Het gedreun, geslinger, gebons, verhit u
Duits heimwee naar Oost-Pruisen
De hachelijke paringsdans
van twee botsende culturen
Degelijk werk van
een beroepsfietser
INFORMATIEF
DONDERDAG 8 JUNI 1
Toen de Vietnamveteraan William
Broyles vijfjaar geleden terugkeer
de naar zijn oude slagveld, trof hij
een vreemd tafereel aan: Vietname-
zen swingend op 'bom in the USA',
de ode van Bruce Springsteen aan
de verguisde Vietnamveteranen.
Broyles werd zelfs onthaald op kre
ten als 'Hoera voor Amerika'. Ame
rika mag dan de militaire slag verlo
ren hebben, zo concludeerde Broy
les, in de revanche zullen de VS als
nog zegevieren: "Onze kleren, onze
taal, onze films en onze muziek onze
leefwijze bezitten een veel grotere
macht dan onze bommen".
Die anecdote vormt het uitgangs
punt voor 'Videoavond in Kath-
mandu', de fascinerende bundel
reisverhalen die Pico Iyer, een Brit
se schrijver van Indiase afkomst die
werkzaam is bij het Amerikaanse
weekblad Time, na twee jaar reizen
door Azië heeft geschreven. Een in
trigerend verslag, zeker omdat het
westen zich door de eigen cultuur
crisis steeds meer is gaan richten op
het oosten. Ex oriente lux (het licht
komt uit het oosten) Is een gezegde
dat we soms letterlijk lijken te ne-
Rambo
slecht? Waarom zouden Aziaten ('de Chinezen maken vrienden bij
niets van ons mogen overnemen, wijze van methode om geld te ma-
Natuurlijk, voor ons als toerist is het ken') Nepal ('geestelijke uitrus-
leuk wanneer die onbedorven oos- tingsstukjes vormden de grootste
terse sprookjeswereld in een vitrine koopjes in de stad') of Japan ('het
van culturele onaantastbaarheid land van de rijzende yen'), steeds
blijft staan, zodat we elk gewenst ziet Iyer met verwondering en bé-
moment een kijkje kunnen komen wondering hoe het oosten zich on-
nemen. "Maar ligt er geen hachelijk danks zijn schijnbare overgave aan
soort arrogantie in de opvatting dat
de bevolking van de ontwikkelings
landen gelukkiger zou zijn zonder
de televisies en motorfietsen waar
wij zelf zo slecht buiten kunnen?
Geld mag dan misschien niet geluk
kig maken, armoede doet dat ook
niet", aldus Iyer.
Tegenpolen
Het proces dat hij steeds weer te
genkwam, is dat van tegenpolen die
elkaar aantrekken en afstoten: "De
Paringsdans
Maar tegelijkertijd is het balance
ren op het slappe koord. Zo schrijft
Iyer over China: "In de praktijk was
de hachelijke paringsdans echter
beladen met al de onzekerheden
van een jonge vrouw die zich uit
voerig laat fêteren en mee uit ne-
ondertusen maar hoopt dat
i de
vertrouwdheid met lijden, maar wat meisje gaan zonder zich te compro.
de oosterhng van het Westen aan- mitteren? Wat moest het doen als
trekkelijk vindt is precies het tegen- haar vrijer ns het hoofd ver.
gestelde: het feit dat de westerling loor? En wat te doen het meisje
j ondanks alles haar hart verloor?".
Iyer's beroemde Brits-Indische
Bart Aardema moet zich zo onder
hand een liesbreuk hebben gefietst.
Niettemin heeft hij toch nog tijd ge
had alweer twee fietsboeken te
schrijven: 'Fietsen in de Pyrenee
ën', en 'Fietsen langs de Noordzee'.
Aardema, beroepsfietser, scoort
vooral met dat tweede werkje.
Origineel idee om van Cap Gris-
Nez in Frankrijk (waar hij vindt dat
de Noordzee begint en daar is wat
voor te zeggen) naar Skagen in De
nemarken (waar de Noordzee over
gaat in het Skagerak) te fietsen. Ori
gineel omdat veel fietsers (zelfs Aar
dema, blijkt uit de tekst) de mening
zijn toegedaan dat er langs de
Noordzeekust weinig te beleven
valt.
Dijken, polders en kaarsrechte
wegen, dat is wel zo ongeveer het
beeld, dat bij de meeste fietsers op-
doemt als de Noordzeekust ter spra- schien dat hij dat beter had kunnen
ke komt. In 'Fietsen langs de overlaten aan de tekenaars
i deel van de route van zuid
naar noord wordt beschreven en
een ander deel van noord naar zuid
wekt verwarring en ik had graag
willen weten waar Aardema bij het
uitzetten van de tocht onderweg
goed of niet goed heeft gegeten.
'Fietsen in de Pyreneeën' zit net
zo degelijk in elkaar als eerstge
noemd boekje. Gortdroog maar
staand als een huis. Ik ken zelf nau
welijks een mooier fietsgebied dan
de Spaanse kant van de Pyreneeën
en gelukkig laat Aardema zich op
dit gebied niet onbetuigd.
Uiteraard komen ook de be
roemdste Pyreneeëntoppen (zoals
daar zijn de Aubisque, de Tourma-
let en de Peyresourde) uitgebreid
aan bod. Aardema smijt in zijn tekst
met stijgingspercentages die van ki
lometer tot kilometer variëren. Mis-
Noordzee' rekent Aardema genade
loos af met dat vooroordeel, al is
ook hij over het deel door de Kenne-
mer en Noordhollandse duinen het
meest enthousiast.
grafiekjes.
Net als in 'Fietsen langs de
Noordzeekust' fietst Aardema ook
de ene keer van oost naar west en de
andere keer weer van west
Het beste van Aardema's boekje °os''E.en aaneen®e,sloten route
toekomst heeft
is van alle ontberingen. Na een tijd
je gaat elk wat meer op de ander lij- coifega Kipling heeft ooit gezegd: ontmoette, en dat na het ruige leven
ken en wat minder op de persoon "TTact ïc oact anri n>oct ;c o«ri Bangkok tenslotte weer was terug
Bangkok als smeltkroes van culturen: oosterse rituelen tegen een achter
grond van westerse kantoorflats. (foto ap>
i wat minder op de persoon "East is east and west is west and
de ander op zoek is. De the twain shall never meet". Iyer i
j lijkt bijna niemand zich te
realiseren dat dat omgekeerd eigen
lijk ook zo is. Rambo heeft Azië
stormenderhand veroverd en in «««.at uit uc ucun
Iran maken de mullahs zich zorgen en kralen gehulde asceet op ^et meisje Ead dat hij i
over de Michael-Jacksonelubs die e v oeten te veranderen, terwijl
gegaan
haar geboortedorp.
New Yorker stelt de plaatselijke be- minder uitgesproken. Zijn conclu- "En dan besefte ik telkens weer dat
anderen er nooit
terug kon kerên".
SJAAK SMAKMAN
ongetwijfeld de nauwkeurige be
schrijving van de route, die de.fiet-
ser in 16 etappes van Cap Gris-Nez
uoioAr» naar skagen moet brengen (maar
dan moet hij wel doorfietsen). De
schrijver geeft niet alleen een
erna in hoofdroute maar komt ook nog met
een alternatieve route aandragen.
Opnieuw tot in de puntjes beschre-
Twee puntjes van kritiek: het feit
de 25 beschreven trajecten i
licht wat overzichtelijker geweest.
Beide boekjes kennen een handig
formaat (passen in de achterzak van
een fietsshirt) en hebben een vocht-
vrije kaft.
ROB VAN DEN DOBBEL
STEEN
Bart Aardema: Fietsen langs de
Noordzee (f21,50) en Fietsen in de Py-
(f 24.90). Uitgeverij Kosmos.
ver de Michael-Jacksonclubs die
illegaal in Teheran zijn opgericht.
De videocassette
verspreiden de westerse cultuur
sneller en indringender dan iemand
zich ooit heeft kunnen voorstellen.
De schrijver Arthur Koestier stel
de al een kwart eeuw geleden pessi
mistisch dat de wereld op weg is
eenvormige, gemechani-
de landsman uit Nepal zijn buiten-
de floppydisc lan^f vereerders frustreert door
Uerse r,,lt„„r zlch te ontpoppen als een handels-
Levi s en een Madon-
Tshirt".
In zijn boek beschrijft hij zijn rei
zen naar onder meer Bali, Tibet,
Nepal, China, Thailand, Birma en
Japan. Steeds opnieuw verbaast hij
Schrijvers niet dolenthousiast over de trein
seerde, stereotiepe massacultuur niet een scherpe opmerkingsgave
die gelijk staat aan culturele zelf
moord. De Nederlandse hoogleraar haarscherp op papier te zetten. Op kreeg
het vermogen zijn waarneming De brave Potgieter (1808-1875) springt het hart op in het lichaam,
communicatiewetenschappen Ha
melink schroomt niet
cultureel imperialisme
Bali ziet hij de constante invasie 'duizeling in het hoofd'
de term door de 'Aussies' en andere toeris- nauwdheid om het hart'. De Leidse buiten adem. Hebt gij daarbij ver-
de mond ten. Hij kan hij het niet met zichzelf literator Kneppelhout (1814-1885) zuimd vóór uw vertrek uw laatstg samengesteld ter gelegenheid
eens worden'of het paradijs nu ver- verging het niet veel beter. Hij beschikkingen te regelen of deel te het 150-jarig spoorwegjubileum. De
schudden de hersenen in het hoofd.
Het zweet breekt u uit, gij geraakt bloemlezing met Nederlandse trein-
verhalen en -gedichten vanaf 1829,
Iyer is veel genuanceerder. Hij loren was, of alleen maar had ingele- maakte in Engeland kennis met de
geeft toe dat de Eerste Wereld de verd, ooi* kon worden herwon- sneltrein, een hier destijds nog -
Derde Wereld veel schade toege
bracht in het streven naar macht,
China bezette Tibet, Afghanistan is
platgewalst door Sovjettanks
hij 's nachts i
niet voor de toeristen opgevoerd
dansfeest bijwoont, vindt hij de 'on
verstoorbare, taaie integriteit'
ny,
bekend fenomeen, en berichtte wachtkamer verontrustend
Vietnam werd vernietigd door de ket Indonesische paradijsje terug, als volgt:
aa_ "Dp pppstpn rnprfipn 7irh pn haHHpn lo i
die angstaanjagende ervaring,
die hem 'dol van hoofdpijn en ge
radbraakt over al de leden' maakte,
de life assurance compa- titel verwijst r
u de tabellen in iedere Jan van Nijlen.
het
i gedicht
De geesten roerden zich en hadden
zelfs hun aangespoelde bezoekers
uit den vreemde overleefd".
Dat element keert steeds terug in
iaai de verhalen over de overige landen
oosters noch authentiek die Iyer bezoekt. Of het
Amerikanen. Om maar te zwijgen
over de toeristen, schrijft hij, 'die in
drommen neerstrijken op een of an
der authentiek oosters dorpje totdat
r twee dingen zeker zijn:
het
oog vallen, en waagt gij het naar
buiten te zien, dan siddert gij, want
gij schiet over een viaduct als door
de lucht en ontdekt een haven met
schepen in de verte omlaag. Van
ganse steden is het gevoel als van
geperst tegen de voorwerpen die een klap in het aangezicht'.
i de treinen die Geen wonder dat halverwege de
ontmoet, maakt alle gesprek negentiende
onmogelijk. Het gedribbel, het ge-
Maar, vraagt hij zich af, is dat dan
Thailand ('de kathedraal van seks dreun, het geslinger, het gebons,
drugs en rock and roll'), China verhit u. Bij een onverantwoordlij -
i verontwaardigende gang
zestig tot zeventig mijlen
In tegenstelling tot Potgieter en
Kneppelhout ging het Hildebrand
met de Nederlandse Spoorwegen
allemaal nog lang niet snel genoeg.
Met de hem eigen ironie merkte hij
in 1839 op: 'Men is bezig in mijn va
derland spoorwegen aan te leggen.
Het heeft lang geduurd eer men er
toe komen kon. De plannen varen
bij ons te lande nog altijd met de
trekschuit'.
De spoorwegen brachten andere,
medici ernstig zorgen baarde. Dit minder ironisch aangelegde gees-
- - ten echter tot geestdriftig gebrul,
gestamp en triomfantelijk trompet
teren: 'Gegroet, o grondverslinder,
schattenkweker, Lichtplenger,
volkverbinder, jukverbreker, Ge
groet, reusachtig stoomgevaart!' Zo
luiden de eerste regels van Jan van
Beers' De Stoomwagen uit 1859.
Ook Nicolaas Beets zette in 1876
de vaart erin: 'Stomen, stomen, sto
men! Vliegen langs de baan! Die
wil zitten dromen, Mag met paar
den gaan. Moffen, Polen, Russen,
Zie ik in een week; Zeil jij onder
tussen Heen en weer naar Sneek'.
Kedoeng-kedoeng
'hersendolheid'
Schrijvers keken in de afgelopen het bot.
'Hoe ireeël zijn liefde, lust en haat
wanneer men deinend het traject
verlaat en naar de laatste halte zich
voelt glijden'.
De trein die rechtstreeks leidt tot
de dood is een metafoor die een gru
welijke realiteit werd met de depor
taties in de tweede wereldoorlog.
Brieven van Etty Hillesum en Phi
lip Mechanicus uit Westerbork, het
kamp dat in 1943 voor beiden het
vertrekpunt naar het vernietigings
kamp Auschwitz was, zijn opgeno
men in de bloemlezing. Nuchtere
teksten die de lezer die ze tot zich
laat doordringen, verkillen tot op
ofwel 'delirium furiosum', een door
de snelheid
middel veroorzaakt verschijnsel, de
Nieuwe Uitgaven
Non fiction
Proza
'Als vlinders in de nacht'. Een nieuwe ro-
'Cary Grant, een dubbelleven'. Biografie man van Sidney Sheldon. Uitg. De Boe-
door Chrales Higham en Roy Moseley kerij, f 32,50.
van de Hollywood-acteur. Uitg. Center- 'De stenen van Florence'. Een i
boek. deel uit de reeks 'Schrijvers over de we-
'Ondergoed' en 'Shirts'. De eerste twee reld' van uitgeverij Spectrum. Een kleur-
deeltjes uit een vierdelige serie Mannen- rijk, geestig geschreven verhaal over Flo-
mode van uitgeverij Cantecleer. Prijs per rence van de hand van Mary McCarthy,
deel f29.90. Prijs f29,90.
'Zwangerschapsboek voor aanstaande 'Handleiding tot overspel'. Een roman
ouders'. Informatie over groei van de ba- van Carol Clewlow met een ironische
by, voeding, drinken, geneesmiddelen, kijk op het verschijnsel overspel en de di-
alcohol, ongemakken, zwangerschaps- lemma's waar vrouwen voor komen te
gymnastiek, plaats van bevallling, vrijen, staan: kiest men voor de spanning van de
kruisvereniging, kraamzorg enzovoorts, overspelige relatie of laat men de solida-
Een uitgave van de Nationale Kruisvere- riteit met de 'andere vrouw' zwaarder
niging voor de prijs van f 2,50. Te bestel- wegen? Uitg. Veen, f 29,90.
len door een briefkaart te sturen naar de 'De hoofdrol'. Een roman van actrice
Nationale Kruisvereniging, Postbus 100, Joan Collins, die kijkt achter de scher-
3980 CC Bunnik. men van de tele visie-wereld. Uitg. Unie-
'Het raadsel van de begeerte'en andere boek, f 29,90.
erotica. Een speelse verhandeling over 'Het vaandel van goud'. Een histori-
jaloezie, begeerte, verleiding, erotiek en sche roman van Pamela Kaufman die
liefdesverdriet van F. Gonzalez-Crussi. zich afspeelt in de middeleeuwen. Uitg.
Uitg. Meulenhoff, f 39,50. Unieboek, f 34,90.
'Einstein, Gertrude Stein, Wittgen- 'Zij die weet'. Een roman van Linda
stein'John Broekman. Een overzicht Lay Shuler over de intrigerende wereld
van de meest recente ontwikkelingen in- van de Amerikaanse indianen in de 13e
de natuurwetenschappen die het gezicht eeuw. Uitg. Unieboek, f 39,90.
van de wereld van morgen zullen bepa- 'De laatste zomer'. Roman van de Rus-
len^Uitg. Contact, f 45,-. sische schrijver Boris Pasternak (bekend
van 'Dokter Zjivago') over de zonnige
maanden vlak voor de Eerste Wereldoor
log. Verkrijgbaar bij de Hema-filialen,
prijs f3,75 in de maand juni, daarna f5,75.
'Landleven'. Roman van de Italiaanse
schrijver Giovanni Verga. Uitg. Goos-
sens, f 17,50.
'Soemeh'. Debuutroman van de Neder-
boek, f 17,50. landse schrijfster Lilian Tesselaar. Een
'Ik huilde niet toen vader stierf, Iris fantasy-verhaal over vier mensen die hun
Galey. Het verhaal van een incest-slacht- land Iberon hebben verlaten om elders i:
Gegroet, reusachtig stoomgevaartl
anderhalve eeuw niet vaak
maar wel vaak uit de trein, en ze
hadden ook oren aan hun hoofd. In
1935 schreef Simon Vestdijk een ge
dicht waarin het gemoedelijke ke
doeng-kedoeng van ouderwetse
treinreizen in het metrum door
klinkt, en dat bovendien het ty-
pisch-Hollandse beeld oproept van
uitgestrekte groene weiden, geome-
trisch-strak doorsneden door rechte
sloten:
'Het maanlicht mikt zijn kartels
en zijn krassen Over een vluchtig
wentelende sloot, Of drijft spoel-
vormig als een zil'vren boot Die
snel versplintert, - wat nog 't rus
tigst was een Oogwenk eerder, gaat
weldra als een streep Van kabbels
op een verre zijtak scheep, Of
springt met ons mee door de klein
ste plassen'.
Dat de trein een rijke voedingsbron
is voor literaire metaforen, ligt voor
de hand. De naturalisten van eind
vorige en begin deze eeuw zagen
een reis met de trein als zinnebeel
dig voor het levenslot van de mens:
meegevoerd door machtiger krach
ten dan hijzelf, onvermijdelijk, zon
der eigen stuur of rem, overgele
verd aan zijn lot. Dit beeld komt
steeds met variaties terug.
A. Maija publiceerde in 1955 'Tra
ject', een gedicht waarin de sleur
van het menselijk leven op één lijn
gesteld wordt met 'de dagelijkse na
men van de stations op vastgestelde
tijden, men leest ze en voelt dan
vaag het oude zeer dat men zich uit
die sleur eens wou bevrijden'.
éren. Geschreven door H.R.Maturana en
F.J.Varela. Uitg. Contact, f39,90.
'Onze vrijheid moet bevochten wor
den'. De eerste verzameling teksten van
Oliver Tambo, de voorzitter van het Afri
kaans Nationaal Congres. Uitg. Unie
offer. Uitg. Servire, f29,-
Leven als je kind moet sterven', Peter
een blijvende herinnering. Marie José de
Koog vertelt in dagboekvorm over de
dood van haar 20-jarige zoon. Uitg. Kok,
f 12,9
'Europese
de wereld hun innerlijke kracht i
sen. Uitg. Altamira.
'De man achterin'. Portretten en mini
aturen van Eelke de Jong. Uitg. Nijgh en
Van Ditmar, f 29,90.
'Dagen als gras'. Nieuwe roman van
Marijke Höweler over het "spannings-
Gravin haalt jeugdherinneringen op in bestseller
Hedy D'Ancona.
Mensen en andere minderheden in het veld tussen drooom en krampachtig
Europa van morgen. Uitg. Veen, f22,50. lisme". Uitg. Arbeiderspers.
Boeken over doe-het-zelf, seks en
politieke verwikkelingen hebben
op de Westduitse lijst van meest
verkochte boeken plaats moeten
maken voor de ongewone herinne-
hoffs, vluchtten onder zware ontbe- toen door de westerse geallieerden
ringen in westelijke richting. Van bezette zone van Duitsland, heeft
De beslotenheid van een trein-
coupé, het afgesloten zijn van de
buitenwereld is voor de schrijvers
van thrillers en detectives een dank
baar thema. Je hoeft maar te den
ken aan Agatha Christies 'Moord in
de Orient-Express', waarin maar
één ding duidelijk is: de dader be
vindt zich in de trein.
Opwindend
Hedwig, de hoofdpersoon uit Fre-
derik van Eeden's 'Koele Meren des
Doods', uit 1900, vond de erotische
gevaren van een treinreis in haar
hart wel opwindend, zo blijkt uit het
door Hansen opgenomen fragment.
In haar dubbelhartige naïviteit
vraagt zij de conducteur waarom hij
haar van een opdringerige heer af
helpt: 'Doch in haar was een twee
de, een andere, die wel wist of ver
moedde, dat dit iets bijzonders en
iets ergs betekende. Niet liet haar
rust de gedachte wat er gebeurd zou
zijn, en wat er voor bijzonders aan
haar was, dat zij dit teweeg kon
brengen bij een vreemd, rijk reizi
ger'.
Merkwaardig dat de samensteller
wel dit citaat geeft, maar geen ge
deelte van Hedwigs helse terugreis
per trein uit Engeland, wanneer zij
geestelijk volkomen van de kaart is
en in haar koffertje haar dode baby
meevoert. Haar onwetendheid is
dan wel grondig afgestraft.
Wel opgenomen is een masturba
tiescène op het ritme van de trein
uit Kees Ouwens' roman 'De een
zaamheid door genot' (1987). Het is
maar goed dat Potgieter daar nog
niets van vermoedde. Evenmin als
van voetbalvandalen, die de hoofd
rol spelen in een gedicht van Driek
van Wissen uit 1982. Het is te fraai
en eigentijds om het niet in z'n ge
heel te citeren, en verkondigt een
moraal waar de feestvierende
spoorwegen blij mee zullen zijn:
Des zondags in de trein kan onver
hoopt
een horde voetbalfans U bruusk ver
hen hebben de meesten hun ge
boortegrond nimmer terugggezien.
gravin Dönhoff gelukkiger herinne
ringen te boek gesteld over haar
In de nacht nadat de Dönhoffs in jonge jaren op het landgoed voor de
'Het leven als leerschool', Portret van 'Esprit de corps'. Een
Emanuel Boekman 1889-1940. Samen- van der Pijl over een drama
stelling en redactie Hans van Duiken en dententijd dat na 20 jaar weer tot leven
Tony Jansen. Het is vijftig jaar geleden komt. Uitg. De Harmonie, f29,90.
dat Emanuel Boekman promoveerde op
de dissertatie 'Overheid en kunst in Ne- Misdaad
derland', waarin de bemoeienis van de
overheid met de kunsrt ovir de eers'te Bloedgeld
maal wordt aangetoond. Reden voor een Francis, wiens verhalen zich altijd afspe-
herdruk van de dissertatie en een portret len in de wereld van jockeys en paarden,
van de schrijver. Uitg. Van Gennep, Uitg. Arbeiderspers.
f 34.50. 'Dynamiet'. Een thriller van Elmore
'Infiltraties', Sovjetagenten in de CIA. Leonard. Uitg. Unieboek, f 24,90.
Geschreven door W.R.Corson, S.B.Tren-
to en J.J.Trento. Een gedetailleerde blik Jeugdboeken
achter de schermen van de westerse in
lichtingendiensten en de wijze waarop zij
zich trachten te wapenen tegen Sovjet- 'Het hoofdpijnmysterie'. Henk Barnard,
infiltraties. Uitg. De Haan, f 39,90. Waar komt de hoofdpijn en misselijkheid
'Nederland in delen', Een regionale -.ondaan die heerst in het dorp van
geografie. Standaardwerk over de regio- Tjeerd en Arjen? Het spoor leidt
ingen van een 79-jarige gravin uit januari 1945 hun landgoed waren Tweede Wereldoorlog. Sinds het
het verdwenen Oost-Pruisen. De
populariteit van het boek 'Kinderja
ren in verloren land' duidt op een
voortdurend cultureel heimwee
naar het landelijke Duitse gebieds
deel dat in de Tweede Wereldoorlog
Nieuwe thriller van Dick verloren êing en, sindsdien opge
deeld is tussen Polen en de Sovjetu-
ontvlucht, staken Sovjetsoldaten boek eind vorig jaar
het kasteel in brand. Een paar jaar kwam, zijn
later vielen de wallen rond het land- exemplaren
goed ten prooi aan een aantal ladin
gen dynamiet. Het gebied waar de
inkels
dan 170.000
verkocht.
Gravin Dönhoff geeft, samen met
kanselier Helmut Schmidt, het
ters. Een groot aantal foto's uit die
tijd verhogen de authenticiteit van
het boek.
De gravin blijft zeer verknocht
aan haar verdwenen geboorte
grond, maar ze is niet bitter over het
verlies ervan. In haar visie werd
Oost-Pruisen het slachtoffer van de fjei tuig, met boksbeugels en leren
langharigen, werkschuw en onge-
r door elkander wel met bier ge
doopt.
Gravin Marion Dönhoff biedt e
uit het westen nor
maal niet naar toe kunnen.
Ongeveer 12 miljoen Duitsers
6.000 hectare grote landgoed
haar familie sinds het begin van de ting
honderden jaren lang naoorlogse democratische Duitse
ge toonaangevende aristocraten in
een naoorlogse samenleving die
met name rust op een sterke mid
denklasse. Als mede-oprichter van
Die Zeit in 1946 en uitgever van het
die verzwolgen werden bij de bezet- blad sinds 1972 heeft zij een groot
Oost-Europa door de Sov- aantal prijzen gekregen voor haar
boeken en opstellen over binnen-
en buitenlandse onderwerpen.
In haar nieuwste boek schrijft zij
de uiterste noordoostelijke uitloper Bondsrepubliek. Maar de gebeurte- ongecompliceerd over rijtochten te
land met aandacht tuinderij. Uitg. Unieboek, f24,90.
verleden. Rijk geillu- 'De fantastische avonturen van Wou-
breed pu- ter Toeval', Jórn-Peter Dirx met tekenin
gen van The Tjong Khing. De fantasti-
sche avonturen van een stel kinderen en
paar 'zuchtsokken'. Uitg. La Rivière met Duitse keizers.
nale geografie
voor heden
streerd en bestemd
bliek. Uitg. Unieboek, f 1£
Uitgever M en P brengt een nieuwe se
rie uit onder de titel 'De fijne keuken',
met deeltjes over schelp- en schaaldie
ren, koken met knoflook, gefrituurde
lekkernijen en overschotels. Prijs per
boekje f 14,90.
Tevens bij M en P verschenen: 'Shake
11' (over mixen zonder alcohol, f 14,90) en
'Doe meer met vers sap' (f 9,90).
van Duitssprekend Europa. Het be
vatte een aantal weelderige land
goederen van de aristocratie, i
blijven een traumatisch
hoofdstuk vormen, en schimmige
herinneringen aan het leven in oude
en Voorhoeve, f 22,50.
Poëzie
In 1945 werd Oost-Pruisen onder fen.
Westduitse boekwinkels aantref-
de voet gelopen door Sovjetlegers Q -j
toen die oprukten naar het hart van vJiaZlge weiuen
het instortende Derde Rijk
Zesentwintig jaar nadat zij een
'Echolood'. Gedichten van Clyde Lo A Adolf Hitler., Ongeveer 1,4 miljoen schril verslag had geschreven c
Njoe. Uitg. Kwadraat, f 15,-.
Oostpruisen, onder wie de Dón- de vlucht van haar familie naar de
paard door grazige Pruisische
den en koele donkere bossen. Zij
vertelt hoe zij aan huis Frans leerde
van privé-leraren, over excentrieke
verwanten en beroemde weekend-
gasten als keizerin Auguste Vikto-
ria, de vrouw van keizer Wilhelm.
Centraal thema van het boek is een
liefdevol beleven van de natuur -
het vlakke Pruisische landschap
van velden, meren en bossen, met
hete zomers en sneeuwrijke win-
oorlogsmisdaden van haar eigen jassen
volk. Zij heeft dan ook totaal geen slaat stoelen stuk, gaat in de banken
sympathie voor rechtse groepen krassen
ballingen die nog steeds de verloren
gegane gebiedsdelen in het oosten
als hun eigendom opeisen.
De demagogie op jaarlijkse 'con
gressen van verdrevenen' leidt met
terugkerende regelmaat tot paniek u
bij de socialistische buurlanden van sloopt
de Bondsrepubliek. "Maar herove- de halte
ring is geen doel. Miljoenen mensen loopt,
kunnen niet opnieuw verdreven hangt
worden", zegt zij. "Trouwens, nu
wij een tijdperk van pragmatisme
tussen oost en west binnentreden
zijn deze grenzen misschien niet
meer zo belangrijk, zodat mensen
die er echt naar snakken terug te ke
ren, gewoon naar hun
grond terug kunnen gaan'
het leer ruwweg wordt af
gestroopt,
en plundert ook Uw koffers en Uw
tassen.
En als de trein, tot het karkas ge-
<an bestemming binnen-
een stel bebloede voetbal
dassen
de conducteur vakkundig opge-
knoopt.
kaartje
hun geboorte- vermijdt het uitschot en reist eerste
WIL LAMBERT
INGE VAN DER BLINK
Gravin Marion Dönhoff: Kinderja- 'Bestijg de trein nooit zonder uw va
ren in verloren land (Kindzeit in Ost- lies met dromen'. Bloemlezing uit Ne-
preussen), uitgeverij Contact, f24,90 derlandse treinverhalcn en-gedichten
(Nederlandse uitgave verschijnt dit vanaf 1829. Samenstelling en inleiding
najaar). W. Hansen. Uitg. De Bezige Bij, f 25,00.
