "te verwaarlozen". Meisjes en vrou
wen van vijftien tot vijfendertig behoren
volgens hem tot "de harde kern" van le
zeressen. Maar het is niet de groep die de
meeste boekjes koopt, die bestaat vooral
uit vrouwen van twintig tot vijfenveertig
jaar. Voordat ze worden afgedankt gaan
de boekjes verscheidene keren van hand
tot hand, waarmee het leeftijdsverschil
tussen lezers en kopers verklaarbaar is.
In de triviale lectuur zijn de verhalen
simpel, net als het taalgebruik en de
schrijfstijl. De zinnen zijn kort en de
woordkeus is beperkt. De wereld en de
ideeën die de lezer worden voorgescho
teld zijn buitengewoon overzichtelijk.
de omstandigheden op z'n minst wel eens
overwogen hebben. Het bekende advies
om als je goed ziek wil worden te gaan
slapen met onder elke oksel een gepelde ui
is daar een voorbeeld van. Dan gaat het
ons er meestal om een paar dagen vrij of
een week extra vakantie' te versieren.
Ook niet erg kosher trouwens, maar we
maken het in ieder geval niet zo bont als
de patiënt die de 'Indiana cycloon' werd
genoemd, omdat hij in ten minste twaalf
staten van de VS en in twee andere lan
den in ziekenhuizen opnames wist te re
gelen voor ziekten die hijzelf had gefabri
ceerd.
De Engelse arts Richard Asher lanceer
de in 1951 de term 'Munchausen Syn
droom' voor zulke patiëntenoptredens,
naar de kleurrijke 18e eeuwse verteller
van sterke verhalen, de Baron van Mun
chausen uit het gelijknamige boek van
Rudolf Raspe. Eigenlijk is de term Mun
chausen Syndroom niet helemaal goed
gekozen. Want de verhalen over de esca
pades van de baron zijn altijd onmisken
baar absurd, terwijl de verhalen van de
patiënten, wier toestand zijn naam
draagt, meestal heel geloofwaardig klin
ken. Het is juist de geloofwaardigheid
van hun verhalen, die zulke patiënten tot
zo'n voortdurend en lastig probleem ma
ken.
"Dat is verleidelijk", meent Meijer,
"maar het staat haaks op echte literatuur.
Die vraagt inspanning van de lezer en
draagt nieuwe ideeën uit".
Toch claimt de uitgever dat de boekjes
vooral populair zijn bij vrouwen die, ge
meten naar opleiding en inkomen, beho
ren tot de sociale bovenlaag, in marke-
tingtermen aangeduid met A en B-boven.
"Meer dan vijftig procent heeft een oplei
ding op havo-niveau of meer".
Westerns
Andringa en Meijer vinden die stelling
zeer aanvechtbaar. Zij wijzen er op dat
een diploma middelbare school geen ga
rantie is voor intellectuele rijping. Het
omgekeerde geldt evenzeer. Jongeren
van twaalf, dertien jaar die van lezen
houden, verslinden alles wat maar los en
vast zit. Op die manier maken ze kennis
met wat er op de markt is en ontwikkelen
hun eigen smaak. Andringa spreekt van
een 'leesbiografie'. Als jongeren uitgege-
keken zijn op de clichéverhaaltjes uit de
zwijmelsector, stappen ze over op wat
anders.
Maar het omgekeerde komt ook voor.
De wetenschapster verhaalt van een ou
dere man met een prachtig gevulde boe
kenkast die eindigde met het lezen van
westerns, de op mannen gerichte tegen
hanger van het zwijmelgenre. "Heel ty
pisch", vindt Andringa, "maar misschien
dat die man de intellectuele energie niet
meer kan opbrengen die nodig is voor
het lezen van andere boeken".
Abbenhuis houdt het er op dat zijn le
zeressen een enorme behoefte hebben
aan ontspanningslectuur. "Maar mis
schien, misschien beleven ze ook wel te
weinig romantiek in het echte leven".
Het valt niet moeilijk te raden waarom
Münchausen-patiënten niet gemakkelijk
wetenschappelijk te bestuderen zijn - zijn
ze eenmaal ontmaskerd, dan maken ze
wél dat ze wegkomen. Toch weten we, be
halve hun leeftijd en het feit dat het
meestal mannen zijn, nog wel een paar
andere kenmerken die helpen om een
soort van minimaal portret van ze te
schilderen. De meesten zijn heel intelli
gente mensen (wat hun grote vin
dingrijkheid verklaart), gebruiken
nogal eens 'geestverruimende' drugs hoe
wel ze daar meestal niet aan verslaafd
zijn, komen uit een (gezins)achtergrond
waarin een arts een belangrijke rol speel
de, zijn meestal zelf binnen de gezond
heidszorg werkzaam, en blijven tussen de
aanvallen van hun syndroom door hele
produktieve en nette burgers.
Wat veroorzaakt hun medische maf
heid? Daarvoor zijn drie verklaringen in
omloop. De eerste daarvan legt de na
druk op onbewuste conflicten in de psy
che van de patiënt. Door ziekte te vein
zen. maakt de patiënt zich iegelijk slacht
offer en beul (zeker als hij het tot de ope
ratietaf el schopt) en werkt zo onverwerk
te conflicten van vroeger uit: het zwakke
kind (de patiënt) daagt de sterke vader
(de arts) uit of tart hem zelfs. De zwakke
patiënt zet de arts naar zijn hand door
hem nodeloos allerlei medische handelin
gen te laten uitvoeren.
De tweede verklaring zoekt de oorzaak
van het Münchausen-gedrag in een per
soonlijkheidsstoornis, die bekend staat
als de 'borderline' (Engels voor grenslijn,
grensgeval) karakter stoornis. Volgens
degene die deze stoornis het meest uitvoe
rig heeft onderzocht, de Amerikaan
Kernberg, is het centrale probleem daar
bij onbeheerste (dikwijls onbewuste)
woede en tegelijk een chronisch gevoel
van verveling, twee emoties die elkaar te
genwerken. De Münchausen-patiënt bij
voorbeeld, presenteert zichzelf als een
'ziek' mens, een toestand waarmee een
appèl wordt gedaan op de toewijding en
zorg van de arts. Maar tegelijk kan er na
tuurlijk nooit een goede, elkaar weder
zijds accepterende band ontstaan tussen
de bedriegende patiënt en de wantrou
wende arts, die zowel wordt geïdeali
seerd als veracht door de patiënt.
De derde verklaring beschouwt exces
sieve stress als het startschot voor de me
dische zwerftocht van de Münchauser-
patiënt. Veel van hen beginnen hun art-
senbezoeken en hun 'symptomen toneel'
als reactie op een opeenstapeling van te
leurstellingen, verliezen of nederlagen en
aanslagen op hun zelfrespect. Een pa
tiënt begon voor de eerste keer medische
hulp te zoeken voor gespeelde chronische
maagklachten nadat hij aan de kant was
gezet door een medisch studente. Die eer
ste akte mondde ten slotte uit in een lange
reeks van leugens en ziekenhuisopnames.
Naast deze zo 'begrijpende' verklarin
gen kunnen we natuurlijk ook gewoon
zeggen dat de wereld nou eenmaal be
volkt is met grappenmakers. De een
veinst verliefdheid en maakt zo zijn
slachtoffers, de ander doet alsof hij ver
stand heeft van auto's en ruïneert zo uw
nieuwe aankoop, wéér een ander doet
alsof ie alles weet van opvoeden en helpt
onze kinderen naar de dus waarom
zouden er geen mensen zijn die de dokter
af en toe pootje willen haken? Maar een
goed excuus is het natuurlijk niet
door René Diekstra
hoogleraarpsychologie te Leiden
