De terugkeer van de loonstrijd
Geen grote moeilijkheden
op de eerste examendag
Uitslagen meerkeuzevragen
5 Joden evangelie onthouden is vorm van antisemitisme9
DONDERDAG 18 MEI 1989
Opinie
Voor Ruud Vreeman is in
februari 1989 het uur van de
waarheid aangebroken. De
voorzitter van de
Vervoersbond FNV (bijna
60.000 leden) voert zijn
chauffeurs aan op de
barricaden. En hij geniet
ervan. Na jaren van studie
mag de Soeslov van de
vakbeweging de
syndicalistische leer van de
loonstrijd zelf in praktijk
brengen. Het wegvervoer is
de eerste bedrijfstak waar,
na de lange winterslaap van
de vakbeweging, de
werknemers weer eens in
actie komen voor meer loon.
De geharnaste Vreeman kent geen
twijfels. De werkgevers moeten
bloeden. Er is genoeg. Hij eist vijf
procent voor zijn chauffeurs. Van
matigen wil hij niet horen. Immers,
de "grootste inleveroperatie aller
tijden" van de afgelopen jaren heeft
de werkloosheid niet opgelost,
meent hij. Geld dat ae vakbeweging
heeft laten zitten, is in de grote zak
ken van de ondernemers terecht ge
komen. Zo zal het straks ook gaan
als de vakbeweging loon inlevert
voor het milieu. De werkgever zegt
dankjewel en belegt het geld in
Amerika.
Vreeman ontpopt zich als een
vakbondsman van vlees en bloed,
die zijn mensen nieuw elan heeft ge
geven. Zij voelen dat hij een leider
is die tot 't gaatje gaat. Waar hij gaat
of staat draagt Vreeman de overtui
ging uit dat de klassieke erfvijand
zijn chauffeurs op geraffineerde
wijze leegzuigt en uitbuit. Hij
dwingt de tegenstander inderdaad
op de knieën en zet met zijn bikkel
harde "poencontract" van 3 procent
meer loon de toon voor de ketelmu
ziek, die de voorpagina's van de
kranten nog steeds beheerst.
Het door Vreeman op gang ge
brachte loongolfje van het voorjaar
1989 is iets heel anders dan wat
FN V-voorzitter Johan Stekelen
burg in gedachten heeft, als hij in de
zomer van 1988 bij het kabinet op
visite gaat. Hij is net aangetreden en
zint op een spraakmakend initiatief.
Wat zouden Lubbers en minister
De Koning ervan vinden als er een
afspraak wordt gemaakt, waarin de
koppeling tussen de lonen, ambte
narensalarissen en sociale uitkerin
gen wordt hersteld? In ruil zal Ste
kelenburg erop toezien dat de loon
stijging in het bedrijfsleven in 1989
tot slechts één procent wordt be
perkt. Het kabinet moet er wel voor
zorgen dat er ook één procent voor
nieuw werkgelegenheidsbeleid
wordt uitgetrokken.
Mislukt
De lobby mislukt. Lubbers en De
Koning vertrouwen de zaak niet. In
het verleden zijn door de vakcentra-
De wederopstanding
van de vakbeweging
Frans Nypeis en kees tamboer
le afgegeven garanties over het be
perken van de loonstijging immers
ook vaak door de vakbonden met
voeten getreden. Waarom zou Ste
kelenburg slagen waar illustere
voorgangers faalden?
Ook in eigen huis steekt tegen
wind op. Als de optimistisch ge
toonzette Miljoenennota wordt ge
presenteerd, fluit de federatieraad
van de FNV zijn voorzitter terug.
Eén procent loonstijging vindt men
te weinig. Daar moet minstens een
half procentje bij. Voor iedereen: de
werknemers in het bedrijfsleven, de
ambtenaren en de trendvolgers, en
de uitkeringsontvangers.
Stekelenburg kan op zijn zakja-
panner narekenen dat hij die bood
schap bij het kabinet niet kwijt kan.
Een half procentje meer voor amb
tenaren, voor werknemers in gesub
sidieerde en gepremieerde instellin
gen en voor uitkeringsontvangers
betekent voor de schatkist een ader
lating van ruim een miljard gulden.
Bovenop de twee miljard die hij tij
dens zijn lobby al heeft gevraagd.
s dit voorjaar de eerste bedrijfstak i
i de lange winterslaap van de vakbeweging, de werknemers i
Dat kan hij schudden, weet hij. Zo
veel wil Ruding niet betalen om een
'centraal akkoord' te kopen. Meer
dan 200 miljoen gulden voor men
sen met een uitkering en een be
perkte loonstijging voor werkers in
de collectieve sector van 0,7 procent
zit er uiteindelijk niet in.
In arren moede accepteert Steke
lenburg, tijdens het najaarsoverleg
met werkgevers en kabinet, die
'fooi' van 200 miljoen gulden voor
de minima. Het levert hem een nieu
we uitbrander op in de federatie-
raad, die vindt dat hij te gretig is ge
weest. Het deert Stekelenburg niet.
Nederlaagjes in eigen kring berok
kenen het zondagskind in vak-
bondsland nog geen schade, zelfs
geen gezichtsverlies.
Solidariteit
Geen man overboord, roep Jacob
Draijer uit. Als het op centraal ni
veau niet kan, zal de FNV haar eisen
in de afzonderlijke bedrijfstakken
zien te verzilveren. Met de hand op
het hart belooft iedereen in de fede
ratieraad het draaiboek van de ge
wiekste cao-coördinator van de
FNV over te nemen. Een derde deel
van de berekende loonruimte is dus
beschikbaar voor loonsverhogin
gen, een derde deel moet opzij gezet
worden voor meer werk en een der
de deel zal toevloeien aan uitke
ringsontvangers. De FNV mag de
solidariteit niet vergeten.
Bovendien wordt afgesproken
dat de cao's voor slechts één jaar
worden afgsloten. Het is gewenst,
aldus strateeg Draijer, dat in het
verkiezingsjaar 1990 de hele meute
tegelijkertijd op het gesloten werk
geversfront wordt losgelaten.
Jacob Draijer beseft drommels
goed dat hij een moeilijke klus heeft
aangevat. De oude vakbondsrot
kent ook dat gevoel datje als onder
handelaar krijgt, als eenmaal is
vastgesteld hoe groot de loonruimte
is in een bedrijfstak. Dan krijgen
vakbondsbestuurders guldenste
kens in de ogen en schuiven imma
teriële wensen, zoals de solidariteit
met uitkeringsontvangers, snel
naar de achtergrond. Dat laat zich
ook zo moeilijk in cijfers vatten,
weet hij. Trouwens, als er iets voor
de mensen met een uitkering ge
daan moet worden, heb je de over
heid nodig. En die zit niet aan de on
derhandelingstafel.
Wie, na afloop van de acties bij
het wegvervoer, in de bouw, bij
Hoogovens, in de kleinmetaal, bij
de grafici en in de tuinbouw, de ba
lans opmaakt, kan niet anders con
cluderen dan dat Jacob Draijers
draaiboek nauwelijks is gevolgd.
Voor meer werk is, op een enkele
kleine uitzondering na, weinig geld
opzij gelegd. Alle uitkeringsontvan
gers staan met lege handen.
Bezwerend wordt wel geroepen
dat hier en daar de uitkeringen met
"bovenwettelijke aanvullingen" uit
loonruimte zullen worden opge
krikt, maar dat geldt slechts voor
nieuwe gevallen. Wie sloeg zich op
de borst over de door hem betoonde
solidariteit? De kloof tussen de lo
nen en de uitkeringen is alleen maar
groter geworden. En wie krijgt
daarvan de schuld? Natuurlijk, het
rechtse kabinet-Lubbers.
Grammofoonplaat
Het is altijd dezelfde grammofoon
plaat die wordt afgedraaid, als het
weer iets beter gaat in het land. Er
worden vette winstcijfers gepubli
ceerd, op de effectenbeurs incasse
ren aandeelhouders hoge koers
winsten, de economische groei
blijft stabiel en op deelterreinen is
sprake van schaarste op de arbeids
markt. Voer voor syndicalisten.
Eerst de looneis verzilveren, daarna
de oogst binnen zien te halen voor
de achterblijvers. In die volgorde!
Wie een klein beetje kennis van
sociaal-economisch gedrag heeft,
weet dat in zo'n klimaat, na jaren
van matiging, een loonexplosie op.
de loer ligt. Het is ronduit onbegrij
pelijk dat door de wol geverfde poli
tici als Lubbers en De Koning, die
samen in 1982 het herstelbeleid
hebben geregisseerd, volstrekt wer
keloos toezien hoe nu de bijl aan de
wortel van dat herstel wordt gelegd.
Waarom hadden ze het afgelopen
najaar, toen ze de sociale partners
bij zich over de vloer hadden, geen
initatief achter de hand om de vol
trekking van het naderende ritueel
af te wenden? Het intelligente duo
is kennelijk uitgeregeerd.
Dat werkgevers op het gebied van
arbeidsvoorwaarden weinig crea
tief zijn, is een publiek gegeven. Zij
laten het liefst alles bij het oude. De
belastingen en premies moeten om
laag, dat is een taak voor de over
heid, en de vakbeweging moet mati
gen. In centrale afspraken geloven
werkgevers niet, dat hebben ze nog
nooit gedaan.
Ze vertrouwen het liefst op eigen
kracht om de loongolf, die in het
verschiet ligt, in te dammen. Zij
voelen zich gesterkt door allerlei
twijfelachtige publikaties, waarin
hooggeleerden over het naderend
einde van de vakbeweging filosofe
ren. Wat die mars naar het Musuem-
plein betreft, ach, niet meer dan een
liturgische oprisping.
In dit rollenspel valt van de vak
beweging ook nauwelijks creativi
teit te verwachten. De overkoepe
lende vakcentrale moet veel te veel
heren dienen. Een kwart van de le
den ontvangt een uitkering. Een an
der kwart werkt als ambtenaar of
verdient zijn brood in de gesubsidi
eerde sector. Iets minder dan de
helft van de leden is werkzaam bij
de bedrijven in de marktsector.
Hoe moet je het iedereen naar de
zin maken? Dan kiest de FNV de ge
makkelijkste oplossing: herstel van
de koppeling tussen de lonen in de
bedrijven en de inkomens in de col
lectieve sector. Als dat niet lukt,
wordt het wapen van de loonstrijd
uit de bekende hoge hoed getoverd.
Jaren '60
Het resultaat is ernaar. Het is alsof
de jaren '60 terug zijn, toen na de
loonexplosie van 1964 de graai- en
grabbelmaatschappij werd opge
tuigd. Die leidde mede tot de crisis
van begin jaren '80, toen hele volks
stammen de ww en wao werden in
gejaagd en twee lichtingen school
verlaters niet aan de bak kwamen.
Anno 1989 is dat drama kennelijk al
weer vergeten.
Wie jaar op jaar structurele loons
verhogingen op elkaar stapelt, kan
erop rekenen dat het Nederlandse
bedrijfsleven zich op de internatio
nale markt weer binnen de kortste
keren uit de markt prijst. Loonsver
hogingen zijn kosten, die worden
afgewenteld op de prijzen van pro-
dukten. Dat is een ijzeren wet.
Bovendien worden die loonsver
hogingen in de marktsector ge
volgd door inhaalmanoeuvres in de
collectievè sector. Die nagekomen
rekening krijgen de werkgevers uit
eindelijk ook te betalen. De hogere
belastingen en premies die hun
werknemers voor dit doel moeten
betalen, zijn eeh vast bestanddeel
van de totale arbeidskosten die ook
in de prijzen worden afgewenteld.
En als die afwenteling niet meer
mogelijk is, worden de winsten aan
gevreten waaruit nieuwe investe
ringen worden betaald. Die zorgen
voor werk, zoals de afgelopen vijf
jaar is gebleken.
Moet die naargeestige geschiede
nis zich herhalen, zouden werkge
vers, vakbeweging en overheid zich
moeten afvragen. Het is te hopen
dat het loongolfje van 1989 de party
en tot bezinning brengt. Niet door
de delibereren over de wenselijk
heid van een centraal akkoord. Dat
is verleden tijd. De nieuwe maat
schappij vraagt om een eigentijdse
aanpak.
Gevraagd: moedige mensen, met
een lenige geest. Zij moeten in staat
zijn aan iedereen uit te leggen waar
om structurele, dus blijvende loons
verhogingen, die jaar na jaar op el
kaar gestapeld worden, uiteindelyk
tot vernietiging van werkgelegen
heid leiden. Een loonsverhoging in
een goed jaar kan in een daarop vol
gend slecht jaar onbetaalbaar blij
ken en uiteindelijk tot ontslagen lei
den. Het huidige loonniveau is hoog
genoeg in de tweeverdienersmaat
schappij en moet bevroren worden.
Flexibiliteit
Vereist: creativiteit. Er moet een be
loningssysteem ontworpen wor
den, waarby de werknemers mee
delen in de goede resultaten van
hun bedrijf, zonder dat dit een hoge
hypotheek legt op een onzekere toe
komst. Flexibiliteit is noodzakelijk.
Uniforme, voor iedereen en elk be
drijf geldende oplossingen zijn on
gewenst. Kennis van het Zweedse,
door Lodewijk de Waal van de Dien
stenbond FNV overgenomen 'cafe
taria-systeem' strekt tot aanbeve
ling. Kortom, Nederland is drin
gend toe aan een modern, flexibel
loonstelstel dat past bij de behoefte
aan individualisering van de jaren
'90. Met winstdelingsregelingen,
een vermogensaanwasdeling, pres
tatiebeloning, een dertiende maand
of uitkeringen ineens.
De traditionele solidariteit hoeft
niet opgegeven te worden. Bij het
bepalen van de loonruimte en de
verwachte winststijgingen zal be
slist moeten worden, welk deel
daarvan beschikbaar komt voor io
nen en uitkeringen die via de collec
tieve sector worden betaald. Die be
slissing behoort tot het primaat van
de overheid, genomen met steun
van twee derde meerderheid in het
parlement, zodat ook de oppositie
haar vindingrijkheid op terrein in
concreet beleid kan omzetten. En
ook hier geldt één beperkende
randvoorwaarde: de verhogingen
van ambtenarensalarissen en uitke
ringen zijn evenmin blijvend. Zij
gelden voor slechts één jaar.
Dit is het laatste van een reeks arti
kelen, die tot stand kwam op basis van
gesprekken met ruim dertig vakbonds
mensen en research van Luuk Obbink.
De vorige afleveringen zijn gepubli
ceerd op 29 april, 2.5,6,8,9,11,12.13 en
17 mei).
LEIDEN De kop is eraf. De eerste
examendag zit er op en leverde over
het algemeen geen extreem moeilij
ke opgaven op. Zoals meestal op de
eerste dag van het centraal schrifte
lijk examen kregen alle 230.000 leer
lingen in het voortgezet onderwijs
een onderdeel van het examen Ne
derlands voorgeschoteld. Leesvaar
digheid voor mavo en lbo, tekstver
klaring voor de havo-leerlingen en
de samenvatting voor het vwo.
"Ik heb moeilijkere teksten ver
taald dit jaar", oordeelde de 17-jari-
ge Esther Oomen van het Stedelijk
Gymnasium uit Leiden. Samen met
ongeveer 90 schoolgenoten moest
zij gistermiddag een Latijnse tekst
van Cicero vertalen en daarover vra
gen beantwoorden. De docenten
klassiek talen G.E.J. Bast en J.
Toorenaar waren het met haar eens.
De examentekst was een frag
ment uit Cicero's De lege Agraria en
vormde een betoog tegen het ontei
genen van land van grootgrondbe
zitters in Zuid-Italië. Dat land zou
dan ten goede moeten komen aan
de arme mensen van Rome. "Ik
vond de inhoud van de tekst heel
erg aardig. Het was bepaald niet
saai", zegt Bast. De docente zag op
voorhand bij de vertaling dan ook
geen echte grote struikelblokken.
"Je merkt trouwens altijd pas bij
het nakijken waar de addertjes on
der het gras hebben gezeten".
Erg te spreken waren Toorenaar
en Bast over de vragen die by de
tekst zaten. "Die waren ondersteu
nend voor de vertaling. Dat wil zeg
gen dat de vragen verduidelijkend
werkten en dat maakte het vertalen
weer makkelijker. Dat is in voor
gaande jaren wel eens anders ge
weest", aldus Bast.
Sommige leerlingen vonden het
een taaie tekst. "Er zaten hele moei
lijke grammaticale constructies in",
zo luidde het commentaar. Dat leer
lingen toch moeite hadden met de
tekst bleek volgens de docenten wel
uit het feit dat bijna alle leerlingen
tot het einde bleven zitten en zo
doende de volle drie uur voor de op
drachten nodig hadden.
Lezen
De leesvaardigheid van leerlingen
op mavo C en D-niveau werd getest
aan de hand van een tekst over voet
balvandalisme. De meerkeuzevra-,
gen waren volgens scholieren van
de protestants-christelijke mavo
Het Anker uit Arnhem goed te ma- j
ken. „Enkele open vragen waren
moeilijk. De manier waarop ze wa
ren gesteld, begreep ik niet goed. j
Soms wist ik echt niet wat de vra
genstellers bedoelden. Het onder
werp vond ik ook niet echt boei- j
end", aldus een 15-jarige leerlinge.
Veel van haar jaargenoten hadden
moeite met de open vragen. Lerares
C. van Mulligen vond dat het exa
men redelijk op het mavo-niveau
was afgestemd. Maar ook zij vond
„bepaalde open vragen behoorlijk
pittig".
Een aantal leerlingen van mavo
en lbo moest gisteren naast Neder
lands ook het examen 'Kunstge
schiedenis en kunstbeschouwing'
doen voor een expressievak. „Over
het algemeen best pittig", ver
woordde leraar expressievakken J.
Timmermans van de St. Joan
Berchmans-mavo in Roosendaal de
moeilijkheidsgraad van deze exa
mens. Ook de meeste leerlingen van
de Roosendaalse school vonden het
een pittig examen, dat echter wel
goed te maken was.
Quasimodo
D§ atheneum- of vwo-kandidaten
hadden op hun eerste examendag
niet te klagen. Het artikel 'Bescher
ming van klokkeluiders' voor de sa
menvatting was welliswaar lang, de
inhoud en de structuur van het ver
haal waren zeer duidelijk. Het stuk
handelde over de Quasimodo's van
de bureaucratische cultuur, de
ambtenaren of werknemers op ho
ge functies binnen een organisatie
die op een gegeven moment het ei
genbelang opzij zetten en de vuile
was buitenhangen.
De structuur van de tekst was
misschien wel een beetje tè duide
lijk, vindt Preja Schaper, docent
Nederlands aan de Rijks Scholen
gemeenschap in Leeuwarden. De
schrijver stelde zijn argumenten
keurig onder elkaar en voorzag ze
zelfs van de signaalwoorden ten eer
ste en ten tweede, zodat de leerlin
gen ze absoluut niet over het hoofd
konden zien. Dit maakte het samen
vatten nog aardig pittig omdat de
leerling geneigd is om van al deze
punten een klein deel in de samen
vatting op te nemen. Hierdoor kwa
men de meesten op veel meer dan
de toegestane lengte van 500 (of 520)
woorden uit.
40. A"; 41. open vraag; 42. D; 43. A; 44. B;
45. D; 46. D.
C. Handenarbeid
24. E; 25. B; 26. open vraag; 27. open
vraag; 28. A; 29. open vraag; 30. C; 31. C;
32. B; 33. C; 34. C; 35. A; 36. F; 37. C; 38. D;
39. open vraag; 40. A; 41. A; 42. B; 43.
open vraag; 44. C; 45, A.
D. Textiele werkvormen
24. B; 25. B; 26. open vraag; 27. open
vraag; 28. C; 29. open vraag; 30. B; 31. C;
32. open vraag; 33. A; 34. D; 35. C; 36. B;
37. B; 38. C; 39. C; 40. open.vraag; 41. B;
De voorlopige uitslagen, gebaseerd op de
lijsten die een aantal docenten na het ma;
ken van de opgaven hebben ingeleverd,
luiden als volgt:
Nederlands
Lbo/mavo-c
1. A; 2. A; 3. A; 4. B; 5. C; 6. A; 7. A; 8. B;
9. D; 10. B; 11. A; 12. C; 13. B; 14. A; 15.
open vraag; 16. open vraag; 17. D; 18.
open vraag; 19. B; 20. A; 21. open vraag;
22. B; 23. B; 24. B; 25. open vraag; 26.
open vraag; 27. C; 28. D; 29. B; 30. B; 31.
A; 32. A; 33. A; 34 A; 35. B; 36. A; 37. open
vraag; 38. open vraag; 39. D; 40. A; 41. C;
42. D; 43. D.
9. D; 10. B; 11. A; 12. C; 13. B; 14. D; 15. A;
16. A; 17. open vraag; 18. open vraag; 19.
D; 20. open vraag; 21. C; 22. B; 23. D; 24.
open vraag; 25. C; 26. open vraag; 27.
open vraag; 28. D; 29. D; 30. C; 31. B; 32.
B; 33. D; 34. D; 35. open vraag; 36. C; 37.
C; 38. D; 39. B; 40. A; 41. open vraag; 42.
A; 43. C.
Kunstgeschiedenis en kunstbe
schouwing
MAVO-C
A. Algemeen gedeelte
1. C; 2. C; 3. D; 4. open vraag; 5. A; 6. B;
7. open vraag; 8. B; 9. A; 10. A; 11. open
vraag; 12. open vraag; 13. B; 14. B; 15. C;
16. D; 17. C; 18. D; 19. C; 20. A; 21. A; 22. C;
23. open vraag
B. Tekenen
24. B; 25. C; 26. open vraag; 27. open
vraag; 28. C; 29. C; 30. A; 31. A; 32. open
vraag; 33. B; 34. open vraag; 35. open
vraag; 36. A; 37. B; 38. B; 39. open vraag:
42. C; 43. A; 44. C; 45. D.
Kunstgeschiedenis en kunstbe
schouwing
MAVO-D
A. Algemeen gedeelte
1. C; 2. B; 3. open vraag; 4. C; 5. B; 6.
open vraag; 7. B; 8. A; 9. B; 10. A; 11. C; 12.
D; 13. C; 14. open vraag; 15. open vraag;
16. A; 17. C; 18. open vraag; 19. A; 20. B;
21. A; 22. C; 23. A.
B. Tekenen
24. B; 25. C; 26. open vraag; 27. open
vraag; 28. C; 29. C; 30. C; 31. A; 32. open
vraag; 33. B; 34. B; 35. A; 36. B; 37. D; 38.
A; 39. B; 40. open vraag; 41. D; 42. D; 43.
B; 44. D.
C. Handenarbeid
24. A; 25. D; 26. open vraag; 27. open
vraag; 28. open-vraag; 29. open vraag; 30.
C; 31. C; 32. B; 33. D; 34. D; 35. C; 36. F; 37.
C; 38. C; 39. A; 40. C; 41. B; 42. B; 43. open
vraag; 44. A; 45. A.
D. Textiele werkvormen
24. open vraag; 25. A; 26. open vraag;
27. C; 28. open vraag; 29. C; 30. B; 31. B;
32. B; 33. open vraag; 34. D; 35. B; 36. D;
37. C; 38. open vr.aag; 39. A; 40. A; 41. B;
Een internationale groep van
evangelische theologen heeft
christenen in de wereld opge
roepen zending onder joden te
bedrijven. In een gezamenlijke
verklaring wordt het "een vorm
van antisemitisme" genoemd
als het evangelie niet aan joden
wordt gepredikt. In ons land
overwegen juist de twee groot
ste protestantse kerken om in
de kerkorde niet langer over jo-
denzending te spreken.
De theologen, die in hun eigen
land allen betrokken zijn bij het
gesprek met de joden, namen
deel aan een conferentie van de
World Evangelical Fellowship, de
internationale koepelorganisatie
van evangelische instellingen. De
bijeenkomst stond onder leiding
van de Amerikaan Vernon
Grounds, voorzitter van 'Evange
licals for Social Action', de 'pro
gressieve' evangelische christe
nen in Amerika.
De verklaring is een antwoord
op "de groeiende twijfel en ver
warring onder christenen over de
noodzaak om het geloof in Jezus
Christus te delen met joden. Zo
wel joden als christenen verzet
ten zich tegen wat de kerk vanaf
haar ontstaan heeft gedaan, na
melijk joden te winnen voor Je
zus de Messias".
"De bijbelse hoop voor de jo
den", zo zegt het document,
"richt zich erop dat het joodse
volk door het geloof in Jezus zijn
oorspronkelijke plaats als loot
aan Gods olijfboom herkrijgt".
Zonder de bemiddeling van Je
zus Christus kan men niet van
Gods liefde genieten. Het joden
dom, dat Jezus als Messias af
wijst, bevat daarom niet de ware
kennis van Gods heil.
Rabbijn A. James Rudin, bij
het Amerikaans Joods Comité
verantwoordelijk voor gesprek
ken met andere godsdiensten,
noemde de verklaring „een
blauwdruk voor culturele volke
renmoord". Het document staat
volgens hem bol van de "vroegere
christelijke leer van minachting
voor joden en het jodendom". Het
vertegenwoordigt "de slechtste
vorm van christelijk imperialis-
Het jodendom dat uit de Ber
muda-verklaring naar voren
komt, is een jodendom dat zijn
geestelijke waarde en zijn nut
heeft verloren, aldus de rabbijn.
Hij sprak de hoop uit dat christe
nen over de gehele wereld het do
cument zullen afwijzen.
De hervormde en gereformeer
de synodes in ons land hebben
zich de laatste tijd juist bezig ge
houden met de wijziging van het
kerkorde-artikel waarin over de
jodenzending wordt gesproken.
De kerken geven de voorkeur aan
een dialoog tussen joden en chris
tenen.
Hoe gevoelig de materie ligt
bleek dezer dagen juist uit het feit
dat rabbijn Frank Lewis, eerder
dit jaar uit Engeland naar Amster
dam beroepen, joodse leerlingen
verboden heeft mee te werken
aan het NCRV-programma 'Getij
den'. Het vragen van joodse kin
deren voor een religieuze discus
sie bij een christelijke omroep
noemde hij een verkapte vorm
van zending.
Kerk in Polen
Het Poolse parlement heeft gis
teren drie wetten goedgekeurd
over de wettelijke status van de
Rooms-Katholieke Kerk. Daar
mee wordt de weg geeffend voor
formele diplomatieke betrekkin
gen tussen Polen en het Vaticaan.
Zoals verwacht werden de drie
wetten die vorige maand door
premier Mieczyslaw Rakowski in
het parlement waren ingediend,
- met overweldigende meerder
heid aanvaard. Zij hebben respec
tievelijk betrekking op de hou
ding van de staat tegenover de
kerk, op de vrijheid van eredienst
en op de sociale voorzieningen
voor priesters.
De wetgeving kwam tot stand
na langdurige onderhandelingen
tussen de kerk enerzijds en Pool
se staats- en partijfunctionarissen
anderzijds. Meer dan negentig
procent van de Polen beschouwt
zichzelf rooms-katholiek en in de
afgelopen jaren heeft de staat
haar atheistische propaganda la
ten varen.
De communistische grondwet
van 1952 stelde al een nieuwe wet
geving op de kerk in het vooruit
zicht, maar die was er tot nog toe
niet gekomen. "We hebben gedu
rende 37 jaar op deze wet ge
wacht", zei Marek Pernal, een
woordvoerder voor het episco
paat in Warschau.
Geld tekort
Een tekort aan de noodzakelijke
financiën dreigt het aantal deel
nemers van de wereldconferentie
over het conciliair proces, vol
gendjaar in Seoul, met de helft te
beperken. Dit zou betekenen dat
slechts 330 afgevaardigden deze
bijeenkomst, die een hoogtepunt
moet worden in het proces van
gerechtigheid, vrede en behoud
van de schepping, kunnen bijwo-
Als er niet snel financiële mid
delen beschikbaar komen, zal het
Centraal Comité (bestuur) van de
Wereldraad van Kerken hiertoe
over twee maanden in Moskou
moeten besluiten, zo verwacht de
Zwitserse jurist Nicolas Buttet,
die door het Vaticaan is benoemd
om mee te werken aan de voorbe
reiding van deze 'wereldconvoca
tie'. De bijeenkomst in Seoul
wordt georganiseerd door de We
reldraad van Kerken. Het Vati
caan heeft geweigerd officieel als
mede-organisator op te treden,
maar heeft wel hulp toegezegd.
De bijeenkomst in Seoul is be
groot op bijna 2,5 miljoen gulden,
waarvan nu ruim tweederde bin
nen is. Het Vaticaan heeft toege
zegd tien procent van alle kosten
te betalen. Volgens Buttet is de
Wereldraad van Kerken nu naar
stig op zoek naar fondsen.
Tijdens de zitting van het Cen
traal Comité van de Wereldraad,
vorig jaar in Hannover, werd be
sloten om de bijeenkomst in Se
oul doorgang te laten vinden.
Toen reeds werd door de deskun
digen vastgesteld dat er een groot
tekort aan financiën was. De
meerderheid van de afgevaardig
den wilde echter geen uitstel van
de internationale conferentie.
Het aantal deelnemers dat de
lidkerken hebben opgegeven,
overschrijdt nu al de 500.
Moker. In de uitzending van
de kerkelijke omroep Moker van
vanavond (zeven tot half acht)
wordt aandacht geschonken aan
het 'Knooppunt' van het geza
menlijk jongerenpastoraat in Lei
den. Ontvangst via FM 105.7 of
kabel FM 88.1.
D. Heitlng. Kandidaat D. Hei-
ting uit Hendrik Ido Ambacht
wordt zondag als predikant be
vestigd als predikant van de her
vormde gemeente van Oude en
Nieuwe Wetering door zyn zwa
ger ds. J. Breure, zendingspredi
kant in Kenia. Aanvang van de
dienst is elf uur.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Hardenberg (toez.) P. J. H. Noord-
mans Haulerwyk, te Leerdam W.
P. van der Hoeven Amerongen;
bedankt voor Zwammerdam W.
M. M. Moonen Geertruidenberg-
Hooge Zwaluwe-Made, voor
Bleiswyk M. J. G. Smith Albas-
serdam; aangenomen naar Em-
men (toez.) J. te Winkel Almelo
met bepaalde opdracht (vrijzin
nig hervormden).
Gereformeerde Kerken: beroe
pen te Dalfsen A. Geerling Den
Haag, te Dalfsen drs. A. Geerling
's-Gravenzande; beroepbaar D.
Luymes Graafschap 19, 8261 LB
Kampen, aangenomen naar Ca-
pelle aan den IJssel als geestelijk
verzorger van de Capelse ver
pleeghuizen (parttime) mevr. drs.
L. M. Schipper-Schermers kand.
aldaar.
Geref. Kerken vrijgemaakt: be
roepen te Haulerwijk G. Zomer
Vlissingen; bedankt voor Preto
ria (Zuidafrika) B. Luiten Dron-
ten, te Axel voor de missionaire
dienst te Gent (België) A. A. Kra
mer Hoek, te Gouda G. Zomer
Vlissingen, te Kampen H. J. Boi-
ten Enschede-Zuid.
Christelijke Geref. Kerk: beroe
pen te Zaamslag J. H. van Dijk
Doornspijk.
Gereformeerde Gemeenten: be
roepen te Oud-Beijerland J. Mijn-
ders Veenendaal.
Geref. Gemeenten in Neder
land: bedankt voor Nieuwerkerk
aan den IJssel F. Mallan Alblas-
serdam.
