'Joop van den Ende legt
vinger op de wonde plek'
Maatschappijleer
viel mee
Reportage
Volgens mediaminister Brinlanan ligt de bal in Hilversum
Met 75 gulden is een gereformeerde preek te goed betaald
30 MEI 1989
nister buigt zich naar de opna
meapparatuur. De gesprekspart-
ners mogen de boodschap niet mis
sen, dus spreekt hij rechtstreeks tot
de cassetterecorder.
"Twee maanden geleden ben ik
bij Joop van den Ende geweest, en
toen heb ik een zeer langdurig en
zeer uitvoerig gesprek met hem ge
had".
door Wim Meiners
en Renate van Iperen
- Dus u hebt twee maanden geleden
al gehoord, dat hij met TV-10 zou
gaan beginnen
"Hij heeft me de ruwe contouren
van zijn plan gemeld. Joop van den
Ende legt de vinger op de wonde
plek, met twee punten. Er moet in
het functioneren van Hilversum
een nieuwe zakelijkheid ontstaan,
een efficiëntere bedrijfsvoering.
Verder slaat hij de spijker op z'n
kop als hij tegen de politiek zegt:
beste mensen, je zult toch een zeke
re opening moeten verschaffen in
de richting van samenwerking met
bedrijven, uitgevers en dergelijke.
Van den Ende is in zijn hart een pro
grammamaker, maar met oog voor
commercie. En dat mag hij ook. Hij
is immers geen omroep, maar een
bedrijf'.
- Waarom hebt u een paar dagen ge
leden dan met een dapper gezicht op
de televisie aangekondigd, dat u het
liefst Van den Ende en Veronique
uit de lucht zal proberen te houden?
"Ho ho, ik pleeg altijd zorgvuldig
te formuleren, en dat heb ik ook nu
gedaan. U hebt mij nergens horen
zeggen, dat ik opdracht ga geven
om TV-10 of Veronique uit de lucht
te halen. Maar er is een juridische
onzekerheid en een politieke onze
kerheid, en dat moeten die twee
zich realiseren. Er zijn twee ham
vragen. Juridisch: wat is een bui
tenlandse zender? Ligt Aalsmeer
nou in het buitenland? Aalsmeer
exporteert heel veel naar het bui
tenland, maar daarmee ligt Aals
meer nog altijd niet in het buiten
land.
Het tweede punt is politiek en
nog veel belangrijker. Bestaat in
Nederland de bereidheid om com
merciële omroep mogelijk te ma
ken, of niet? Dat is afhankelijk van
een nieuw kabinet. Wij hebben de
bereidheid getoond om het bestel te
moderniseren, maar met een andere
variant dan Van den Ende heeft ge
kozen. We wachten op juridische
adviezen en rechterlijke uitspraken,
die verwacht ik vanaf de tweede of
derde week van juni, en die bepalen
straks de inhoud van een eventuele
wetswijziging".
- U wilt het liefst een uitspraak,
waarmee u die twee satellietzenders
kunt verbieden,
"Dat heb ik niet gezegd. Er is een
risico voor Van den Ende en Veroni
que, dat zeg ik wel, dat moeten ze in
calculeren. De datum van 1 oktober
is een risico. De minister van media
zaken, ook al is hij demissionair, zal
niet langs de kant staan toe te kij
ken, dat er een satelliet op ons neer
daalt en zeggen: dat is interessant,
zeg, daarover hoeven we, net als
over het weer, niet politiek te dis-
Zo zal het niet gaan".
- U zit er maar bij te lachen. U hebt
allang besloten welke kant het uit
gaat, en de richting hebt u vorige
week al aangegeven. U wilt het liefst
voorkomen, dat die twee straks van
start gaan.
"Nee, ik lach om de onmogelijke
positie waarin ik verkeer. Ik ben de
missionair, en dus aan handen en
voeten gebonden, het kabinet kan
nu het bestel niet hervormen. Dat is
toch eigenlijk iets om heel verdrie
tig bij te zyn".
Uitgespeeld
Zo te zien, valt het met dat verdriet
wel mee. Elco Brinkman zit er op de
vroege ochtend nogal monter en
stralend bij. Hij geeft aan, dat de rol
van de politiek langzaamaan uitge
speeld raakt, en dat de bal elders
ligt, bijvoorbeeld in Hilversum.
Zijn dringend advies in de richting
Joop van den Ende en Veronica wachten niet langer. Zij hebben het gemodder tussen Hilversum en Den
Haag een tijdje aangezien en gaan Nederland vanuit het buitenland bestoken met de commerciële
satellieten TV-10 en Veronique. Plannen van AVRO, TROS en Veronica om, samen met een aantal uitgevers,
de commerciële omroep via een politiek aanvaarde weg het Nederlandse bestel binnen te loodsen zijn
definitief gestrand. En van politiek Den Haag valt voorlopig weinig meer te verwachten.
Als demissionair minister lijkt Elco Brinkman machteloos te moeten toezien hoe de commerciële televisie
nu via de 'wild-west'methode gestalte krijgt. Ziet hij nog kans daaraan iets te veranderen? Brinkman wil
wel een dam opwerpen tegen ongebreidelde commercie via in het buitenland geposteerde zenders. Hij
speurt naar mogelijkheden. Maar omdat hij voorlopig weinig kan doen speelt hij de bal liever naar
Hilversum: willen de 'oude' omroepen overleven, dan moeten ze meer samenwerken en minder hetzelfde
doen, zo Luidt de boodschap.
van Hilversum
samenwerken, op programmatisch
gebied, wil niet allemaal een eigen
kwis hebben, dan wil hij, Brink
man, proberen of we in afwachting
van een gezamenlijke inspanning
die twee satellietzenders voorlopig
op een afstand kunnen houden.
Brinkman: "Zo heb ik het niet he
lemaal gezegd. Maar inderdaad,
waarom moet iedere omroep zijn ei
gen kwis hebben? Dat heb ik nooit
kunnen begrijpen. Naar mijn be
scheiden mening zouden omroepen
elkaar veel meer moeten aanvullen
in plaats van allemaal hetzelfde
soort programma's te brengen. Bo
vendien heeft Hilversum altijd de
neiging om de oplossing van pro
blemen in een andere richting te
zoeken. We hebben meer zendtijd
en meer geld nodig, zeggen ze tegen
Den Haag. In die haat-liefdeverhou
ding zeg ik: zoek het nou eerst eens
in de samenwerking, vooral op pro
grammatisch gebied. Er zijn relatief
goedkoop heel aardige program
ma's te maken zonder dat meteen
de buidel met geld moet worden ge
trokken".
"Wij hebben aangegeven, dat er
ook samenwerking mogelijk kan
zijn met uitgevers. Met de grotere
kranten, maar waarom niet ook met
bijvoorbeeld Libelle of Manna, of
met de regionale dagbladen? Als
een regionale krant een aardige co
vering heeft van een streekgebeu-
ren, kan dat misschien verder ge
promoot worden door er ook een te-
het buitenland, i
levisie-onderwerp van te maken?
Daar kan je misschien best een ge
zamenlijke produktie van maken".
"Ik vind het jammer dat tot dus
verre al die mogelijkheden nog niet
voldoende zijn verkend. Ga dat
eerst nou eens doen, zou ik zeggen.
De uitgevers zijn van hun kant best
bereid om mee te praten, heb ik
meteen al gemerkt. Die hebbèn on
middellijk gereageerd, want die za
gen het geld al liggen, en die zijn als
goede ondernemers daar onmiddel
lijk achterheen gegaan".
- Als u de medewerking wilt i
ven van de omroepen die in het niet-
commerciële bestel zouden blijven
zitten, zal er toch iets gedaan moe
ten worden aan de regels voor de
sluikreclame.
"Dat maakt inderdaad wel eens
een overdreven indruk, en we moe
ten daar niet te spastisch over doen.
Maar het moet ook weer niet zo zijn,
dat het in plaats van blauwe en grij
ze vlekken overal bont gaat zien van
de reclame".
"Ik ben nu zeven jaar minister, en
ik heb het gevoel dat de politiek aan
het eind van z'n latijn is op het punt
van het mediabeleid. Je staat voor
de kernvraag: houden wij een over
heidsbemoeienis overeind met het
bestel, maar dan ook geen gezeur,
dus met harde regels waaraan ieder
een zich moet houden? Mijn schat
ting is dat dat niet het juiste sys
teem is.
Of gaan we naar een systeem toe
waarbij we zeggen: we hebben een
bestel, dat ziet er zus. of zo uit, maar
dat moeten jullie met elkaar als sec
tor voortaan zelf regelen. Wat is dan
nog mijn rol in het geheel? Ik zie
nog wel een belangrijke rol die hoe
dan ook overeind blijft, namelijk
garanderen dat het niet free for all
wordt, waarbij datgene dat zestig,
zeventig jaar zijn waarde heeft be
wezen als het ware onder de tafel
geduwd wordt. Maar dat is nog wat
anders dan een dagelijkse bemoeie
nis met allerlei details".
'Ja, maar het probleem is dat Hil-
rsum al die jaren zozeer verdeeld
is gebleven, dat het heel gemakke
lijk een prooi wordt van dé Haagse
politiek. Ze kunnen in Hilversum
ook zeggen: beste Hagenaars, dit is
onze opvatting, dit doen we in geza
menlijkheid, en nou niet verder zeu
ren. Dan denk ik dat het voor Den
Haag veel lastiger is om daar een ei
gen opvatting tegenover te stellen".
- Is dat nou wel eerlijk van u? Hil
versum is verdeeld, jawel, maar u
hebt er ook alles aan gedaan om de
omroepen uit elkaar te spelen.
AVRO, TROS en Veronica hebben
zelfs een gezamenlijk plan inge
diend voor een vernieuwing van het
omroepbestel, en uw enige reactie
was tijdrekken.
"Ho ho, u kunt mij er niet van be
schuldigen, dat ik ATV heb bedacht
en dat AVRO, TROS en Veronica
vervolgens uit elkaar zijn gevallen.
En u zou eens moeten weten uit de
binnenkamer wat een gedoe het is
geweest om überhaupt uitgelegd te
krijgen, dat een duaal bestel op
zichzelf ook wel verdedigbaar zou
zijn voor het kabinet. Maar dan zo
danig, dat de achterblijvende om
roepen voldoende Lebensraum
zouden overhouden om te kunnen
blijven voortbestaan, voldoende
STER-gelden, voldoende budget
taire en bestuurlijke ruimte. Dat is
een enorme vechtpartij geweest".
"Het is duidelijk, dat de WD
meer ruimte wil voor een duaal be
stel en het CDA minder. Dat is heel
lastig laveren voor een kabinet Ik
heb zo eerlijk mogelijk geprobeerd
het regeerakkoord uit te leggen, en
ik heb veel kritiek, ook in eigen
kring, te verstaan gekregen. Daar
zei men: dit is in strijd met het CDA-
verkiezingsprogramma. Maar ja, ik
had te maken met het regeerak
koord en dus met een compromis".
- Demissionair of niet, de minister
zal zich geenszins verzetten tegen de
komst van een commerciële poot in
het bestel, waarin veel aandacht is
voor lichtvoetigheid.
"Televisie is een massamedium,
dat wil zeggen dat je niet elke dag
een concert uit het Concertgebouw
of de laatste expositie in een muse
um kunt laten zien. Je moet niet een
soort oorlog met het publiek willen
voeren. Als mensen zeggen: Wij wil
len graag naar Hennie Huisman en
Ron Brandsteder kijken, laat ze
dan. Maar het moet ook niet door
schieten naar de andere kant, waar
in het televisiemaken onderge
schikt wordt gemaakt aan reclame
en dus aan het maken van winst,
hoe nodig en nobel reclame in onze
samenleving ook is. En dat dreigt
nu een beetje te gebeuren".
- Dus ook commercie in het omroep
bestel, want u hebt zelf in Brussel
vastgesteld dat er geen hek meer om
Hilversum kan worden gezet. Com
mercie, maar dan wel goed geregeld
binnen het eigen Nederlandse bestel.
"Dat is de rode draad. Nu het hek
vanuit Europa inderdaad omver is
getrokken, moet men niet gaan roe
pen dat er een nieuw hek moet wor
den opgericht. Dat gaat niet. Ik voel
er niets voor om een achterhoedege
vecht te voeren, waarvan ik weet
dat ik het toch wel zal verliezen. Het
kabinet heeft daarom in maart een
aanzet gegeven voor modernisering
van het bestel, namelijk meer en
flexibeler STER-reclame en meer
samenwerking met uitgevers".
"Helaas is daarover in de Kamer
nog weinig gesproken, omdat alle
ogen op ATV waren gericht. Het zal
wel tot de nieuwe kabinetsperiode
duren, voordat men er verder mee
kan. Alle politieke groeperingen
zullen eerst nu in hun verkiezings
programma's weer elk hun eigen
zang zingen, en de ervaring leert dat
dat weinig harmonie oplevert. Voor
de minister van mediazaken is dat
moeilijk dirigeren".
- Vandaar onze conclusie, dat u
voorlopig TV-10 en Veronique het
liefst nog even op een afstand wilt
houden, ook al zegt u dat niet hard
op. Maar u beseft in het licht van de
Europese regelgeving, dat u dat nog
niet zal meevallen. Op een schaal
van één tot honderd: hoeveel kans
geeft u die twee, dat ze het redden?
"Vijftig".
- Niet meer?
"Maar ook niet minder".
Leerlingen van veertig scholen in
Nederland, van lager beroepson
derwijs (lbo) tot vwo, bogen zich
gisteren over het nog steeds expe
rimentele examen maatschappij
leer.
De mavo-kandidaten kregen
ruim veertig vragen over een drie
tal onderwerpen: de krant als
massa-medium met onder meer
het herkennen van kranten; de
politieke besluitvorming en het
verschil tussen de partijen en tot
slot mens en arbeid, over de soci
ale wetgeving, arbeidstijdverkor
ting en vervroegde uittreding,
werkloosheid en de taken van het
arbeidsbureau.
Docent R. van Midde van de
Roosenborch-mavo in Roosen
daal - één van de veertig 'experi-
menteerscholen' - vond het exa
men goed te maken. Het lastigste
onderdeel was dat over de politie
ke besluitvorming, maar ook dit
was niet té moeilijk. "Vergeleken
met vorig jaar was het iets gemak
kelijker en zeker overzichtelij
ker", aldus Van Midde.
Hij werd hierin bijgevallen
door leerlinge Mariëlle van den
Brink. Zij vond de vragen over de
politieke partijen het moeilijkst
"maar ondanks mijn spreekwoor
delijk gemis aan zelfvertrouwen,
geloof ik toch dat ik een voldoen
de heb". De leerlingen meenden
goed voor het examen te zijn op
geleid, zo bleek uit een enquête
van de Katholieke Universiteit
Brabant.
Het examen maatschappijleer
voor havo en vwo stond in het te
ken van de politiek. Het vwo-exa-
men begon met een cartoon over
minister Deetman van onderwijs.
Mathiel Dobbelaar (66) van de
Utrechtse avondschool voor havo
en vwo was de oudste eindexa
men-kandidaat voor vwo. Ze ver
telt dat ze lang heeft nagedacht
over de vraag bij de cartoon, die
handelde over het proces van po
litieke besluitvorming en de
plaats die protesten uit de maat
schappij daarbij innemen.
Volgens vakdocente Gerda
Mulder was het vwo-examen dit
jaar "moeilijk. Het was allemaal
behoorlijk abstract". Ook-Mathiel
vond het pittig. "Vooral de poli
tieke vragen waren erg ingewik
keld", zegt ze.
Het havo-examen was volgens
Clifford Sparendam (21) niet echt
moeilijk. "Verwarrend was wel
dat de onderwerpen door elkaar
liepen. Het was niet netjes in
blokken onderverdeeld en dat
maakt het gewoon ingewikkel
der", vindt hij. Vakdocente Mar-
ga van Nimwegen is het op dat
punt met hem eens. "Bovendien
zaten er toch wat onverwachte
vragen in", vindt zij.
Zo'n vraag was bijvoorbeeld op
welke wijze in de Cosby tv-show
conflicten tussen de hoofdfigu
ren worden verklaard? Clifford
had als antwoórd dat er veel in de
serie wordt gesproken en dat pro
blemen er met discussies worden
opgelost. De docente heeft geen
idee wat het antwoord moet zijn.
Op het correctiemodel staat ech
ter dat juist is: vanuit de persoon
lijke achtergronden van de hoofd
rolspelers. "Ik kan nu niet zeggen
of het antwoord van Clifford ook
goed gerekend mag worden".
Spaans
Het eindexamen Spaans voor ha
vo en vwo bestond, zoals bij de ta
len gebruikelijk, uit teksten ver
klaren aan de hand van meerkeu-
ze-vragen. "Er waren maar een
paar vragen die ik moeilijk vond,
maar dat hou je altijd", is de reac
tie van Marga van Geest, die giste
ren havo-eindexamen Spaans
deed. Maar weinig middelbare
scholieren kiezen voor een vak als
Spaans. De meesten zijn te vin
den aan instellingen van avond
onderwijs.
Vergelijking van haar antwoor
den met die van docent Peter van
Esseveld leerde Marga dat zij
twee van de vijftig vragen niet
goed heeft beantwoord. Riet
Klooster kwam op negen fouten.
Beiden waren het erover eens: het
was niet moeilijk, hoewel je wel
even moest nadenken voordat je
een antwoord aankruiste.
De havo-teksten waren volgens
Van Esseveld "gevarieerd en
leuk, en wat concreter dan de
vwo-teksten". Ze gingen over de
immigratiewetten in Spanje, de
seksuele moraal na de Spaanse
burger-oorlog en over een inter
view met de Mexicaanse schrijver
Carlos Fuentes.
Jenny Buten (38) en Regina
Dongen (39) van de Utrechtse
avondschool voor havo en vwo
deden het vwo-examen Spaans.
Volgens vakdocente Kitty Jalink
was het "knap moeilijk. Er zaten
ook echt van die vragen bij waar
mee je behoorlijk het schip kon
ingaan".
Russisch
Op vijfentwintig scholen voor ha
vo en vwo in ons land werd exa
men Russisch afgenomen. In de
teksten klonk de boodschap voor
opehheid van de Russische partij
leider Michael Gorbatsjov door.
Ze stonden in het teken van glas
nost en perestrojka.
De havo-kandidaten waardeer
den de tekst over een ontmoeting
tussen oud-partijleider Stalin en
de voormalige president van de
Verenigde Staten Roosevelt nog
het meest. De tekst was ook in het
vwo-examen verwerkt. "Het is
normaal dat het vwo-examen be
gint met het moeilijkste havo-on
derdeel", stelt L. Stille, docent
Russisch aan de Thorbecke scho
lengemeenschap in Rotterdam.
"Het examen was voor beide
groepen scherp aan de maat. Zo
wel woordkennis als grammatica
werden op het hoogste niveau ge
ëxamineerd".
Volgens W. Lucassen, docent
Russisch aan het Regionaal
Avond College West-Friesland,
was de tekst over de top Stalin-
Roosevelt voor de vwo-kandida-
ten een makkie, net als die over
over massa- en topsport. "De an
dere drie onderwerpen waren las
tiger, doordat er steeds een strik-
vraagje bij zat. Dan denk je: daar
gaan ze de fout in".
De kandidaten zijn het goed
deels met Lucassen eens. "De
tweede tekst daar snapte ik heel
weinig van. Waar die over ging?
Ja, dat was het probleem nu
juist", aldus Douwe Kamstra uit
Hoorn. "Een beetje voorkennis
was bij die tekst - over het Igor-
lied - nooit weg", beaamt Lucas
sen. Niettemin blijft kandidate
Hanny Langendijk uit Zaandam
het optimistisch zien: "Al met al
waren de oefenteksten moeilij
ker. W-at mij betreft viel het mee".
Voorlopige uitslagen 29 mei.
Mavo maatschappijleer (c):
lc, 2b, 3c, 4c. 5a, 6c. 7a. 8d, 9c, 10
open vraag, 11c, 12b, 13c, 14 open
vraag, 15a, 16b, 17c, 18 open vraag, 19d,
20b, 21b, 22d, 23 open vraag, 24b, 25c,
26c, 27b, 28d, 29c, 30 open vraag, 31f.
32a, 33c, 34 in de Grondwet, 35c, 36
open vraag, 37b, 38a, 39d, 40c, 41 open
vraag, 42c, 43b.
Mavo maatschappijleer (d):
lc, 2d, 3c. 4a. 5d, 6c, 7a, 8d, 9f, 10
open vraag, 11e, 12b, 13c, 14c, 15d, 16
open vraag, 17b, 18e, 19 open vraag,
20b, 21 open vraag, 22b, 23c, 24d, 25
open vraag, 26a, 27f, 28d, 29c, 30 open
vraag, 31c, 32 open vraag, 33c, 34b, 35a,
36c, 37f, 38 open vraag, 39b, 40e, 41
open vraag, 42f, 43e, 44d.
Vwo Rvfisisch
lc, 2b, 3d, 4a, 5c, 6a, 7d, 8b, 9a, 10b,
11c, 12d, 13d, 14b, 15a, 16d, 17b, 18c,
19d, 20a, 21a, 22b, 23a, 24a, 25b, 26c,
27d, 28d, 29a, 30b, 31b, 32c, 33b, 34b,
35c, 36d, 37a, 38a, 39a, 40a, 41c, 42c,
43b, 44a, 45b, 46c, 47b, 48d, 49a, 50d
Te inhoudloos en te kort, zo
oordeelt ds. A. M. Lindeboom,
emeritus predikant in Stap-
horst/Rouveen over veel preken
zoals die in de Gereformeerde
Kerken te beluisteren zijn. Des
kundigen uit de kerk hebben
kerkeraden geadviseerd om
voor een preekbeurt 75 gulden
te betalen, maar dat vindt de
dominee eigenlijk te veel, want
"met preken van een kwartier
kan de gemeente niet gebouwd
worden".
Lindeboom laat dit geluid ho
ren in 'Credo', het maandblad van
het Confessioneel Gereforeerd
Beraad (CGB), een vereniging
binnen de Gereformeerde Ker
ken die de kerken weer terug wil
brengen bij de oude belijdenisge
schriften. In het maandblad
wordt stilgestaan bij het Samen
op Weg-proces met de hervorm
den. Onlangs liet het CGB samen
met confessionelen uit hervorm
de kring bezorgde geluiden over
dit proces horen.
De hervormde predikheren
verdienen met een preek die zij in
een andere gemeente houden al
geruime tijd negen tientjes. In het
kader van het SoW-proces is het
de bedoeling dat de gereformeer
de collega's met ingang van 1 ja
nuari 1991 dit geld ook krijgen.
Jarenlang was het standaard-ho
norarium voor hen slechts 45 gul
den.
Die negentig gulden gaat Lin
deboom helemaal te ver. Daar
heeft hij ook een praktisch argu
ment voor: een vacante (domi-
neeloze) gemeente zou per zon
dag 180 gulden kwijt zijn-
Het is treurig, zo wordt door het
CGB in 'Credo' duidelijk ge
maakt, dat tarieven voor preek
beurten meer aandacht krijgen
dan de grote verschillen die er be
staan tussen het belijden van de
SoW-partners. Het hoofdbestuur
van de vereniging roept de ker
ken dan ook op tot een "ingrij
pende, maar heilzame keuze"
wanneer het gaat om de kernpun
ten van het belijden ('credo') van
de kerk.
Het CGB vergelijkt het SoW-
proces met een trein. Als deze het
spoor volgt van de Verklaring van
Overeenstemming, die in 1986 in
een gezamenlijke vergadering
van de twee synodes werd aan
vaard, moeten de CGB-leden be
slist instappen. In deze verklaring
staat namelijk dat de twee kerk
genootschappen beloven "zich
ambtelijk onbekrompen en on
dubbelzinnig te bewegen en te
weren al wat het belijden weer
spreekt".
Maar de praktijk is anders, weet
het CGB-bestuur. Door de kerk
leiding wordt vaak 'naarstig' ge
zocht "naar zoveel mogelijk rek in
de binding aan Schrift en belijde
nis, opdat er ruimte ontstaat voor
een grote diversiteit aan menin
gen". Als de trein dit traject blijft
volgen, dan kunnen de CGB'ers
maar beter een ander spoor ne
men.
Het CGB heeft niet meer dan
zo'n 4.400 leden, verspreid over
plaatselijke afdelingen in het
land. Het bestuur gelooft echter
dat zij intussen wel de stem van
de 'zwijgende meerderheid'
vormt.
Kristallnacht
De Bond van Evangelische Ker
ken en de joodse gemeenten in de
DDR willen meer gaan samen
werken. De herdenking van de
Reichskristallnacht van novem
ber 1938 is niet alleen een bijzon
dere zaak geweest, maar brengt
ook consequenties met zich mee,
zo zei de voorzitter van de Bond,
bisschop Werner Leich, tijdens
een gesprek tussen het bestuur
van de Bond en het bestuur van
de vereniging van joodse ge
meenten.
Het was de eerste keer sinds de
oprichting van de Bond in 1969
dat beide partijen met elkaar
spraken. Tot nu toe beperkten de
contacten tussen evangelische
christenen en joden in de DDR
zich tot enkele regionale joods-
christelijke werkgroepen, mede
werking van christenen aan de
restauratie van joodse begraaf
plaatsen en incidentele deelne
ming van joden aan kerkelijke
bijeenkomsten.
Volgens de voorzitter van de
vereniging van joodse gemeenten
in de DDR, Sigmund Rotstein,
heeft de herdenking van de
Reichskristallnacht de Duitsers
bewust gemaakt van een "stuk
verwaarloosde geschiedenis".
Juist voor de jongeren is het be
langrijk dat zij op de hoogte zijn
van de rol van de joden in Duits
land, niet alleen tijdens de Twee
de Wereldoorlog, maar ook er-
Leich beschouwt het als een
plicht van zijn kerk de gemeente
leden beter dan tot nu toe over het
jodendom en het joodse geloof te
informeren. Hij overhandigde
Rotstein een geldbedrag ter on
dersteuning van de herbouw van
de synagoge in de Oostberlijnse
Oranienburger Strasse. De evan
gelische kerk had de gelovigen
vorig jaar by de herdenking van
de Reichskristallnacht opgeroe
pen de herbouw financieel te
steunen. Over de hoogte van het
bedrag zijn geen mededelingen
gedaan.
Televisiedominees
De vereniging van televisiepre
dikanten in de Verenigde Staten
ondervindt ernstige problemen
bij haar poging het door sex- en
belastingschandalen gedeukte
image van'de predikanten te ver
beteren. Honderden predikanten
blijken niet bereid hun boekhou
ding aan een commissie van de
vereniging voor te leggen. Boven
dien heeft de belastingdienst al
weer enkele nieuwe "ernstige"
gevallen van belastingontduiking
vastgesteld.
Een jaar geleden heeft de vere
niging besloten schoon schip te
maken. Boven een bepaald inko
men zouden de aangesloten tele
visiepredikanten hun boekhou
ding moeten laten controleren
door de 'commissie voor ethiek
en financiële integriteit' van de
vereniging. Tot nu toe hebben
slechts honderd van de zeshon
derd betrokken predikanten aan
deze wens van de vereniging ge
volg gegeven.
Toch is voorzitter Ben Arm
strong van de vereniging tevre
den. Vele predikanten leiden een
klein bedrijf en hebben moeite
met het invullen van het belas
tingbiljet, zo zegt hij. De vereni
ging heeft een videofilm gemaakt
om deze predikanten te helpen.
De predikanten weten heel
goed hoe ze mensen tot het chris
telijk geloof moeten bekeren,
maar het correct invullen van het
belastingformulier blijkt hun ve
le problemen op te leveren. De
Amerikaanse belastingdienst on
derzoekt op dit moment de belas-
tingopgave van 23 predikanten.
Een predikant, wiens naam niet
door de dienst bekend is ge
maakt, heeft al meer dan een mil
joen dollar boete moeten betalen.
Verscheidene televisiepredikan
ten dreigt de erkenning als niet
op winst gerichte onderneming te
worden ontnomen, wat betekent
dat zij geen aanspraak meer op
belastingvoordeel kunnen ma
ken.
Abortus in Polen. Een wets
voorstel om abortus onder alle
omstandigheden te verbieden
kan rekenen op de steun van bij
na de helft van de Poolse bevol
king. Volgens een opiniepeiling
van de staatstelevisie steunt 46
procent van de ondervraagden
het wetsontwerp, dat een arts die
abortus pleegt en de vrouw die
zich laat aborteren, drie jaar ge
vangenisstraf in het vooruitzicht
stelt.
Paus naar Cuba. Paus Johan
nes Paulus II heeft een uitnodi
ging van president Fidel Castro
om Cuba te bezoeken aanvaard.
Dat heeft het Vaticaan meege
deeld. Een datum is nog niet vast
gesteld.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
's-Gravendeel R. ten Napel Wage-
ningen, te Hazerswoude C. D.
Zonnenberg Benschop; aangeno
men naar Delft (studentenpredi
kant) J. de Heer Rotterdam-Zuid,
naar Eethen en Drongelen (toe
zegging) J. Muldery kand. Berg-
schenhoek.
Gereformeerde Kerken: beroe
pen te Lemele en Lemelerveld
mevrouw drs. B. W. Marsman
kand. Amsterdam, beroepen te
Voorschoten B. Ledegang Ren-
kum en Heelsum.
Christelijke geref. Kerken: be
roepen te Rotterdam-West W. van
Sorge Rijnsburg.
