Sterft uw zoon, dan is hij
martelaar van het volk'
5 a rm
Wonderlijke reünie van
1250 reageerbuisbaby's
Reportage
Basel9 zegt niets over Roemenië9 wel over Zuidafrika
Steeds meer Chinezen geven lucht aan frustraties
cnmt
PAGINA 2
MAANDAG 22 MEI 1989
Het slotdocument van de Eu
ropese kerkenconferentie in
Basel dringt aan op een spoedi
ge oplossing van het conflict in
het Midden-Oosten en vraagt
om sancties tegen het apart
heidssysteem in Zuidafrika.
Maar er worden geen uitspra
ken gedaan over de schending
van de mensenrechten in Roe
menië en het conflict in Noord-
Ierland.
Het document werd zaterdag
met grote meerderheid aanvaard.
Aan de stemming ging een mi
nuut van stil gebed vooraf. Erna
werd spontaan het lied 'Dona no
bis pacem' (Geef ons vrede) aan
geheven.
De conferentie was de Europe
se bijeenkomst ter voorbereiding
van de wereldbijeenkomst van
het conciliair proces voor gerech
tigheid, vrede en behoud van de
schepping. Voor het eerst in de
geschiedenis werkten rooms-ka-
tholieken, orthodoxen, anglica
nen en protestanten in een confe
rentie samen. Het slotdocument
geeft de opvattingen van de afge-
vaardigen weer en bindt de deel
nemende kerken niet.
De Hongaarse lutherse bis
schop Bela Harmati hield een
pleidooi voor een veroordeling
van dè schendingen van de rech
ten van de mens in Roemenië en
Albanië. De conferentie zou onge
loofwaardig zijn, als zij daarover
niets zou zeggen. Maar zijn voor
stel kon om procedurele redenen
niet worden behandeld. Er was in
de reglementen bepaald dat aan
de tekst niets kon worden toege
voegd.
De Duitse theoloog Konrad
Raiser, een van de opstellers van
het document, deelde mee dat uit
de werkgroepen die een concept
van het document hadden be
sproken, een veroordeling van
Roemenië was voorgesteld, maar
dat door de redactiecommisie na
een lange discussie was besloten
zich niet uit te laten over de situa
tie in welk Europees land ook.
Maar hij gaf toe dat deze houding
"inconsequent" was.
Het slotdocument pleit op
voorstel van een groot aantal Ne
derlandse afgevaardigden voor
concrete sancties tegen Zuidafri
ka, zoals het opzeggen van de
luchtvaartverdragen met dat land
en een verbod van de invoer van
Zuidafrikaanse kolen. Voorts
worden de schendingen van de
rechten van de mens, de milieu
vervuiling en de honger in de we
reld veroordeeld als een "schan
daal" en "misdaad".
De bewapening wordt niet met
deze scherpe termen veroor
deeld. Het slotdocument noemt
het dringend noodzakelijk "het
instituut oorlog" af te schaffen en
de afschrikking met massaver
nietigingswapens te overwinnen.
De Europese landen worden op
geroepen alles in het werk te stel
len om een einde te maken aan de
ontwikkeling, produktie en het
gebruik van nucleaire, biolo
gische en chemische wapens. Het
recht om militaire dienst te wei
geren wordt erkend en de kerken
krijgen de opdracht dienstweige
raars pastorale hulp te verlenen.
Viering verstoord
Voorts wordt gepleit voor een
nieuwe internationale economi
sche orde, waarin vooral aan
dacht wordt gegeven aan de ar
men, de onderdrukten en de
machtelozen. De afgevaardigden
dringen aan op de pntwikkeling
van energiebesparende technie
ken en maatregelen ter bescher
ming van de ozonlaag. Voorts
wordt gevraagd om wettelijke re
gelingen voor genetisch onder
zoek.
De afgevaardigden verwierpen
een voorstel van een Italiaanse
protestantse afgevaardigde om
de bescherming van het ongebo
ren leven uit de tekst te schrap
pen. Een pleidooi daarvoor zou
volgens haar vrouwen die een
abortus hebben ondergaan, cri
minaliseren en voorbijgaan aan
het recht van vrouwen zelf een
beslissing over een abortus te ne-
De slotviering, gisteren, verliep
niet geheel vlekkeloos. Jongeren
van een alternatief cultureel cen
trum in Basel, dat kort geleden
door de politie is ontruimd, ver
stoorden de samenkomst. Kort
voordat de in de oecumenische
beweging gezaghebbende West-
duitse fysicus en vredesonder-
zoeker prof. dr. Carl Friedrich
von Weiszacker zijn rede zou be
sluiten, werd hem door de de
monstranten het woord ontno-
De deelnemers aan de confe
rentie, die de afgelopen week
geen enkele keer door demon
straties is verstoord, zetten op
nieuw het lied 'Dona nobis pa
cem' (Geef ons vrede) in, maar na
enig geduw en getrek kon een
woordvoerder van de demon
stranten de deelnemers kort toe
spreken. Hij wees erop dat de vre
de van de afgelopen dagen in
Basel schijn is en binnenkort
door knuppels van de politie
wordt vervangen.
Vervolgens werd de groep de
monstranten door de politie met
zachte hand weggevoerd. Von
Weiszacker, die naar eigen zeggen
gemoedelijk in een hokje onder
het spreekgestoelte had zitten
wachten, beëindigde daarop zijn
toespraak. Hij wees erop dat Eu
ropeanen niet alleen gerechtig
heid moeten nastreven voor de ar
me meerderheid in de ontwikke
lingslanden, maar ook voor de ar
me minderheid in hun eigen land.
Volgens hem vereist sociale ge
rechtigheid in de wereld min
stens een juridisch verankerde in
ternationale rechtsorde.
Tijdens de viering werd een
boodschap voorgelezen van de
deelnemers aan de christenen in
Europa. Zij noemen armoede en
honger een schandaal waarin
christenen niet mogen berusten.
De deelnemers aan de conferen
tie zeggen toe dat zij de vruchten
van deze aarde met iedereen wil
len delen en dat zij elke stap zul
len steunen om de schuldenlast
van vele ontwikkelingslanden te
verminderen.
De deelnemers erkennen
voorts dat een veel eenvoudiger
levensstijl noodzakelijk is om de
onbezonnen verkwisting van de
natuurlijke hulpbronnen en ener
gie drastisch te verminderen. Zij
zijn er zich van bewust dat Chris
tus zelf lijdt als de waardigheid
van een mens wordt vertrapt.
Joods Wereldcongres
Het Joods Wereldcongres, dat
enkele jaren geleden door de Sov
jetunie nog openlijk werd veroor
deeld, heeft aangekondigd dat
zijn uitvoerend comité in oktober
voor het eerst in Moskou zal ver
gaderen.
Déze aankondiging is een nieu
we stap op weg naar betere be
trekkingen tussen de joodse ge
meenschap en de Sovjetunie.
Eerder dit jaar werd in de Sov
jetunie een joods cultureel cen
trum geopend en werd het verbod
om Hebreeuws te doceren opge
heven.
Twee jaar geleden vergaderde
het uitvoerend comité voor het
eerst in een communistisch land
(Hongarije). Het Joods Wereld
congres is een koepelorganisatie
van joodse gemeenschappen in
ongeveer zeventig landen.
Dienstweigeren. De vereni
ging Kerk en Vrede wil het
dienstweigeren inbrengen in het
conciliair proces. Een van de ver
plichtingen die kerken in dit ver
band kunnen aangaan, is het on
dersteunen van dienstweigeraars.
Dit heeft de algemene ledenver
gadering zaterdag te Amersfoort
besloten. Daar werd ook de werk
groep dienstweigeren ingesteld.
Deze wil bij kerken en christenen
begrip kweken voor de noodzaak
van dienstweigeren.
Concentratie. Tijdens een
symposium van theologen dat de
Stegon (stichting theologisch en
godsdienst-wetenschappelijk on
derzoek in Nederland) in Amster
dam had belegd, is het terugbren
gen van het aantal theologische
opleidingen van dertien naar ne
gen in grote lijnen onderschre
ven. Geen van de ruim 150 aanwe
zigen bestreed het geruchtma
kende voorstel van de onder
zoekscommissie Oberman om tot
concentratie te komen. Wel
kwam er kritiek op de weten
schapsopvattingen die aan het
rapport ten grondslag liggen.
PEKING De hongerstakers
op het Plein van de Hemelse
Vrede krijgen het te kwaad
door het warme weer. Bij een
temperatuur van 30 graden la
gen ze gisteren, temidden van
de lege flesjes en bijeenge-
veegd vuil, op de grond met
natte handdoeken op het ge
zicht. Het groepje is sterk uit
gedund. Van de 3000 honger
stakers zijn er velen met uit
puttingsverschijnselen in zie
kenhuizen opgenomen. Am
bulances moeten zich met
loeiende sirenes en blauwe
zwaailichten een weg banen
door demonstratieoptochten
van fietsers, motorfietsen en
massa-s mensen. Maar de stu
denten geven niet op. "We zijn
bereid ons leven te geven"
door
Bob Mantiri
Aan de voet van het Monument
voor de Helden van het Volk op het
Tienanmenplein vergaderden giste
ren de studentenleiders over de
strategie die voor de avond moest
worden gevolgd. Het was een ver
hitte discussie. Er werd met han
dopsteken gestemd. Wat is beslo
ten, blijft geheim. De plaats van de
vergadering is afgezet met een
touw. Studenten houden er de
wacht. Ze hebben een eigen orde
dienst ingesteld die het verkeer re
gelt en het plein moet vrijhouden
van geheime agenten. Iedereen die
in de buurt van de hongerstakers
wil komen, moet zich legitimeren.
Hoewel er voor buitenlandse
journalisten, krachtens de regels
van de noodtoestand, een verbod is
nieuws garen of te fotograferen, lo
pen er in de binnencirkel van het
plein waar de studentenleiders hun
hoofdkwartier hebben buitenland
se verslaggevers rond druk aante
keningen te maken en foto's te ma
ken. Een cameraman van de Ameri
kaanse NBC-televisie staat temid
den van de hongerstakers opnamen
te maken.
In de discussiegroepen van stu
dentenarbeiders en middenstan
ders langs en op de weg en ook op
kruispunten wordt de staat van be-
leg-maatregel van premier Li Peng
belachelijk gemaakt. "Geen woor
den maar daden", zeggen ze. Op een
van de muren in de buurt van het
militair hoofdkwartier kunnen de
burgers die de toespraak van Li
Peng vrijdagavond hebben gemist
lezen: 'Terwijl jullie sliepen, heeft
Li Peng de staat van beleg afgekon
digd en hebben duizenden burgers
het leger buiten de stad gehouden'.
Radio- en televisiestations, door
militairen bezet, zenden sinds zater
dag geen uitgebreid nieuws meer
uit over de demonstraties. Het be
perkt zich tot het herhalen van de
rede van premier Li Peng waarin hij
fel te keer gaat tegen wat hij noemt
een kleine groep mensen die de
hongerstakers als gijzelaars ge
bruikt om de regering onder druk te
zetten met het doel om "de door het
parlement gekozen volksregering
omver te werpen".
Draaiboek
Tijdens een rit door de stad in een
vrachtwagen vol studenten van de
Universiteit van Peking vraagt ik de
19-jarige Mong, studente in de as
tronomie, wat de plannen zijn voor
het geval het leger wordt ingezet. Ze
Studenten en soldaten wachten in China zwijgend op wat komen gaat. He t leger heeft tot nu toe geweigerd
hard in te grijpen. (foto epa>
zegt: "Met die mogelijkheid houden
we rekening. We hebben er zelfs een
draaiboek voor opgesteld. We pra
ten eerst met de soldaten. Als dat
niet helpt, dan zijn wij bereid om
ons leven te geven".
"Je moet niet vergeten dat aan de
hongerstaking 3000 studenten heb
ben meegedaan. Velen hebben op
het randje van de dood gestaan. Ze
hebben voor zichzelf al besloten om
hun leven te geven voor een recht
vaardige zaak. Ze zullen geen ogen
blik aarzelen om zich voor een tank
te werpen".
Vooralsnog gaan de studenten er
echter van uit dat de soldaten en of
ficieren achter hun eisen staan. Ze
baseren dat vertrouwen op vrijdag
avond, toen de militairen het plein
wilden ontruimen maar uiteindelijk
niet ingrepen. Mong: "We hebben
ze buiten de stad tegengehouden.
We hebben met ze gepraat. Ons doel
uitgelegd en het gevolg daarvan is
dat zij het bevel om de stad binnen
te trekken, hebben genegeerd".
Willen jullie een democratie
naar westers model? Hoe stellen jul
lie je dat voor?
Mong: "Ik weet niet precies wat
democratie is. We kennen alleen het
communistisch systeem. Maar wij
willen in ieder geval een politiek
systeem dat het voor ons mogelijk
maakt om corruptie uit te bannen.
De mensen gelijke kansen te geven
en voorkomt dat de macht in han
den is van een kleine groep mensen.
Zoals het nu is wordt het volk door
een elitair groepje uitgebuit".
Maar wat gebeurt er met de
Communistische Partij?
Mong: "Het is de Communisti
sche Partij die ons opzadelt met de
ze speciaal bevoorrechte groep. We
hebben eigenlijk al een beetje van
de democratie kunnen proeven. Het
is nog nooit eerder voorgekomen
dat wij op straat konden discussië
ren over politiek. Dat wij vrijuit
konden spreken over de corrupte
leiders. We weten nu wat het is om
daar vrij over te kunnen spreken. Ik
zou graag willen dat mijn broertje
van vijf straks in een wereld kan le
ven waar hij vrijuit over politiek
kan praten. Ik ben bereid om daar
voor mijn leven te geven".
Ziekenhuis
Het hart van het Tienanmenplein
lijkt intussen op een ziekenhuis aan
het front lijkt. Doktoren en ver
pleegsters in witte jassen houden de
bewegingsloze hongerstakers in de
gaten. Wanneer een student bez
wijkt, snelt het medisch personeel
op hem af en wordt hij voorzichtig
in de ambulance gedragen. Met loei
ende sirenes en zwaailichten wordt
de patiënt naar het dichtstbijzijnde
ziekenhuis afgevoerd.
Een moeder houdt de wacht bij
haar zoon die al vijf dagen niet heeft
gegeten. Haar smeekbeden om de
actie te beëindigen worden door de
jongen genegeerd. Wanhopig
klampt zij een dokter aan en vraagt
hem om haar te helpen. Maar de stu
dent schudt slechts nee met zijn
hoofd. "Als mijn kind door deze ac
tie dood gaat, is dat de schuld van
de regering", zegt ze snikkend. Een
andere vrouw zegt tegen haar: "Als
uw zoon overlijdt dan is hij een mar
telaar van het volk".
De meeste betogers geloven dat
zij een nieuw tijdperk binnengaan.
Een 35-jarige vrouwelijke kantoor
bediende zegt: "Dit is hét keerpunt
in onze geschiedenis. De democra
tie is in zicht". De vraag is evenwel
hoe lang de studenten het plein be
zet kunnen houden in het hart van
Peking en of de regering ze tenslot
te niet toch met geweld zal verwij
deren.
Gorbatsjov
Westerse diplomaten geloven dat
de Chinese autoriteiten de zaak niet
meer onder controle hebben kun
nen krijgen door het bezoek van de
Russische leider Gorbatsjov, die
door de studenten als de grote her
vormer wordt gezien. Met de aan
wezigheid van meer dan duizend
journalisten uit de hele wereld en
met Gorbatsjov in het land, die de
studenten als hun idool zien, moes
ten de Chinese leiders het doen
voorkomen alsof het een onbelang
rijke demonstratie betrof. Maar de
manifestatie groeide uit tot een
volksbeweging die niet is te stuiten.
Zakenlieden uit Hongkong ma
ken zich al zorgen over hun investe
ringen in China. Hun analyse is dat
de actie van de studenten komt op
een kritisch moment. De economie
maakt een ernstige crisis door. De
inflatie heeft het recordpercentage
bereikt van 30 procent. Bijna alle
belangrijke projecten zijn stilge
legd. Er heerst grote werkloosheid.
Ondernemingen moeten arbeiders
ontslaan omdat er geen werk is.
Daarbij komt nog dat er in de top
van de partij grote besluiteloosheid
heerst.
Frustraties
Door het uitblijven van een harde
ingreep door het leger durven
steeds meer mensen lucht te geven
aan hun frustraties. Een arbeider
zegt: "Ik verdien nauwelijks genoeg
om een kom rijst te betalen". Een
huisvrouw klaagt dat de groenten,
vlees en andere levensmiddelen
niet te betalen zijn. En een vrouw,
gevraagd waarom zij de straat is op
gegaan, klaagt dat het een schande
is dat de prijzen van kleurentelevi
sies en koelkasten zo hoog zijn.
Een 24-jarige verpleegster geeft
toe dat zij in het begin getwijfeld
heeft of zij de studentendemonstra
tie openlijk zou steunen of niet. "Ik
was bang dat wanneer ik openlijk
de acties zou goedkeuren ik mijn
baan kwijt zou raken. Pas toen ie
dereen zich achter de acties heeft
geschaard, durfde ik voor mijn me
ning uit te komen".
BOURN Louise Brown was in
1978 de eerste 'reageerbuis-baby'
ter wereld. Haar geboorte gold als
een wonder van de wetenschap.
Nu, elf jaar later, is zij een van
naar schatting 10.000 reageer
buis-kinderen; de eerste genera
tie die geboren is als gevolg van
reageerbuisbevruchting die werd
ontwikkeld werd door de Britse
doktoren Steptoe en Edwards.
door
Haye Thomas
Op een aantal televisieschermen
een tent heeft Louise Brown
het gisteren nog eens allemaal
kunnen terugzien. Haar sensatio
nele geboorte en alle opwinding
en kritiek ook in de wereldpers.
Kritiek op en bezorgdheid over
mens uit het reageerbuisje zijn
gebleven. Maar tegelijk ook het
intense geluk en de grote blijd
schap en voldoening bij kinderlo
ze echtparen, die dank zij deze
techniek toch nog gezinsuitbrei
ding hebben gekregen.
Daarom waren er in het spoor
'an Louise Brown zo'n 600 rea
geerbuis-kinderen teruggekeerd
ir de particuliere Bourn Hall
Clinic in het fraaie groene land
schap van Cambridgeshire, die
Patrick Steptoe en Robert G.
Edwards samen hebben opgezet.
De eerste is vorig jaar overleden,
maar het werk waarvan hij de gro
te pionier is geweest, wordt door
prof. Robert G. Edwards onver
droten voortgezet.
In augustus hoopt de kliniek de
mijlpaal van 2000 reageerbuis
kinderen te bereiken. En tegelijk
de bevestiging als niet alleen 's
werelds grootste maar ook meest
succesvolle centrum voor de be
handeling van menselijke on
vruchtbaarheid.
Big bussiness
Deze boodschap was natuurlijk
gekoppeld aan de feestelijke sa
menkomst van de voormalige re
ageerbuis-baby's en hun gelukki
ge ouders. Want de Bourn Hall
Clinic is natuurlijk big business,
die uit alle delen van de wereld
belangstelling trekt. Uit Amerika,
Afrika, het Verre Oosten en uiter
aard ook dichterbij: Europa. Op
het grote tuinfeest rond de kli
niek liep bijvoorbeeld het echt
paar Muller-Stöckl uit Wassenaar
intens gelukkig paraderen met
hun vierjarige blonde dochtertje
Helen.
De nu 43-jarige Anne Marie
Muller-Stöckl is vier maal in de
kliniek voor behandeling ge
weest. Bij de tweede poging was
er succes en werd Helen geboren.
Nadat zij voor verdere gezinsuit
breiding naar Bourn terugkeerde,
heeft mevrouw Muller-Stöckl na
de vierde poging opgegeven. "Je
moet het allemaal meegemaakt
hebben om te begrijpen wat het i:
om na jaren tevergeefs proberen
en eigenlijk al bijna de moed te
hebben opgegeven, toch nog je e
gen kind te krijgen. Dat is dan ii
derdaad een wonder; iets waar j,
eigenlijk al niet meer op had dur
ven rekenen".
Een mevrouw uit Glouces
tershire die eveneens jaren naar
een kind had uitgekeken, vertel
de dat ook zij haar hoop had ge
vestigd op de kliniek van dr. Pa
trick Steptoe. Om de aanzienlijke
kosten van de behandeling door
middel van de reageerbuisbe
vruchting, die vaak meerdere ma
len moet worden toegepast, te
kunnen betalen, heeft zij haar
huis moeten verkopen. "Mijn
man en ik hadden er niet de min
ste moeite mee. Een eigen kind
heeft voor ons altijd centraal ge
staan", sprak zij laconiek, terwijl
ze haar dochtertje met een gebaar
vol tederheid door het blonde
haar streek.
Voor de buitenstaander een
wat wonderlijk gebeuren; deze
reünie in de tuinen en het park
rondom het oude Jacobijnse
landhuis uit 1602, waarin de
Bourn Hall Clinic is gevestigd. Al
die vertederende 'snoepertjes', op
hun mooist uitgedost natuurlijk
voor de onvermijdelijke
groepsfoto, samen met hun glun
derende ouders. De draaimolens,
de poppenkast, de ranja, de koek
jes en dè thee. De sfeer had af en
toe iets onwezenlijks. De tentjes
met de koekjes en de slokjes, met
de televisietoestellen waarop tel
kens oude video-opnamen van de
overleden Patrick Steptoe, nu
eens pratend met patiënten, dan
weer achter de piano, werden ge
toond.
100.000 gulden
Louise Brown, de allereerste, en
haar zesjarige zusje Nathalie
plantten een notenboom en ont
hulden een maquette te zijner ere.
Onder luid applaus werden 1250
gele balonnen opgelaten. Eén
voor elk kind dat via de Bourn
Hall Clinic geboren is. In de
grootste tent speelde The Shoes-
hine Boys heel toepasselijk: 'Yes
Sir, that's my Baby'. Aan een ta
feltje voor ons viel een groot glas
cola over hét stralend witte jurkje
van een klein Noors meisje.
Vlak ernaast legde een Engelse
dame omstandig uit dat haar ten
slotte succesvolle poging om via
de behandeling in de Bourn Hall
Clinic een natuurlijk gezin te krij
gen, meer dan 100.000 gulden had
gekost.
Een bijzonde
re identieke
tweeling: Amy
Wright (links) is
ruim drie jaar
oudterwijl
haar zusje Eli
zabeth net twee
is geworden.
Een van de rea
geerbuis-won
deren gisteren
op de reünie in
de Bourn Hall
Clinic, (foto ap)
