'Die rebelsheid heb ik altijd gehad'
Oorzaaktoekenning
Denkwijzer
PvdA-kamerlid Wijnie Jabaaij (50) verlaat vroegtijdig de politiek
Onze taal
ZATERDAG 3 JUNI 1989
PAGINA 25
DOOR JOOP VAN DER HORST
Heeft u last van inhuren, opstarten, uit
proberen, opschonen, inchecken of op-
haasten? Een van de lezers heeft mij
knipsels gestuurd waarin deze woorden
aangestreept zijn. Ze geeft er geen com
mentaar bij, maar ik vermoed dat ze er
niet gelukkig mee is. Ik vat het op als een
onuitgesproken verzoek er iets van te
zeggen. Of er tenminste iets over te zeg
gen.
Laten we beginnen met een paar voor
beelden: "De gepensioneerde ambassa
deur is door het ministerie van buiten
landse zaken ingehuurd als voorzitter van
het Comité Nederland-Japan Manifesta
tie "89"; de gedeelten van onze her
senen die gespecialiseerd zijn in het op
starten en besturen van spierbewegin
gen"; "een dagje zitten soezen zonder
dat je baas je kan ophaasten"; opscho
ningsactie; "ik zou toch eens moeten uit
proberen of de praktijk zich inderdaad
aan deze rekenkunde conformeert".
Ik kan me de reactie van die lezer wel
voorstellen. Zelf vind ik het ook niet zo
fraai. Maar dit is een nutteloze medede
ling. Er zijn waarschijnlijk weinig mensen
te vinden die anders gaan schrijven zodra
ze horen dat Joop van der Horst niet te
vreden is over hun geschrijf. Bovendien
moeten we ons afvragen wat zo'n veroor
deling waard is. Als ik het niet mooi vind,
mag een ander het nog wel prachtig vin
den. Interessanter zou het zijn als er ob
jectief bezwaar bestaat tegen inhuren,
uitproberen en ophaasten.
Hoe graag ik mijn vooroordelen ook
zou onderbouwen met objectieve argu
menten tegen uitproberen enz., ik kan
niets vinden. Het enige wat ik bedenken
kan, is dat de gewraakte woorden nog
niet zo gangbaar zijn en daarom onge
woon en vervelend. Maar zodra ze net zo
gewoon zijn als opbellen, inkorten en uit
spreken, vervalt ook dat bezwaar. Uitge
zonderd ophaasten staan ze trouwens al
lemaal al in het woordenboek. Gelukkig
mag men in een vrij land net zo conserva
tief schrijven als men wil.
Wie zegt dat inhuren fout is omdat hu
ren reeds hetzelfde betekent, en evenzo
uitproberen enz. omdat we proberen al
hebben, die vergist zich. Inhuren en hu
ren hebben niet dezelfde betekenis, net
zo min als uitproberen en proberen. In het
bovenstaande citaat kunnen we inhuren
beslist niet vervangen door huren. Inhu
ren betekent onder andere 'iemand voor
een bepaalde tijd en voor een bepaald
doel aanstellen'. Een voorzitter inhuren is
dus nogal iets anders dan een voorzitter
huren! Als we bij opschonen in een woor
denboek kijken, zien we staan: 'opruimen
wat nutteloos, overbodig, overtollig is of
als zodanig wordt bestempeld'. Bij scho
nen staat 'reinigen, zuiveren'. Opnieuw
dus een groot verschil.
Toen ik 16 was maakte mijn moeder
aanmerkingen als ik zei dat ik mijn vrien
dinnetje ging afhalen. Afhalen, dat doe je
met sperziebonen. Wat dan? Ophalen?
Je broek ophalen, je neus ophalen. Dan
maar gewoon halen?Nee, want dan zou
den we samen thuiskomen en we gingen
juist samen op stap. Dus toch maar afha
len.
De bezwaren tegen afhalen zijn ver
stomd; ik hoor er nooit meer iemand wat
van zeggen. Waarom waren er bezwaren
en waarom zijn ze er nu niet meer? Ach
teraf is volkomen duidelijk hoe de vork in
de steel zat. Men had bezwaar omdat af
halen in die betekenis (iemand afhalen)
nieuw was. En nu het ondertussen heel
gewoon is geworden, heeft niemand
meer bezwaar.
door René Diekstra
hoogleraar psychologie te Leiden
Met het ingaan van de
zomervakantie raakt de PvdA een
van haar stijdlustigste kamerleden
kwijt. Wijnie Jabaaij (50) moet om
gezondheidsredenen de Tweede
Kamer verlaten. Tien jaar lang stond
de Dordtse op de bres voor
achtergestelde groeperingen in de
samenleving. Menige minister heeft
aan den lijve ondervonden dat
mevrouw Jabaaij buitengewoon taai
en vasthoudend kon zijn. Haar
ziekte, multiple sclerose, heeft haar
gedwongen vroegtijdig afscheid te
nemen. "Ik word weer een gewoon
Dordts meisje".
door Margot Klompmaker
Enkele weken geleden, na een ge
sprek met minister De Koning, klap
te Wijnie Jabaaij met opstaan op
eens dubbel. "Ik kon nog net tegen
een zuil aan glijden". Het socialisti
sche Tweede-Kamerlid besefte dat
haar ziekte onaanvaardbare vormen
begon aan te nemen.
Eind juni, wanneer voor de politiek de
zomervakantie begint, valt voor haar het
doek. Aan het verkiezingscircus doet zij
om gezondheidsredenen niet meer mee.
"De partij heeft recht op mensen die voor
honderd procent inzetbaar zijn".
Multiple sclerose, een aandoening van
het centrale zenuwstelsel, heeft de strijd
lustige Dordtse na tien jaar kamerlid
maatschap gedwongen tot een vroegtij
dig afscheid. Al geruime tijd moet zij zich
met behulp van een stok voortbewegen.
Het labyrinth van trappen en gangen op
het Binnenhof weegt haar steeds zwaar
der. Zelfs het staan achter het spreekge
stoelte wordt een probleem. Collega's
mogen dan wel elke keer 'zo lief zijn om
haar thuis op te halen en te ontzien, toch
staat Wijnie Jabaaijs besluit vast. Na ja
ren een hoogedelgestrenge vrouwe te
zijn geweest ("vreselijk zo'n titel"),
wordt ze nu weer "een gewoon Dordts
meisje".
Tot haar aangename verrassing heb
ben vriend en vijand massaal gereageerd
op het bericht van haar vertrek. Bloemen
stroomden vorige week haar huis in
Dordrecht binnen. En op kasten en tafels
liggen stapeltjes kaarten en brieven met
adhesiebetuigingen van bekenden en
onbekenden, van vriend en vijand. Voor
al dat laatste heeft Wijnie Jabaaij (50) ver
baasd. Dat zij ondanks haar rebelse aan
pak in de politiek toch zo veel respect
heeft afgedwongen. Of misschien heeft
juist haar eerlijkheid en 'recht door zee
houding' voor deze waardering gezorgd.
Al is het achteraf.
Boosheid
Boosheid over de achtergestelde positie
van de vrouw deed de oud-onderwijzeres
en moeder van twee kinderen zo'n twin
tig jaar geleden besluiten tot een politie
ke carrière. "Ik merkte dat het als vrouw
verdraaid lastig is om het hebben van
kinderen te combineren met een baan.
Er waren, toen zeker, nauwelijks crèches
of peuterspeelzalen. Aan die discrimina
tie van de vrouw wilde ik iets doen".
Jabaaij - al lid van de Rooie Vrouwen -
meldde zich bij de PvdA die haar onmid
dellijk kandidaat stelde voor de gemeen
teraadsverkiezingen in Dordrecht. Ver
volgens zat Jabaaij acht jaar in de raad,
waar ze zich vooral bezig hield met
milieu. "Blijkbaar was ik nogal kritisch.
De toenmalige burgemeester van
Dordrecht heeft mij een brief geschre
ven naar aanleiding van mijn vertrek uit
de Kamer. Hij schrijft dat ik zo'n twintig
jaar geleden al lastige vragen stelde over
het storten van chemisch afval".
In 1979 kwam ze in de Tweede Kamer.
In haar pakket koos zij emancipatie,
minderheden (vooral de positie van de
vrouw) en de Antillen. Over deze bewus
te keuze: "Ik heb altijd de neiging gehad
om op te komen voor groepen in de sa
menleving die achteraan staan. Wat de
Antillen betreft: toen ik net in de Kamer
zat heb ik een reis {laarheen gemaakt. Ik
ben ontzettend geschrokken van de
enorme verschillen tussen arm en rijk.
De welvaart op de eilanden wordt vol
strekt onredelijk verdeeld".
Populair
Jabaaij heeft zich in de loop der jaren
ontpopt tot een warm pleitbezorgster
voor de Antillen, hetgeen haar op de ei
landen populair heeft gemaakt. "Neder
land heeft het wat het beheer van z'n ko
loniën betreft niet zo best gedaan. Ik
hecht er grote waarde aan dat wij deze
mensen alsnog goed begeleiden op weg
naar zelfstandigheid".
Zo is het Jabaaij een doorn in het oog
dat de KLM nog steeds het-alleenrecht
bezit om op de Antillen te vliegen. "Een
groot deel van de Antilliaanse economie
drijft op het toerisme. Ik heb er altijd
voor gepleit om de vliegreizen minder
duur te maken en meer maatschappijen
het recht te geven daar te landen. Als we
een echte bijdrage aan de sociaal-econo
mische ontwikkeling van de Antillen
willen leveren, moeten we ervoor zorgen
dat toeristen daar goedkoop heen kun-
Het PvdA-kamerlid heeft jaren met
minister Smit-Kroes (verkeer en water
staat) over deze zaak in de clinch gele
gen. "Ik denk dat de Europese eenwor
ding wat dat betreft een hoop goed zal
doen. Smit-Kroes kan het vliegen van an
dere maatschappijen dan niet langer te
genhouden. Ook de tarieven zijn inmid
dels lager geworden".
Jabaaij heeft de nodige wapenfeiten
op haar naam staan. Zo heeft zij samen
met het WD-kamerlid Len Rempt een
onderzoek gedaan naar de georganiseer
de vrouwenhandel in ons land. In gezel
schap van een 'veldwerkster' bezochten
de vrouwen een aantal bordelen in Den
Haag. Ze wilden te weten komen onder
welke voorwendselen meisjes in het bui
tenland werden geronseld en naar Ne
derland gehaald. Tot hun verbazing wa
ren de bedrijfsleiders van de bordelen
dermate onder de indruk van het 'hoge
bezoek' dat de dames alle medewerking
kregen.
Tijdens een daarop aansluitende hoor
zitting in de Kamer brachten verschillen
de organisaties die zich met vrouwen
handel bezig houden verslag uit. Ook het
relaas van het Filippijnse meisje Nena
maakt diepe indruk. Jabaaij: "Vervol
gens hebben we de betrokken bewinds
lieden met moties bestookt. Wij vonden
dat de vrouwen de zekerheid moesten
krijgen niet het land uitgezet te worden
als ze aangifte hadden gedaan".
Het trieste lot van veel vrouwen die on
der valse voorwendselen naar Nederland
worden gehaald en vervolgens in de
prostitutie terecht komen, kreeg tot ge
noegen van Wijnie Jabaaij veel publici
teit. "Dank zij die aandacht kregen be
windslieden ook meer oog voor de vrou
wenhandel". Zo heeft minister Korthals
Altes (justitie) onlangs een voorstel ge
daan om vrouwenhandel strenger te be
straffen.
Tien jaar lang heeft Wijnie Jabaaij zich
opgeworpen voor de gediscrimineerde,
achtergestelde mens in de binnen- en
buitenlandse samenleving. Vrouwen op
Ik zit nog wat slaperig aan mijn ontbijt-
tafeltje in een keurig familiehotel rond te
kijken als ik een echtpaar van tegen de
vijftig in het vizier krijg. Ze vallen me op
omdat er een jongetje van een jaar of
acht tussen hen in zit. Op een bepaald
moment pakt het joch zijn kopje met hete
thee op door het oor met zijn rechterhand
vast te houden en met twee vingers van
zijn linkerhand tegen de andere kant te
duwen. Ik zie de vader met stijgende af
keuring het kopje volgen en het is nog niet
bij de plaats van bestemming aanbeland
of daar komt inderdaad: "Marcel, zo hou
je je kopje niet vast". Als geëlektroku-
teerd trekt Marcel zijn linkervingers te
rug, waardoor het kopje aan die kant
naar beneden zakt en de thee over de tafel
en op zijn broek spoelt.
De rest van het drama is voorspelbaar.
De moeder is nu ook in rep en roer. Ter
wijl zij panisch met servetten begint te
deppen, krijgt de arme Marcel op ge
dempte toon van zijn beide opvoeders de
schuld van een verknoeid ontbijt. Ik vang
uitdrukkingen op als "jij altijd", let
ook nooit op en "hoe vaak moeten we
Maar wie was nou eigenlijk de oorzaak
van het voorval? Marcel, die zo dom zijn
hand terugtrok? Of zijn vader, die niet op
de meest slimme manier zijn zoon manie
ren probee rde bij te brengen? Of geen van
beiden, want lag het niet yeel meer aan
de situatie? Misschien zou de vader thuis,
als er geen vreemde mensen aanwezig
zijn, niet eens op Marcel's drinken heb
ben gelet. Misschien voelde Marcel zich in
zo'n ontbijtzaal onwennig, wat maakte
dat hij zo schielijk zijn hand terugtrok.
Hoe dan ook, psychologisch gezien is het
veelbetekenend dat de ouders op de eerste
plaats reageerden alsof Marcel en niets of
niemand anders de oorzaak was.
In de psychologie bestaat een theorie,
de Antillen bijvoorbeeld. "Deze vrouwen
worden driedubbel gediscrimineerd. Ze
zijn vrouw, behoren tot een minderheid
en zijn ook nog eens ondergeschikt aan
een man. Ik heb er altijd voor gepleit om
speciaal voor hen maatregelen te nemen.
Want net zoals bij ontwikkelingslanden
geldt ook hier: als je de positie van de
vrouw verbetert, verbeter je de positie
van het hele gezin".
"Voor dat aspect is bij bewindslieden
zo langzamerhand meer oog gekomen.
Er worden in de politiek steeds meer
aparte discussies gevoerd over groepen
die een minderheid vormen of zijn ach
tergesteld, zoals vrouwen, jongeren en
buitenlanders".
Het PvdA-kamerlid houdt veel spreek
beurten in het land bij Turkse en Marok
kaanse organisaties. Daar spreekt zij
vooral over de plaats van de vrouw in de
ze culturen. "Het probleem bij veel bui
tenlandse vrouwen is dat ze nauwelijks
zijn opgeleid. Als je dan bedenkt dat
meisjes in 1990 vanaf hun achttiende
economisch zelfstandig en arbeidsplich-
tig worden, houd je je hart vast. Ik pro
beer deze mensen ervan te doordringen
dat het in hun belang en dat van hun
dochters is om ze niet thuis te houden,
wat nogal eens gebeurt. De meisjes moe
ten de kans moeten krijgen om door te le
ren".
Het kamerlid spreekt enkele woorden
in het Turks, Marokkaans en Papiamen
to, hetgeen altijd zeer op prijs wordt ge
steld. Wijnie Jabaaij is een graag geziene
gast op manifestaties van buitenlanders.
de zogenaamde attributie (toeschrij
ving/toekenning) theorie, die zich bezig
houdt met de vraag waarom en hoe men
sen aan oorzaaktoekenning doen. Ze
gaat uit van de redelijke veronderstel
ling, dat een mens voor een leven zonder
al te veel angst en spanning een bepaalde
mate van controle over zijn eigen gedrag
en over gebeurtenissen nodig heeft. Dus
probeert hij constant te zoeken naar de
oorzaken van dingen die hem overko
men, of dat nu een ziekte, een rampzalige
examenuitslag of het ongehoorzame ge
drag van zijn kroost is. Want wie oorza
ken van gebeurtenissen kent, heeft de mo
gelijkheid om ze te beïnvloeden of in ieder
geval om zich er op voor te bereiden.
Bij het zoeken naar oorzaken van ge
drag kunnen we grof gezegd uit twee al
ternatieven kiezen. Op de eerste plaats
kunnen we mensen zelf verantwoordelijk
houden voor hun gedrag. In dat geval
spreken we van interne oorzaaktoeken
ning. Een onderwijzer kan bijvoorbeeld
zeggen dat de slechte prestaties van een
leerling veroorzaakt worden door eigen
schappen van de leerling zelf, zoals ge
brek aan intelligentie, luiheid, geringe
motivatie enz.
Maar we kunnen ook externe oorzaken
verantwoordelijk houden voor een be
paald gedrag. In dat geval zal de onder
wijzer zeggen, dat de prestaties van de
leerling het gevolg zijn van problemen
thuis, de sfeer in de klas, de manier waar
op medeleerlingen op hem reageren en
dergelijke.
Of we kiezen voor de interne of externe
oorzaaktoekenning hangt af van aan
tal factoren af. Bijvoorbeeld onze eigen
problemen. Een onderwijzer, die zelf in
scheiding ligt en het effect daarvan op
zijn eigen kind ziet, zal ook bij andere
kinderen eerder een externe oorzaak zoe
ken. Ook kan de verwantschap die we
"Ik houd van die mensen en dat komt
over. Meer dan de helft van mijn vrien
den zijn buitenlanders".
Wijnie Jabaaij heeft de naam een politi
cus te zijn die maling heeft aan wat hoort
en wat niet hoort. Ze is wars van conven
ties en kiest haar eigen weg. "Het idee
van het gezin als hoeksteen van de sa
menleving is me nooit zo bevallen.
Mensen moeten kunnen kiezen. Zolang
je geen kinderopvang hebt, is er geen
keuze mogelijk. Dat is een schandelijke
zaak. Toen mijn kinderen nog thuis wa
ren en ik inmiddels gescheiden was, heb
ik me rot gerend. Een man heeft een foto
van z'n gezin op zijn bureau staan. Een
vrouw heeft die niet nodig, want ze
wordt er op haar werk voortdurend aan
herinnerd dat ze een gezin heeft".
"Mijn kinderen belden op de meest on
gelegen momenten op. 'Ma, de parkiet is
weggevlogen, wat moet ik doen?' Je zit
in de Kamer tussen de bedrijven door
boodschappenlijstjes te maken of een
oppas te regelen. Er waren avonden dat
ik thuis kwam en een wildvreemde man
aantrof die mij verwonderd vroeg wie ik
was. 'Ik ben Wijnie Jabaaij', zei ik dan
"Zeker als je overal alleen voor staat,
heb je een zware dubbelrol. In plaats van
VOS-cursussen, waarin vrouwen zich
oriënteren op de samenleving, zouden er
MOS-cursussen voor mannen moeten
komen. Laat zij zich maar eens verdie
pen in wat er in de samenleving gebeurt.
Er moet nog zo veel veranderen. Vrou
wen vormen nog altijd een minderheid
hebben met de persoon in kwestie een rol
spelen in onze verklaring van zijn ge
drag. Hoe meer we ons verwant voelen
met een ander, hoe minder we geneigd
zijn hem of haar de schuld te geven van
vervelend gedrag en omgekeerd. Dat
leidt tot redeneringen als "als die andere
vrouw niet zo aan mijn partner getrok
ken had dan waren we nu nog bij elkaar
geweest". Alsof hij er zelf niks aan kan
doen dat-ie in een ander bed is terechtge
komen.
Een soortgelijke redenering houden
veel ouders er op na als zoonlief 'verke
ring' heeft en naar hun smaak te weinig
meer thuis over de vloer komt. Dan is het
al gauw 'die schoonfamilie die 'm bij ons
weghoudt'. Net alsof die een ketting aan
zijn rug heeft geklonken waardoor hij
hun huis niet meer uit kan.
Ook de aard van het gedrag speelt een
rol bij oorzaaktoekenning. Als een va
der op de trouwdag van zijn dochter
vriendelijke woorden spreekt, dan zijn-
we niet meteen geneigd daaruit te con
cluderen dat het ook een vriendelijke
man moet zijn. Maar grijpt diezelfde va
der de trouwdag aan om zijn dochter
eens flink te kakken te zetten voor de hele
meute, dan zijn we wel geneigd om te
denken dat het een onaardige man moet
zijn.
Overigens blijkt uit het onderzoek
naar oorzaaktoekenning, dat we het ge
drag van andere mensen eerder toe
schrijven aan interne oorzaken, aan hun
persoonlijke eigenschappen dus, dan
aan kenmerken van situaties. Ook als die
situaties in feite een grotere rol spelen.
In een onderzoek werd aan proefperso
nen verteld dat de beide personen die ze
kort tevoren een standpunt vóór of tegen
een bepaalde kwestie hadden horen ver
kondigen, geen keuzevrijheid hadden ge
had bij het bepalen van het te verdedigen
in bestuursfuncties. Ook in het kabinet,
de Kamer en op burgemeestersposten.
Gelukkig hebben we nog een vrouwelijk
staatshoofd".
Stijdlustig
Menig politicus moest wennen aan haar
strijdlustige instelling. Bewindslieden
konden rekenen op fikse tegenstand als
Wijnie Jabaaij iets had ontdekt dat niet
door de beugel kon. Ze zat nog maar net
in de Kamer toen ze al een legendarische
aanvaring kreeg met oud-minister Fons
van der Stee ("rampenFons", noemt ze
hem liefkozend) over de bouw van een
nieuw ziekenhuis op Curasao. Jabaaij
voorzag een gigantische aanslag op de
Antilliaanse begroting. Bovendien was
er volgens haar veel meer behoefte aan
een nieuw verpleeghuis in plaats van een
ziekenhuis. Door Van der Stee voortdu
rend te confronteren met harde argu
menten moest de bewindsman uiteinde
lijk bakzeil halen.
Jabaaij glimlacht bij de herinnering.
"Die rebelsheid heb ik altijd gehad. Mijn
springerigheid heeft onder de politiek
niet geleden, al heb ik me wel enigszins
moeten aanpassen. Je vertegenwoordigt
immers een partij. Toch heb ik veel
vrienden en vriendinnen in de Kamer.
Het feit dat Erica Terpstra van de WD
mij opbelde naar aanleiding van mijn
ziekte en zei: 'mens ik hou van je', vind ik
veelzeggend".
"Tijdens mijn optreden als kamerlid
heb ik nooit zo veel waardering gehoord.
Men is niet scheutig met schouderklop
jes. Nu komen er opeens allemaal reac
ties. De mensen hebben mijn werk blijk
baar toch op prijs gesteld".
Multiple sclerose heeft Wijnie Jabaaij
uiteindelijk geveld. De ziekte openbaar
de zich enkele jaren geleden voor het
eerst op de Antillen. Wijnie kreeg hoge
koorts, evenwichtsstoornissen en ging
steeds moeilijker lopen. Eenmaal weer
in Nederland volgde een eindeloze reeks
onderzoeken. Jabaaij praat er nuchter
over: "In het Academisch Ziekenhuis in
Leiden hebben de artsen geconstateerd
dat mijn motorische zenuwbanen waren
beschadigd. Multiple sclerose dus. Het is
een ongeneeslijke ziekte. Overgaan doet
het niet meer, ik kan het ziekteproces al
leen vertragen. Als ik geen rust neem, zit
ik eerder in een rolstoel".
"Dat betekent dat ik mijn kamerlid
maatschap moet opgeven. Het gebouw
van de Tweede Kamer is een wirwar van
gangen en trappen. Ik red dat niet meer.
Bovendien is het een veel te drukke baan
met een enorme werkdruk. Ik zie het aan
de afgetekende gezichten van de mensen
die al jaren in de politiek zitten. Mijn ge
drevenheid heeft me al die tijd op de
been gehouden. Maar nu kan het niet lan
ger. De partij heeft recht op een verte
genwoordiger die honderd procent fit is.
Maar het afscheid komt wat vroeg. Ik
had graag nog vier jaar in de Kamer geze
ten. Ik heb mezelf nooit als minister of
staatssecretaris gezien. Daarvoor ben ik
niet geschikt".
Motie
Aanstaande dinsdag zal Wijnie Jabaaij
voor de laatste keer in haar carrière als
kamerlid een motie verdedigen. Achter
het spreekgestoelte en - als dat niet gaat -
bij wijze van uitzondering zittend achter
de regeringstafel. Aan de orde is een
voorstel, door de gehele Kamer onder
steund, om geld beschikbaar te stellen
voor het onderwijs aan Chinese kinderen
in hun eigen taal en cultuur. Een passend
afscheid voor een politicus die altijd is
opgekomen voor minderheden.
En daarna? Wijnie Jabaaij weet het
nog niet precies. Het verkiezingscircus
zal het zonder haar moeten stellen. De zo
mertijd zal zij benutten om de door haar
behartigde zaken over te dragen. "En
dan ga ik tien jaar uitrusten en bijsla
pen".
standpunt. Ze hadden eenvoudig de op
dracht van de onderzoeker uitgevoerd.
Ondanks die informatie bleken de proef
personen toch geneigd te geloven dat de
pro-spreker persoonlijk het pro-stand-
punt was toegedaan en de anti-spreker
het anti-standpunt. Dat is net zo iets als
geloven dat onze bekende zangeres op de
tv de ingepotte groente aanprijst omdat
ze daaraan verslaafd is in plaats van
aan het geld dat het oplevert.
Gaat het om ons eigen gedrag dan zijn
we eerder geneigd de oorzaak ervan in
kenmerken van de situatie, dan in ons
zelf te zoeken. Vooral als het gaat om een
gedrag of een gebeurtenis, waar we niet
zo positief over zijn. Toch is het soms slim
mer bij onszelf dan bij anderen de boos
doener te zoeken, zoals het volgende ver
haal duidelijk maakt.
Een man gaat voor advies naar zijn
rabbi. Als die 'm vraagt wat er aan de
hand is, zegt de man: "mijn paraplu is
gestolen". "Wel", zegt de rabbi, "dat ge
beurt wel meer, mensen stelen nou een
maal. Dus wat is het probleem"? "Ja
maar", zegt de man, "het was er een met
een gouden knop en ik vermoed dat een
van mijn familieleden het gedaan heefU
maar ik kan toch moeilijk zo maar gaan
vragen wie van hen dat was". "Da's
waar", zegt de rabbi. "Laat me eens na
denken hoe je dat het verstandigst kan
aanpakken".
De rabbi zit een tijdje in gedachten ver
zonken en zegt dan plotseling: "Ik denk
dat ik al wat weet. Op vrijdagavond,
sabbath-avond, nodig je je hele familie
uit. Je steekt de kaarsen aan, zet voldoen
de eten en drinken op tafel en als iedereen
verzadigd is, neem je het heilige boek en
lees je de tien geboden voor. Als je het ze
vende gebod 'Gij zult niet stelen' hebt ge
had, stop je even. Je kijkt rustig de tafel
rond en degene die zijn ogen neerslaat
zou ik maar eens apart nemen".
De man ziet zo'n aanpak wel zitten en
gaat opgelucht weg. Een week later komt
de rabbi de man op straat tegen en
vraagt hem hoe het is gegaan. "Schitte
rend" zegt de man, "werkelijk het beste
advies dat u mij kon geven". Ik heb pre
cies dat gedaan wat u gezegd heeft. Ik
heb mijn familie uitgenodigd, gezorgd
dat iedereen voldoende te eten en te drin
ken had en toen ben ik de tien geboden
gaan voorlezen. En toen ik bij het zesde
gebod kwam 'Gij zult niet echtbreken',
wist ik weer waar ik mijn paraplu had
gelaten"
