De macht van het
getal
Politiek marktonderzoek: een bloedserieus
tijdverdrijf
GEZOCHT: EEN PARTNER
ZATERDAG 17 JUNI 1989
Reikhalzend wordt elke week op de
hoofdkantoren van de grote politieke
partijen uitgekeken naar de jongste
uitslagen van de opiniepeilingen. Tot op
tienden van procenten nauwkeurig
registreren die de populariteit van partij
en programma, de blunders en de
charmes van de lijsttrekker. De getallen
vormen verplichte kost voor de managers
van de verkiezingscampagnes, die er wel
meesmuilend over doen ("het is een
aardig tijdverdrijf") maar die intussen
weigeren de cijfers met het vereiste
korreltje zout te nemen. Met politieke
marktonderzoek wordt bloedserieus
genomen. Een voorspelling van de
peilers: "De persoonlijkheid van de
lijsttrekker zal bij de verkiezingen op 6
september de doorslag geven".
door Peter de Vries
De opiniepeilers stonden in 1986 op het
hoogtepunt van hun roem. In de maan
den voorafgaand aan de verkiezingen
voor de Tweede Kamer vond hun pro-
dukt gretig aftrek bij de media en de poli
tieke partijen. Instituten als Nipo en In
terview leken als enige in staat te zijn om
bij benadering antwoord te geven op de
tv/ee klemmende vragen die bij de ver
kiezingen aan de orde waren: haalt de co
alitie van CDA en WD de meerderheid,
èn: wordt de PvdA of het CDA de groot
ste partij?
Elke zichzelf respecterende omroep,
krant en partij betaalde wekelijks grif
voor de laatste tussenstand. De peilers
voorspelden een zegetocht voor de soci
aal-democratische oppositie, en een bit
tere nederlaag voor Lubbers c.s. Toen de
stemmen geteld waren, bleken beide
prognoses verkeerd. Hoongelach en spot
viel de peilers ten deel.
Doorslag
Op een speciaal congres bezonnen ze
zich op hun échec. De belangrijkste con
clusie luidde dat met de peilingen zelf
niet zo veel was misgegaan, maar dat de
electorale werkelijkheid in de laatste da
gen was veranderd. Het 'Lubbers-effect'
en de wens de CDA/WD-coalitie te be
houden, hadden op de valreep de door
slag gegeven. Die conclusie stelde jour
nalisten en politici gerust: dit jaar zullen
ze in de aanloop naar de vervroegde ver
kiezingen op 6 september weer even
kwistig gebruik maken van de cijfers. Ze
geven immers niet alleen een,'harde'
voorspelling, maar ook een antwoord op
ongrijpbare zaken als de beeldvorming
en het succes van programmapunten.
IJdel als ze zijn, houden politici en hun
campagne-managers zich in eerste in
stantie bezig met individuele populari
teit. De vraag welke bewindsman/vrouw
als het meest betrouwbaar en geliefd te
boek staat, leidt in politiek Den Haag ge
regeld tot het nodige ellebogenwerk.
Marcel Kummel, woordvoerder van
WD-voorman Voorhoeve, snuift min
achtend: "Politici die zo gespitst zijn op
die cijfers moeten aan zelfonderzoek
gaan doen. Het belang van de partij hoort
nummer één te zijn". Maar hij erkent dat
de uitstraling van de lijsttrekker bij veel
kiezers doorslaggevend is: "Ik heb er
veel vertrouwen in dat de kiezer de grote
zaken in de gaten houdt, maar je weet dat
heel emotionele dingen soms een rol spe
len".
Kummel en zijn PvdA-collega Ben
Heinrichs herinneren zich wijlen Joop
den Uyl, die op de tv optrad met zijn
schildpad Achmed. Toen de verkiezings
uitslag voor de PvdA tegenviel, kreeg
'slome Achmed' daarvan de schuld, te
genwerpingen van Den Uyl zelf (die een
politieke verklaring zocht) ten spijt.
Ben Heinrichs: "Het is een kenmerk
van het tv-tijdperk dat het gevoel dat de
lijstrekker oproept, de emotie, beslis
send kan zijn". Maar wanneer de cijfers
over de populariteit binnen zijn ("bij
sommige kamerleden bestaat er grote
belangstelling voor, tot ver achter de
komma"), dringt zich de vraag op hoe
bruikbaar ze zijn.
Trend
Hij vervolgt: "Dergelijke cijfers geven
nauwelijks aan waardoor een trend
wordt veroorzaakt, en wat je moet doen
om je populariteit te bevorderen. De mo
gelijkheden om een imago te beïnvloe
den zijn minimaal. Wim Kok moet zich
niet anders gedragen dan hij is: betrouw
baar, nuchter, een sterk sociaal gevoel.
Kortom, uitstralen dat bij hem het land
in goede handen is".
Hetzelfde recept krijgt overigens Joris
Voorhoeve voorgelegd van zijn voorlich
ter. Marcel Kummel: "Hij is gewoon
zichzelf. Iedereen doorziet het wanneer
hij zich anders zou voordoen. Niks geen
gedoe op surfplanken. De mentaliteit
van de jaren tachtig is dat men resultaat
wil zien, en geen toneel. Eerlijkheid en
betrouwbaarheid, daar gaat het om. Joris
heeft dat, en zoiets loont".
En Ruud Lubbers? CDA-secretaris
Cees Bremmer: "Lubbers zit sinds 1973
in de politiek, en heeft in die tijd een ei
gen persoonlijke uitstraling opgebouwd.
Ik zie niet wat wij daaraan kunnen of
moeten veranderen".
De persoonlijkheid van de lijsttrekker
zal bij de verkiezingen op 6 september de
doorslag geven, voorspellen InterView-
onderzoeker Maurice de Hond en Nipo-
directeur Ger Schild. Het ontbreken van
grote politieke en maatschappelijke me
ningsverschillen is daaraan debet. "De
eigen portemonnee, veiligheid en de
leefomgeving zijn onderwerpen waarop
kiezers doorgaans sterk reageren. Crimi
naliteitsbestrijding en milieu zijn nu de
topics. Maar de boodschappen van de
partijen op die gebieden liggen dicht bij
elkaar. Dus wordt de boodschapper heel
belangrijk", voorspelt Schild.
Hij baseert zich op de resultaten van
politiek marktonderzoek: welke onder
werpen leven bij welke bevolkingsgroe
pen? Onder het eerste kabinet-Lubbers
reageerde het publiek heftig op zaken als
de ambtenarenstaking en de korting op
de uitkeringen. Maar onder het tweede
kabinet-Lubbers was het bladstil op de
kiezersmarkt. Tot de onverhoedse val
van het kabinet bleven de verschuivin
gen beperkt tot een procentje winst hier,
en een halfje verlies daar. In de week van
de politieke crisis klom het CDA
enigszins, tot ongeveer hetzelfde peil als
de PvdA. Het mag allemaal geen naam
hebben.
Abonnement
Het marktonderzoek is de afgelopen de
cennia uitgegroeid tot een levendige be
drijfstak met een omzet van vele honder
den miljoenen guldens. Het politieke on
derzoek vormt er slechts een minuscuul
Maurice de Hond: Als het de hele verkiezingsdag regent wordt de uitslag
anders, en ik kan niet ook nog eens het weer gaan voorspellen". (foto gpd>
deel van, hoeveel aandacht het ook trekt.
Geldgebrek bij de politieke partijen is de
belangrijkste oorzaak.
De partijen kunnen een abonnement
nemen op de resultaten van onderzoek
dat het Nipo doet, en voor het overige be
talen radio- en tv-rubrieken graag voor
een paar tabelletjes. Maar anders dan in
Amerika, waar de partijen over verkie-
zingskassen met de nodige miljoenen be
schikken, zijn de Nederlandse partijen
zo arm als een kerkrat.
Alleen het CDA laat één keer per jaar
nauwgezet doormeten hoe ideeëngoed,
uitgangspunten, personen en beleid val
len. De laatste keer bleek er veel steun te
bestaan voor het invoeren van wat meer
verplichtingen voor uitkeringsgerech
tigden. Hoge waardering krijgt de groot
ste regeringspartij voor de uitgangspun
ten en de vele "bekwame politici" die
worden afgeleverd. "Het gaat er om die
trends te analyseren, kijken waar moge
lijke nieuwe kiezersgroepen zitten, zodat
je daarop in je campagne gericht kunt in
spelen", zegt Bremmer.
De PvdA daarentegen laat slechts bij
hoge uitzondering onderzoek doen naar
de samenstelling en meningen van de
(potentiële) achterban. Peter Kramer,
campagneleider van de sociaal-democra
ten^ "Het kost tonnen om gedetailleerd
te laten uitzoeken welk imago de partij
heeft bij verschillende bevolkingsgroe
pen. Je gaat dus heel sterk af op je intuï
tie, je fïngerspitzengefühl en ervaring, en
watje zoal'hoort tijdens een campagne".
Produkt
Volgens Kramer kan een grote politieke
partij niet veel doen met algemeenheden
als bijvoorbeeld dat 'de' jongeren gevoe
lig zijn voor milieu-onderwerpen: "Indi
vidueel stemgedrag is doorgaans niet ge
bonden aan één item dat een bepaalde
partij uitdraagt. Bovendien blijkt het
verschil vrij klein tussen mensen die net
wel op je stemmen, en mensen die net
niet op je stemmen".
De WD heeft een enkele keer een
marktonderzoek laten doen. Marcel
Kummel: "Ik wil weten met welk pro
dukt je bij de kiezer moet komen, of dat
produkt aanslaat en of men een bepaald
onderwerp meteen van een WD-stem-
pel voorziet. Je moet daar niet meteen
vreselijk mee aan de haal gaan, maar er
wel rekening mee houden bij je presenta
tie".
De vaste kern van het liberale electo
raat (WD-1 genoemd) stelt volgens de
uitslag van dat onderzoek wel net iets an
dere politieke prioriteiten dan de poten
tiële liberale stemmer (WD-2). Kum
mel: "Beide groepen hameren op dezelf
de vier items: milieu, criminaliteit, ge
zondheidszorg en lastenverlichting. Al
leen de volgorde is anders".
In de politiek draait het uiteindelijk
om de macht van het getal: hoeveel zetels
krijgen de partijen, en welke combinatie
vormt een werkbare meerderheid in de
Tweede Kamer? Het onderzoek dat die
twee vragen pretendeert te beantwoor
den, is bij de media favoriet. Het is juist
dit type onderzoek dat de meeste zwakke
plekken kent.
Voor twee beginnersföuten moet hier
worden gewaarschuwd. De ene is het
vragen naar de bekende weg, dan wel het
in de mond leggen van een antwoord.
'Vrouwenpartij goed voor 15 zetels' is
zo'n schreeuwende krantekop, die voort
vloeit uit de vraag: Zou u op de nieuw op
gerichte vrouwenpartij stemmenAch,
waarom niet. In hetzelfde genre: Bent u
bereid financieel in te leveren voor een
schoon milieu? Welja. Bent u bereid 500
gulden per jaar in te leveren voor een
schoon milieu? Hmmm. Wilt u meteen af
rekenen? Liever niet.
Gebruiken
De tweede beginnersfout is de veronder
stelling dat de opiniepeilingen duidelij
ke antwoorden verstrekken. Het tegen
deel is vaak het geval. 'CDA keldert tien
zetels', wist een ochtendblad laatst te
melden.. Alarmerend? De christen-de
mocraten vinden van niet. Cees Brem
mer: "We zaten al een hele tijd onder het
niveau van de verkiezingen in 1986. Er is
geen sprake van een dramatische daling,
maar juist van stabilisatie. Het is niet ver
rassend dat we wat gezakt zijn, rege
ringspartijen scoren tijdens de rit altijd
lager".
Toch wordt er van dergelijke 'uitsla
gen' driftig gebruik gemaakt. Daags na
het verschijnen van deze peiling plaatst
Wim Kok de opstelling van het CDA te
gen de achtergrond van deze electorale
teloorgang. Ben Heinrichs: "Ach, het is
geen exclusief socialistische eigenschap
om de cijfers te gebruiken op de manier
die je van pas komt".
De vele voetangels en klemmen in het
verkiezingsonderzoek kunnen het best
worden geïllustreerd aan de hand van
een alledaagse situatie. Gooi een gulden
tien keer op en noteer het aantal malen
kop en het aantal keren munt. Wat hebt u
uit deze proefneming opgestoken? Her
haal de proef nog een keer of wat, en ver
baas u over de telkens wisselende uit
komsten.
Statistiek is een moeilijk vak. Niet al
leen omdat er veel rekenen aan te pas
komt - dat valt te leren - maar vooral
omdat statistici altijd moeten werken
met de gegevens van een kleine groep, de
steekproef. Elke proef heeft te maken
met afwijkingen tussen uitslag en werke
lijkheid. De variaties worden kleiner
naarmate de proef vaker wordt uitge
voerd, maar ze verdwijnen nooit.
Afwijkingen
Om de gedachten te bepalen: bij een ver
kiezingsonderzoek onder 400 stemge
rechtigde Nederlanders kan de voorspel
de uitslag voor een grote partij als het
CDA of de PvdA vier procent te hoog of
te laag zijn, wanneer men tenminste een
voorspelling heeft die in negen van de
tien gevallen correct moet zijn. Wie hoge
re eisen stelt aan de berekening, bijvoor
beeld dat die in 95 procent van de geval
len correct is, moet rekenen met statisti
sche afwijkingen van 4.5 procent naar
boven of beneden.
Behalve met die puur statistische mar
ges heeft het verkiezingsonderzoek ook
nog te maken met de grote groep kiezers
die pas op het laatste moment beslist. Bij
de omrekening van percentages naar ka
merzetels wordt de ingewikkelde restze
tel-problematiek voor het gemak maar
buiten beschouwing gelaten. Het beeld
wordt er slechts troebeler door. Maar van
al die onzekerheden wordt bij de presen
tatie van de peilingen nauwelijks gewag
gemaakt. Onderzoekers, campagne
managers en journalisten verschillen
over de vraag wie daarvoor de verant
woordelijkheid draagt.
Politiek verslaggever Gerrit van der
Kooy (TROS-Kamerbreed): "Wij zeggen
altijd duidelijk gedurende welke periode
welke aantallen mensen zijn onder
vraagd, hoeveel mensen hun keus nog
niet hebben gemaakt en hoeveel er ern
stig twijfelen. Maar dat wil men kenne
lijk niet horen".
Peter Kramer (PvdA): "De peilingen
zijn zelf volstrekt verantwoord, maar ik
vind het onbegrijpelijk dat de bureaus
die onzekerheidsmarges niet duidelijker
presenteren".
De Hond:, "Ik zeg telkens dat de peilin
gen een tussenstand aangeven. Boven
dien maak ik een prognose voor elke par
tij die tussen twee bepaalde aantallen zal
uitkomen. Maar als het de hele verkie
zingsdag regent wordt de uitslag anders,
en ik kan niet ook nog eens het weer gaan
voorspellen".
Nieuwsgierigheid
Nipo-directeur Schild: "Je moet die per
centages eigenlijk niet omrekenen naar
zetels, want daar worden de onzekerhe
den alleen maar groter door. Bovendien
is het vervelend dat het statistisch voor
behoud datje moet maken, en dat ook al
tijd gemaakt wordt, niet overkomt. De
journalistiek wenst blijkbaar harde, dui
delijke uitspraken. De peilingen, die zo
vlak voor de verkiezingen worden ge
houden, dienen voornamelijk ter bevre
diging van een stukje nieuwsgierigheid.
Het heeft geen enkel echt maatschappe
lijk nut. Als je twee dagen wacht weet je
de exacte uitslag".
Vervolg van de vorige pagina.
zo veel van'. Toch blijft altijd de teleur
stelling als een vrouw me niet moet, ter
wijl ik haar heel leuk vind".
(Antoon uit Zeist, 35 jr., germanist)
Onderzoek
Het verschijnsel contactadvertentie be
staat al tientallen jaren. De inhoud is in
de loop der tijd sterk veranderd. De Am
sterdamse psycholoog Wil Zeegers heeft
enige tijd geleden een groot aantal con
tactadvertenties uit de periode 1947-1985
onder de loep genomen. Hij onder
scheidt daarin drie stromingen.
In de jaren vijftig zijn de advertenties
strikt zakelijk. Het dpel is duidelijk: een
huwelijk. Liefde is niet zo interessant,
waar het om gaat is beschaving, een goe
de baan,i bezit van auto of brommer.
Vrouwen leggen vooral de nadruk op
hun charmes en huishoudelijke kwalitei
ten.
In de jaren zestig komt er meer variatie
in de teksten. Humor doet z'n intrede.
Het begrip relatie wordt verruimd. Trou
wen is niet langer het enige. Men kan ook
samenwonen of een LAT-relatie aan
gaan. In de jaren zeventig breidt dit scala
zich uit met als sleutelwoorden jong, dy
namisch en actief.
Zakelijke aspecten - bezit van geld,
huis en een auto - worden minder belang
rijk. De nadruk komt te liggen op mense
lijke eigenschappen. In de advertenties
wemelt het van woorden als warm, ge
voelig, kwetsbaar, open. humoristisch,
spontaan, eerlijk, teder. Veel adverteer
ders zijn op zoek naar een hechte vriend
schap, een partner om samen activiteiten
te ondernemen. Over een huwelijk wordt
in eerste instantie nauwelijks meer ge
sproken.
Zeegers constateert een enorme groei
van het aantal contactadvertenties. Hij
verklaart die stijging uit het toenemend
aantal echtscheidingen. "Voor oudere
mensen is het niet zo simpel om iemand
anders te ontmoeten. Als je jong bent is
er de disco. Maar als je boven de dertig
bent, een baan hebt en een vaste kennis
senkring is het veel minder eenvoudig".
Zeegers bestrijdt het vooroordeel dat
contactadvertenties een methode voor
'kneusjes' zou zijn. "Het ideaalbeeld is
dat een relatie' vanzelf, spontaan tot
stand komt. We vinden het bijvoorbeeld
wel heel normaal dat je doelbewust naar
een baan zoekt, maar het doelbewust
naar een relatie zoeken vindt men du
bieus".
"Vijfjaar geleden ben ik met contact
advertenties begonnen. Ik was toen op
zoek naar een losse relatie, een minnares,
omdat ik nog getrouwd was. Daar heb ik
een relatie aan overhouden, die geleide-
lijkaan is overgegaan in vriendschap.
Na mijn scheiding vorig jaar wilde ik
een serieuze relatie. Ik heb toen zelf een
advertentie gezet.
Daarin vertelde ik iets over mezelf en
vroeg om een vrouw met dezelfde interes
ses en opleiding, knap, vrouwelijk en een
behoorlijk stuk jonger. Ik heb zo'n 70 re
acties gehad, dat verbaasde me wel. Tien
vrouwen heb ik ontmoet. Met één vrouw
heb ik een korte relatie gehad. Dit jaar
heb ik twee nieuwe advertenties ge
plaatst, waarop ik in totaal 100 brieven
heb gekregen. Ik schat dat ik nu 20 vrou
wen heb ontmoet.
Je kunt de vrouwen in groepen indelen.
Vrouwen aan wie niets mankeert, maar
met wie het toch niet klikt omdat de vonk
ontbreekt. Dan de groep vrouwen die wel
interessant zijn, maar niet mooi. Of om
gekeerd. Ik vind, dat er bij de eerste ont
moeting sprake moet zijn van een prettig
gevoel van spanning. Als die ontbreekt,
heeft het geen zin om met elkaar om te
gaan.
Ondanks het feit dat ik nog steeds geen
vrouw heb gevonden, vind ik deze vorm
van contact zoeken de moeite waard. Het
heeft me veel geleerd over vrouwen, maar
ook over mezelf en mijn motieven om een
relatie te willen. Ik vind het bijvoorbeeld
een naar trekje van mezelf dat ik zo veel
waarde hecht aan het uiterlijk. Wat vrou
wen betreft: ik heb ontdekt dat er heel
veel interessante en eerlijke vrouwen
rondlopen. In principe zou ik velen als
vriendin willen hebben, maar dat is niet
wat ik zoek. Ik wil een vaste relatie, een
vrouw met wie ik kan samenwonen".
(Paul, 54 jr., architect uit Amsterdam)
"Sinds ik niet meer rook, drink en geen
auto meer heb, ben ïk in een sociaal isole
ment terecht gekomen. Ik voelde me ver
stoten. Uit een soort wanhoop ben ik met
contactadvertenties begonnen. Ik ben er
al twaalf jaar mee bezig. Eén keer per
jaar zet ik er zelf een, maar meestal rea
geer ik. Ik denk dat ik in de loop der jaren
zo'n 75 vrouwen heb ontmoet. Een relatie
is er nooit uit voortgekomen. Sommige
vrouwen zijn alleen maar uit op een
'beurt'. Na één of twee afspraken was het
altijd bekeken.
Vaak liep het stuk op intieme zaken als
een kind willen hebben. Ik ben gesterili
seerd en kan een vrouw dus geen kind ge
ven. Er waren ook vrouwen die zich niet
konden verenigen met mijn manier van
leven. Ik geef niets om televisie, ben geen
uitgaanstype en bewoon een typische
vrijgezéllenwoning. Dat werd me kwa
lijk genomen.
Voor mij hoeft het niet meer. De meeste
vrouwen die ik heb ontmoet zijn opper
vlakkig en lijken net kuddedieren. Mis
schien ligt het ook wel aan mij. Af en toe
reageer ik nog wel eens, maar spora
disch. Dan schrijf ik met opzet een brief
aan een buitenlandse vrouw, omdat ik
zo'n kater aanNederlandse vrouwen heb
overgehouden. Als ik daaraan denk zie
ik één grote grijze vlakte zonder kleur.
Wat me drijft om door te gaan is de een
zaamheid en het verlangen om met ie
mand mijn geluk te delen".
(Roald, 36 jr., maatschappelijk werker
uit Apeldoorn)
Uiterlijk
Waar de deelnemers aan contactadver
tenties vaak over struikelen is het Ont
breken van een duidelijk beeld van ie
mands uiterlijk. De eerste kennismaking
vindt immers plaats via een advertentie,
een brief en een telefoongesprek. Het po
sitieve beeld dat is opgeroepen op grond
van iemands vlotte, gezellige babbel kan
totaal veranderen als bij de eerste ont
moeting blijkt dat de betrokkene kaal is,
flaporen heeft, een uitgezakte buik of 'er
niet uitziet'. Hoe vervelend het klinkt:
het uiterlijk wil ook wat.
Angelique: "Het ontbreken van een ui
terlijk beeld vind ik het zwakke punt van
contactadvertenties. Vaak had ik een
hartstikke leuk telefoongesprek gehad,
maar bij de ontmoeting knapte ik hele
maal af. Je valt toch op iemands uitstra
ling".
"Al is ze nog zo interessant, ik kan niet
met een vrouw omgaan die niet knap is",
zegt Paul. En Gerard: "Soms liep ik over
straat met een vrouw en hoopte maar dat
ik geen bekenden zou tegenkomen". Hil-
de: "Ik vorm me een beeld naar aanlei
ding van een eerste telefoongesprek. Wat
een leuke stem, denk ik dan. Ik wórd
een beetje zenuwachtig, loop de hele tijd
te denken welke kleren ik zal aantrek
ken. En als ik die man ten slotte ontmoet,
is mijn eerste gedaéhte soms: hoe kom ik
hier zo snel mogelijk weg".
Over het meesluiten van foto's bij brie
ven wordt zeer verschillend gedacht.
Sommigen voelen daar absoluut niets
voor. Roald: "Ik reageer nooit op adver
tenties waarin een foto wordt gevraagd.
Weet ik veel waar mijn portret terecht
komt". Gerard steekt er de draak mee:
"Eén vrouw die om een foto vroeg heb ik
een kaart gestuurd van een duif op een
fiets. Dat is immers een foto?".
Paul wil juist meer aandacht voor het
'visuele aspect'. "De foto's die vrouwen
meesturen geven doorgaans geen goed
beeld van iemands uiterlijk. Ze zijn te
wazig, slecht of te geflatteerd. Is het te
veel gevraagd om wat geld uit te geven
aan het laten maken van een goede por
tretfoto? Dat kan heel wat teleurstellin
gen voorkomen. Een advertentie zetten
kost mij ook zo'n 200 gulden. Ik vind dat
een vrouw daar best een kleine investe
ring tegenover mag stellen".
"Een paar jaar geleden heb ik voor het
eerst op een advertentie gereageerd. Dat
was meteen raak. Ik ontmoette een jon
gen met wie ik een half jaar een relatie
heb gehad. Een goede start dus.
Toen die relatie was beëindigd heb ik
zelf een advertentie gezet. Gewoon als
middel om mensen te leren kennen. Ik
kreeg gigantisch veel brieven. Veel te veel
om goed te kunnen schiften. Ééntje
sprong er uit, die jongen heb ik ontmoet.
Ook nu was het meteen raak: we hebben
nog steeds een relatie.
Ik had er wel moed voor nodig om via
een advertentie een vriend te zoeken, mis
schien had ik aanvankelijk nog wel een
zekere schaamte. Aan de andere kant
had ik ook zoiets van: wat kan me gebeu
ren. 't Blijft toch spannend. Dat is ook de
charme ervan. Natuurlijk, ik heb wel ont
zettend veel geluk gehad, 't Meedoen met
dit soort advertenties werkt ook versla
vend. Ik heb nu een prima relatie, maar
ik lees ze nog steeds. Gek hè?"
(Gabriëlle, 35 jr., uit Amsterdam, adm.
medewerkster)
"Ik ben een aantal jaren geleden be
gonnen met het reageren op advertenties.
Ik ontdekte al snel dat de meeste mannen
niet eerlijk zijn. Ze hemelen zichzelf
enorm op: kijk eens hoe goed ik ben. Als je
ze dan ontmoet weet je niet wat je mee
maakt.
Zeven mannen heb ik op deze manier
ontmoet. Ik heb veel vaker gereageerd,
maar de meeste mannen vielen bij een
eerste telefoongesprek al af. Ik let erg op
innerlijke beschaving, want ik wil een
man van mijn niveau. Anders hoeft het
voor mij niet. Zo vind ik het ook heel irri
tant dat je in veel gevallen geen ant
woord krijgt op je brief. Men neemt niet
de beleefdheid in acht om je even te bellen
en te zeggen 'bedankt, maar liever niet'.
Ik heb van alles meegemaakt. Ik heb
een zwendelaar aan huis gehad die met
mij meteen een gezamenlijke bankreke
ning wilde openen. Toen ik daar niet op
in wenste te gaan, was hij zo vertrokken.
Ook heb ik iemand aan de telefoon gehad
die vond dat ik maar meteen bij hem
moest intrekken. Dan konden we elkaar
beter leren kennen, zei hij. Toen ik daar
hartelijk om moest lachen, noemde hij me
agressief.
Mijn vriendin loopt dansavonden voor
alleenstaanden af. Ik moet er niet aan
denken. Je komt binnen en je wordt
meteen gekeurd. Dat is net een koehan
del. Dan is deze methode heel wat sympa
thieker.
Heel zuur vind ik het dat mannen mij
te oud vinden. Mannen van mijn eigen
leeftijd moeten mij niet, omdat ze een jon
ge blom willen. Ik kan dan wel roepen
dat ik er jaren jonger uitzie, maar dat
helpt niet. Zodra ze mijn leeftijd horen,
haken ze af. Daar knap ik echt op af.
Door die reacties voel je je soms net een
hoger ontwikkelde diersoort.
Toch ga ik door, een soort kick, denk ik.
Veel illusies heb ik niet meer. Ik hoef niet
meer te trouwen of samen te wonen. Ik
wil gewoon een leuke vriend met wie ik
samen dingen kan doen en die ook eens
een beslissing voor mij neemt. Ik sta nu
overal alleen voor. Ik ben net op vakantie
geweest met een bus bejaarden. Nou, da's
ook niet alles".
(Ans (52) uit Arnhem, huisvrouw)
Illusie
Slechts een klein aantal van de elf adver
teerders heeft een blijvende relatie aan
hun pogingen overgehouden. De mees
ten zijn nog 'zoekende'. Niemand heeft
de illusie om op deze manier de 'ideale'
partner te ontmoeten. Antoon: "In de
ideale vrouw geloof ik niet". En Hilde:
"Aanvankelijk had ik hoge verwachtin
gen over het ontmoeten van 'de' man,
mijn prins op het witte paard. Nou, dat
was snel over".
Sommige deelnemers aan het 'adver-
tentiespel' zijn al meer dan tien jaar be
zig. Perioden van fanatiek zoeken wor
den afgewisseld met perioden van 'even
niks' of waarin iemand een relatie heeft.
Sommigen hebben in de loop der jaren
honderden brieven geschreven, waarop
vaak geen antwoord kwam. Dat zit velen
dwars.
"Ik geloof dat ik in totaal zo'n 300 brie
ven heb geschreven, waarop een hand
vol vrouwen iets van zich heeft laten ho
ren. In het begin deed ik nog wel eens
een foto en een retour-envelop met post
zegel bij mijn brief. Ik kreeg zelden iets
terug", constateert Henk bitter.
Paul meent: "Het spel moet eerlijk
worden gespeeld. Als je belooft brieven
en foto's terug te sturen moet je dat ook
doen. Vaak gebeurt dat niet. Ik vind dat
kwalijk. Mensen schenken je hun ver
trouwen. Dat mag je niet schenden".
Hilde: "Ik heb in de loop der jaren op
veel advertenties geschreven, maar lang
niet altijd antwoord gekregen, ook al was
dat beloofd. Ik vind dat onbeleefd. Ster
ker nog, ik word daar heel pissig om.
Misschien zit zich iemand rot te lachen
om mij, denk ik dan".
"Ik heb zo'n zeven jaar op advertenties
gereageerd en er zelf ook een geplaatst.
Er waren doorgaans niet veel vrouwen
voor mij bij. De meeste advertenties zijn
afkomstig van mannen. De vrouwen
rond de 30 - mijn eigen leeftijd - zijn erg
schaars. In totaal heb ik 15 vrouwen ont
moet.
Mijn eerste ontmoeting was een af
knapper. Ik heb haar netjes ontbijt op
bed gegeven, maar daarna moest ze weg
wezen. Langdurige relaties heb ik er niet
aan overgehouden. De meeste duurden
een week tot een maand.
Om diverse redenen liep het vaak af.
Soms betrof het een mooie, lieve meid die
minder om mij gaf dan ik om haar. In een
ander geval was het precies omgekeerd.
Of onze verwachtingen ten aanzien van
de relatie liepen uiteen. Ik heb ook wel
een vriendin gehad met wie het hartstik
ke leuk ging. Tot ik opeens een briefje in
de bus vond met de boodschap dat ze 't
niet zag zitten en hoopte dat ik zou vin
den wat ik zocht. Ik snapte er niets van.
Geloof maar dat ik er stevig de pest in
had".
Ik doe nu niks meer met advertenties.
Ik heb namelijk een buitenlandse corres
pondentievriendin met wie ik binnen
kort ga trouwen. Dus moet het afgelopen
zijn
(Gerard, 35 jr., uit Den Haag, opmaak
redacteur)
"Ik lees al jaren contactadvertenties.
Gezellig 's zaterdags bij het ontbijt. Een
paar jaar geleden heb ik voor het eerst
een brief geschreven. Wat ik zocht was
niet echt duideijk. Geen relatie met een
hoofdletter R in elk geval, ik houd niet
van dat toekomstgerichte denken.
Ik vind een contactadvertentie een eer
lijke manier. Ik kom regelmatig leuke
meiden tegen, maar die hebben allemaal
al iemand. Verder zit ik ook niet op clubs
of verenigingen, en naar de kroeg ga ik
meestal met iemand anders. Dan maak je
ook niet veel contacten.
Ik heb met deze methode geen proble
men. Mijn moeder heb ik het maar niet
verteld, dan denkt ze misschien dat ik
wanhopig ben. Ik zie het meer als een
soort spannend spel. Al was het aardig
geweest als ik er een leuke vriendin aan
had overgehouden".
(René uit Amsterdam, 29 jr., fotograaf)