'Ik schilder wat ik niet in woorden kan uitdrukken' Geen kunstmanagement maar kunstsociologie Poolse schilder Siwldewicz in Leiden Afstandelijke schoonheid van Maria del Mar Bonet Vitaal Nationale Toneel Formateur voor jeugdtheater DONDERDAG 25 MEI 1989 KUNST PAGINA 25 Schijndiscussie over nieuw keuzevak aan Leidse universiteit LEIDEN De vakgroep kunst geschiedenis van de Leidse uni versiteit krijgt er komend stu diejaar een nieuw keuzevak bij: kunstmanagement. En daarom was er gisteren door de docente Nana Leigh een forumdiscussie in het Academiegebouw geor ganiseerd over... Ja, waarover eigenlijk? door Emiel Fangmann Het ging in elk geval over de vraag of kunstmanagement aan de uni versiteit als object van studie een plaats verdient, en zo ja, wat het vak dan wel precies moet inhouden. Niemand wist hierop een duidelijk antwoord te geven. De negen le den van het forum, allen directeur van instellingen die met kunst te maken hebben, misten bovendien, op Rudi Fuchs (Haags Gemeente Museum) na, de gave van het woord. Scherpe formuleringen, prikkelende vragen, doordachte ar gumentatie: het was gistermiddag allemaal ver te zoeken. De snikhete zaal zat evengoed vol met studenten kunstgeschiedenis, die vermoede lijk voor hun toekomst vreesden, in dien ze informatie over dit zo maat schappelijk relevante vak aan hun neus voorbij lieten gaan. Maar die zaal bevatte wel een aantal mensen, dat deed wat het forum verzuimde: discussie proberen uit te lokken. Zo viel kunsthistorica WiUemijn Stok vis tevergeefs het forum drie keer Kunstmanagement: trend of noodzaak? luidde de oorspronkelij ke vraagstelling. R. de Haas (Rijks dienst Beeldende Kunst) zei: "Het is een trend, dus is het een nood zaak" En vervolgens maakte hij een vergelijking waarin hij zijn positie als manager vergeleek met die van de leider van een paardenvierspan in het Circus Maximus. Een verge lijking die in al haar gedetailleerd heid weliswaar nergens op sloeg, maar een zeker besef van een klas sieke achtergrond bij De Haas deed vermoeden. Opvallend was dat elke directeur, op opnieuw Fuchs. na, omstandig begon uit te leggen hoe veel budget hij of zij elk jaar te be steden had. Stokvis zei hierop dat het forum kunstmanagement gelijk stond aan het betalen van de werk ster. Op grond van een door de organi satie van te voren opgesteld lijstje met discussiepunten, dat steeds meer uit het oog verloren raakte, noemde N. Sluijter-Seiffert (Catha- rina Gasthuis Gouda) als doelstel ling van het museum: behoud en beheer collectie, uitbreiding en stu die ervan, educatie en expositie en eventueel extra tentoonstellingen. In een theoretische management opleiding had ze weinig vertrou wen. In de zaal heerste de tendens om in plaats van kunstmanagement de term kunstsociologie te nemen. Kunstsociologie zou zich bijvoor beeld met de vraag moeten bezig houden waarom er na 1945 in musea veel te veel tentoonstellingen zijn. Rudi Fuchs betreurde het dat een vak als kunstmanagement door de Leidse universiteit geaccepteerd werd. ("Ik zit hier tegen mijn zin"). Hij nam de bestorming van de Bas tille als uitgangspunt ("Kunst is al leen vrij als er vrijheid is"). Hij noemde het aanleren van vaardig heden geen taak van de universiteit en hij moest weinig hebben van het "handelssfeertje in de tegenwoordi ge kunstwereld. "Vroeger sprak ik met de oude directeur van het Gug- genheimmuseum te New York over de Münchense jaren van Kandins- ky. Tegenwoordig staat dit museum vol met computers en is het er chao tischer dan ooit tevoren. We praten niet meer over Kandinsky". Finan ciële problemen hadden volgens Fuchs met het museum op zich niets te maken, wel met de praktijk. Maar de praktijk is een slechte leer meester voor kunst, want kunst be staat uit idealen. "In een museum heb je fantasie en geen manage ment nodig". Mw. S. Tanja (Kunstzaken NMB- bank) noemde Fuchs daarop een slechte manager. Ze liet een blad zien met een artikel, waaruit zou blijken dat Fuchs in het wilde weg gekocht had. "Zonder oog te slaan op wat je al had". Maar ook deze aanzet tot discussie verzandde weer. J. P. Glerum (ex-Sotheby's) verklaarde dat afgestudeerde kunsthistorici in het veilingwezen te kort schoten en dat het nieuwe vak mogelijk een hulpmiddel kon zijn. Na de pauze was het woord onder andere aan prof. H. W. van Os (ko mend directeur Rijksmuseum). Hij vond dat kunstmanagement een bijeengegaard vak moest zijn en blijven, waarin deskundigen van buiten op de universiteit hun zegje kunnen doen. Management moest, omdat het wetenschappelijke con touren mist, niet op zichzelf komen te staan zoals de studie vrijetijdswe- tenschappen in Tilburg. Vanuit de zaal vroeg Stokvis aan het eind nog naar het deel van de hele bijeen komst. Aanbevelingen voor Nana Leigh, de komende docente in het vak dat 'ter discussie' stond? Antoi- ne Bodar was kwaad: "Laten we ons bij kunstgeschiedenis houden plus een theoretisch gedeelte sociologie. In Rotterdam kun je bedrijfskunde doen". Hiermee vertolkte deze kunsthistoricus en publicist de me ning van velen. Geld Voorzitter van het forum T. van Leeuwen nam het voor Leigh op: "Deze discussie was een Hollandse methode om voor weinig geld zo veel mogelijk informatie binnen te krijgen. Juist de begripsverwarring met betrekking tot termen binnen Rudi Fuchs, direkteur Haags Ge meentemuseum: 'Het aanleren van vaardigheden is geen taak van de universiteit'. (foto Gt»D) kunstmanagement rechtvaardigt het vak". En je zou het als het top punt van cynisme tegen het forum en de zaal kunnen uitleggen, dat de bloemen voor Leigh waren, wier be noeming reeds vaststaat. Het pu bliek, de grote verliezer gisteren, kon een frisse neus gaan halen, wat wel nodig was na drie uur zeer hete voorgebakken lucht. Leidse manifestatie over gerechtigheid LEIDEN - De Raad van Kerken houdt zondag in de Pieterskerk in Leiden een kerkendag over onze wereld. Vanaf half twee wordt er een manifestatie gehouden, waarbij speciale thema's als de problema tiek rondom vluchtelingen, minder heden, illegalen, het milieu, de weg- werpmentaliteit en recycling aan de orde komen. Amnesty International, Vluchte lingenwerk Leiden, het Leids Vre- desplatform, Milieudefensie en de Wereldwinkel zijn op deze dag ver tegenwoordigd met workshops, in formatiestands en dia-series. De Amnesty theatergroep houdt op de middag een aantal voordrach ten, voor de jongeren is er een spe ciaal jongerenprogramma. Boven dien is er een kleine tentoonstelling over het werk van Amnesty. De dag duurt van 12.00 tot 17.00. ORGELDAG - De Stichting Orgel- stad Leiden houdt zaterdag voor de zesde maal haar twee-jaarlijkse or geldag. Er zijn die dag concerten in de Waalse kerk, de Marekerk, de Hartebrugkerk, de Pieterskerk, de Lokhorstkerk en de Hooglandse kerk. De concerten worden gege ven door de organisten Eric van Bruggen, Ben Fey, Hendrik Kooi ker, Aart de Kort, Anton Doornhein en Joop Brons. LEIDEN "De mensen in Polen zijn wel geinteres- seerd in kunst maar hebben vaak niet de mogelijkheid om die te kopen. Bovendien worden ze slecht geïnfor meerd over kunst. De rijke mensen die wèl kunst kunen aanschaffen, ontbreekt het vaak aan interesse. Ik heb ook de indruk dat Polen ge- interesseerder zijn in cultu rele en sociale gebeurtenis sen dan Nederlanders. Je merkt hier toch dat mensen erg bezig zijn met hun le vensstandaard". De opinie van de 27-jarige Poolse kun stenaar Andrzej Siwkiewicz die momenteel in Nederland verblijft. Door Moniek Bluyssen Als kind tekende hij vaak. Na zijn middelbare school meldde hij zich aan bij de kunstacademie in War schau waar hij tot zijn verbazing werd aangenomen. "De beginperio de daar was erg moeilijk omdat het politiek erg onrustig was. Veel stu denten demonstreerden omdat ze gehoord wilden worden door de re gering die ze negeerde. Toen de staat van beleg werd afgekondigd in 1981, sloot de academie voor een* aantal maanden en kon ik niet ver der studeren". Uiteindelijk is de Poolse kunste naar afgestudeerd in 1985 op de on derdelen schilderen, beeldhouwen en grafische kunst. Het jaar voordat hij afstudeerde, was de eerste keer dat hij naar Nederland ging en ook voor het eerst een land bezocht bui ten het 'ijzeren gordijn'. Tijdens dit verblijf bezocht hij veel musea "Dat was een fantastische ervaring. Voor het eerst zag ik echte werken van bekende schilders als Van Gogh, Gaughin en Rembrandt. Daardoor ben ik heel anders gaan denken over de opbouw en struc tuur van een schilderij". Inspiratie De schilderijen van Andrezj Siw kiewicz, die vaak met olieverf zijn gemaakt, stralen een zekere een voud uit. De kleuren die hij ge bruikt zijn niet erg fel. Flessen en mensen zijn objecten die veel terug komen in zijn schilderijen. Toch zegt de schilder geen speciale inspi ratiebron te hebben. "Mensen wor den hun hele leven geïnspireerd door dingen". Toch ontkent hij niet dat de omstandigheden in Polen op politiek, economisch, sociaal en his torisch gebied niet van invloed zijn op zijn werk. "Die omstandigheden geven een bepaalde druk die mij motiveert in mijn werk. Als ik in West-Europa zou wonen zou dat veel minder aanwezig zijn, denk ik". Wat Andrzej wil uitdrukken met zijn schilderijen is dat wat hij niet in woorden kan uitdrukken. Want, zo zegt hij, anders'had ik dat wel ge daan. "Schilderen is voor mij een mogelijkheid om op een andere ma nier woorden te articuleren". De Poolse schilder kan zijn werk niet in een bepaalde stroming on derbrengen. "Mensen willen alles altijd een naam geven. Maar mijn werk heeft geen definitie nodig. Dat is alleen nodig voor wetenschap pers, historici en critici". Reizen Reizen vindt de Poolse kunstenaar van groot belang voor een kunste naar. Vooral om op die manier nieu we denkwijzen te leren kennen en andere dingen te zien. Hij bezocht na Nederland dan ook verschillen de andere landen zoals Engeland, West-Duitsland en China. Bij het zien van kunstwerken in deze ver schillende landen viel het Andrzej op dat vooral westerse schilderijen uit de twintigste eeuw niet over tuigd overkomen, niet diep genoeg zijn. "Kunst raakt hier steeds meer gestimuleerd door de markt. Maar kunst is geen fabriek". De Beeldende Kunstenaarsrege ling (BKR) zoals die hier in Neder land was tot vorig jaar, vindt de Poolse kunstenaar dan ook geen goede manier om kunstenaars te fi nancieren. "Sociale steun is goed, maar competitie moet er ook zijn. Dat stimuleert mensen. Anders stort de commercie zich erop en wordt de essentie van de kunst ver waarloosd". Toch lijkt uit de ervaringen van de Andrzej de situatie zoals die is voor kunstenaars in Polen, ook niet erg makkelijk. "De kunstmarkt is erg klein waardoor het voor de kun stenaar moeilijk is kunst naar bui ten te brengen. Wanneer je een ex positie houdt in Polen zijn het veel al vrienden en andere kunstenaars die komen kijken. Bovendien heb ben de meeste mensen geen geld om aan kunst te besteden. Ze zullen eerder een ijskast kopen die ze no dig hebben, dan een schilderij". Toch is het ondanks dat volgens An drezj wel mogelijk om je als kunste naar in Polen te handhaven. Daar naast laat hij zich er niet van weer houden om ook in andere landen contacten te zoeken in de kunstwe reld. Derde optreden in de Internationale Chansonweek: Maria del Mar Bonet. Ge zien op 24 mei in de Leidse schouwburg. LEIDEN - Vliegtuig met vertra ging aangekomen, koffer kwijt, kleding voor het optreden kwijt, make up kwijt, partituren en aan tekeningen kwijt - de terugkeer naar Leiden van Maria del mar Bonet was niet zonder strubbelin gen verlopen. Ze was er dan ook merkbaar door ontdaan. Daarom ook kwam schouwburgdirecteur Frans Boelen bij wijze van uitzon dering haar optreden aankondi gen om tegelijk begrip voor haar situatie te vragen. Zelf veront schuldigt Maria del Mar Bonet zich in het Frans voor het feit dat ze zich zonder haar vertrouwde spullen wat verloren voelt, en mij mert heel even over haar bagage, die zich ergens ter wereld zou moeten bevinden. Voor de pauze blijkt het niet echt meer goed te komen, want ze last om tien voor negen al een pauze in. Als er echter één punt van kritiek was op haar optreden van vorig jaar in de Chanson- week, dan was dat nu juist de kor te duur ervan. Verwondering al om, want het zag er nu even naar uit, dat dit concert in deze vierde editie van de Chansonweek nog minder avondvullend zou wor den. Die vrees bleek gelukkig on gegrond, want na de pauze trad Maria del Mar Bonet ruim een uur lang op. Ook al ging het optreden door externe omstandigheden dus an ders dan de vorige keer van start, de hernieuwde kennismaking be vestigde desondanks het beeld van vorig jaar: Maria del Mar Bo net is van een afstandelijke schoonheid. Letterlijk en figuur lijk. Door de taalbarrière (ze zingt in het Catalaans) blijft de inhoud van haar programma voor de meeste toeschouwers in de Leid se schouwburg op een onover brugbare afstand. Maar het geldt ook figuurlijk. Tijdens haar optre den (met een allesbahalve com mercieel te noemen repertoire keuze) blijft ze erg gereserveerd en zoekt evenmin directe toena dering tot het publiek. Ze is wars van glitter en glamour en onder onsjes met het publiek. Het is als of een dikke glaswand zangeres en publiek van elkaar scheiden. Niemand zal ontkennen, dat Maria del Mar Bonet met haar fraaie nuancenrijkere stemgeluid op volstrekt integere wijze een re pertoire vertolkt, dat juist door zijn exostische mediterrane an ders zijn intrigeert. Ze wordt daarbij bovendien perfect bege leid door een eigen sextet. Toch zou haar optreden er alleen maar bij kunnen winnen, als zij het pu bliek wat meer tegemoet zou ko men. Een enkele keer bijvoor beeld leidt ze in het Frans een lied kort in. Dat zou gewoon veel va ker moeten gebeuren. Op die ma nier krijgen we meer zicht op de inhoud en achtergronden van haar werk. Het zou het geheel minder afstandelijk maken. Nu moeten we ons als het ware be perken tot het genieten van de buitenkant van het repertoire. Dat neemt overigens niet weg dat de reacties in de zaal gisteravond wederom enthousiast waren. De schouwburg was zeer redelijk be zet, hoewel er in de prognoses op iets meer belangstelling was gere kend. Dat er niet meer mensen -. nieuwsgierig geworden door haar veelgeprezen optreden van vorig jaar - naar het theater waren geko men, zal zonder meer samenhan gen met de weersomstandighe den die nu eenmaal voor een chansonweek nadelig zijn. Gezien de reacties moesten er toegiften komen, zoals te doen ge- Maria del Mar Bonet: wars van glitter en glamour. bruikelijk. Maria del Mar Bonet neemt op bijzondere wijze af scheid. Voor de laatste toegift loopt zij naar voren op het toneel en zingt zonder begeleiding (en zonder microfoon) haar lied, waarna ze langzaam zingend in de coulissen verdwijnt. Indrukwek kend. WIJNAND ZEILSTRA In Berlijn heeft hij al contacten gelegd met verschillende galeriën en ook in Rotterdam en Den Haag. Maar om in Berlijn te komen zal de schilder eerst terug moeten gaan naar Polen om een visum aan te vra gen. Er gaat vaak enige tijd over heen voor je in Polen een visum krijgt toegewezen.De schilder hoopt dan ook van harte dat het in de toekomst makkelijk wordt voor de Poolse bevolking om te reizen. "Het is namelijk een manier om je zelf te ontwikkelen en te begrijpen, en andere volkeren te leren kennen. Een fundamenteel recht". Nieuw museum in Tilburg TILBURG (GPD) - Medio 1990 zal in Tilburg een nieuw museum wor den geopend. De onlangs opgerich te Mr J.H. de Pont Stichting wil in een wolspinnerij een groot centrum voor beeldende kunst beginnen. Di recteur wordt Hendrik Driessen, voorheen waarnemend directeur van het Van Abbemuseum in Eind hoven en daarvoor werkzaam bij het Stedelijk Museum in Amster dam. Al dit najaar wil de stichting be ginnen met de renovatie van het fa briekscomplex nabij het centrum van de stad. De voormalige wol spinnerij Thomas de Beer waar men de zinnen op heeft gezet is ruim an derhalve hectare groot. Het vier kante hoofdgebouw beslaat ruim zesduizend vierkante meter -gelijk vloers- en heeft volgens de stichting een optimale natuurlijke verlich ting door ramen die over de totale lengte in het dak zijn aangebracht. De stichting wil het gebouw ge bruiken voor de opstelling van een nog te vormen verzameling heden daagse kunst en het onderbrengen van tijdelijke tentoonstellingen. Ook wordt er gedacht aan de inrich ting van enkele ateliers en apparte menten waarvan kunstenaars uit binnen- en buitenland op uitnod- ging voor een bepaalde tijd gebruik kunnen maken. In het algemeen stelt de stichting zich ten doel met een legaat van de naamgever, de in 1987 in Tilburg overleden jurist en kunstverzamelaar De Pont, een bij drage te leveren aan activiteiten op het gebied van de beeldende kunst in Nederland en Belgie. ACCORDEON De wereldbe roemde Mexicaanse accordeonist Flaco Jimenez speelt op het Oerol- festival op Terschelling. De 58-jari- ge muzikant geeft op zaterdag 17 ju ni 's middags om vijf uur met zijn begeleidingsband een openlucht- concert in het dorp Formerum. Ji menez is vooral beroemd geworden door zijn samenwerking met de Amerikaanse gitarist Ry Cooder. De Mexicaan komt speciaal voor Oerol een dag naar Nederland. Het achtste Oerolfestival is dit jaar van 10 tot en met 18 juni. "Wat knaagt?' door Het Nationale Toneel. Regie: Albert Lubbers. Decor en kostuums: Rien Bekkers. Met: Jacqueline Blom, Mane Louise Stheins en Leopold Witte. Gezien in het LAK Theater op 24 mei. Herhaling: 25 LEIDEN De aankondiging dat 'Wat knaagt?' gaat over kinderen op weg naar de volwassenheid en dat de produktie ontstond op ba sis van de creativiteit van de me dewerkenden, schept onvermij delijk een bepaald verwachtings patroon. Het verrassende van de uiteindelijke voorstelling is, dat daaraan op vrijwel geen enkele manier wordt beantwoord. De teksten zijn niet altijd even sterk en soms is er sprake van herhalin gen, maar geen moment ontstaat de indruk van los zand en ook het effect omwille van het effect werd met zorg vermeden. Van groot belang daarbij is on getwijfeld dat onder regie van Al- bert Lubbers een scherp geprofi leerde en vitale speelstijl is ont wikkeld, die al evenmin werkt meteen voor de hand liggend ef fectbejag. Als de drie spelers in het gedeelte vóór de pauze in de kinderwereld vertoeven, wordt dat strak en sober aangegeven in hun kleding, hun motoriek en be paalde handelingen, maar van een quasi-komisch, kinderlijk ge dragspatroon is geen sprake. In tegendeel! De drie acteurs spre ken en bewegen met de allures van gerijpte volwassenen en teke nen daardoor des te scherper het puberale van kinderen die vol wassenen nabootsen, maar an derzijds ook van volwassenen die hun puberteit nooit ontgroeid zijn. Dat geldt dan vooral voor Marie Louise Stheins en Leopold Witte, de eerste uitmuntend in een constant spel van bewegin gen, de tweede van een ontwape nende slungeligheid, en beiden met een trefzekere tekstbehande ling. Na de pauze, als de figuren zijn uitgegroeid tot onrijpe dertigers, blijken de door het kind verwach te zekerheden en antwoorden nog steeds een moeras vol onzekerhe den. Volwassen zijn is ook niet al les, maar die conclusie ligt zo voor de hand, dat Lubbers en de zijnen dit gedeelte wijselijk be knopt hebben gehouden. Zij voorkwamen daarmee dat 'Wat knaagt?' na het wervelende eerste deel als een nachtkaars zou uit gaan, en dat zou jammer zijn. Niet alleen spel en teksten, maar de hele voorstelling getuigde name lijk van een weldadige hang naar perfectie. Dat bleek uit de tot in de puntjes verzorgde geluids band, uit de grote aandacht voor de gezongen en gedanste frag menten, maar vooral uit het schit terend toneelbeeld van Rien Bek kers, een soort uit zijn voegen ge groeid poppenhuis met daarin de egaal geschminkte personages in prachtig harmoniërende aankle ding. PAUL KORENHOF DEN HAAG (ANP) - De Haagse cul tuur-wethouder J. Verduyn Lunel wil dat er in zijn stad een nieuwe groep komt die zich bezighoudt met theater voor de jeugd. Dat heeft hij gisteren aan de raadscommissie voor de cultuur laten weten. Met het Haagse jeugdtheater gaat het op het ogenblik niet zo best. Den Haag heeft een speciale com missie voor het jeugdtheater. Deze heeft ook al geconstateerd dat de ontwikkelingen op het gebied van het theater voor de jeugd in Den Haag stagneren, maar is vooralsnog tegen het oprichten van een nieuw gezelschap in de Hofstad. De com missie vindt dat er in Den Haag ge woon te weinig kwaliteit is om een nieuw gezelschap mee op te richten. De commissie voelt meer voor het in het leven roepen van een\jeugd- theatercentrum dat incidenteel met produkties komt. Er moet ook een intendant komen die nieuwe ont wikkelingen stimuleert. Pas als de zaak weer een beetje op gang is ge komen, mag er pas aan een nieuw gezelschap worden gedacht. Verduyn Lunel vindt echter dat een nieuw jeugdtheater-gezelschap de meeste garantie biedt voor de ar tistieke continuïteit. Hij liet in het midden of er voor een dergelijke groep alleen uit het Haagse reser voir van regisseurs, spelers en ande ren zou moeten worden geput. Hij wil dat er zo snel mogelijk een "for mateur" wordt benoemd om een nieuw gezelschap bij elkaar te zoe ken. Prins Bernhard Fonds stelt museumprijs in AMSTERDAM Het bestuur van het Prins Bernhard Fonds heeft be sloten jaarlijks een museumprijs uit te reiken aan een museum in Neder land. In 1990, het jaar waarin het fonds het vijftig-jarig jubileum viert, wordt de prijs voor het eerst toegekend. Aan de prijs is een be drag verbonden van honderddui zend gulden. De Prins Bernhard Fonds Muse umprijs wordt toegekend voor nieuwe, vernieuwende of opvallen de activiteiten, die in hoofdzaak pu blieksgericht zijn en een voorbeeld werking hebben voor andere mu-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1989 | | pagina 25