I tui
Ruim helft probleemgevallen
veroorzaakt door de alcohol
Leidse bedrijven
beperken uitstoot
Meestal Leidenaaïs van rond de vijftig jaar
Opkomst in
Leiden ruim
45 procent
VRIJDAG 1G JUNI 1989
LEIDEN
'Hygiënische probleemgevallen' heten ze in het
hulpverleningscircuit: mensen die zichzelf dusdanig
verwaarlozen dat ze letterlijk in hun eigen vuil dreigen om
te komen en een gevaar voor zichzelf en hun omgeving
vormen. In het ergste geval komt hun bestaan pas aan het
licht als buren de stank niet meer te harden vinden of het
ongedierte in wel erg groten getale rondhuppelt en de
politie wordt ingeschakeld. In dat stadium is de situatie
echter al flink uit de hand gelopen.
De Werkgroep Hygiënische Probleemgevallen van de
Basisgezondheidsdienst Zuid-Holland Noord, waarin tal
van hulpverlenende instanties de krachten hebben
gebundeld, vermoedt in Leiden 100 tot 200 van dit soort
krepeergevallen. De werkgroep bestaat vijfjaar, sinds een
jaar wordt door goede onderlinge samenwerking tussen al
die hulpverleners geprobeerd meer grip op hen te krijgen.
Intussen zijn ongeveer 60 probleemgevallen bekend,
waarvan 25 zich het afgelopen jaar aandienden. Meer dan de
helft van deze aan lager wal geraakte Leidenaars blijkt met
forse drankproblemen te kampen. Jan de Nooij,
werkgroepvoorzitter en algemene gezondheidszorg-arts en
Hans van der Grijp, initiatiefnemer en sociaal-
verpleegkundige van de BaGD, over de stand van zaken.
r*TTT
l
~TT%
Wfmr
a
imm I
i i
LEIDEN "Wat komt eerst?
Meestal de drank. Mensen be
ginnen te drinken en verwaarlo
zen of vervuilen daardoor
steeds meer. Leiden heeft ze
venduizend probleemdrinkers
en het is geen loze schatting als
je zegt dat één procent van die
mensen echt ontspoort. Het is
ongelooflijk als je de hoeveelhe
den lege flessen ziet die sommi
gen in huis hebben".
door
Simone van Driel
"Wat alcoholproblemen betreft gaat
het vaak om wat oudere mannen
van rond de vijftig, die een schei
ding achter de rug hebben of met
een midlife-crisis kampen en altijd
al wel een glaasje lustten. Het gaat
niet alleen maar om arme sloebers,
al zitten velen wel in de lage sociale
klasse. Die groep is in Leiden nu
eenmaal het grootst. En als je voor
vijfhonderd gulden in de week weg
drinkt. red je het met je uitkering
van 1400 gulden in de maand niet.
Als je dan eens nuchter bent, is er
geen geld om nieuwe kleren te ko
men. Die groep komt dus sneller in
een neerwaartse spiraal terecht".
"De gemiddelde alcoholklant
heeft vaak al een langdurige ge
schiedenis achter de rug en komt
meestal niet meer van de drank af.
Ze liggen soms letterlijk in de goot,
één hebben we echt op de rand van
de dood aangetroffen. Vier promille
alcohol, dan leef je normaal gespro
ken niet meer. Die man kocht aan
het begin van de maand een ma
kreel en daar at hij aan het eind van
de maand nog van. Tegen die tijd
liep dat beest natuurlijk wel spon
taan over tafel".
"Als zo iemand ernstig verwaar
loosd in zijn huis wordt gevonden,
wordt gezorgd voor onderdak of
plaatsing in een afkickcentrum. In
de tussentijd maken wij een plan
wat we met zo iemand zullen doen.
Het huis wordt schoongemaakt, bij
de sociale dienst eventueel geld ge
regeld, we zorgen dat een maat
schappelijk werkster wordt inge
schakeld. Na gemiddeld drie maan
den kan hij dan weer naar huis".
Terugvallen
"Twee dingen kunnen dan gebeu
ren: of die man is zich zo het lazarus
geschrokken van de situatie
hij is beland dat hij de zaken
voortaan anders aanpakt, of hij gaat
direct bij de kruidenier nieuwe
drank inslaan. We zijn nog tè kort
bezig om iets te kunnen zeggen
het succespercentage, maar wat de
alcoholproblemen betreft is het
aantal mensen dat terugvalt groot.
Daar vloeit uit voort dat 1
tal personen met wie we bezig zijn
geweest, na verloop van tijd weer in
de oude staat terugzien. We probe
ren met iedereen contact te onder
houden, maar als iemand dat niet
wil, houdt het op. En dat gebeurt
nogal eens".
"Soms denk je dat het goed zou
zijn als iemand maar even een poos
je uit zijn omgeving wordt gehaald,
maar je kunt niemand dwingen. Dat
staat de wet rliet toe. Wij worden ge
confronteerd met de bijzondere
"9,9 procent van de bevol-
Jan de Nooij (links) en Hans van der Grijp van de Werkgroep Hygiënische Probleemgevallen: "Het is ongelooflijk als je de hoeveelheden lege fles
sen ziet die sommige mensen in huis hebben". (foto jan Holvast)
"Van dit geval zijn we kotsmisse
lijk geworden. Dat mensen zo met
andere mensen omgaan. Dit was
een exces, maar er zijn zeker meer
gevallen van mensen die volledig
worden kaalgeplukt. De samenle
ving wil liever niet weten dat deze
problemen bestaan, wil niet worden
geconfronteerd met zo'n duistere
kant van de maatschappij. Dat kun
op zich niet kwalijk ne-
r het bestaat wel".
king functioneert normaal. Met de
echte probleemgevallen houdt de
wet geen rekening. Het is op zich
een goede zaak dat niemand ver
plicht kan worden opgenomen - of
hij moet gek zijn en met een machi
negeweer op zijn buren schieten -,
maar voor dit soort mensen is het
heel triest".
"Als mensen terugvallen in hun
oude situatie komt dat niet doordat
de hulpverlening tekort zou schie
ten. Het ligt aan de aard van het pro
bleem. Als mensen helemaal niets
van hulp willen weten, kun je niet
meer doen dan proberen te zorgen
dat de buurt in elk geval geen last
meer ondervindt. Dat is heel prag
matisch, maar in een aantal geval
len kun je nu eenmaal niet méér
doen. Voorzichtig gesteld kun je
misschien wel zeggen dat mensen
die in een andere woonomgeving te
recht komen, zoals een centraal wo
nenproject, minder snel terugval
len. Ze zijn immers niet meer alleen
en dat is een heel belangrijk punt".
Kotsmisselijk
"Bij ons zijn nu ongeveer zestig pro
bleemgevallen bekend. We hadden
geen idee wat we konden verwach
ten toen we begonnen, vermoedden
een aantal van tussen de honderd en
tweehonderd. We zijn nog niet in
staat om te zeggen wat de omvang
van het probleem precies is. Dan
zou je met tien man een hele maand
elk huis in de stad langs moeten om
te kijken of het met iedereen wel
goed gaat. Dat kan niet. Er is dus
nog een onbekend aantal verborgen
gevallen. We moeten het hebben
van meldingen van buren en vooral
de wijkagenten. Die agenten zijn
van onschatbare waarde, omdat ze
het meeste horen en zien. We zien
het aantal meldingen wel stijgen:
hulpverleners - huisartsen, politie,
gezinsverzorging - weten ons goed
te vinden en daarover zijn we zeer
tevreden. Wat dat betreft voldoet
deze structurele aanpak zeker".
"Om de ernst van de problema
tiek aan te geven een voorbeeld van
een heel schrijnend geval, het meest
schrijnende en extreme dat wij tot
nu toe hebben meegemaakt en dat
ons echt heeft geshockeerd. Na een
melding van de wijkagent kwamen
wij drie weken geleden bij een on
geveer 65-jarige man die in een rij
tjeshuis in Leiden woonde. Hij kon
alleen nog maar zijn hoofd bewe
gen, was aan zijn stoel gekluisterd.
Zijn voeten waren aan het afrotten.
De man vertelde dat jongeren uit de
buurt in en uit bij hem liepen, hem
kaal schoren, over hem heen pies
ten. zijn uitkeringscheques stalen
en inden en daarvan drank kochten
en hem dan twee biertjes gaven. Ze
hadden het hele huis leeggerausd,
er stond alleen nog wat troep. Die
man moet zo'n twee jaar zo geleefd
hebben, al heeft dat met die jonge
ren niet zo lang geduurd".
Pension
"De opvangmogelijkheden voor
probleemgevallen zijn in Leiden ui
termate beperkt. Er zou wat ons be
treft een bed-, was- en ontbijtgele-
genheid moeten komen. Een soort
sociaal pension waar je mensen die
in een crisis zitten een tijdje kunt
stallen. We doen wel eens een be
roep op Centrum Onderdak, maar
daar staat men begrijpelijkerwijs
niet te springen om iemand die vies
en vervuild is. In zo'n pension zou
den niet alleen, maar wel óók deze
moeilijke gevallen terecht moeten
kunnen. Daarbij zijn wel twee pro
blemen: zo'n voorziening slibt mis
schien te snel dicht door het aantal
mensen dat er minder ernstig aan
toe is. of mensen willen er niet naar
toe. En je kunt als Basisgezond
heidsdienst niemand zijn huis uit
dwingen, alleen als ze een besmette
lijke ziekte hebben. Als zo'n voor
ziening er nu al wel was, dan had dat
echter voor een aantal mensen met
wie we te maken hebben gehad, uit
komst kunnen bieden".
"De oorzaken dat mensen in der
gelijke extreme situaties belanden,
zijn grofweg in te delen in de cate
gorieën (ex)psychiatrische proble
men, drugs of alcohol of een combi
natie daarvan: mensen met een uit
gebreid psychiatrisch verleden die
het net niet redden en het leven met
drank net draaglijk vinden. Die
combinatie komen we tegen. Ook
dementerende mensen vormen een
deel van de probleemgevallen. Het
is vaak een langzaam proces. Steeds
minder voor jezelf koken, je afslui
ten voor de buitenwereld, oude
kranten opsparen en op het laatst al
les verzamelen".
"Maar net als over de omvang is
over de oorzaken vrijwel niets be
kend. Daarom zijn deze situaties
nog moeilijk te voorkomen. Het
wordt voorlopig alleen maar erger.
Door afnemende sociale controle
kunnen mensen midden in het cen
trum van een stad zo eenzaam zijn
als de pest. Mensen zitten in een be
narde economische situatie. De
dubbele vergrijzing. Meer psychia
trische patiënten die terug de maat
schappij in gaan. De toenemende al
coholproblemen. De eerste twintig
jaar zal het aantal probleemgevallen
daarom eerder drastisch toenemen.
Een dodelijke combinatie: meer
mensen worden steeds ouder, daar
is steeds minder geld voor, ze heb
ben minder kinderen en vereenza
men sneller".
Uniek
"Studenten sociale wetenschappen
van de Leidse universiteit hebben
onderzoek gedaan naar de afhande
ling van de probleemgevallen in
Leiden. Daar hebben ze een prijs
voor gekregen van de Vereniging
van Nederlandse Gemeenten. Be
langrijker voor ons is echter dat dat
onderzoek wordt gepubliceerd en
dat dat regionaal of landelijk wordt
opgepikt. De werkwijze in Leiden is
tamelijk uniek. Een soort vergelij
kend warenonderzoek tussen Rot
terdam, Amsterdam en Leiden
wees uit dat Leiden meer dan Rot
terdam en Amsterdam naar de
mens kijkt: het welzijn van de mens
staat voorop, dan pas komt de om
geving. De eerlijkheid gebiedt wel
te zeggen dat dat de ideale situatie
is, soms kun je voor de mens niets
meer doen. Maar die volgorde han-
teren wij meer dan Amsterdam en
Rotterdam".
"Er loopt nu een tweede onder
zoek naar de omvang, de aard en de
oorzaken van dit soort krepeerge
vallen. Op den duur zou er dan een
draaiboek moeten komen waarmee
elke gemeente in Nederland kan
werken. Want dit komt ook in Gro
ningen en Maastricht voor. Als be
kend is hoe mensen in dergelijke si
tuaties belanden, kunnen hulpver
leners vroegtijdig signalen oppik
ken. Nu komt het vaak pas boven
als de zaak al is geëscaleerd. Hoewel
we soms ook wel meldingen krijgen
over mensen waarbij nog niet echt
van een heel erg onhygiënische toe
stand sprake is. Dan vermoedt men
dat het wel erger zou kunnen wor
den als zo iemand niet wordt gehol
pen. Mensen kunnen ons elk geval
melden, ook anoniem. Ze krijgen
daar echt geen last mee zoals som
migen denken".
REDACTIE: JAN RIJSDAM, TELEFOON: 161444
Parkeerverkoop
Op verschillende plaatsen in de
stad kun je rijen auto's langs de
weg geparkeerd zien staan. Wat is
daar nou bijzonder aan? zult u
zeggen. Maar vaak zit achter de
ruit een kartonnetje waarop in
koeieletters de auto te koop
wordt aangeboden. Kijk maar
eens bij de Haagweg, Vondellaan,
Rijnsburgerweg en Morsweg.
Wellicht weet u in de buurt ook
nog wel meer van dergelijke
openlucht-showrooms.
En dan wordt het natuurlijk an
ders. Het te koop aanbieden van
auto's op deze manier is verboden
en valt onder de zogenaamde par-
keerexcessen. Het is volgens de
wet niet toegestaan voertuigen op
de openbare weg te slopen, op te
slaan dan wel te verhandelen.
Deze praktijken zorgen in de
buurt voor overlast. Vaak is het
namelijk zo dat hierdoor bewo
ners hun eigen auto's een paar
straten verder op moeten parke
ren, omdat hun eigen straat vol
staat met koopjes. Bovendien kan
het mensen afleiden die in de au
to's zitten en zo de verkeersveilig
heid in gevaar brengen. Nu zou
den wij er nooit aan beginnen om
op die manier een auto aan te
schaffen, maar kennelijk laten ve
len zich toch door deze verkoop
methode verleiden.
Volgens politie-wooravoeraer
Gravelaftd is er de laatste tijd in
derdaad een forse toename ge
constateerd van het op deze-wijze
aanbieden van auto's. "Wrakken
halen we sowieso weg", zegt
Graveland. "Daarnaast zijn we nu
ook al een poosje bezig met het
optreden tegen deze illegale vorm
van autoverkoop. We trekken na
of er een vergunning voor is. Is
dat niet het geval dan worden de
auto's weggesleept en krijgt de ei
genaar een proces-verbaal", aldus
de politiezegsman. Volgens hem
gaat het om een verschijnsel dat
elke zomer weer de kop op steekt.
Het is natuurlijk prachtig dat
de politie nu optreedt, maar eer
lijk gezegd is daar nog weinig van
te merken. Je ziet nog overal die
auto's staan. Het lijkt zo heel erg
simpel om in ene de stad hiervan
te ontdoen. Telefoonnummer en
kentekennummer liggen voor het
grijpen. Nu geen excuses dat de
daders zo moeilijk te pakken zijn.
Wanneer komt het nu voor dat
een inbreker zijn naam en adres
achterlaat?
Koffertje (I)
Het was een zeer koude en winde
rige februari-morgen in het vorig
jaar. Toen monteerden de Leidse
wethouders De la Mar en Van
Dongen aan de Rijnsburgerweg
het eerste bordje Kernwapen-
vrije Gemeente onder het ge
meentebord van Leiden. Een his
torische gebeurtenis mogen we
wel zeggen. Niet lang daarna hin
gen die bordjes overal en kon je
Leiden niet meer in zonder er op
gewezen te geworden dat in de
stad kernwapens verboden zijn.
Bovendien is het niet toegestaan
om dergelijke apparaten over
Leids grondgebied te vervoeren.
Nu even wat anders. Zoals u de
ze week in déze krant kon lezen,
vereert president Bush van de
Verenigde Staten ons nederige
woonoort op 17 juli met een be
zoek. Leiden wordt een bolwerk
van veiligheid. In het spoor van
de president komen maar liefst
400 journalisten. Omdat het be
zoek aan Nederland de afsluiting
vormt van een Europese tour, ver
wacht men dat hij bepaalde be
langrijke uitspraken gaat doen.
Jawel, ons Leiden zal die dag het
middelpunt van de wereld zijn.
Nu denkt u: wat heeft dat met
elkaar te maken? Leiden kernwa-
penvrij en het bezoek van Bush.
Dat zullen we even uitleggen.
Sinds het moment dat de Vere
nigde Staten beschikte over een
kernwapenarsenaal is er altijd,
maar dan ook altijd, in de directe
omgeving van de president een
veiligheidsagent met een koffer
tje. In dat koffertje bevinden zich
alle geheime instructies en codes
voor het lanceren van de kernwa
pens. Als dat koffertje gebruikt
wordt, is de Derde Wereldoorlog
niet meer te vermijden. Het wel
en wee van moedertje aarde
hangt af van dat koffertje.
Nu voelt u hem natuurlijk al
aankomen. Als Bush een krans
legt bij de gedenksteen van Pil-
grimfather Robinson, zal niet ver
bij hem vandaan een soort Jerom-
meke staan met dat verschrikke
lijke koffertje.
Kijk, nu is dat koffertje wel
geen kernwapen. Maar laten we
wel zijn. De verklaring van ons B
en W dat Leiden kernwapenvrij
moet zijn. is natuurlijk een sym
bolische. Het is een gebaar dat
uitdrukking geeft aan de afschuw
van het bestaan en mogelijk ge
bruik van kernwapens. Kortom,
juist dat koffertje mag onder geen
beding,de stadsgrenzen over.
Koffertje (2)
Een probleempje is alleen dat als
de Amerikanen voor de keuze
koffertje of Leiden worden ge
steld, zij waarschijnlijk voor het
eerste zullen kiezen. Dat betekent
dat het bezoek van Bush aan Lei
den niet door zou gaan. Dat zou
toch spijtig zijn voor onze stad.
Want nogmaals, er komt een la
ding publiciteit naar Leiden
waaraan een start van bij voor
beeld de Tour de France die een
stad miljoenen guldens kost, ab
soluut niet kan tippen. Stel je ook
voor: Amerikanen die niet weten
waar Nederland ligt, maar blinde
lings Leiden op de kaart kunnen
aanwijzen. Dat is om nachtmer
ries van te krijgen!
Het is dus de vraag hoe stevig
het gemeentebestuur in de schoe
nen staat. Of het een destijds ge
nomen besluit (zo van: wat maakt
het uit; baat het niet, dan schaadt
het niet; dan zijn die jongens en
meisjes van de vredesbeweging
ook weer tevreden) ook kunnen
waar maken?
Een van de grote gangmakers
en voorstanders van de kernwa
penvrij verklaring is Links-Lei-
denwethouder Hans de la Mar.
Hij piekert er niet over om over
het koffertje problemen te gaan
maken. "Er zit toch zeker geen
kernwapen in. Maar misschien
kunnen we het wel afpakken",
zegt hij met gevoel voor humor.
Hans, jongen, je hoeft er alleen
maar naar te wijzen and you're a
dead person, zoals de Amerika
nen met gevoel voor piëteit kun
nen zeggen.
Hij vindt wel dat de bordjes nu
juist hun nut afwerpen. "Als
Bush uit het raampje van zijn li
mousine kijkt, zal hij de bordjes
zien hangen. Misschien moeten
we die wel vertalen. Dan zal hij
beseffen dat het in een kernwa-
penvrije zóqe ook goed toeven
is", aldus De la Mar.
Het is de bedoeling dat het ge
hele gemeentebestuur aan Bush
wordt voorgesteld. Gaat De la
Mar de Amerikaanse president
(ten slotte een imperialist en kapi
talist) wel een hand geven? De la
Mar: "Natuurlijk wel. Ik zal het je
nog sterker vertellen. Ik ga me
zelfs voor Bush een nieuw t-shirt
aanschaffen!"
Daarnaast wil hij ook van de ge
legenheid gebruik maken om het
werk van 'Leiden, stad van vluch
telingen' onder de aandacht te
brengen. "Een mooiere kans om
het vluchtelingenbeleid integraal
op de Amerikaanse televisie te
krijgen is er niet".
Kijk, dat is De la Mar in volle
glorie. Het ene principe een
beetje geweld aandoen, maar om
dan met het andere principe on
genadig uit te halen. Als die man
het niet ver schopt, dan weten we
het niet meer.
MEINDERT VAN DER KAAIJ
Vrijwillige actie in verband met smog
(Vervolg van pagina 1)
LEIDEN - Het verzoek van de ge
meente Leiden aan bedrijven om
vrijwillig de uitstoot van koolwater
stoffen te beperken, is goed opge
volgd. Dat is de indruk van G. in 't
Veld, hoofd van de directie milieu
van de gemeente. Leiden heeft
vooral auto- en houtspuiterijen en
drukkerijen benaderd. "De meeste
spuiterij^n hebben positief gerea
geerd en toegezegd grote spuitwer
ken uit te stellen", aldus In 't Veld.
De meeste drukkerijen bleken
volgens het hoofd van de directie
milieu minder vervuilend te zijn
dan verwacht. "Die bedrijven wer
ken tegenwoordig met inkten op
waterbasis, en daarmee is wat de
smogvorming betreft weinig aan de
hand".
Directeur A. Molenbeek van Au
tomobielbedrijf Rijnland bevestigt
de indruk van In 't Veld. "We heb
ben inderdaad het spuitwerk stilge
legd. Veel problemen leverde dat
niet voor ons op. We hadden geluk
kig veel plaatwerk te doen". Molen
beek verwacht wel moeilijkheden
voor zijn bedrijf als de waarschu
wingsfase nog lang aanhoudt. "Op
een gegeven moment zullen we de
klussen toch moeten afmaken".
Voor de HCG, een ander bedrijf dat
door de gemeente is benaderd,
heeft het verzoek geen gevolg. De
onderneming gebruikt op dit mo
ment geen oplosmiddelen.
De gemeente heeft ook de politie,
de brandweer en haar eigen ge
meentelijke diensten benaderd. De
politie heeft daarop toegezegd de
auto's, die ook fors bijdragen aan de
smog-vorming, zo veel mogelijk te
laten staan. De brandweer stelde
een alarmoefening uit en de ge
meentelijke diensten lieten de be
drijfswagens waar mogelijk in de
garage. De directie milieu heeft
voorts de gemeente-ambtenaren ge
vraagd met de fiets of het openbaar
vervoer te komen. Of dat verzoek
veel effect heeft gehad, kon In 't
Veld vanmorgen niet zeggen.
Schilders
De gemeente heeft overigens niet
alle 'vervuilende' bedrijven in Lei
den benaderd. De grote onderne
mingen, zoals het energiebedrijf en
de vuilverbranding, vallen onder
verantwoordelijkheid van de pro
vincie. "Verder hebben we nog
even overwogen oni de schildersbe
drijven, die ook met oplosmiddelen
werken, het verzoek voor te leggen.
Maar voor hen betekent dit, als ze er
op ingaan, dat ze al het werk moeten
stilleggen. Omdat oplosmiddelen
toch een vrij beperkte bijdrage leve
ren aan de smogvorming, hebben
we daarvan afgezien", stelt In 't
Veld.
Om diezelfde reden heeft de ge
meente bijvoorbeeld ook de expedi
tiebedrijven en tankstations over
geslagen. Of deze bedrijven even
eens buiten schot blijven wanneer
de alarmfase wordt afgekondigd,
kon In 't Veld niet zeggen. "Dan
praten we over zeer ingrijpende
maatregelen. Daarover heeft nog
overleg plaats tussen de commissa
ris van de koningin in Zuid-Holland
en een aantal burgemeesters". Bij
dat overleg, dat vandaag wordt ge
houden, is ook burgemeester Goe-
koop aanwezig. In 't Veld kon van
morgen nog niet zeggen voor welke
maatregelen de Leidse burgemees
ter zal pleiten.
LEIDEN - In Leiden heeft 45,4 pro
cent van de stemgerechtigden bij de
verkiezingen voor het Europees
parlement zijn stem uitgebracht.
Hoe de opkomst is geweest in de
verschillende wijken, en hoeveel
stemmen de verschillende partijen
hebben gekregen, is nog niet be
kend. De uitslag mag trouwens niet
voor zondag bekend worden ge
maakt, omdat in een aantal landen
de verkiezingen nog moeten plaats
hebben.
Een blik op de openlucht-showroom aan de Haag weg met op de achtergrond de molen van Noordman.
