De macht van het getal Politiek marktonderzoek: een bloedserieus tijdverdrijf GEZOCHT: EEN PARTNER ZATERDAG 17 JUNI 1989 Reikhalzend wordt elke week op de hoofdkantoren van de grote politieke partijen uitgekeken naar de jongste uitslagen van de opiniepeilingen. Tot op tienden van procenten nauwkeurig registreren die de populariteit van partij en programma, de blunders en de charmes van de lijsttrekker. De getallen vormen verplichte kost voor de managers van de verkiezingscampagnes, die er wel meesmuilend over doen ("het is een aardig tijdverdrijf") maar die intussen weigeren de cijfers met het vereiste korreltje zout te nemen. Met politieke marktonderzoek wordt bloedserieus genomen. Een voorspelling van de peilers: "De persoonlijkheid van de lijsttrekker zal bij de verkiezingen op 6 september de doorslag geven". door Peter de Vries De opiniepeilers stonden in 1986 op het hoogtepunt van hun roem. In de maan den voorafgaand aan de verkiezingen voor de Tweede Kamer vond hun pro- dukt gretig aftrek bij de media en de poli tieke partijen. Instituten als Nipo en In terview leken als enige in staat te zijn om bij benadering antwoord te geven op de tv/ee klemmende vragen die bij de ver kiezingen aan de orde waren: haalt de co alitie van CDA en WD de meerderheid, èn: wordt de PvdA of het CDA de groot ste partij? Elke zichzelf respecterende omroep, krant en partij betaalde wekelijks grif voor de laatste tussenstand. De peilers voorspelden een zegetocht voor de soci aal-democratische oppositie, en een bit tere nederlaag voor Lubbers c.s. Toen de stemmen geteld waren, bleken beide prognoses verkeerd. Hoongelach en spot viel de peilers ten deel. Doorslag Op een speciaal congres bezonnen ze zich op hun échec. De belangrijkste con clusie luidde dat met de peilingen zelf niet zo veel was misgegaan, maar dat de electorale werkelijkheid in de laatste da gen was veranderd. Het 'Lubbers-effect' en de wens de CDA/WD-coalitie te be houden, hadden op de valreep de door slag gegeven. Die conclusie stelde jour nalisten en politici gerust: dit jaar zullen ze in de aanloop naar de vervroegde ver kiezingen op 6 september weer even kwistig gebruik maken van de cijfers. Ze geven immers niet alleen een,'harde' voorspelling, maar ook een antwoord op ongrijpbare zaken als de beeldvorming en het succes van programmapunten. IJdel als ze zijn, houden politici en hun campagne-managers zich in eerste in stantie bezig met individuele populari teit. De vraag welke bewindsman/vrouw als het meest betrouwbaar en geliefd te boek staat, leidt in politiek Den Haag ge regeld tot het nodige ellebogenwerk. Marcel Kummel, woordvoerder van WD-voorman Voorhoeve, snuift min achtend: "Politici die zo gespitst zijn op die cijfers moeten aan zelfonderzoek gaan doen. Het belang van de partij hoort nummer één te zijn". Maar hij erkent dat de uitstraling van de lijsttrekker bij veel kiezers doorslaggevend is: "Ik heb er veel vertrouwen in dat de kiezer de grote zaken in de gaten houdt, maar je weet dat heel emotionele dingen soms een rol spe len". Kummel en zijn PvdA-collega Ben Heinrichs herinneren zich wijlen Joop den Uyl, die op de tv optrad met zijn schildpad Achmed. Toen de verkiezings uitslag voor de PvdA tegenviel, kreeg 'slome Achmed' daarvan de schuld, te genwerpingen van Den Uyl zelf (die een politieke verklaring zocht) ten spijt. Ben Heinrichs: "Het is een kenmerk van het tv-tijdperk dat het gevoel dat de lijstrekker oproept, de emotie, beslis send kan zijn". Maar wanneer de cijfers over de populariteit binnen zijn ("bij sommige kamerleden bestaat er grote belangstelling voor, tot ver achter de komma"), dringt zich de vraag op hoe bruikbaar ze zijn. Trend Hij vervolgt: "Dergelijke cijfers geven nauwelijks aan waardoor een trend wordt veroorzaakt, en wat je moet doen om je populariteit te bevorderen. De mo gelijkheden om een imago te beïnvloe den zijn minimaal. Wim Kok moet zich niet anders gedragen dan hij is: betrouw baar, nuchter, een sterk sociaal gevoel. Kortom, uitstralen dat bij hem het land in goede handen is". Hetzelfde recept krijgt overigens Joris Voorhoeve voorgelegd van zijn voorlich ter. Marcel Kummel: "Hij is gewoon zichzelf. Iedereen doorziet het wanneer hij zich anders zou voordoen. Niks geen gedoe op surfplanken. De mentaliteit van de jaren tachtig is dat men resultaat wil zien, en geen toneel. Eerlijkheid en betrouwbaarheid, daar gaat het om. Joris heeft dat, en zoiets loont". En Ruud Lubbers? CDA-secretaris Cees Bremmer: "Lubbers zit sinds 1973 in de politiek, en heeft in die tijd een ei gen persoonlijke uitstraling opgebouwd. Ik zie niet wat wij daaraan kunnen of moeten veranderen". De persoonlijkheid van de lijsttrekker zal bij de verkiezingen op 6 september de doorslag geven, voorspellen InterView- onderzoeker Maurice de Hond en Nipo- directeur Ger Schild. Het ontbreken van grote politieke en maatschappelijke me ningsverschillen is daaraan debet. "De eigen portemonnee, veiligheid en de leefomgeving zijn onderwerpen waarop kiezers doorgaans sterk reageren. Crimi naliteitsbestrijding en milieu zijn nu de topics. Maar de boodschappen van de partijen op die gebieden liggen dicht bij elkaar. Dus wordt de boodschapper heel belangrijk", voorspelt Schild. Hij baseert zich op de resultaten van politiek marktonderzoek: welke onder werpen leven bij welke bevolkingsgroe pen? Onder het eerste kabinet-Lubbers reageerde het publiek heftig op zaken als de ambtenarenstaking en de korting op de uitkeringen. Maar onder het tweede kabinet-Lubbers was het bladstil op de kiezersmarkt. Tot de onverhoedse val van het kabinet bleven de verschuivin gen beperkt tot een procentje winst hier, en een halfje verlies daar. In de week van de politieke crisis klom het CDA enigszins, tot ongeveer hetzelfde peil als de PvdA. Het mag allemaal geen naam hebben. Abonnement Het marktonderzoek is de afgelopen de cennia uitgegroeid tot een levendige be drijfstak met een omzet van vele honder den miljoenen guldens. Het politieke on derzoek vormt er slechts een minuscuul Maurice de Hond: Als het de hele verkiezingsdag regent wordt de uitslag anders, en ik kan niet ook nog eens het weer gaan voorspellen". (foto gpd> deel van, hoeveel aandacht het ook trekt. Geldgebrek bij de politieke partijen is de belangrijkste oorzaak. De partijen kunnen een abonnement nemen op de resultaten van onderzoek dat het Nipo doet, en voor het overige be talen radio- en tv-rubrieken graag voor een paar tabelletjes. Maar anders dan in Amerika, waar de partijen over verkie- zingskassen met de nodige miljoenen be schikken, zijn de Nederlandse partijen zo arm als een kerkrat. Alleen het CDA laat één keer per jaar nauwgezet doormeten hoe ideeëngoed, uitgangspunten, personen en beleid val len. De laatste keer bleek er veel steun te bestaan voor het invoeren van wat meer verplichtingen voor uitkeringsgerech tigden. Hoge waardering krijgt de groot ste regeringspartij voor de uitgangspun ten en de vele "bekwame politici" die worden afgeleverd. "Het gaat er om die trends te analyseren, kijken waar moge lijke nieuwe kiezersgroepen zitten, zodat je daarop in je campagne gericht kunt in spelen", zegt Bremmer. De PvdA daarentegen laat slechts bij hoge uitzondering onderzoek doen naar de samenstelling en meningen van de (potentiële) achterban. Peter Kramer, campagneleider van de sociaal-democra ten^ "Het kost tonnen om gedetailleerd te laten uitzoeken welk imago de partij heeft bij verschillende bevolkingsgroe pen. Je gaat dus heel sterk af op je intuï tie, je fïngerspitzengefühl en ervaring, en watje zoal'hoort tijdens een campagne". Produkt Volgens Kramer kan een grote politieke partij niet veel doen met algemeenheden als bijvoorbeeld dat 'de' jongeren gevoe lig zijn voor milieu-onderwerpen: "Indi vidueel stemgedrag is doorgaans niet ge bonden aan één item dat een bepaalde partij uitdraagt. Bovendien blijkt het verschil vrij klein tussen mensen die net wel op je stemmen, en mensen die net niet op je stemmen". De WD heeft een enkele keer een marktonderzoek laten doen. Marcel Kummel: "Ik wil weten met welk pro dukt je bij de kiezer moet komen, of dat produkt aanslaat en of men een bepaald onderwerp meteen van een WD-stem- pel voorziet. Je moet daar niet meteen vreselijk mee aan de haal gaan, maar er wel rekening mee houden bij je presenta tie". De vaste kern van het liberale electo raat (WD-1 genoemd) stelt volgens de uitslag van dat onderzoek wel net iets an dere politieke prioriteiten dan de poten tiële liberale stemmer (WD-2). Kum mel: "Beide groepen hameren op dezelf de vier items: milieu, criminaliteit, ge zondheidszorg en lastenverlichting. Al leen de volgorde is anders". In de politiek draait het uiteindelijk om de macht van het getal: hoeveel zetels krijgen de partijen, en welke combinatie vormt een werkbare meerderheid in de Tweede Kamer? Het onderzoek dat die twee vragen pretendeert te beantwoor den, is bij de media favoriet. Het is juist dit type onderzoek dat de meeste zwakke plekken kent. Voor twee beginnersföuten moet hier worden gewaarschuwd. De ene is het vragen naar de bekende weg, dan wel het in de mond leggen van een antwoord. 'Vrouwenpartij goed voor 15 zetels' is zo'n schreeuwende krantekop, die voort vloeit uit de vraag: Zou u op de nieuw op gerichte vrouwenpartij stemmenAch, waarom niet. In hetzelfde genre: Bent u bereid financieel in te leveren voor een schoon milieu? Welja. Bent u bereid 500 gulden per jaar in te leveren voor een schoon milieu? Hmmm. Wilt u meteen af rekenen? Liever niet. Gebruiken De tweede beginnersfout is de veronder stelling dat de opiniepeilingen duidelij ke antwoorden verstrekken. Het tegen deel is vaak het geval. 'CDA keldert tien zetels', wist een ochtendblad laatst te melden.. Alarmerend? De christen-de mocraten vinden van niet. Cees Brem mer: "We zaten al een hele tijd onder het niveau van de verkiezingen in 1986. Er is geen sprake van een dramatische daling, maar juist van stabilisatie. Het is niet ver rassend dat we wat gezakt zijn, rege ringspartijen scoren tijdens de rit altijd lager". Toch wordt er van dergelijke 'uitsla gen' driftig gebruik gemaakt. Daags na het verschijnen van deze peiling plaatst Wim Kok de opstelling van het CDA te gen de achtergrond van deze electorale teloorgang. Ben Heinrichs: "Ach, het is geen exclusief socialistische eigenschap om de cijfers te gebruiken op de manier die je van pas komt". De vele voetangels en klemmen in het verkiezingsonderzoek kunnen het best worden geïllustreerd aan de hand van een alledaagse situatie. Gooi een gulden tien keer op en noteer het aantal malen kop en het aantal keren munt. Wat hebt u uit deze proefneming opgestoken? Her haal de proef nog een keer of wat, en ver baas u over de telkens wisselende uit komsten. Statistiek is een moeilijk vak. Niet al leen omdat er veel rekenen aan te pas komt - dat valt te leren - maar vooral omdat statistici altijd moeten werken met de gegevens van een kleine groep, de steekproef. Elke proef heeft te maken met afwijkingen tussen uitslag en werke lijkheid. De variaties worden kleiner naarmate de proef vaker wordt uitge voerd, maar ze verdwijnen nooit. Afwijkingen Om de gedachten te bepalen: bij een ver kiezingsonderzoek onder 400 stemge rechtigde Nederlanders kan de voorspel de uitslag voor een grote partij als het CDA of de PvdA vier procent te hoog of te laag zijn, wanneer men tenminste een voorspelling heeft die in negen van de tien gevallen correct moet zijn. Wie hoge re eisen stelt aan de berekening, bijvoor beeld dat die in 95 procent van de geval len correct is, moet rekenen met statisti sche afwijkingen van 4.5 procent naar boven of beneden. Behalve met die puur statistische mar ges heeft het verkiezingsonderzoek ook nog te maken met de grote groep kiezers die pas op het laatste moment beslist. Bij de omrekening van percentages naar ka merzetels wordt de ingewikkelde restze tel-problematiek voor het gemak maar buiten beschouwing gelaten. Het beeld wordt er slechts troebeler door. Maar van al die onzekerheden wordt bij de presen tatie van de peilingen nauwelijks gewag gemaakt. Onderzoekers, campagne managers en journalisten verschillen over de vraag wie daarvoor de verant woordelijkheid draagt. Politiek verslaggever Gerrit van der Kooy (TROS-Kamerbreed): "Wij zeggen altijd duidelijk gedurende welke periode welke aantallen mensen zijn onder vraagd, hoeveel mensen hun keus nog niet hebben gemaakt en hoeveel er ern stig twijfelen. Maar dat wil men kenne lijk niet horen". Peter Kramer (PvdA): "De peilingen zijn zelf volstrekt verantwoord, maar ik vind het onbegrijpelijk dat de bureaus die onzekerheidsmarges niet duidelijker presenteren". De Hond:, "Ik zeg telkens dat de peilin gen een tussenstand aangeven. Boven dien maak ik een prognose voor elke par tij die tussen twee bepaalde aantallen zal uitkomen. Maar als het de hele verkie zingsdag regent wordt de uitslag anders, en ik kan niet ook nog eens het weer gaan voorspellen". Nieuwsgierigheid Nipo-directeur Schild: "Je moet die per centages eigenlijk niet omrekenen naar zetels, want daar worden de onzekerhe den alleen maar groter door. Bovendien is het vervelend dat het statistisch voor behoud datje moet maken, en dat ook al tijd gemaakt wordt, niet overkomt. De journalistiek wenst blijkbaar harde, dui delijke uitspraken. De peilingen, die zo vlak voor de verkiezingen worden ge houden, dienen voornamelijk ter bevre diging van een stukje nieuwsgierigheid. Het heeft geen enkel echt maatschappe lijk nut. Als je twee dagen wacht weet je de exacte uitslag". Vervolg van de vorige pagina. zo veel van'. Toch blijft altijd de teleur stelling als een vrouw me niet moet, ter wijl ik haar heel leuk vind". (Antoon uit Zeist, 35 jr., germanist) Onderzoek Het verschijnsel contactadvertentie be staat al tientallen jaren. De inhoud is in de loop der tijd sterk veranderd. De Am sterdamse psycholoog Wil Zeegers heeft enige tijd geleden een groot aantal con tactadvertenties uit de periode 1947-1985 onder de loep genomen. Hij onder scheidt daarin drie stromingen. In de jaren vijftig zijn de advertenties strikt zakelijk. Het dpel is duidelijk: een huwelijk. Liefde is niet zo interessant, waar het om gaat is beschaving, een goe de baan,i bezit van auto of brommer. Vrouwen leggen vooral de nadruk op hun charmes en huishoudelijke kwalitei ten. In de jaren zestig komt er meer variatie in de teksten. Humor doet z'n intrede. Het begrip relatie wordt verruimd. Trou wen is niet langer het enige. Men kan ook samenwonen of een LAT-relatie aan gaan. In de jaren zeventig breidt dit scala zich uit met als sleutelwoorden jong, dy namisch en actief. Zakelijke aspecten - bezit van geld, huis en een auto - worden minder belang rijk. De nadruk komt te liggen op mense lijke eigenschappen. In de advertenties wemelt het van woorden als warm, ge voelig, kwetsbaar, open. humoristisch, spontaan, eerlijk, teder. Veel adverteer ders zijn op zoek naar een hechte vriend schap, een partner om samen activiteiten te ondernemen. Over een huwelijk wordt in eerste instantie nauwelijks meer ge sproken. Zeegers constateert een enorme groei van het aantal contactadvertenties. Hij verklaart die stijging uit het toenemend aantal echtscheidingen. "Voor oudere mensen is het niet zo simpel om iemand anders te ontmoeten. Als je jong bent is er de disco. Maar als je boven de dertig bent, een baan hebt en een vaste kennis senkring is het veel minder eenvoudig". Zeegers bestrijdt het vooroordeel dat contactadvertenties een methode voor 'kneusjes' zou zijn. "Het ideaalbeeld is dat een relatie' vanzelf, spontaan tot stand komt. We vinden het bijvoorbeeld wel heel normaal dat je doelbewust naar een baan zoekt, maar het doelbewust naar een relatie zoeken vindt men du bieus". "Vijfjaar geleden ben ik met contact advertenties begonnen. Ik was toen op zoek naar een losse relatie, een minnares, omdat ik nog getrouwd was. Daar heb ik een relatie aan overhouden, die geleide- lijkaan is overgegaan in vriendschap. Na mijn scheiding vorig jaar wilde ik een serieuze relatie. Ik heb toen zelf een advertentie gezet. Daarin vertelde ik iets over mezelf en vroeg om een vrouw met dezelfde interes ses en opleiding, knap, vrouwelijk en een behoorlijk stuk jonger. Ik heb zo'n 70 re acties gehad, dat verbaasde me wel. Tien vrouwen heb ik ontmoet. Met één vrouw heb ik een korte relatie gehad. Dit jaar heb ik twee nieuwe advertenties ge plaatst, waarop ik in totaal 100 brieven heb gekregen. Ik schat dat ik nu 20 vrou wen heb ontmoet. Je kunt de vrouwen in groepen indelen. Vrouwen aan wie niets mankeert, maar met wie het toch niet klikt omdat de vonk ontbreekt. Dan de groep vrouwen die wel interessant zijn, maar niet mooi. Of om gekeerd. Ik vind, dat er bij de eerste ont moeting sprake moet zijn van een prettig gevoel van spanning. Als die ontbreekt, heeft het geen zin om met elkaar om te gaan. Ondanks het feit dat ik nog steeds geen vrouw heb gevonden, vind ik deze vorm van contact zoeken de moeite waard. Het heeft me veel geleerd over vrouwen, maar ook over mezelf en mijn motieven om een relatie te willen. Ik vind het bijvoorbeeld een naar trekje van mezelf dat ik zo veel waarde hecht aan het uiterlijk. Wat vrou wen betreft: ik heb ontdekt dat er heel veel interessante en eerlijke vrouwen rondlopen. In principe zou ik velen als vriendin willen hebben, maar dat is niet wat ik zoek. Ik wil een vaste relatie, een vrouw met wie ik kan samenwonen". (Paul, 54 jr., architect uit Amsterdam) "Sinds ik niet meer rook, drink en geen auto meer heb, ben ïk in een sociaal isole ment terecht gekomen. Ik voelde me ver stoten. Uit een soort wanhoop ben ik met contactadvertenties begonnen. Ik ben er al twaalf jaar mee bezig. Eén keer per jaar zet ik er zelf een, maar meestal rea geer ik. Ik denk dat ik in de loop der jaren zo'n 75 vrouwen heb ontmoet. Een relatie is er nooit uit voortgekomen. Sommige vrouwen zijn alleen maar uit op een 'beurt'. Na één of twee afspraken was het altijd bekeken. Vaak liep het stuk op intieme zaken als een kind willen hebben. Ik ben gesterili seerd en kan een vrouw dus geen kind ge ven. Er waren ook vrouwen die zich niet konden verenigen met mijn manier van leven. Ik geef niets om televisie, ben geen uitgaanstype en bewoon een typische vrijgezéllenwoning. Dat werd me kwa lijk genomen. Voor mij hoeft het niet meer. De meeste vrouwen die ik heb ontmoet zijn opper vlakkig en lijken net kuddedieren. Mis schien ligt het ook wel aan mij. Af en toe reageer ik nog wel eens, maar spora disch. Dan schrijf ik met opzet een brief aan een buitenlandse vrouw, omdat ik zo'n kater aanNederlandse vrouwen heb overgehouden. Als ik daaraan denk zie ik één grote grijze vlakte zonder kleur. Wat me drijft om door te gaan is de een zaamheid en het verlangen om met ie mand mijn geluk te delen". (Roald, 36 jr., maatschappelijk werker uit Apeldoorn) Uiterlijk Waar de deelnemers aan contactadver tenties vaak over struikelen is het Ont breken van een duidelijk beeld van ie mands uiterlijk. De eerste kennismaking vindt immers plaats via een advertentie, een brief en een telefoongesprek. Het po sitieve beeld dat is opgeroepen op grond van iemands vlotte, gezellige babbel kan totaal veranderen als bij de eerste ont moeting blijkt dat de betrokkene kaal is, flaporen heeft, een uitgezakte buik of 'er niet uitziet'. Hoe vervelend het klinkt: het uiterlijk wil ook wat. Angelique: "Het ontbreken van een ui terlijk beeld vind ik het zwakke punt van contactadvertenties. Vaak had ik een hartstikke leuk telefoongesprek gehad, maar bij de ontmoeting knapte ik hele maal af. Je valt toch op iemands uitstra ling". "Al is ze nog zo interessant, ik kan niet met een vrouw omgaan die niet knap is", zegt Paul. En Gerard: "Soms liep ik over straat met een vrouw en hoopte maar dat ik geen bekenden zou tegenkomen". Hil- de: "Ik vorm me een beeld naar aanlei ding van een eerste telefoongesprek. Wat een leuke stem, denk ik dan. Ik wórd een beetje zenuwachtig, loop de hele tijd te denken welke kleren ik zal aantrek ken. En als ik die man ten slotte ontmoet, is mijn eerste gedaéhte soms: hoe kom ik hier zo snel mogelijk weg". Over het meesluiten van foto's bij brie ven wordt zeer verschillend gedacht. Sommigen voelen daar absoluut niets voor. Roald: "Ik reageer nooit op adver tenties waarin een foto wordt gevraagd. Weet ik veel waar mijn portret terecht komt". Gerard steekt er de draak mee: "Eén vrouw die om een foto vroeg heb ik een kaart gestuurd van een duif op een fiets. Dat is immers een foto?". Paul wil juist meer aandacht voor het 'visuele aspect'. "De foto's die vrouwen meesturen geven doorgaans geen goed beeld van iemands uiterlijk. Ze zijn te wazig, slecht of te geflatteerd. Is het te veel gevraagd om wat geld uit te geven aan het laten maken van een goede por tretfoto? Dat kan heel wat teleurstellin gen voorkomen. Een advertentie zetten kost mij ook zo'n 200 gulden. Ik vind dat een vrouw daar best een kleine investe ring tegenover mag stellen". "Een paar jaar geleden heb ik voor het eerst op een advertentie gereageerd. Dat was meteen raak. Ik ontmoette een jon gen met wie ik een half jaar een relatie heb gehad. Een goede start dus. Toen die relatie was beëindigd heb ik zelf een advertentie gezet. Gewoon als middel om mensen te leren kennen. Ik kreeg gigantisch veel brieven. Veel te veel om goed te kunnen schiften. Ééntje sprong er uit, die jongen heb ik ontmoet. Ook nu was het meteen raak: we hebben nog steeds een relatie. Ik had er wel moed voor nodig om via een advertentie een vriend te zoeken, mis schien had ik aanvankelijk nog wel een zekere schaamte. Aan de andere kant had ik ook zoiets van: wat kan me gebeu ren. 't Blijft toch spannend. Dat is ook de charme ervan. Natuurlijk, ik heb wel ont zettend veel geluk gehad, 't Meedoen met dit soort advertenties werkt ook versla vend. Ik heb nu een prima relatie, maar ik lees ze nog steeds. Gek hè?" (Gabriëlle, 35 jr., uit Amsterdam, adm. medewerkster) "Ik ben een aantal jaren geleden be gonnen met het reageren op advertenties. Ik ontdekte al snel dat de meeste mannen niet eerlijk zijn. Ze hemelen zichzelf enorm op: kijk eens hoe goed ik ben. Als je ze dan ontmoet weet je niet wat je mee maakt. Zeven mannen heb ik op deze manier ontmoet. Ik heb veel vaker gereageerd, maar de meeste mannen vielen bij een eerste telefoongesprek al af. Ik let erg op innerlijke beschaving, want ik wil een man van mijn niveau. Anders hoeft het voor mij niet. Zo vind ik het ook heel irri tant dat je in veel gevallen geen ant woord krijgt op je brief. Men neemt niet de beleefdheid in acht om je even te bellen en te zeggen 'bedankt, maar liever niet'. Ik heb van alles meegemaakt. Ik heb een zwendelaar aan huis gehad die met mij meteen een gezamenlijke bankreke ning wilde openen. Toen ik daar niet op in wenste te gaan, was hij zo vertrokken. Ook heb ik iemand aan de telefoon gehad die vond dat ik maar meteen bij hem moest intrekken. Dan konden we elkaar beter leren kennen, zei hij. Toen ik daar hartelijk om moest lachen, noemde hij me agressief. Mijn vriendin loopt dansavonden voor alleenstaanden af. Ik moet er niet aan denken. Je komt binnen en je wordt meteen gekeurd. Dat is net een koehan del. Dan is deze methode heel wat sympa thieker. Heel zuur vind ik het dat mannen mij te oud vinden. Mannen van mijn eigen leeftijd moeten mij niet, omdat ze een jon ge blom willen. Ik kan dan wel roepen dat ik er jaren jonger uitzie, maar dat helpt niet. Zodra ze mijn leeftijd horen, haken ze af. Daar knap ik echt op af. Door die reacties voel je je soms net een hoger ontwikkelde diersoort. Toch ga ik door, een soort kick, denk ik. Veel illusies heb ik niet meer. Ik hoef niet meer te trouwen of samen te wonen. Ik wil gewoon een leuke vriend met wie ik samen dingen kan doen en die ook eens een beslissing voor mij neemt. Ik sta nu overal alleen voor. Ik ben net op vakantie geweest met een bus bejaarden. Nou, da's ook niet alles". (Ans (52) uit Arnhem, huisvrouw) Illusie Slechts een klein aantal van de elf adver teerders heeft een blijvende relatie aan hun pogingen overgehouden. De mees ten zijn nog 'zoekende'. Niemand heeft de illusie om op deze manier de 'ideale' partner te ontmoeten. Antoon: "In de ideale vrouw geloof ik niet". En Hilde: "Aanvankelijk had ik hoge verwachtin gen over het ontmoeten van 'de' man, mijn prins op het witte paard. Nou, dat was snel over". Sommige deelnemers aan het 'adver- tentiespel' zijn al meer dan tien jaar be zig. Perioden van fanatiek zoeken wor den afgewisseld met perioden van 'even niks' of waarin iemand een relatie heeft. Sommigen hebben in de loop der jaren honderden brieven geschreven, waarop vaak geen antwoord kwam. Dat zit velen dwars. "Ik geloof dat ik in totaal zo'n 300 brie ven heb geschreven, waarop een hand vol vrouwen iets van zich heeft laten ho ren. In het begin deed ik nog wel eens een foto en een retour-envelop met post zegel bij mijn brief. Ik kreeg zelden iets terug", constateert Henk bitter. Paul meent: "Het spel moet eerlijk worden gespeeld. Als je belooft brieven en foto's terug te sturen moet je dat ook doen. Vaak gebeurt dat niet. Ik vind dat kwalijk. Mensen schenken je hun ver trouwen. Dat mag je niet schenden". Hilde: "Ik heb in de loop der jaren op veel advertenties geschreven, maar lang niet altijd antwoord gekregen, ook al was dat beloofd. Ik vind dat onbeleefd. Ster ker nog, ik word daar heel pissig om. Misschien zit zich iemand rot te lachen om mij, denk ik dan". "Ik heb zo'n zeven jaar op advertenties gereageerd en er zelf ook een geplaatst. Er waren doorgaans niet veel vrouwen voor mij bij. De meeste advertenties zijn afkomstig van mannen. De vrouwen rond de 30 - mijn eigen leeftijd - zijn erg schaars. In totaal heb ik 15 vrouwen ont moet. Mijn eerste ontmoeting was een af knapper. Ik heb haar netjes ontbijt op bed gegeven, maar daarna moest ze weg wezen. Langdurige relaties heb ik er niet aan overgehouden. De meeste duurden een week tot een maand. Om diverse redenen liep het vaak af. Soms betrof het een mooie, lieve meid die minder om mij gaf dan ik om haar. In een ander geval was het precies omgekeerd. Of onze verwachtingen ten aanzien van de relatie liepen uiteen. Ik heb ook wel een vriendin gehad met wie het hartstik ke leuk ging. Tot ik opeens een briefje in de bus vond met de boodschap dat ze 't niet zag zitten en hoopte dat ik zou vin den wat ik zocht. Ik snapte er niets van. Geloof maar dat ik er stevig de pest in had". Ik doe nu niks meer met advertenties. Ik heb namelijk een buitenlandse corres pondentievriendin met wie ik binnen kort ga trouwen. Dus moet het afgelopen zijn (Gerard, 35 jr., uit Den Haag, opmaak redacteur) "Ik lees al jaren contactadvertenties. Gezellig 's zaterdags bij het ontbijt. Een paar jaar geleden heb ik voor het eerst een brief geschreven. Wat ik zocht was niet echt duideijk. Geen relatie met een hoofdletter R in elk geval, ik houd niet van dat toekomstgerichte denken. Ik vind een contactadvertentie een eer lijke manier. Ik kom regelmatig leuke meiden tegen, maar die hebben allemaal al iemand. Verder zit ik ook niet op clubs of verenigingen, en naar de kroeg ga ik meestal met iemand anders. Dan maak je ook niet veel contacten. Ik heb met deze methode geen proble men. Mijn moeder heb ik het maar niet verteld, dan denkt ze misschien dat ik wanhopig ben. Ik zie het meer als een soort spannend spel. Al was het aardig geweest als ik er een leuke vriendin aan had overgehouden". (René uit Amsterdam, 29 jr., fotograaf)

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1989 | | pagina 25