'Eigentijdse zending' verdeelt christenen
Kerkendag: vonkjes aanblazen
Leidse kerken organiseren voorproefje op landelijke dag
ZATERDAG 20 MEI 1989.
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA 17
LEIDEN - "Wij hebben er echt
geen behoefte aan om als ker
ken de problemen in de wereld
te claimen. De enige pretentie
die we hebben is dat bij ons het
initiatief vandaan kwam om
meer oog te krijgen voor zaken
die met recht, vrede en milieu te
maken hebben". Aan het woord
is de heer D. Westera, voorzitter
van de stuurgroep die namens
de Leidse Raad van Kerken de
kerkendag voorbereidt, die zon
dag 28 mei in de sleutelstad zal
worden gehouden, Dezer we
ken vinden door heel het land
plaatselijke en regionale ker-
kendagen plaats, bedoeld als
voorlopers van de landelijke
kerkendag in september. Dit al
les gebeurt onder de noemer
van het conciliair proces.
door
Wim Schrijver
Gerechtigheid, vrede en behoud
van de schepping. Aldus de thema's
die de lidkerken van de Raad van
Kerken in ons land nu sinds een
paar jaar volop bezighouden. Dat
dit geen loze kreet is bleek enige
weken geleden uit een verslag dat
een predikant in een regionale kerk
bode deed, over een gesprekje met
een ouderling voor hij de kansel in
een andere gemeente beklom. 'Gaat
u het ook over het proces hebben?',
vroeg de ambtsdrager bezorgd. 'Wij
horen de laatste tijd niets anders'.
De dominee kon hem geruststellen;
hij preekte wel over 'het proces',
maar daarmee doelde hij op de
rechtszaak tegen Jezus Christus.
Ds. Willem van der Zee uit Am
sterdam, secretaris van de Neder
landse Raad van Kerken, wordt niet
moe te vertellen op hoeveel ver
schillende plaatsen in ons land het
conciliair proces goed wordt opge
pakt. Er zijn honderden werk- of
stuurgroepen in het leven geroe
pen, die bijeenkomsten organise
ren,- de kerken en individuele gelo
vigen praktische ideeën aanreiken
of zelfs kerkendagen organiseren.
Ook in deze regio gebeUrt dat volop.
Je kunt geen kerkblaadje opslaan,
of er wordt iets gemeld over het pro
ces. In Voorschoten werd een week
geleden nog een hele themadag ge
houden. En straks dus ook in Lei
den.
Het was in Leiden de voorzitter
van de plaatselijke Raad van Ker
ken, ds. H. Schouten, die vorig jaar
zomer de idee van een eigen versie
van een kerkendag lanceerde. De
reacties binnen het moderamen (be
stuur) waren niet direct laaiend en
thousiast. "Het moest nog even sud
deren. Eerst was er vooral de ge
dachte: waar begin je aan? Maar al
lengs werd iedereen enthousiaster",
aldus de predikant. Een plaatselijke
kerkendag heeft volgens hem als
voordeel dat je samen een concreet
doel hebt om naar toe te werken,
terwijl dat ook een stimulerend ef
fect heeft op het hele proces.
Verlegenheid
"Er is toch een zekere verlegenheid
bij de kerken: wat doe je precies
met dat proces? In eerste instantie
hebben we overwogen een soort
stuurgroep in het leven te roepen
die de kerken zou begeleiden, maar
daar hebben we van afgezien". Wes
tera kan die 'verlegenheid' in de
kerken beamen. "Helaas moet ik
vaststellen dat er nog weinig be
wustzijn is. En dan doel ik niet al
leen op zaken als het leeggpoien van
je auto-asbakje. Ik merk in mijn om
geving dat meelevende kerkleden
vragen: ja, dat conciliair proces, wat
is dat ook al weer? Dan denk je:
maar dat wordt toch al jaren ver
teld?"
De predikant naast hem glim
lacht: "Daar blijf je als predikant al
tijd mee zitten. Je kunt honderd
keer iets zeggen..." Westera beaamt
het hardleerse trekje in de menselij
ke natuur, maar toch houdt hij zijn
vraagteken. Is hij het wellicht eens
De term conciliair proces viel in 1983 voor het eerst
tijdens de vergadering van de Algemene Assemblee
van de Wereldraad van Kerken. Thema's als honger,
bewapening, racisme en aantasting van het milieu
bepaalden de agenda van deze zitting van het hoog
ste orgaan van de wereldraad. Er bestond grote on
gerustheid; er moest iets gebeuren.
Bij de kerken in de DDR kwam het uiteindelijke
initiatief vandaan. Op hun beurt waren zij geïnspi
reerd door de om zijn ideeën in de Tweede Wereld
oorlog omgebrachte Duitse theoloog Dietrich Bon-
hoeffer. Deze riep reeds in het begin van de jaren
dertig op tot een wereldwijde kerkelijke bezinning
rond gerechtigheid en vrede.
De wereldraad riep op tot een "conciliair proces
van wederzijdse verplichting en verbondssluiting
voor gerechtigheid, vrede en behoud van de schep
ping". Op de Westduitse Kirchentag van 1985 zette
de in de oecumenische beweging bekende natuur
kundige Friedrich von Weiszacker een vette streep
onder het initiatief door te wijzen op de milieupro
blematiek; "De tijd dringt".
Een driejarig schema van voorbereiding, verdie
ping en verbreding werd opgesteld, terwijl de cli
max van het proces werd gepland in 1990 in de vorm
van een werelwijde ontmoeting in Seoul in 1990, die
een boodschap aan de wereld zou moeten afschei
den. Vorig jaar bleek tijdens zitting van het bestuur
van de Wereldraad echter dat maar zeer weinig lan
den het strakke schema konden volgen.
Onder andere Nederland en de beide Duitslanden
kwamen als gunstige uitzonderingen uit de bus. Met
name in de Derde Wereld leeft het proces nauwe
lijks. Vandaar dat 'Seoul' nu de status van een soort
tussenstation heeft gekregen, dat de kerken van de
wereldraad op de route van het proces moet stimu
leren.
In Nederland heeft de Raad van Kerken het con
ciliair proces uitgebreid opgepakt. Op 16 september
vindt de nationale kerkendag plaats, terwijl alle
kerken via een 'geloofsbrief' gestimuleerd zijn om
zich met diverse 'speerpunten' bezig te houden,
zoals de machtsongelijkheid tussen mannen en
vrouwen, de honger in de wereld, vijandschap tus
sen oost en west en vervuiling van de natuur.
De bijeenkomst die deze week in Basel plaats
vond, vormde in wezen de Europese voorloper van
de samenkomst in Seoul. Ook de Rooms-Katholieke
Kerk was via vertegenwoordigers uit diverse lan
den goed vertegenwoordigd, hoewel Rome geen of
ficiële participant is in de wereldraad en daarom
ook niet in het conciliair proces.
Ds. H. Schouten rechtsen de heer D. Westera van de stuurgroep die namens de Raad van Kerken in Leiden de
kerkendag organiseert. "Als de kerken nog een kans hebben om een stuk getuigenis uit te dragen, dan is het wel via
het conciliair proces". (foto Henk Bouwman)
met de gereformeerde synode-voor
zitter, ds. Evert Overeem, die de
naam 'conciliair proces' het "be
drijfsongeval" van de wereldraad
noemde? De manager van een orga
nisatie-bureau knikt. "Als je als we
reldraad de wereld in de meest rui
me zin van het woord wilt bereiken,
dan moet je je woorden op een
goudschaaltje wegen. Ik vind ter-
men als 'gerechtigheid' ongelukkig
gekozen".
Maar,- zegt het tweetal, de bena
ming kan uiteindelijk het probleem
niet zijn. Toch zijn ze niet somber.
Schouten: "Langzaam maar zeker
merken de mensen dat er iets gaan
de is". De vraag op wie het proces
zich met name richt het eigen
kerkvolk of de wereld is volgens
Westera niet eenduidig te beant
woorden. "De woorden gerechtig
heid, vrede en schepping staan niet
voor niets in een bepaalde volgorde.
Ik hoop dat de bewustwording in de
kerken hierover door de kerkendag
wordt vergroot". Maar daar gaat het
hem niet alleen om. Hij staat ook in
de samenleving en wil ook politiek
zijn bijdrage leveren.
Inspiratiebron
"Misschien zou ik, als ik niet chris
telijk was opgevoed, het zelfde heb
ben gedaan". De dominee haakt
daarop in. "De vraag is: hoe defi
nieer je het geloof? Is het je primai
re inspiratiebron waardoor alles in
een bepaald licht komt te staan, of
erken je dat ook mensen buiten de
kerk of een andere godsdienst be
paalde dimensies kunnen aanleve
ren?" Schouten heeft zich gespecia
liseerd in andere godsdiensten en
hangt met zijn wetenschap niet de
oude gereformeerde leer aan, die
het christelijk geloof wel nadrukke
lijk als de wezenlijke bron ziet.
De motivatie is in het conciliair
proces niet het belangrijkste, vin
den de twee heren. Naast de kerken
zijn daarom ook andere organisa
ties van harte welkom een bijdrage
te leveren aan de kerkendag. "Het is
wel zo", voegt Westera daaraan toe,
"dat als de kerken nog een kans
hebben om een stuk getuigenis uit
te dragen, dan is het wel via het con
ciliair proces". Zelf is hij afkomstig
uit een gereformeerd milieu waarin
geloof en belijdenis de kernwoor
den vormden. Nu zegt hij echter:
"De nadruk ligt vandaag meer op
het getuigend bezig zijn. Daartoe
geeft het conciliair proces een
enorm mooie gelegenheid".
Niet-kerkelijke organisaties kun
nen óp de kerkendag juist een goe
de bijdrage leveren aan het 'verta
len' van de thema's. "Denk maar
eens aan een organisatie als Amnes
ty International. Als kerken moet je
het niet allemaal alleen willen
doen". Op de vraag of het conciliair
proces niet een wat erg laat initiatief
is, wijst de predikant op het feit dat
de verschillende thema's met na
me recht en vrede al jaren de aan
dacht van de kerken heeft. Het nieu
we van het conciliair proces is ech
ter, dat alles met elkaar in verband
wordt gebracht. "Je kunt dan zeg
gen: dat gebeurt laat, maar het is
vaak zo dat iets pas ontdekt wordt
als het al zo ver is. Helaas".
Zandloper
De thema's hangen dus samen, zo
zal op 28 mei 's middags tijdens een
'markt' (aldus Schouten) of 'instuif
(aldus Westera) in de Pieterskerk
duidelijk worden gemaakt. Praat je
over armoede of racisme, dan heeft
dat alles met gerechtigheid te ma
ken. Maar ook met vrede, want hoe
leef jezelf met de etnische minder
heden in de straat? En goed milieu
gebruik heeft uiteindelijk ook ge
volgen voor de Derde Wereld en dat
valt ook weer onder de twee andere
noemers. De stuurgroep zal ook een
'tippenfolder' samenstellen met
daarin allerlei praktische suggesties
rond de drie thema's. Van het ge
bruik van piepschuim tot het drin
ken van zuivere koffie.
's Ochtends zal in alle wijken van
Leiden door bij de raad aangesloten
kerken in de diensten aandacht aan
het proces worden geschonken. De
middag wordt afgesloten met een
viering waarin aanbevelingen zul
len worden opgesteld voor de lan
delijke kerkendag in september.
"Wij zijn net een soort zandloper;
we willen signalen afgeven naar de
basis, maar ook naar het landelijke
platform", typeert Westera de
plaats van de kerkendag.
Lopen de mensen niet de kans op
de markt te verdwalen te midden
van het aanbod van allerlei zaken
die nodig veranderingen behoeven?
Westera: "Hier komt dan echt een
stukje geloof om de hoek kijken.
Vergelijk maar de verhaaltjes die
Jezus vertelde van bijvoorbeeld een
man die beroofd en in elkaar ge
ramd werd en een buitenlander die
te hulp kwam. Daar praten wij nu
nog over. Zo hopen wij ook te inspi
reren, vonkjes aan te blazen".
Voor meer informatie kan men op dins
dag of vrydag bellen tussen negen en
twee uur, telefoon 071-120070 (Jacque
line Schoonwater). Financiële bijdragen
zijn ook welkom via giro 18.56.835, t.n.v
penningmeester Gemeenschap
ken i
Ker-
-Het is al lang verleden tijd dat
achter in de klas een negertje
stond, met de handen devoot te
gen elkaar en die, als er de we
kelijkse munten voor de zen
ding ingingen, ook nog eens ui
terst dankbaar buiginkjes
maakte. Dat is maar goed ook,
vindt de organisatie van de We-
reldzendingsconferentie, die
maandag in San Antonio
(Texas) van start gaat. Zending
heeft, niet altijd ten onrechte,
het imago van een imperialisti
sche activiteit verworven. Daar
wil men vanaf.
'Uw wil geschiede Zending in het
voetspoor van Christus', zo luidt het
thema van deze conferentie. Vanaf
1910 vindt de conferentie om de,
pak weg, tien jaar plaats, terwijl
sinds de oprichting van de Wereld
raad van Kerken in 1948 deze orga
nisatie de conferentie regelt. Als het
aan de organiserende commissie
ligt, gaat deze negende editie de ge
schiedenis in als de conferentie die
de aanzet gaf voor een nieuwe, niet-
imperialistische vorm van zending.
De conferentie heeft een gezag
hebbend karakter en zal dan ook
door zo'n achthonderd afgevaardig
den van over heel de wereld worden
bezocht. De mate van belangstel
ling mag wel blijken uit het feit dat
van deze bezoekers slechts driehon
derd stemgerechtigd zijn. Ook dit
maal heeft de wereldraad streng ge
selecteerd. Zo moest van deze groep
onder meer de helft van het vrouwe
lijk geslacht en zeventig procent
van buiten de Eerste Wereld afkom
stig zijn.
Verdeling grond
Daar de organisatie zich nauwgezet
aan deze en meer soortgelijke crite
ria heeft gehouden, vielen een aan
tal potentiële afgevaardigden
waaronder veel mannen buiten
Een zendeling vertelt de jeugd i
stempeld zijn?
de boot. Dit is door velen opgelost
door de officiële afvaardiging uit te
breiden met waarnemers en advi
seurs. Als wij bijvoorbeeld naar Ne
derland kijken dan blijkt dat naast
de drie leden van de delegatie nog
eens zo'n acht kerkelijke functiona
rissen richting zonnig Texas gaan.
De agenda van San Antonio biedt
voor mensen die de programma's
op de paar voorgaande conferenties
kennen, nauwelijks verrassingen.
Meeleven met de arme en lijdende
mensheid zal ongetwijfeld bena
drukt worden, evenals het handen
en voeten geven aan gerechtigheid.
Getuigen van de hoop die in ons is,
is waardevol, aldus de organisatie
van deze wereldzendingsconferen-
tie, maar juist de daadwerkelijke
steun mag beslist niet ontbreken.
Werd in het verleden bij dat
laatste vooral gedacht aan voedsel
voorziening of medische zorg, nu
wordt gewag gemaakt van recht
vaardige verdeling van de grond en
steun aan de kleine man. Wat dat
betreft zitten de conferentiegangers
op een goede plaats: midden in het
rijke land dat mede dankzij 'Dallas'
bijna symbool is geworden van de
westerse welvaart, en vlak bij het ar
me Mexico, een ontwikkelingsland
van het zuiverste water.
Concurrentie
Het zou boeiend zijn
dens deze conferentie een tendens
aan de orde wordt gesteld die sinds
enige jaren valt te signaleren: ging
vroeger de blanke naar de zwarten
om het Evangelie te verkondigen,
tegenwoordig zou het vaker anders
om gebeuren. Europa is zendings-
gebied geworden, zo klinkt het. Met
name uit evangelicale hoek valt dit
geluid op te tekenen. Overigens
gaat vanuit deze kring ook de zen
ding in de Derde Wereld nog onver
minderd door.
Een van de Nederlandse afge
vaardigden, dr. G. J. Butselaar,
heeft onlangs toegegeven dat de
vraag van blanke zendelingen op
het zuidelijk halfrond hem bezig
houdt. Daarbij merkte hij op: "Wij
hebben de hete adem van onze
evangelische broeders en zusters in
de nek". Het is niet zo verwonder
lijk dat hier woorden worden ge
bruikt die de suggestie wekken als
of het concurrentie betreft; erg veel
evangelicalen zullen er in Texas
niet bij zijn.
Want, wat voor de lidkerken van
de wereldraad de wereldzendings-
conferentie is, is voor de evangelica-»
len het Lausanne-comité voor We
reldevangelisatie. En deze organisa
tie heeft voor midden juli een bij
eenkomst georganiseerd in Manilla
(Filipijnen). Oorspronkelijk zouden
de conferenties niet zo snel na el
kaar plaatsvinden de wereldraad
slaagde er echter niet in om de za
ken een jaar eerder rond te krijgen
maar nu dit wel gebeurt valt de
verdeeldheid extra op.
Onwaarschijnlijk
De tweede samenkomst van
Lausanne zal evenals in 1974 de na
druk leggen op de evangelie-ver
kondiging. Lausanne, waarvan de
bekende Amerikaanse evangelist
Billy Graham erevoorzitter is, wil er
toe bijdragen dat iedereen op aarde
voor het jaar 2000 met het evangelie
in aanraking is gekomen. Daarin
klinkt toch wel een wezenlijk ande
re benadering door dan wat in San
Antonio de agenda bepaalt. De
hang naar de bevrijdingstheologie
kan de goedkeuring van de evange
licals nauwelijks wegdragen.
Juist deze twee conferenties,
waar vele honderdduizenden ande
re christenen zich ook nog eens niet
vertegenwoordigd weten, vormen
een droevige demonstratie van het
feit dat christenen onderling zo ver
deeld zijn. Ook over de uitvoering
van de opdracht die Jezus vlak voor
Zijn hemelvaart aan zijn discipelen
gaf: "Gaat dan op weg, maakt alle
volken tot Mijn volgelingen..." Meer
onderlinge eenheid bij het uitvoe
ren van die belangrijke opdracht
zou de kerken tot eer strekken.
Maar de gang van zaken rond de
beide bijeenkomsten maakt nog
eens duidelijk hoe onwaarschijnlijk
zoiets lijkt. Een lichtpuntje leek de
eerste gezamenlijke vergadering
die de algemene Nederlandse Zen
dingsraad, de Evangelische Zen
dingsalliantie en de Nederlandse
Missieraad het vorig najaar hadden,
juist met het oog op de conferenties.
Tijdens deze zitting werd aange
drongen op meer samenwerking en
besloten werd om resoluties met de
ze strekking over te brengen naar
San Antonio en Manilla. Wellicht
dat de kloof enigszins valt te over
bruggen, aldus de gedachtegang.
Zeer gevaarlijk
Hoe verdeeld men is, bleek juist de
ze week nog eens zonneklaar toen
op de Europese kerkenconferentie
in Basel mevrouw Aruna Gnana-
dason het woord voerde. Dit promi
nente lid van het wereldraad-be
stuur zette zich af tegen de evangeli
cale zendingsdrang. Het westen, zo
zei zij, mag de uiterst rechtse funda
mentalistische evangelisten geen
kans geven hun "zeer gevaarlijke"
ideeën te verspreiden. De verschil
lende afgevaardigden uit het kleine
landje aan de Noordzee hebben een
zeer moeilijke opdracht meegekre
gen.
W.S.
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds. Alblas,
11.45 oec. studentendienst, 7 evensong ds. Al
blas; Marekerk 10 ds. A. J. de Jong. 5 ds. De
Vreugd Amersfoort; Maranathak. (L. Morsweg)
10 ds. Veenstra; Oecumenische geloofsge
meenschap De Regenboog (Merenwijk) 9.30
pastoor Van Well en dr. Dirksen. 11.15 pastoor
Van Well; Bethlehemkerk (Driftstr.) zie Petra-
kerk; Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 ds.
Nauta. 5 ds.. Jansen Boskoop; Vredesk. (Burg-
gravenl.) 10 ds. Eekhof; Waalse kerk (Breestr.)
10.30 pasteur Ribs; 'Stevenshof(rk kerk
Haagse Schouw) zat 7, zon. 11 kand. Van den
Broeke. Acad. Ziekenhuis 9 rk dienst. 10.15ds.
Mondeel Reeuwijk. Diakonessenhuis elke zat.
10.30 rk. dienst, morgen 10.30 ds. Hemmes.
Endegeest zie Oegstgeest. Geref. Kerk Vre-
deskerk zie herv. gem.; Petrak. (Surinamestr.)
10 ds. Bouhuys, 10.30 dovendienst hr. Van
den Bos; Oude Vest zie Hoogl. kerk; Mara
nathak. zie herv. gem.; Bevrijdingsk. zie herv.
gem.; bejaardenhuis Groenhoven ds. Henzen
jr.; Merenwijk zie herv. gemeente. Geref. K.
Vrijg. (Herengr.) 10en5ds. Arnold Amersfoort.
Chr. Geref. K. (Steenschuur) 9.30 en 5 ds. Den
Hertog. Geref. Gem. (zie onder Leiderdorp).
Geref. Gem. in Ned. (Bethlehemkerk Driftstr.)
11.30 en 5.30. Evang.-Luth. Gem. (Hoogl.
Kerkgr.) 10.15 ds. Mostert. Doopsgez.-Re-
monstr. Gem. (Lokhorstk. Pieterskerkstr.)
10.30 ds. Brüsewitz. Baptistengemeente (aula
'Nieuweroord'. Rijnsburgerweg 124) ds. Agte-
reek. Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3) 9
ev. Korff. 10.30 ev. Meulenberg. Evangelie-
centrum-Pinksterbew. (Bethlehemskerk Lam
mermarkt) 10. Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 hr.
Eikerbout. Leger des Heils (hoek Ves-
testr./Groenesteeg) 10 en 7 (laatste zondag
van de maand 5 u.). Nieuw-Apost. Kerk (H.
Riind. 24): 9.30 en 4. wo. 8. Zevendedag-ad
ventisten ('De Ontmoeting' Noordhofland
V.schoten)elke zat. 10 tot 11 bijbelstudie. 11
tot 12 predikatie. Christelijke Wetenschap
(Steensch. 6) 10.30. Kerjt van J. Chr. v.d. Heili
gen der L. Dagen (Brahmsl.) 9.30, 10.30 en
11.20. Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) 10.
Rooms-Kath. K. Haagweg zat. 7, zo. 10.30;
Herensingel zat. 7. zo. 9.30 en 11; Rijndijk
(Stevenshof) zat. 7, zo. 9.30; Steenschuur zat.
7. zo. 6.30,10,11.30,6 en 7 (lof); Boshuizerka-
de zat. 7. zo. 9.30 en 11Lammenschansweg
zat. 7. zo. 9 en 10.30; Haarl.straat zat. 7. zo.
10.30 en 12.15: Merenwijk zie herv. gem.; H
Rijndijk (zie Zoeterwoude).
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Van
Driel, 7 dr. Zwanenburg Ede. Geref. Kerk 9.30
ds. Boer. 6.30 ds. Den Heeten Hoofddorp. Chr.
Geref. Kerk 9.30 en 4 ds. Oosterbroek Harder
wijk. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 9.30 ds. 't Hooft ha; Kruiskerk 9.30
kand. Lagendijk Leiden; Opstandingskerk 9.30
ds. Terlaak. 6.30 ds. Boer; G. Herderkerk 10
ds. Nieuwenhuis. 6.30 ds. Moll; De Bron 9.15
ds. Taselaar, 10.30 ds. Mulder; Ashram (Mars
diep) 10 ds. Moll; Oudshoomse kerk 10; Sions-
kerk (Meteoorlaan) 9.30 ds. Ouwendijk, 6.30
ds. Vermaat Massluis. Geref. Kerk Mar.kerk
9.30 ds. De Bruyn Oegstgeest, 6.30 ds. Jonk
man; Salv.kerk 9.30 ds. Westerveld Apel
doorn, 6.30 zie opstandingskerk. Geref. K.
Vrijg. (school Bospark, Beatrixl. 4) 9.30 ds.
Chr. Geref. Kerk (Grijpensteinstr.) 9.30
4.30 ds. V.d. Meij. Oud-Geref. Gem.
(Hooftstr. 240) 9.30 en 4. Bapt.gem. (Molen-
werfstr. 1) 10 ev. Van Dorp, 6.30 ds. Koekkoek.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw. 62) 10
hr. Jongejan, 6.30 hr. Schüssenbach. Volle-
vang.gem.
'.d. Hoorn.
stersch. Briljantstr. 1) 10.
'De Hoeksteen' (geb. 'Bethel', hoek Emma-
laan) 10 hr. Vermeij. Leger des H. (Zonneweg
3) 10 en 7 (laatste zondag van de maand 5 u.).
Remonstr. Gem. (Van Mandersloostr. 36) 10
ds. Hooykaas. Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7. zo.
9.45 en 11.30; Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30; De
Bron zat. 7, zo. 9 en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Exalto, 6
ds. Hoek Aalst. Geref./Herv. Gem. (geb. 'De
Hoeksteen', Schweitzerstr.-Bernhardstr.) 10
dr. Haitsma Boskoop. Geref. Gem. 9.30 en 6
ds. Van Aalst.
ds. Verwelius Veenendaal.
Hoef. Geref. Kerk 9.30 ds. Den Braber Vries.
6.30 ds. Elderman jeugdd. Geref. K. Vrijg. (Ich-
thusk.) geen opgave. Geref. Gem. (Stations
weg 17) 10 en 6.30 leesdienst. Evang.-Luth.
Gem. 9 ds. Van Beek.
V.d. Pol, 6.30 kand. Olbrink; De Stek 9.30 ds.
Jansen. Geref. Kerk 9.30 ds. De jong. 5 ds.
Mondeel Reeuwijk. Chr. Geref. Kerk 9 ds. Lof
rotterdam, 4.30 ds. Hogenbirk Sassenheim.
Geref. Gem. 9.30 leesdienst. 3.30 ds. Rietdijk.
denburg Katwijk. 6.30 ds. Van 't Hof
ge. Geref. Kerk 9.30 ds. Bovenberg
ds. baas Sassenheim. Rk Kerk: dorp zat. 7, zo.
10 en 11.30; Anker zat. 7. zo. 10.30; Rijndijk
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Rothfusz. Ge
ref. Kerk ('Hoeksteen') 10 ds. Gesink, 7 ds. Ro
thfusz. Chr. Geref. Kerk 10 en 5 ds. Van Lan-
gevelde. Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9 en 11Jo-
zefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10. Rk Kerk zat. 7.
Hof Voorhout. Geref. Kerk Vr.kerk 9.30 ds.
Kersten; Triumfatork. 9.30 en 5 ds. Koster. Ge
ref. K. Vrijg. 9.30 en 4 ds. Houwen. Ned. Geref.
K. (aula Bestevaer-mavo) 9.30 ds. Zwarts ha,
kand. Eikelboom. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Ta-
nis. Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5
ds. Van den Belt. Geref. Gem. (Remisestr.) 10
en 5 leesdienst, woen. 7.30 ds. Beens. Geref.
Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5. Volle-evang- ds. Loonstra. Rk Kerk
.gem. (Voorstr. 48) 9.45. Onafh. baptistengem.
(Ambachtsweg 2) 10 hr. V.d. Zeeuw Scheve-
ningen. Soefi Beweging (Zd-Boulevard) 4.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv. Gem. zie
geref. kerk. Geref. Kerk 9 en 10.30 ds. Lapré
SoW, 7 kand. Wallinga Leiderdorp.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 hr. V.d
Kamp, 7 ds. Ten Voorde. Geref. Kerk 9.30 ei
6.30 ds. Rang. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.3I
LEIDERDORP: Herv. Gem. en. Geref. Kerk
Dorpsk. 10 en 6.30 ds. Stegeman; Schep-
pingsk. 9 en 10.30 ds. Brommet. Elis.-zieken-
huis 10 rector Vijftigschild. Geref. Gemeente
3. Hoofdstr. 73) 10 en 4.30
Rk Kerk zat. 7,
10e
11.30.
10.
KATWIJK AAN DEN RUN: Herv. Gem.
Dorpsk. 10 dr. V.d. Bank ede. 6 ds. Sloof;
Ontm.kerk 10 ds. Sloof. 6.30 ds. De Graaf.
Herv. Gem. 'De Rank' (P. Groen-college^zie
Katwijk aan Zee. Geref. Kerk 9.30 hr. Brouwer
en 5 ds. Van Breevoort. Rk Kerk zat. 7. zo. 10.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk 10
ds. Volk. 6 ds. Bogaard; O. Kerk 10 ds. Christ.
6 ds. Hovius; Ichthusk. 10 ds. Sjollema, 6 ds.
Visser; Pniëlk. 9.30 ds. Hovius, 6 ds. Christ;
Maranathakerk (Rijnsoever) 10 ds. Schuur
man, 6 ds. C. van den Berg. Overduin 2.15ds.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Van der
Kooi, 11 (campingdienst De Drecht) hr. Broek
Ooegstgeest. Geref. Kerk 9.30 ds. Schilt, 7 ds.
Van der Kooi. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 1115.
Germans Sassenheim jeugdd. Geref. K. Vrijg.
(Prinsessestr. 1) 9 30 leesdienst, 4.30 kand.
De Vries. Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10 en 7
ds. Vos. Chr. Geref. Kerk 10 en 4.30 ds. Van
Waddinxveen. 7 ds. Kuiper; Hoofdstr. (Zee) 10
ds. V.d. Beid Katwijk; De Rank (Golfbaan) 10
ds. Van der Plas Zwi|ndrecht. Geref. Kerk
Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 ds. Kuiper. 7 ds. Rui
tenberg; Vinkenl. (Binnen) 10 ds. Scholte. Ka
pel W. v.d. Bergh-stichtmg 11 hr. De Ridder
Sassenheim. 'Sole Mio' 9 mw. De Peuter Voor
hout. Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) geen
dienst. Rk Kerk Zee zat. 7, zo. 10.30; Binnen
zat, 7. zo. 9.30 en 11
NOÖRDWIJKERHOUT. Dorpsk. 10 ds. V.d.
Meij; De Zilk 10 geen dienst. Rk Kerk Victork.
zat. 7, zo. 9 en 11; Jozefk. zat. 7. zo. 9 en
10.30; De Zilk zat. 7, zo. 10.30.
110.15; Engelbew. zat. 7. zo. 10.30.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds. Geuze
Noorden, 6.30 ds. Stam Ter Aar. Geref. Kerk
9.30 ds. Smink Schoonhoven, 6.30 ds. Moll
IJsselstein. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds.
Van der Ent Elburg. Remonstr. Gem. geen
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will,
kerk 10 ds. Eggink-hoog; Pauluskerk 10 ds. Da
Costa; Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds.
Spelberg Utrecht. 7 hr. Schot. Geref. Kerk 10
ds. De Bruin. 7 dr. Spijkerboer. Geref. Kerk
Vnjg. (aula Dr. Schilderschool) 9.30 kand A S.
de Vries Kampen, 3 ds. De Boer Amsterdam.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45 en 4
kand. Vrooland Apeldoorn. Van Wijckerslooth
4 hr. Schwencke. Endegeest 10 pater Boshou
wers. Volle-evangeliegem. (Gem.centrum) 4.
Rk Kerk Will.kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv. Gem.
11 ds. J. Breure, Geref. K. 9.30 en 6.30 ds.
Wolthuis Heemstede. Remonstr. Gem. geen
dienst. Rk Kerk zat. 7. zo. 10 en 11.30.
Chr. Geref. K. 9.30.2 ds. Boiten Schiedam.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk 9 30
ds. Smaling, 5 ds. Vollebregt; Bethelkerx 9 30
ds. De Bruin. Geref. Kerk Petrakerk 9.30 ds.
Ribberink, 5 ds, Terpstra; Immanuelkerk 9 en
10.30 ds. Terpstra, 5 hr. Zuurmond jeugdd.;
Maranathakerk 9.30 ds. Cziria, 5 ds. Ribberink.
Geref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15 ds. Van Nieuw
koop. Chr. Geref. K. 9.30 en 5 ds. Van Sorge.
Evang. Christengem. (aula mavo) 10. Rk Kerk
zo. 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk zo. 9 en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30 ds. Vol
lebregt, 7 ds. Biewinga. Geref. Kerk 9.30 ds.
bras, 7 zie herv. kerk. Biewinga. Chr. Geref. K.
10 en 5 ds. Hogenbirk. Ned. Prot. Bond (Jul-
laan 17) geen dienst. Rk Kerk zat. 7. zo. 9.30
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds. Van t Kruis Hil
versum, 6.30 ds. Smaling Rijnsburg. Geref.
Kerk 9.30 ds. De Reus. 6.30 ds. Aalders Wou-
brugge. Rk Kerk Aardam zat. 7. zo. 9 en 12;
kerk Langeraar zat. 7. zo. 9.30 en 11.30.
Godskerk. zat. 7. zo. 10. Kerk van Engeland
(British school in The Netherlands. J. v. Hoof-
laan 3) 10.15 anglicaanse dienst. Aulabasisge-
VALKENBURG: Hen/. Gem. 10 dr. Vermeulen,
6.30 ds. Tijgeler Zeist. Geref. Kerk 9.30 drs.
V.d. Velden, 6.30 drs. Oegema. Geref. K. Vrijg. dienst. Rk Kerk
8.30 ds. Geelhoed Den Haag. 5.30 ds. Heida.
Vliegkamp 9.30 pater Walters
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk. 9.30 ds.
Kunz. 5 ds. Geuze Noorden; Hoeksteen 9.30
ds. Schipaanboord, 5 ds. Burger; Bethelk. 9.30
ds. Goossen, 5 ds. Schipaanboord; Rehoboth-
school 9.30 ds. Kommers Papendrecht; Imm-
.kerk 9.30 en 7 ds Van Houwelingen. Geref.
Kerk Kruisk. 10.15dr. Femhout, 5 ds. Bongers;
Ontm.kerk 11.15 ds. Bongers. Geref. K. Vrijg.
(Kruiskerk) 8.30 en 2.45 ds. Hoogendoorn.
Chr. Afgesch. Gem. 9.30 en 5 ds. Van der
Want. Oud-Geref Gem. (Mercur.usweg 29) 10
en 6.30 leesdienst. Remonstr. Gem. geen
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds.
Steenstra, 4.30 ds. Van Dis; Kievietk. ('Samen
op weg') 10 ds. Visser; Messiask. 10 ds. Zuur
mond Delft; Dorpscentrum 9.30 ds. Van Cam-
pen Woerden. Geref. Kerk Zijllaan 10 en 7 ds.
V.d. Woude. Ned. Prot. Bond (Kerkdam) 10.30
ds. Wemer Assen.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds. Van t
Hof. 6.30 ds. 1 Hooft Alphen. Geref. Kerk 9.30
ds. Aalders. 6.30 ds. De Reus Ter Aar. Ned.
Prot. Bond (De Wijk. Schoolstr. 20) geen
1.10.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds. Blanken ha, 7 zie geref. kerk; De Ontmoe
ting (Noordhofland) 10 ds. Mak Heemstede. 7 Rijndijk zat. 7, zo. 10
zie geref. kerk. Herv. evang. op geref. grond- r
slag (kerkgeb. 'Rehoboth', A. van Leeuwen
hoekkade) 9.30 ds. Arkeraats, 4.30 ds. Van
Kooten. Hulp en Heil-kerk ('Schakenbos',
Leidschendam) 10 pat. Wiegmans. Geref.
Kerk 10 ds. De Zwart, 7 ds. Schaap. Geref. K.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Boer
Benthuizen. Geref. Kerk 9.30 ds. Wilschut Al
phen, 7 hr. Schreuder.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds. Wolt-
haus. Rk Kerk St. Jan zat. 7.30, zon. 9.30; Chr.
Dienaark. zat. 7, zon. 10. Meerburgkerk H.
1.30.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 9.30 ds. Koele-
wijn Krimpen a/d IJssel, 6.30 ds. Ommering Al
phen. Geref. Kerk 9.30 ds. Van den Bos
Gouda, 6.30 Ds. Heiner Woerden. Remonstr.
Gem. geen dienst.
