Neville Brody: 'Mijn
werk is het resultaat
van experimenteren'
Guy de Medanö wacht op doorbraak
Hoesontwerper van punkplaten dringt door in de top van het British Design
'De Meeuw' in tegendraadse regie
WOENSDAG 14 JUNI 1989
KUNST
PAGINA 27
Bezeten van flamenco-gitaar
LEIDEN - Guy de Medanö
studeerde flamenco-gitaar
aan het conservatorium van
Rotterdam. Als één van de
weinige gitaristen van Ne
derlandse afkomst heeft hij
binnen de flamenco een ei
gen stijl weten te ontwikkë-
len. Guy de Medanö was eer
der te beluisteren bij K&O
en andere kleine theaters en
zal zondag 18 juni voor het
eerst het podium van de
Leidse Schouwburg betre
den. Wellicht betekent dat
voor hem de doorbraak.
door
Wendelien Voogd
Guy de Medanö begon op elfjarige
leeftijd gitaar te spelen. Flamenco
leerde hij door naar plaatjes te luis
teren en die na te spelen, maar de
techniek van flamenco was niet ge
makkelijk onder de knie te krijgen:
"Gevoelsmatig kon ik het begrij
pen, maar echt snappen deed ik het
niet. Ik had geen idee hoe ik moest
tellen en hoe de melodie in elkaar
zat". De sleutel tot flamenco vond
hij uiteindelijk op het Rotterdams
conservatorium, waar in 1985 een
opleiding tot flamenco-gitarist be
gon onder leiding van Paco Pena.
Guy de Medanö, die eerst de studie
Spaans had afgerond, behoorde tot
de eerste lichting gitaristen die daar
werd toegelaten.
Guy de Medanö is een nuchter ty
pe. Voor hem is flamenco geen ma
nier van leven of een filosofie:
"Sommigen zeggen dat je flamenco
moet 'zijn' om flamenco te kunnen
vertolken, maar ik vraag mij af wat
dat betekent. Bij mij op school sche
nen sommige gitaristen te denken
datje als flamenco-gitarist lange ha
ren moest hebben en een beetje zi-
geuner-achtige manier van doen,
maar volgens mij heeft flamenco
daar niets mee te maken. Flamenco
'zijn' betekent voor mij niets. Ieder
een kan zijn eigen invulling aan fla
menco geven. Voor mij persoonlijk
is flamenco net zoals de liefde; je
kan van alles vertellen wat je erin
aantrekt, maar er blijft iets wat je
niet kunt benoemen, iets ondefini
eerbaars.
Guy de Medanö is een van de wei
nige Nederlandse flamenco-gitaris
ten die ook eigen composities
maakt. Hoeveel ruimte biedt fla
menco voor eigen inbreng? "Er zijn
een aantal tradities en afspraken
waar je niet omheen kunt. Zonder
compas (de voor elke flamenco-stijl
specifieke ritmische structuur -
W.V.) is een flamenco-stijl onher
kenbaar", vertelt De Medanö.
"Maar met de ene stijl kun meer
kanten op dan de ander. Een solea
heeft bijvoorbeeld een vaste melo
dische lijn, waar je niet veel aan
kunt veranderen, maar Colum-
Vroeger, toen de flamenco-gitaar
nog alleen diende om de zang te be
geleiden, waren de composities op
gebouwd als een soort kaartenhuis,
gestructureerd aan de hand van de
zang; men begon mmet een vaste in
troductie gevolgd door het compas
terwijl de zanger zijn copla (zang
couplet - W.V.) zong. Daarna was er
ruimte voor een falceta (een door de
gitarist geiimproviceerde melodi
sche variatie - W.V.). Vervolgens
werd er weer een copla gezongen en
ga zo maar door. Toen de gitaar zich
als solo-instrument profileerde gin
gen sommige gitaristen die traditio
nele structuur doorbreken. Ze lie
ten de stukjes compas tussen de fal-
cetas weg zodat er een lange ver
haallijn ontstond. Traditionele gita
risten, zoals Paco Pena, hebben het
voordeel dat ze eindeloos veel keren
hetzelfde stuk kunnen spelen, al
leen door steeds verschillende fal-
cetas te gebruiken. Gitaristen zoals
Paco de Lucia daarentegen, die een
geheel eigen verhaal proberen te
vertellen, moeten steeds opnieuw
.creatief zijn".
Open huis Leidse Schouwburg
LEIDEN De Leidse Schouwburg houdt zondagmiddag in het kader
van het Oude Singel Vest-val open huis.
Er worden op deze middag (van 12.00 tot 18.00 uurrondleidingen ver
zorgd en er worden ook enkele technische shows gegeven. Theaterre
censent Wijnand Zeilstra zal behalve met vertegenwoordigers van de
Hollandse Comedie gesprekken voeren met artiesten als André v.d.
Heuvel, Simone Kleinsma en Maya Bouma over hun nieuwste produk-
ties.
Ook zijn er optredens te verwachten van de Leidse Balletschool, het
Caljfornische folktrio Golden Bough en van de flamenco-artiest Guy
de Medano, een gitarist van Nederlandse komaf, die op deze pagina zijn
verhaal vertelt.
Guy probeert eveneens volledige
composities te maken; een moeilijk
proces, wat hem veel bloed, zweet
en tranen kost: "Je zoekt naar een
structuur, je probeert het ritme vol
ledig uit te buiten en je zo goed mo
gelijk in elke stijl in te leven om aan
de essentie en de sfeer daarvan uit
drukking te geven. Soms is dat
moeilijk, omdat je afhankelijk bent
van je eigen stemmingen. Een Alle-
gria moet vrolijk en opgewekt klin
ken en mag niet je eigen somber
heid doen weerklinken".
Guy's onorthodoxe interpretatie
van de flamenco hebben geleid tot
verschillende optredends in het
kleine-zalen-circuit en een aantal
radio-uitzendingen, maar echt over
rozen gaat de professionele carrière
van de 36-jarige gitarist, die. nog
steeds in zijn onderhoud voorziet
door middel van het geven van
Spaanse lessen, niet. "Professioneel
zijn betekent afwachten, harder
worden, kijken of het publiek het
pikt. Mijn normen liggen heel hoog
en ik ben niet van plan mezelf te'
verkopen ten gunste van het pu
bliek. Dan maak je jezelf en je ge
loofwaardigheid kapot. Mijn perfor
mance is heel persoonlijk en ge
voelsmatig en het is wel eng om dat
door het publiek te laten beoorde
len, maar tegen die druk moetje zijn
opgewassen. Ik geloof dat ik over
een soort oerkracht beschik; ze krij
gen me niet kapot. Het is moeilijk
om tegen de gevestigde orde op te
boksen. Men wil graag een Span
jaard, liefst me al een beetje naam
en het is moeilijk om daarmee te
concurreren. Ik ben daarom erg blij
dat de Leidse Schouwburg het
heeft aangedurfd om mij een kans
te geven".
Guy de Meda
no: soort oer
kracht. (foto
dat de traditionele kunst altijd in die stijlen zo onherkenbaar dat
ere zal worden gehouden. Je ziet dat oplossen in het geheel. Het is als e
veel mensen proberen om daarvan rivier. Eerst kabbelt zij rustig door genomen
af te wijken, hun eigen weg zoeken, het landschap en dan treedt zij bui- dan vallen
een unieke stijl proberen te ontwik- ten haar oevers. Er ontstaat een ri-
kelen, maar uiteindelijk worden al vierdelta met allerlei kleine stroom- schroom, dan slib je dicht".
pjes die elk hun eigen weg zoeken;
uiteindelijk worden ze allemaal op-
zee. f^oen ze dat niet,
I droog. Als je je niet
durft aan te passen, zij het met enige
DEN HAAG - De Engelse grafisch
ontwerper Neville Brody wordt door zijn
vakgenoten beschouwd als hun meest
invloedrijke collega van de jaren tachtig.
Dat zijn roem ook Nederland heeft bereikt
bleek enkele weken geleden tijdens een
symposium over grafische vormgeving in
het Haags gemeentemuseum, waar de
lezing van de pas 33-jarige Engelsman al
weken van tevoren was uitverkocht.
Een opmerkelijke carrière voor een jongen
uit een arbeidersgezin in Noord-Londen,
die tien jaar geleden bijna van het strenge
London College of Printing werd getrapt
omdat hij bij het ontwerpen van een
postzegel het hoofd van de Britse koningin
een kwartslag gedraaid had. Kort daarna
deed Brody voor het eerst van zich spreken
als ontwerper van platenhoezen voor
punkgroepen van het Stiff label. Daarna
maakte hij naam als vormgever van het
toonaangevende Britse muziekblad The
Face en vele boekomslagen. Inmiddels is
de ster van Brody in Engeland zo hoog
gerezen dat hem in interviews zelfs al naar
de samenstelling van z'n ontbijt wordt
gevraagd. Een vraag die doorgaans alleen
aan popsterren wordt gesteld. Voor de
enige Nederlandse journalisten die hem
tijdens zijn kortstondig verblijf in ons land
om een interview vroegen, was het dus een
buitenkansje dat het gesprek kon
plaatsvinden tijdens Brody's ontbijt.
Tijdens het gesprek wordt al snel
duidelijk dat Brody blij is dat hij de
wereld van de popmuziek niet meer
nodig heeft om aan de kost te ko
men. De laatste jaren heeft hij zijn
werkterrein verlegd van het ont
werpen van platenhoezen en mu
ziekbladen naar meer algemeen
drukwerk. Hij ontwierp de boeken
serie 'The Originals' voor Penguin
Books, een nieuw lifestyleblad voor
mannen, maar ook de poster voor
het gevecht om de wereldtitel bok
sen tussen Mike Tyson en Tony
Tubbs. "Op een gegeven moment
had ik m'n buik vol van de muziek
industrie. In vergelijking met ande
re takken van industrie is daar nau
welijks ruimte voor creativiteit. Het
zit er vol 'little Hitlers'", stelt Brody
vast, terwijl hij slaperig zijn eitje
tikt.
"Ten tijde van de punk aan het
eind van de jaren zeventig waren in
de popmuziek ideeëen en emoties
nog belangrijk. Tegenwoordig
draait het in pop alleen nog maar
om formules, verpakking en mid
delmatigheid. Hoe kan het anders
dat groepen als Wet Wet Wet en, er
ger nog, Deacon Blue succesvol
zijn?"
Toch heeft Neville Brody zijn be
kendheid als grafisch vormgever
voor een belangrijk deel aan die
popmuziek te danken. Nadat hij in
1979 van het London College of
Printing kwam, trad hij als hoesont
werper in dienst bij de roemruchte
platenmaatschappij Stiff Records,
waar punk en new wave artiesten
als Elvis Costello, Ian Dury en Mad
ness hun debuut maakten. In de ja
ren daarna ontwierp Brody ook
hoezen voor platen van andere la
bels. variërend van avant-gardis-
tische punkgroepen als Cabaret
Voltaire tot een wereldbekende
groep als Level 42. "Op dat moment
was de muziekindustrie de enige
plaats waar ik de ruimte kreeg om te
experimenteren", stelt hij achteraf
vast. "Het ontwerpen van hoezen
Het door Neville Brody ontworpen
affiche voor het boksgevecht tussen
Mike Tyson en Tony Tubbs, gezet in
het door Brody ontworpen letterty
pe.
door Jeroen van Erp
en Jan van der Plas
was overigens geen vetpot. Voor
een single kreeg ik 50 pond (200 gul
den) en voor een lp twee keer zo
veel".
Platenhoezen
Dankzij zijn platenhoezen en de ja
renlang door hem verzorgde vorm
geving van het Britse muziekblad
The Face is Neville Brody een be-
De Engelse ontwerper Neville Brody: "De meeste bekende Britse vormgeve
kend ontwerper geworden. Zijn
ontwikkeling van ontwerper van
platenhoezen tot de top van de Brit
se grafische vormgevers mag ons
Nederlanders dan wat ongelooflijk
overkomen, in zijn thuisland is hij
geen uitzondering. "In Engeland
zijn hoesontwerpen voor platen al
tijd heel belangrijk geweest. Voor
platen wordt in Engeland veel meer
op straat geadverteerd dan in Ne
derland, zodat ze nogal bepalend
zijn voor het straatbeeld. Er wordt
vaak wat minachtend gedaan alsof
hoesontwerpers geen 'echte' ont
werpers zijn, maar ik denk dat de
meeste ideeën in de Britse vormge
ving zijn voortgekomen uit hoes-
ontwerpen. Kijk maar eens naar de
invloed die iemand als Pete Saville
met zijn hoezen voor Joy Division
heeft gehad".
Dankzij zijn eigen roem stromen
de opdrachten voor Brody's vier
man tellende ontwerpbureau
vanuit de hele wereld binnen. Daar
bij wordt lang niet al het aangebo
den werk geaccepteerd. "Ik weiger
bijvoorbeeld om advertenties voor
sigaretten te maken. Ondanks het
feit dat ik zelf rook, wil ik andere
mensen niet overhalen om hetzelf
de te doen", vertelt Brody nadat hij
net zijn eerste sigaret van die dag
heeft opgestoken.
Brody erkent dat het in zijn posi
tie vrij gemakkelijk is om bepaalde
opdrachtgevers de deur te wijzen,
maar wijst erop dat hij vroeger ook
dergelijke aanbiedingen weigerde.
"Toen ik net van de academie kwam
én ik geen geld had, deed ik dat ook.
Als je echt gelooft in datgene wat je
doet moet je dergelijke principes
vasthouden. Tegenwoordig doen
mensen dat niet meer en vindt men
het belangrijker om carriere te ma
ken. Die houding vind ik heel depri
merend".
British design
De laatste jaren heeft Brody steeds
meer erkenning gekregen als één
van de voorlopers van het British
Design, de toonaangevende stro
ming in de grafische vormgeving.
Zijn werk hing de afgelopen maan
den nog prominent aan de wand
van het museum Böbymans van
Beuningen, waar de tentoonstelling
'British Design' werd gehouden.
Zelf lijkt Brody nauwelijks geluk
kig met deze roem. "Ik had daar
mijn werk eigenlijk niet willen ten
toonstellen, want ik wil niet met het
British Design vereenzelvigd wor
den".
In zijn ogen is het huidige succes
van de Britse vormgeving schone
schijn en gaat de grafische vormge
ving in Engeland op dit moment
door een diep dal. "De meeste be
kende vormgevers verzinnen hun
ontwerpen niet zelf, maar stelen
hun ideeën uit diverse subculturen.
Daar vertegenwoordigden die idee
ën een gevoel van eigenwaarde.
Maar wanneer ze gebruikt worden
om een massaprodukt aan de man
te brengen, verliezen ze voor die
subcultuur hun waarde", redeneert
Brody. "Veel ontwerpers zijn ge
woon te lui om zelf met vormen te
experimenteren en pikken klakke
loos wat van anderen".
Tot zijn grote ongenoegen merkt
Brody regelmatig dat ook zijn werk
wordt gekopieerd. Zo zien we in Ne
derlandse tijdschriften als Oor en
Avenue klonen van het door hem
ontworpen lettertype. Ook de 'ope
ning-spread', waarin de kop en de
inleiding van een artikel in karakte
ristieke, grote letters over twee pa
gina's zijn weergegeven, is een in
middels door velen overgenomen
vinding van de Engelsman. "Mijn
werk is het resultaat van constant
experimenteren en je steeds weer
laten uitdagen door datgene wat je
om ja heen ziet. Maar er zijn veel
ontwerpers die dat niet durven,
maar wel graag de indruk willen
wekken dat ze zelf experimenteren.
Zij pikken dan bepaalde elementen
uit andermans werk, zonder dat die
elementen een onderlinge samen
hang vertonen".
Het onlangs verschenen boek
'The graphic language of Neville
Brody' lijkt een perfekte handlei
ding voor anderen om zijn werk na
te maken. Is het dan niet onverstan
dig om zo'n boek uit te brengen?
"Het probleem was dat veel mensen
mijn werk kopieerden en daarmee
bekend werden, zonder dat het pu
bliek wist dat het oorspronkelijke
idee van mij was. Met het boek heb
ik dat recht willen zetten", vertelt
Brody. "Bovendien heb ik in de
tekst van het boek mijn achterlig
gende gedachten weergegeven, in
de hoop dat die overkomen in plaats
van bepaalde grafische ideetjes".
Als reactie op de vele navolging
die Brody heeft ondervonden, is hij
zelf inmiddels een andere weg inge
slagen. Sinds kort doet hij de vorm-
Naar schouwburg
voor halve prijs
ALkMAAR (GPD) - Het Alk-
arse theater De Vest begint
het komend seizoen met een
>r Nederland unieke manier
kaartverkoop. De niet uit
verkochte avondvoorstellingen
gaan op de dag van uitvoering
>r halve prijs de deur uit.
De Vest is één van de weinige
theaters in Nederland, die on
danks een strak culturele pro
grammering, het seizoen niet
met verlies afsloot. .Niet alleen
daarin neemt De Vest een bij
zondere positie in. Al enige tijd
krijgt de ontevreden bezoeker
in de pauze het betaalde entree
geld zonder morren terug. By
deze regeling is nu een tweede
gevoegd.
Kaarten voor niet uitverkoch
te avondvoorstellingen kunnen
op de dag van opvoering voor de
halve prijs gekocht worden tus-
tien en drie uur. Na drie uur
gaan de kaarten weer voor de
normale prijs de deur uit.
geving van het Britse lifestyleblad
voor mannen Arena, waarbij hij alle
voor hem kenmerkende symbolen
en typografie achterwege laat. Hij
kiest nu voor een uiterst sobere be
nadering, waarbij hij slechts één let
tertype gebruikt: de helvetica. "Dat
is één van de saaiste lettertypes die
ooit is ontworpen, maar het is een
uitdaging om er toch iets interes
sants mee te maken. Ik heb het ge
voel dat het op dit moment fout is
om iets te maken dat er bewust ex
perimenteel uitziet, want dat is een
maniertje geworden. Het ware ex
periment zit 'm momenteel in alle
daagse dingen".
Optreden Achalay
LEIDEN Europese folklore za
terdagavond in de Leidse Schouw
burg. Het folkloristisch dansensem
ble Achalay uit Leiden zal een thea
terprogramma verzorgen in samen
werking met het folklore-orkest
Zanat en de volksdansgroep La
Popoldancantoj.
Er zullen folkloristische dansen
uit o.m. Bularije, Roemenië en Joe
goslavië worden uitgevoerd. Ook
zal het ca. twintig man sterke Acha
lay choreografieën uit Hongarije en
Amerika op de planken brengen.
Aanvang 20.15 uur.
POPPENCOLLECTIE - Poppen-
speelster Damiët van Dalsum heeft
haar poppencollectie aan~het ge
meentemuseum mr. Simon van
Gijn in Dordrecht geschonken. De
voorwerpen zijn tot 11 september
onder de titel „Poppen tussen kunst
en theater" in het museum te zien.
Met haar schenking wil Van Dal
sum de poppentraditie van
Dordrecht versterken in het histo
risch ingerichte stedelijk i
'De Meeuw' van Anton Tsjechov door het
Theater Krasnaja Presnja uit Moskou. Re
gie: Joeri Pochrebnitsjko. Gezien in het Kor-
zo-theater op 13 juni. Herhaling: 14 juni,
DEN HAAG Russisch toneel in
het Holland Festival lijkt heel
boeiend, maar als een voorstel
ling hierheen gehaald wordt, zou
het toch wel iets moeten zijn
waarvan publiek en theaterma
kers hier iets kunnen opsteken, of
op z'n minst een voorstelling op
hoog niveau. Voor 'De Meeuw'
geldt echter geen van beide crite
ria, hoewel een uitspraak over de
kwaliteit niet zonder risico is,
aangezien de taalbarrière het be
oordelen van de acteurprestaties
danig bemoeilijkt.
De simultaanvertaling via kop
telefoons vormt hooguit een
noodoplossing, waarbij in dit ge
val de levendige intonaties van de
tolk een nog nieuwe interpretatie
aan het geheel toevoegen. Ook
wie het stuk kent, kan het echter
niet zonder die hulp stellen, om
dat de regie van Pochrebnitsjko
allesbehalve verhelderend werkt.
Terwijl bij ons het waanidee, dat
je modern toneel maakt door con
sequent tegen de tekst in te regis
seren, op de achtergrond raakt,
blijkt het Theater Krasnaja Pre
snja daar nog midden in te zitten.
Of dat kenmerkend is voor het
huidige Russische toneel, valt op
basis van deze produktie moeilijk
te zeggen. Een feit is echter wel
dat 'De Meeuw' theater is zoals
wij dat twintig jaar geleden ge
wend waren van jonge toneelma
kers die wilden afrekenen met
routineuze conventies. Geen han
deling lijkt in relatie te staan tot
de gesproken tekst en bij de on
derlinge relaties tussen de perso
nages is slechts af en toe sprake
van spanning, logica of zelfs maar
enige samenhang.
Er is echter wel een themati
sche rode draad. Het ideologische
conflict in 'De Meeuw' betreft im
mers de opstandigheid van de
jonge kunstenaar die zoekt naar
nieuwe vormen, maar voelt hoe
hij zijns ondanks afglijdt naar de
routine die hij by de oudere gene
ratie zo veracht. Het valt echter te
betwijfelen, of dat voor ons nog
enige zeggingskracht heeft in een
met symbolen en verwijzingen
volgepropte voorstelling, die ge
zien moet worden als schoolvoor
beeld van 'tegendraads regisse
ren'. Op een klein oppervlak wan
delen acteurs rond die in kleding
nog wel aan de personages van
Tsjechov doen denken, maar die
het merendeel van hun handelin
gen ook zouden kunnen uitvoe
ren tijdens Tiet voorlezen van een
telefoonboek. Helemaal zonder
humor is het geheel niet en zeker
tijdens de laatste akte waren er
enkele fraaie momenten, zoals
'het 'kienspel' van acteurs die op
een rijtje op de grond tegen de
achterwand zitten. Het doorbre
ken daarvan om bij het horen van
het woord 'meeuw' gezamenlijk
even te staren naar een opgezette
meeuw aan een paal, lijkt echter
weer teveel van het goede, temeer
daar er door het lage tempo van
de voorstelling op dat moment al
drie uur verstreken zijn.
Volgens het programmaboek
maakt Pochrebnitsjko geen ge
bruik van betekenisvolle stiltes
om de tragiek te onderstrepen,
maar in plaats daarvan werkt hy
wel met een eindeloze reeks abso
luut betekenisloze pauzes. Het is
niet te hopen dat 'De Meeuw' ken
merkend is voor het Russische
theater in het algemeen en zeker
niet voor het 'alternatieve' theater
waarvan vernieuwende prikkels
zouden moeten uitgaan.
PAUL KORENHOF
