Polen blijmoedig
naar de stembus
Khomeini laat machtsvacuüm achter
Noodtoestand in Oezbekistan
Incidenten blijven vrijwel uit
Einde apartheid volgens
minister Botha gewenst
Duizenden arrestaties in Peru
Politie Nigeria
levert lijken af
in™!
BUITENLAND
PAGINA
WARSCHAU De eerste min of meer vrije verkiezingen in Polen zijn gisteren vrijwel
zonder incidenten verlopen. In Gdansk was een kleine demonstratie van Solidariteit-dissi-
denten die de verkiezingen boycotten. Uit Krakov werd een eveneens kleine anti-commu
nistische betoging gemeld van de KPN, een extreem-nationalistische groepering.
Stemmen was vooral een familie
aangelegenheid: na de mis met z'n
allen op zijn paasbest naar het stem
hokje om het ingewikkelde karwei
te klaren. Zelfs partijleider Jaru-
zelski had er bijna drie minuten
voor nodig en moest toen, duidelijk
zijn ongeduld verbijtend, nog twee
minuten wachten op zijn kennelijk
minder goed voorbereide echtgeno
te.
door
Hans Geleijnse
De meeste Polen deden er echter
langer over. Ze dienden hun voor
keur op soms zeven verschillende
formulieren (elk corresponderend
met de aan het betreffende kiesdis
trict toebedeelde zetels in de Sejm
(Tweede Kamer) en de Senaat ken
baar te maken door alle niet-ge-
wenste kandidaten resoluut door te
strepen.
Meer dan twintig ondervraagde
kiezers, bij een stembureaus in en
buiten Warschau, bleken allen op
de kandidaten van Solidariteit te
hebben gestemd. Het advies van de
onafhankelijke vakbeweging om al
le andere kandidaten door te stre
pen, was echter maar door enkele
ondervraagden opgevolgd. Andere
westerse correspondenten hadden
gelijksoortige ervaringen.
Over dat advies was grote ruzie
ontstaan tussen autoriteiten en So
lidariteit, maar ook in de boezem
van de vakbeweging zelf. Het was
de autoriteiten vooral een doorn in
het oog dat de verkiezingscomité's
van Solidariteit opriepen alle 35
kandidaten op de zgn. 'nationale
lijst' door te strepen. Dat zijn promi
nenten uit de communistische en
de daaraan gelieerde partijen. Pre
mier Rakowski bijvoorbeeld, vak
bondschef Miodowicz en minister
van binnenlandse zaken Kisczcak.
Zij dienen in één keer de helft
Lech Walesa brengt zijn stem uit.
De leider van Solidariteit nam af
stand van de oproep om alle andere
kadidaten dan die van het vakver
bond te schrappen. (foto epa)
BONN (AFP) - De Zuidafrikaanse
minister van buitenlandse zaken
Roelof Botha voorziet dat er een
eind komt aan de apartheid. In een
interview in het Westduitse week
blad 'Welt am Sontag' zegt hij: "Aan
de overheersing van de blanken
moet een einde komen. De apart
heid moet afgeschaft worden. De
rassendiscriminatie moet verdwij-
De Zuidafrikaanse regering heeft
Buitenland kort
Verpleegkundigen
Na maandenlange conflicten heb
ben Westduitse verpleegkundigen
een aanzienlijke salarisverhoging
gekregen. Vakbonden en werkge
vers hebben daarover overeenstem
ming bereikt. De verhoging die tot
10 procent van het salaris kan gaan,
komt neer op een bruto bedrag per
nlaand van 190 tot 336 gulden. Het
akkoord geldt voor vier jaar en zal
op 1 augustus ingaan.
Schietpartij
Op Malta verkeerde vrijdagavond
een trouwpartij, die ook werd bijge
woond door premier Adami, in een
schietpartij, die tien agenten en drie
andere mensen met schotwonden
plannen om ervoor te zorgen dat de
zwarten gaan deelnemen aan de
macht, zo voegde hij eraan toe. Hij
sloot niet uit dat Zuidafrika op een
dag geregeerd wordt door een zwar
te president. Wij aanvaarden dat er
op een gegeven moment een rege
ring zal zijn waarin alle Zuidafrika
nen vertegenwoordigd zijn, aldus
de minister.
Botha voegde er wel aan toe dat
zoiets is niet van de ene op de ande
re dag te verwezenlijken is. "Als we
de wetten (op segregatie) opheffen,
kan een chaos ontstaan... De Zuid
afrikaanse regering moet er voor
zorgen dat de nieuwe situatie niet
erger is dan die we proberen op te
heffen", aldus Botha. Hij herhaalde
de weigering van de regering om te
praten met het Afrikaans Nationaal
Congres en met "iedere andere
groep" die geweld gebruikt.
plus een van het aantal geldige
stemmen te halen om zich te verze
keren van een plaats in de Sejm. De
tweede ronde, op 18 juni, beslist
over de kandidaten voor de overige
525 zetels in Sejm en Senaat die dit
resultaat niet wisten te bereiken.
Veel kiezers leken verrast door de
oproep van Solidariteit-leider Lech
Walesa, in een tv-interview zater
dag, om de 'hervormingscommu
nisten' op de nationale lijst te spa
ren. Maar de meeste door deze cor
respondent ondervraagden waren
het wel met Walesa eens en hadden
volgens diens advies gestemd.
Buitenissigheden in vergelijking
met verkiezingen in Nederland wa
ren er volop. Zo verklaarde de voor
zitter van een stembureaucomité in
Warschau rondborstig dat hij kie
zers die daarom vroegen desnoods
in het stemhokje zelf van advies
diende. "Vooral oudere mensen
kunnen de kleine letters op de for
mulieren niet ontcijferen", ver
klaarde hij zijn houding.
De man was zoals veel van zijn
collega's lid van de communisti
sche partij. Hij had er ook niets op
tegen dat kiezers op andere plaat
sen dan de stemhokjes hun formu
lieren invulden. "Anders moeten ze
maar in de rij wachten", was zijn re
denering.
Spiekbriefje
Activisten van Solidariteit hadden
standjes met propaganda-materiaal
en vooral met de 'spiekbriefjes' met
namen van Solidariteit-kandidaten
in het betreffende district, bij de in
gangen van stembureaus neergezet.
Officieel was bepaald dat dit alleen
op een afstand van 150 meter
mocht.
Ook waren er Solidariteit-ver-
trouwens mannen (per bureau twee
om toe te zien op een regelmatig
verloop van de stemming) en Soli-
dariteit-leden in de stembureau
commissies die zich opzichtig had
den getooid met buttons van de
vakbeweging.
Dit en de vondst van enkele Soli-
dariteit-stickers in stemhokjes
(waar overigens leden van de vak
bond weer partij-pamfletten ont
dekten) waren Incidentjes die van
officiële kant het commentaar ont
lokten: er was niet overal sprake
van fair play.
Stemmen in Polen was vooral een (ingewikkelde) familie-aangelegenheid: na de
Doden bij etnische onlusten in Sovjetrepubliek
MOSKOU (AP) - In delen van de
zuidelijke Sovjet-republiek Oezbe
kistan is gisteren de noodtoestand
ingesteld, heeft het persbureau
TASS gemeld. Aanleiding voor de
maatregel zijn etnische onlusten die
de afgelopen twee dagen aan een
nog onbekend aantal mensen het le
ven heeft gekost.
De onlusten ontstonden in en
rond de stad Fergana, waar Oezbe-
ken te maken hebben met een min
derheid van etnische Turken, de
Mescheti's, die uit het zuiden van
Georgië stammen. Over de aanlei
ding van de onlusten deed het pers
bureau geen nadere mededelingen.
Eenheden van politie en leger van
de republiek pogen onder de nood
toestand de orde te herstellen. Er
zijn geen oproertroepen uit andere
republieken aangevoerd. Een aan
tal leden uit Oezbekistan in het
nieuwe Congres en leiders van de
Oezbeekse volksbeweging Belik
zijn vanuit Moskou naar hun repu
bliek teruggekeerd.
In de hoofdstad van de republiek,
Tasjkent, kwamen in april duizen
den Belik-aanhangers op de been
om meer autonomie te eisen. De zui-
het ziekenhuis deed belanden.
De politie greep in toen enige hon
derden aanhangers van de opposi
tionele Labourpartij de bruid, een
dochter van een plaatselijke natio
nalistische partijpoliticus, bij het
verlaten van de kerk haar sluier af
rukten en haar in konijnebont en
vodden hulden.
Uitwijzing
Bulgarije heeft zaterdag 340 etni
sche Turken over de grens met Tur
kije gezet. In Turkije heerst grote
verontwaardiging over de manier
waarop de Bulgaren met de Turkse
minderheid in het land omgaan.
Sinds begin mei heeft Sofia zeker
1000 etnische Turken uitgewezen.
Waarschijnlijk is de maatregel een
reactie op protesten van de Turkse
minderheid tegen het gedwongen
assimilatieprogramma van de Bul
gaarse overheid.
Abu Nidal
Een vooraanstaand lid van de Pales
tijnse guerrillabeweging van Abu
Nidal is doodgeschoten bij de in
gang van het Palestijnse vluchtelin
genkamp Ein el-Hilweh bij Sidon in
zuid-Libanon. De politie verklaarde
dat Fathi Ahmed onder vuur werd
genomen door drie mannen in een
langsrijdende auto. Abu Nidal
splitste zich in 1973 af van de PLO.
Zijn beweging, de Fatah Revolutio
naire Raad, is verantwoordelijk ge
steld voor meer dan 100 internatio
nale aanslagen.
Vargas Llosa
De bekende Peruaanse schrijver
Mario Vargas Llosa is gisteren door
een brede politieke coalitie voorge
dragen als kandidaat voor de presi
dentsverkiezingen van volgend
jaar. Vargas Llosa (53), die zichzelf
ooit omschreef als "een specialist in
fantasieën en dromen" zal kandi
daat staan voor het Democratische
Front, een coalitie van centrum
rechtse partijen.
JOHANNESBURG (GPD) - De
Zuidafrikaanse regering zou be
reid zijn ANC-leider Nelson Man
dela nog voor het einde van het
jaar onvoorwaardelijk vrij te'la
ten. Volgens het in Durban ver
schijnende zondagsblad Sunday
Tribune is dit het resultaat van de
met veel geheimzinnigheid om
geven besprekingen tussen de lei
der van de Nationale Partij, De
Klerk en Zululeider Buthulezi.
Deze besprekingen hebben verle
den week plaats gevonden.
Pretoria verbond de vrijlating
van Mandela aanvankelijk aan de
voorwaarde dat hij geweld zou af
zweren. Later werd die eis afge
zwakt. Mandela zou volgens een
uitspraak van president P.W. Bo
tha in april een 'constructieve bij
drage aan de oplossing van Zuid-
afrika's problemen' moeten leve-
Nelson Mandela
zou nog dit
jaar vrijkomen
ren. Mandela zit sinds 1961 gevan
gen.
Uit het artikel blijkt verder dat
de vrijlating van Mandela uitvoe
rig besproken is binnen de rege
ring en- de fractie van de regeren
de Nationale Partij. Mandela zou
volgens de krant kort na de ver
kiezingen van 6 september a.s. op
vrije voeten worden gesteld. Do
minee Allan Boesak, een ver
klaard tegenstander van het
apartheidsbewind, zei vorige
week in de Verenigde Staten dat
Mandela in elk geval voor kerst
mis vrij man zal zijn.
De Klerk gaat deze maand op
bezoek bij de Britse premier
Thatcher. Verwacht wordt dat hij
haar, Zuidafrika's enige bondge
noot, zijn precieze plannen uit de
doeken zal doen. De vrijlating van
Mandela is voor Thatcher voor
waarde voor een door Pretoria vu
rig gewenst bezoek van haar aan
Zuid-Afrika.
De Sunday Tribune schrijft dat
de regering er van overtuigd is ge
raakt dat alleen Mandeia's vrijla
ting de onderhandelingen over de
toekomst van Zuidafrika uit het
slop kan halen. Het regiem in Pre
toria rekent er op dat Mandela het
ANC zal" oproepen af te zien van
geweld, en aan te schuiven aan de
onderhandelingstafel.
delijke republiek is overwegend is
lamitisch. De bewoners vinden dat
er in Moskou te weinig rekening
wordt gehouden met de eigen aard
van hun republiek en zij hebben
ook grote bezwaren tegen het eco
nomische beleid dat hen wordt op
gelegd. De Oezbeekse boeren heb
ben akker- en weidegrond moeten
opgeven voor de katoenproduktie
waardoor er grote voedseltekorten
zijn ontstaan.
Het is voor het eerst dat er span
ningen worden gemeld in het voor-
namelijke islamitische Oezbekistan
tussen Oezbeken en het Meschetin-
zische bevolkingsdeel; Een groot
deel van deze Turkse bevolkings
groep werd tijdens de Tweede We
reldoorlog met dwang vanuit Geor
gië naar Centraal Azië overgebracht
door Jozef Stalin. In de jaren vijftig
deden velen een verzoek om naar
Turkije te mogen emigreren.
Gevechten in
Suriname na actie
Junglecommando
Paramaribo (IPS/GPD/AP) - Het
Surinaamse leger heeft een groot of
fensief ingezet in het zuiden van het
land tegen het Junglecommando
van Ronnie Brunswijk. Volgens het
Surinaamse leger zijn er twee bot
singen geweest tussen leger en re
bellen, waarbij vier soldaten ge
wond zouden zijn geraakt en enkele
rebellen gedood.
Het leger voerde zuiveringsacties
uit in het gebied bij de stuwdam,
waar afgelopen vrijdag opstandelin
gen van het Junglecommando met
een zekere Barabas als een 'afvalli
ge leider' een elektriciteitscentrale
bezet hielden en 26 personeelsleden
in gijzeling. Barabas dreigde een
aantal hoogspanningsmasten op te
blazen als president Shankar niet
met ze wilde praten. Shankar ver
klaarde voor de tv niet te zullen
zwichten voor chantage, maar voer
de wel enige telefoongesprekken
met de bezetters. Zaterdagochtend
verliet het Junglecommando de
stuwdam, waarbij een soldaat werd
gedood.
Het gesprek tussen een delegatie
uit de nationale assemblee onder
leiding van voorzitter Lachmon en
Ronnie Brunswijk gaat nog steeds
door. Onder-voorzitter Rodgers zei
de bezetting van de elektriciteits
centrale als 'toevallige omstandig
heden' te beschouwen, waardoor de
assemblee zich heeft laten afleiden.
Overstromingen
pp Sri Lanka:
ruim 200 doden
COLOMBO (AP) - Op Sri Lanka zijn
zaterdag en gisteren na hevige re
genval zeker 200 mensen om het le
ven gekomen bij overstromingen
en aardverschuivingen. De ramp
deed zich voor in de streek Kegalle
in het centrale heuvelland van Sri
Lanka, waar veel theeplantages
zijn. Zeker 100.000 mensen zijn
dakloos geraakt.
De luchtmacht heeft met helikop
ters 35.000 voedselpakketten in het
getroffen gebied gedropt. De pilo
ten geven aanwijzingen aan sche
pen die gestrande mensen oppik
ken. Volgens politiewoordvoerders
en reddingswerkers hebben de dak
lozen schuilplaatsen gezocht in
scholen, kerken en boeddhistische
tempels.
Uit de modder, die de rubber- en
cocosnootplantages bij Kegalle
heeft overspoeld, werden gisteren
en vandaag 165 doden geborgen.
Een woordvoerster van de red
dingswerkers zei dat het zoeken
doorging, en dat men vreesde dat
het dodental nog zou oplopen. Hoe
wel de ergste regenval gisteravond
voorbij was, ondervonden de red
dingswerkers grote problemen
door de modder. Zo was de weg van
Colombo naar het 70 kilometer
noordelijker gelegen Kegalle door
modder versperd.
Het dorp Bulathkopitiya, 16 kilo
meter ten zuiden van Kegalle, is ge
heel onder de modderstromen ver
dwenen; hier zijn zeker 30 mensen
om het leven gekomen.
Het Srilankaanse Rode Kruis
heeft de internationale gemeen
schap opgeroepen voedsel, kleding,
.tenten en medicijnen te sturen.
LIMA (DPA) - Veiligheidstroepen in Peru hebben zondag in de Peruaanse
hoofdstad meer dan 5.000 mensen opgepakt in verband van een bloedige
aanslag waarbij zeven soldaten van de paleiswacht van president Alan
Gracia en een politie-agent om het leven kwamen.
Bij de aanslag eerder op de dag in het centrum van Lima op ongeveer een
kilometer van het presidentiële paleis raakten ook nog dertien soldaten en
zes burgers gewond, van wie een aantal ernstig. Wie voor de terreurdaad
verantwoordelijk is nog niet bekend.
De aanslag werd gepleegd door een jongeman die een marktkar voort
duwde. De dader wierp de springlading onder een bus, waarin zich enkele
tientallen leden van de paleiswacht bevonden. De man wist te ontkomen
in een auto.
lagos (Rtr.) - In de Nigeriaanse
hoofdstad Lagos heeft de politie 50
lijken van demonstranten bij een
mortuarium afgeleverd, meldden
Nigeriaanse kranten. De demon
stranten hadden woensdag jl. deel
genomen aan rellen tegen het eco
nomische beleid van de regering.
Het lijkenhuis in het centrum van
Lagos was gisteren gesloten maar
de politie bracht er twee vrachtwa
gens vol lijken, aldus een functiona
ris van het General Hospital van La
gos. Volgens het dagblad Sunday
Punch werden de lijken hier naar
toe gebracht vanuit de wijk Ketu,
omdat het lijkenhuis in het nabijge
legen Ikeja al vol lag.
De Sunday Punch hield het aan
tal lijken op 50, voor het merendeel
van mannen. Zij zouden in politie
cellen zijn verstikt met traangas. Dit
beweerde ook het dagblad The Van
guard, dat van 30 lijken sprak.
Volgens de politie waren er bij de
rellen in Lagos niet meer dan tien
mensen gedood. Volgens politie
commissaris Ahmedu Sheidu van
Lagos ging het bij de 50 lijken om
dieven en andere ongewenste per
sonen uit Ketu.
TEHERAN (AFP/AP/Rtr.) - In de
straten van Teheran heerste giste
ren zondag een gespannen rust na
dat 's ochtends het overlijden van
de Iraanse leider ayatollah Ruhol-
lah Khomeini (86) werd bekendge
maakt. Naast rouw was er ook onze
kerheid voelbaar, omdat de politie
ke krachtsverhoudingen pas de ko
mende maanden duidelijk zullen
worden.
De meeste winkels in het stads
centrum hadden de rolgordijnen
neergelaten, terwijl in sommige eta
lages een portret van de ayatollah
werd geplaatst. Gelovigen baden
'voor het zieleheil van de Gids van
de Revolutie' in moskeëen, waaraan
zwarte vlaggen hingen.
Ondanks afraden van Radio-Te-
heran begaven begaven tienduizen
den treurende Iraniërs zich naar de
stadswijk waar Khomeini zijn
laatste jaren sleet, waarbij velen
huilden en zich hard op de borst
De revolutionaire leider, die tien
jaar lang de politiek van Iran be
paalde, laat het land achter zonder
zijn opvolging te hebben geregeld.
Weliswaar is Ali Khamenei (49) be
noemd als tijdelijke opvolger, maar
achter de schermen woedt al lange
tijd een -tot dusverre onbesliste-
machtsstrijd. Die strijd verhevigde
in maart toen de gedoodverfde op
volger Hossein Montazeri (66) in on
genade viel door zijn kritiek op de
executies van duizenden burgers.
Zün zoon en schoonzoon werden
gearresteerd en hijzelf werd door de
Revolutionaire Garde van de bui
tenwereld afgesloten.
Montazeri riep nu kort na het
overlijdensbericht de bevolking op
de eenheid te bewaren om "de vij-
Rouwende Iraniërs slaan op hun hoofd nadat zij horen dat hun geestelijk
leider is overleden. Naar verwachting zal een strijd om de macht ontbran
den in Iran. (foto afp>
anden van Iran en de islam teleur te april na zijn val ingesteld om een
stellen". Hij wendde zich boven- drie- of vijfmanschap aan te wijzen
dien tot de raad van deskundigen als opvolger en om constitutionele
met het verzoek "belangen van de hervormingen voor te bereiden. De
islamitische republiek in overv
ging te nemen". Die raad werd
commissie heeft al besloten dat de
functie van premier zal worden sa
mengevoegd met die van president,
zoals parlementsvoorzitter Rafsan-
jani al langer wil.
Parlementsvoorzitter Ali Akbar
Hashemi Rafsanjani (54) wordt over
het algemeen beschouwd als de
man die de meeste macht heeft om
Khomeini op te volgen. Hij is-de eni
ge - hoewel nog niet officiële- kandi
daat voor de presidentsverkiezin
gen die in augustus worden gehou
den. De huidige president Ali Kha
menei (49) treedt dan af en komt
niet in aanmerking voor een derde
ambtstermijn.
De Iraanse strijdkrachten en twee
para-militaire organisaties, de Re
volutionaire Garde en de Pasdaran,
hebben verklaard dat zij "bereid
zijn de revolutie en de grenzen van
de Islamitische Republiek Iran te
verdedigen onder het bevel van
Rafsanjani". De parlementsvoorzit
ter is tevens plaatsvervangend op
perbevelhebber van de strijdkrach
ten.
In het Westen werd Rafsanjani
lang beschouwd als een gematigd
Iraans -leider die de betrekkingen
met het Westen wilde aanhalen. Na
Khomeini's terdoodveroordeling
van de Britse schrijver Salman Rus
hdie sloot de parlementsvoorzitter
zich echter aan bij de 'harde lijn'.
Hoewel hij later weer terugkwam
op zijn uitspraak, had hij de Pales-
tijnen opgeroepen om voor elke Pa
lestijnse martelaar vijf Amerikanen,
Fransen of Britten te doden.
Ahmad Khomeini (42) treedt de
laatste tijd meer op de voorgrond
met het voorlezen van toespraken
van zijn vader, zoals het politieke
testament gisterenochtend. Als
zoon van de imam was Ahmad ja^
renlang diens rechterhand. Even
min als Rafsanjani en Kkamenei be
vindt Ahmad zich als hojatoleslam
bijzonder hoog in de geestelijke hië
rarchie.
Premier Mir Hussein Mousavi
(48) die de laatste acht jaar zijn
machtsbasis heeft versterkt, had al
eerder aangegeven dat hij geen pre
sident wilde worden.
Democratie
De voormalige Iraanse president
Abolhassan Bani-Sadr zei in een re
actie vanuit zijn ballingsoord in
Frankrijk een terugkeer naar de de
mocratie te verwachten omdat het
bewind volgens hem zwak is. Een
machtsgreep van het driemanschap
van Khomeini, Rafsanjani en Kha
menei of een onderlinge strijd sloot
hij overigens niet uit.
De Iraakse regering Baghdad, die
steeds heeft gezegd dat die interne
machtsstrijd in Iran er de oorzaak
van was dat er geen vorderingen
konden worden gemaakt bij de vre
desbesprekingen tussen beide lan
den, heeft nog niet officieel gerea
geerd op de dood van Khomeini.
Maar de Iraakse staatsradio onder
brak haar uitzendingen met feest
muziek en in de straten brak een
uitzinnige vreugde los. Veel Irak
ezen geloven dat het Khomeini was
die de oorzaak was van de stagnatie
in de vredesonderhandelingen tus
sen Iran en Iraq, nadat er op 20 au
gustus na bemiddeling van de VN
een bestand in de Golfoorlog tot
stand was gekomen.
Vreugde was er ook bij de Muja-
hedeen Khalq, de belangrijkste
Iraanse oppositiebeweging, die de
dood van Khomeini het einde van
'de meeste beruchte dictator van de
afgelopen tijd' noemde.
