'Mijn ballades dragen Ruslands verleden mee' Russische dichters op Poetry International Stationair gekanker Jules Croiset weer op toneel Jeanne Bichevskaya vanavond in Leidse Schouwburg PAGINA 22 DINSDAG 23 MEI 1989 AMSTERDAM (ANP) - De acteur Jules Croiset geeft op 4 juni in thea ter Angelina in de hoofdstad een middagvoorstelling van zijn pro gramma "....dat wat de wereld is". Na zijn in scène gezette ontvoering in december 1987 is het de eerste keer dat de acteur weer optreedt in Amsterdam. Als de voorstelling in Angelina een succes is, zullen daar meer optredens volgen. Croiset maakte gisteren bekend dat een uitgever is gevonden voor zijn boek 'Met stomheid geslagen'. Daarin geeft hij een verslag van zijn ervaringen tijdens en na de 'ontvoe ring'. Het zal in het najaar van 1989 verschijnen bij uitgeverij Toth. Het is nog niet bekend wanneer de acteur zich voor de rechter moet verantwoorden over zijn in scène gezette ontvoering. Daar zal binnen enkele weken een besluit over val len, aldus de Amsterdamse officier van justitie De Wit. De 'ontvoering' speelde zich af in België. Croiset wilde zo de aandacht vestigen op het in zijn visie weer op levende anti-semitisme. De discus sie daarover laaide op toen in Rot terdam een opvoering werd voorbe reid van het stuk 'Het vuil, de stad en de dood' van Fassbinder. Kunstmanagement- discussie in Leiden LEIDEN Heeft de verhouding tussen artistiek beleid en manage ment in de leiding van culturele in stellingen consequenties voor kunsthistorici? Deze vraag komt aan de orde in een forumdiscussie die morgen onder de titel 'Kunst management: trend of noodzaak?' in het academiegebouw van de Rijksuniversiteit Leiden wordt ge houden. Het forum staat onder lei ding van dr. T.A.P. van Leeuwen en is georganiseerd ter introductie van het keuzevakprogramma kunst management dat in september bij de Leidse vakgroep kunstgeschie denis van start gaat De discussie begint om 14.15 en duurt tot 17.00 uur. Vooruitlopend op deze discussie houdt de Leidse Kunsthistorische Vereniging een lezing met als the ma 'Kunst en onderneming'. Deze wordt gehouden door Dhr. P. War- tenbergh, adviseur van de Peter Stuyvesant Stichting. Hij zal actue le aspecten van het kunstmanage ment behandelen. De lezing begint om 20.30 uur aan het Stationsplein 12 zaal 2. De toegang is gratis. Derde Theater Festival op komst ROTTERDAM (GPD) - Toneel groep Amsterdam is uitgenodigd met maar liefst drie voorstellingen deel te nemen aan het derde Theater Festival. Een bijzondere eer, want het Theater Festival - van 25 augus tus tot en met 9 september in de Rotterdamse Schouwburg - is het beste op theatergebied in Neder land en Vlaanderen. Een negen koppige jury selecteerde in totaal tien voorstellingen. Die tien pro- dukties dingen mee naar de Dom- mèlsch Theaterprijs: een bedrag van 30.000 gulden. 'Minetti' van Thomas Bernhard door Thea tergroep 'Den Haag'. Met Jan van Dijck en anderen. Regie: Arda Brokmann. Gezien op 20 mei in de 's-Gravenhaagsche Manége (hoek Kazernestraat, vlak achter Hotel des Indes). Aldaar nog 24,25,26,27 en 31 mei en 1,2 en 3 juni te zien. DEN HAAG - De lijst van spe lers vermeldt in totaal veertien namen. Toch is dit stuk van Tho mas Bernhard in wezen één lange monoloog van de titelfiguur Minetti. Die naam slaat op de be roemde Duitse acteur Bernhard Minetti, voor wie Thomas Bern hard dit stuk speciaal heeft ge schreven. Het toneelstuk vertelt verder niet over de acteur Minetti als persoon, maar gaat wel over een 'Schauspielkünstler', een to neelkunstenaar die op oudejaars avond in een hotel in Oostende zit te wachten op de theaterdirecteur van Flensburg. Het is als het ware zijn manier van Wachten op Go- dot, want wie er ook komt, de schouwburgdirecteur in elk geval niet. Al dat wachten neemt als to neelstuk ongeveer anderhalf uur in beslag. Die gebruikt het perso nage Minetti om in een onafge broken woordenstroom met ein deloze herhalingsstructuren te rug te blikken op zijn eenzaam bestaan als kunstenaar. Woorden, woorden en nog eens woorden het gepraat van Minetti is als het stationair draaien van de motor van een auto: veel lawaai, maar je komt geen meter verder. Als toe schouwer moetje dat allemaal on dergaan. Dat lijkt misschien al snel te gaan vervelen; op de een of andere manier blijft die monoto ne tirade echter de aandacht trek ken. Minetti vertelt wel meer dan twintig keer dat hij een afspraak heeft met de schouwburgdirec teur vanwege het Verzoek om nog éénmaal ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan van de schouw burg van Flensburg de 'Lear' van Shakespeare te spelen. Het gehe le klassieke repertoire (behalve de 'Lear' natuurlijk) had Minetti afgezworen. Dat heeft hem dertig jaar geleden een soort verbanning naar het onbetekenende Dinkels- bühl opgeleverd. Nu denkt hij de (Max Speijer) kans te krijgen om 'Lear' te spe len, na dertig jaar lang elke. dag voor zichzelf'Lear' gerepeteerd te hebben met het speciaal voor hem door James Ensor gemaakt Lear-masker. Zoals wel vaker in zijn werk het geval is, kan Thomas Bernhard in dit stuk zijn haat/liefde-verhou ding met de theaterwereld en de 'dramatische kunst' naar harte lust botvieren. Ondertussen le vert hij daarmee wel een veelei sende monoloog af, waarin een acteur kan schitteren. Gezien de moeilijkheidsgraad van deze mo noloog heeft Jan van Dijck van de theatergroep 'Den Haag' (een sa menwerkingsverband van pro fessionele acteurs en professio neel ingestelde amateurs) onte genzeggelijk een knappe presta tie geleverd. Met grote zorgvul digheid en somstijds gepassio neerde overgave wijdt hij zich aan de tekst. Van Dijck speelt de oude Minetti met het theatrale gebaar dat daarbij past: een kunstenaar die voor zichzelf een verklaring en rechtvaardiging zoekt voor dertig jaar afwezigheid op het to neel. De overige dertien acteurs zet Thomas Bernhard als couleur lo cale in. Ze vormen het hotelperso neel en de zonderlinge hotelgas ten. Regisseurs Arda Brokmann volgt de schrijver hierin over het algemeen op de voet. Zij houdt zich vrij nauwgezet aan Bern- hards regieaanwijzingen. In de historische 's-Gravenhaagsche Manége (inmiddels de vaste speelplek voor theatergroep 'Den Haag' geworden, dus geen speci fieke locatie voor dit stuk van Thomas Bernhard) is een hotel lounge opgebouwd, die op prach tige wijze een onwerkelijke, nachtmerrie-achtige sfeer ademt. Ook dat is theater: binnen is het oudejaarsavond met sneeuw en storm, buiten is het 'hoogzomer'. WIJNAND ZEILSTRA ROTTERDAM (GPD) - Najaren zijn de burelen van Poetry In ternational weer in de Doelen ondergebracht. Telkens wan neer de Rotterdamse Kunst stichting verhuisde - en dat ge beurde nogal eens -, verhuisde Poetry mee. Martin Mooij raak te eraan gewend zijn jaarlijkse dichtersfestival te organiseren te midden van juist ingepakte of net uitgepakte dozen. Nu Poetry zich als zelfstandi ge stichting heeft losgeweekt van de Kunststichting vestigde de festivalorganisatie zich op nieuw in de Doelen. Onlogisch is dat niet aangezien daar im mers Poetry International wordt gehouden. door Frank van Dijl Toch vormen de Doelen dit jaar niet de enige Poetry-locatie want in het twintigste jaar van zijn bestaan gaat Poetry voor het eerst op reis. Poetry on the road doet zodoende ook En schede en Assen aan. Dat betekent dat Poetry drie openingen kent: eerst op 16 juni in Enschede, dan op 17 juni met een feest in de Doelen, waarbij de vrijwel nooit gebruikte binnenplaats dienst doet als ca féterras, en tenslotte op 19 juni met de officiële opening, ook in de Doe len. Na de slotavond, 24 juni, gaat Poetry weer on the road: op 25 en 26 juni vinden er nog manifestaties plaats in Enschede en Assen. De hoofdmoot van het program- Joseph Brodsky. Hij is een van de Russische dichters op Poetry Inter national (foto AP) ma wordt dit jaar gevormd door de Russen, althans: dichters die in het Russisch schrijven. Onder hen be vinden zich ook de Amerikaanse staatsburger Joseph Brodsky en de na de revolutie van 1917 naar China uitgeweken en tenslotte in Brazilië terechtgekomen Valeri Perelesjin. "Net als elk jaar besteden we aan dacht aan een taalgebied," vertelt Martin Mooij tussen een paar tele foontjes door, "en omdat we voel den dat er in de Sovjetunie iets aan het veranderen is, hebben we geko zen voor het Russisch. We dachten: als dat maar lukt, maar we hebben in alle opzichten onze zin gekregen. We hadden al de toezegging van Brodsky, die in New York woont, en we waren benieuwd hoe die in Moskou zou vallen. Ik ben, als toe rist, in Moskou geweest, bij de dich ters zelf, niet bij de schrijversbond. Er komen inderdaad zeer interes sante Russen naar Rotterdam". Dat de nadruk ligt op de Russi sche taal en niet op de Russische na tionaliteit is een politieke overwe ging "Nou, vorig jaar hadden we het Hebreeuws gekozen en we hebben toen ook niet over Israël gesproken. Het gaat ook over de taal. Neem bij voorbeeld Brodsky: een Ameri kaans staatsburger. Hij schrijft zijn essays in het Engels, maar zijn poë zie in het Russisch. Neem Perelesj in: hij spreekt Chinees, Engels, Por tugees, maar zijn gedichten schrijft hij in het Russisch. Dat is wat hen verbindt met de andere Russen die naar Poetry komen, de taal. Je mag die mensen niet aan een politiek systeem vastpinnen". Hadden de dichters uit de Sovjet- Unie toestemming gekregen om naar Rotterdam te komen als het niet zo nadrukkelijk om de taal was gegaan? "Dat weet ik niet. Maar er veran dert daar veel, ook in de instituties. We hadden gehoord dat er proble men zouden kunnen rijzen omdat niet alle uitgenodigde dichters lid zijn van de bond. Ook de functie van de schrijversbond verandert". Kunnen dichters hun werk nu vrij publiceren in de Sovjet-Unie? "Ja, maar er zijn nu andere beper kingen. Alles is schaars, er is weinig papier, er zijn geen persen, de men sen hebben geen tekstverwerkers en dat soort dingen beginnen zich nu te wreken. Mensen die nooit heb ben mogen publiceren: hoe willen die dat nu realiseren? Papier is ver schrikkelijk belangrijk en dat is er niet. Je kunt in zo'n korte tijd ook niet veel verwachten, het is allemaal nog heel verwarrend". "Het is niet zo dat het oude gelijk verdwenen is, maar het is op zijn minst boeiend geworden. De grijs heid op bepaalde plekken wordt doorbroken, maar de winkels zijn niet voller en in een taxi reis je nog het makkelijkst met sigaretten: Marlboro is een valuta". Kan Poetry een bijdrage leveren aan het verlichten van de noden der dichters daar? "Wat wij kunnen doen is de dich ters hier aan een buitenlands pu bliek en aan hun collega's voorstel len. De ervaring leert dat ze dan ook elders wel terechtkomen. Hier kun nen ze gesprekken voeren. Veel van wat voor ons vertrouwd is, is voor hen nieuw. Er is een periode van grote stilstand geweest". De Russische dichters die deelne men aan Poetry International zijn, naast de al genoemde Brodsky en Perelesjin: Guennadi Aügui, Bella Achmadulina, Yuli Kim, Alexander Kusjner, Alexei Parsjikov, Yevgeni Rejn en Tatyana Sjerbina. Nisamet- din Achmetov, die in 1984 het Poe try Eregeld ontving, komt naar Poe try als waarnemer. Uit Turkije komt een andere dich ter die (m 1987) het Eregeld ontving: Nevzat elik. Het Poetry Eregeld wordt jaarlijks uitgereikt aan een dichter die omwille van zijn poëzie wordt vervolgd. Op de lijst van deelnemers, die nog dagelijks wordt aangepast, prij ken voorlopig de namen van: Ange la Ball (VS), Alain Bosquet (Frank rijk), Rita Dove (VS), Duo Duo (Chi na), Lars Gustafsson (Zweden), Dan Maraya (Nigeria), Les Murray (Australië), Octavio Paz (Mexico), Oliver Reynolds (Engeland), Ah mad Shamlu (Iran), Derek Walcott (Trinidad) en Natan Zach (Israël). De Nederlandstalige poëzie wordt vertegenwoordigd door J. Bernlef, Remco Campert, Elma van Haren, Tomas Lieske, Lucebert, Leonard Nolens en Miriam Van hee. Prijs voor poppenspeler Neville Tranter AMSTERDAM (ANP) - Poppenspeler Neville Tranter en zijn Stuffed Pup pet Theatre uit Amsterdam heeft op het tweejaarlijks Internationaal Festi val voor Figurentheater in de Duitse plaats Erlangen de eerste prijs gekre gen. Hij kreeg de onderscheiding voor zijn baanbrekend werk zaterdag na afloop van het dubbelprogramma in het Markgrafentheater in Erlangen. Dit heeft het Stuffed Puppet Theatre gisteren meegedeeld. De prijs is dit jaar ingesteld ter gelegenheid van het tiepjarig bestaan van het festival in Erlangen, Nürnberg en Fürth. Het Spaanse lied staat morgen avond centraal. Allereerst hebben we daar een oude bekende: Maria del Mar Bonet. Haar optreden vo rig jaar moet zo goed zijn beval len, dat zij nu voor de tweede keer komt. Maar we zijn nog niet klaar met het programma van morgen avond. Ook uit Catalonië komt Lluis Llach, een man die in Bar celona volle zalen trekt. Het is, met Bichevskaya, een van de ver rassingen van dit festival. Nog een verrassing, maar dan niet zozeer wat de persoon betreft is het programma waarmee Paul van Vliet op donderdagavond op de planken staat. Van Vliet is nu vijfentwintig jaar bezig met ca baret en uit die periode zingt hij een hele trits liedjes, waarbij on getwijfeld toppers zullen zitten als Den Haag met je lege palei zen' en 'Meisjes van dertien'. Het is interessant om eens te zien hoe hem zo'n volledig liedjesprogram ma af gaat. Zou hij de spanning erin kunnen houden zonder zijn sketches? Tina Selini. (foto pr) Even weinig introductie als Paul van Vliet behoeft dichter- zanger-musicus Leo Ferré. Hij is op vrijdagavond in de Leidse Schouwburg. De week wordt afge sloten met alweer een oudse be kende: Mercedes Sosa uit Argenti nië. Zij zingt voor de derde keer in de Internationale Chansonweék. Nationale Toneel 'Wat knaagt?', zo heet het stuk dat is gebaseerd op Fritzi Harmsen ten Beeks gedicht 'Twee raadsel- rijmen die samen een antwoord geven dat bij nader inzien is zoek geraakt'. Regisseur Albert Lub bers maakte er samen met Marie- Louise Stheins, Jacqueline Blom, Hans Dagelet en Leopold de Wit te een toneelstuk van. Morgen avond en donderderdagavond in het LAK-theater. Imperium In het Micro-theater Imnperium kunt u deze week terecht voor een Nederlandse klassieker. Want zo kun je 'The Family', het stuk van Lodewijk de Boer, toch Paul van Vliet. (toto po wel noemen. Donderdag-, vrij dag- en zaterdagavond is het te zien in micro-theater Imperium aan de Oude Vest. LEIDEN - Jeanne Bichevskaya. Van beroep: chansonnière. Standplaats: Moskou. Westerlingen mag haar naam nu nog vreemd in de oren klinken, daar komt zeer binnenkort ver andering in. Ter gelegenheid van de vierde Internationale Chansonweek treedt de Russische zangeres vanavond op in de Leidse Schouwburg. Met haar stem, die als een tocht vlaag door je hart heen gaat, zal zij ongetwijfeld een breed publiek voor zich weten te winnen. Dat lukte haar in Parijs, Praag, Brussel, Berlijn. Het zal haar ook lukken in Leiden. 'De Russen komen!' Kent u die uitdrukking nog uit de tijd van de koude oorlog? Ik wel. En nooit geweten dat dat zo mooi kon zijn. Bichevskaya zingt, zoals zij het zelf typeert, oude Russische ballades. Haar liedjes gaan over onbeant woorde liefde, over de natuur en de oorlog. En over het bittere lot van veel vrouwen in Rusland, vrouwen die hun zonen hebben verloren op de slagvelden. Haar liederen, haar teksten - ze lijken de dramatische muziek onder de film die 'Rusland' heet. Bichevskaya verzamelt deze volksliederen of ballades zelf. Zij doet dat al vanaf haar achttiende jaar. En dat met een gedrevenheid die je niet vermoedt in haar vriende lijke persoonlijkheid. In Hotel Nieuw Minerva in Leiden, waar zij na een 37-urige treinreis uit Moskou is gearriveerd, zegt ze daarover: "Ik vind het zeer belangrijk dat de jeugd op de hoogte blijft van de ei gen cultuur. Dat volksgevoel, die blik waarmee de eenvoudige men sen tegen het leven aankeken, die moet over de generaties heen wor den getild. Over de grenzen ook', want muziek kent geen grenzen. Op het ogenblik heb je veel van die hardrock-groepen in Rusland, heavy metal en zo, maar ik geloof dat dat een soort dope is. Het ge voel, de warme gevoelens, mogen niet verloren gaan. Daarin schuilt een stuk van de Russische identi teit. Veel concurrenten in mijn gen re heb ik niet. En dat is goed". "Nur allein", voegt ze daar enigszins tri omfantelijk aan toe. Kremlin De zangeres woont in het hartje van Moskou. Als ze uit het raam kijkt, kan ze bij wijze van spreken Gor- batsjov 's morgens zijn eitje zien pellen. Ze woont vlakbij het Rode Plein. In die, met geschiedenis gela den, buurt is ze opgegroeid. In de pers is zij wel de 'Russische Joan Baez' genoemd, maar deze vergelijking gaat volgens Bichevs kaya niet helemaal op. Ze houdt er trouwens toch niet zo van met ande- door Cees van Hoore ren te worden vergeleken. Ze hecht grote waarde aan originaliteit, aan karakter. Haar eigenzinnige inter pretatie van de oude Russische bal lades zijn daar een bewijs van. Ze winnen aan kleur en diepte als Bichevskaya ze zingt. Een zangeres voor wie ze grote bewondering heeft, is Edith Piaf. Net als Piaf zingt Bichevskaya liederen over het wel en wee van gewone mensen. Maar haar levensgevoel mag dan lij ken op dat van de Franse chanson nière, voor de rest houdt de ver wantschap op. En zo wil Bichevs kaya dat ook. "Een godin ga je niet imiteren, die aanbid je alleen maar". Bichevskaya werkt graag iri het buitenland, al vindt zij het reizen van hotel naar hotel afmattend. Ze is, zoals gezegd, geweest in Parijs, Brussel, Praag, Berlijn en natuur lijk treedt zij veel op in Moskou. In Holland is ze nu voor de eerste keer. Voor wie geen Russisch kent, zijn de teksten van Bichevskaya sombe re toverformules. Toch denkt de zangeres er niet aan ze te laten ver talen en ze in een andere taal te gaan zingen. "Iedereen moet zingen in zijn eigen taal. Dan pas kan hij zin gen met heel zijn hart, kan hij alle nuances in de teksten leggen. Ik wil niet klinken als een vreemde van mijzelf'. Wat vooral opvalt in het Russisch is de dikke 1 in het vocabulaire en de tragische onderstroom die zich on der het gezongen woord een weg zoekt, zelfs in de vrolijke liedjes. Een recensent van een Yoegoslavi- scfie krant kenschetste de stem van Bichevskaya eens als een 'menge ling van passie en tederheid' en daarmee typeerde hij haar vocale kwaliteiten goed. Hoe kijkt Bichevskaya tegen haar buitenlandse optredens aan? "Na tuurlijk vind ik het heel leuk om ook in het westen bekendheid te krijgen. Je wilt zoveel mogelijk mensen bereiken, dat is iets waar el ke artiest naar streeft. Bovendien is het nu langzamerhand ook moge lijk om rijk te worden in dit vak, hoewel, 'rijk' is misschien het woord niet. Maar je kunt nu in ieder geval een goede boterham verdie- Moeder Jeanne Bichevska studeerde in het begin van haar loopbaan aan de school voor circus en variété in Moskou. In die tijd begon ze al met het verzamelen van werk- en rituele liederen van het platteland, schert sende liedjes en klaagliederen, lied jes over de stad en romantische bal lades over liefde en dood. 'Waar denk je aan soldaat', 'Zwarte Raaf en 'Vriendinnen, elkaar dierbaar als zusters' zijn een paar van de chan sons waarmee zij tot in de verste uit hoeken van het Oostblok bekend is geworden. Ze vindt dat elk lied 'ge koesterd en overwogen moet wor den'. 'De pijnen om het te repeteren zijn bijna net als die bij een geboor te'. Als ik haar vraag welke van haar liedjes ze nu het liefste zingt, kijkt ze me verwonderd aan. "Dat kan ik niet zeggen. Je vraagt een moeder toch ook niet welk kind ze het lief ste vindt". Na wat loftuitingen over Bras- sens, Jacques Brei en andere legen darische zangers, lijkt de vraag naar de kwaliteit van begrippen als pe restrojka en glasnost haast onver mijdelijk. Maar we houden hem achter de haag van onze tanden en vragen: 'Houdt Gorbatsjov van mu ziek?' Bichevskaya glimlacht. "Dat weet ik eigenlijk niet zo goed. Maar mevrouw Gorbatsjov in ieder geval wel. Ik heb een keer voor haar mo- gelukkig met haar eigen bestaan? Zij is toch wel een voorbeeld van een vrouw die een totaal onafhanke lijk leven leidt. "Nee", zegt ze, met een gebaar alsof ze zich daarvoor wil verontschuldigen, "ik ben niet echt gelukkig. Maar ach, het leven van veel vrouwen is bitter. Af en toe hunker ik er naar om thuis te zitten, met een gezin en zo. Maar ik heb hier nu eenmaal voor gekozen. Ik kan niet anders, hier kom je niet meer van los. In mijn ballades draag ik het verleden van Rusland mee. Dat kan ik toch niet zomaar alleen laten". Chansonweek We beleven dit keer de Vierde In ternationale Chansonweek in Lei den. Tal van interessante zangers en zangeressen zullen in deze week optreden in de Leidse Schouwburg. Vanavond is het de beurt aan Jeanne Bichevskaya, over wie u in onderstaand ver haal het een en ander kunt lezen. Maar niet alleen zij is vanavond in het theater aan de Oude Vest, ook Delia Bosiers, de Vlaamse chansonnière die in 1987 tijdens de Chansonweek de sensatie van Delia Bosiers. (foto pr) de avond was in het drieluik met Martine Bijl en Jasperina de Jong. En niet te vergeten: de Griekse Tina Selini. "Welk lied ik het liefste zing? Dat kan ik toch niet zeggen. Je vraagt een moe der toch ook niet welk kind zij het liefste vindt". (foto Henk Bouwma) gen optreden en ze was daarover nogal enthousiast. Ze zong zelfs Het leven als artieste gaat de zan geres niet altijd even gemakkelijk af. Ze vindt eigenlijk dat een vrouw thuis moet blijven, moet zorgen voor man en kinderen, liefde moet verspreiden. Een niet erg geëmanci peerd standpunt. En dat terwijl in de Sovjetunie vrouwen al sinds jaar en dag werken, 's avonds na het werk in de staalfabriek het ijzervijl sel uit hun permanent slaan, met smeerolie aan hun handen hun kin deren omhelzen. Maar is ze dan wel

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1989 | | pagina 22