De vele gezichten van de nieuwe FNV
Slapeloze nachten,
zweethanden: de
examens beginnen
Reportage
5Europa moet Derde Wereld in eigen huis aanpakken
PAGINA 2
WOENSDAG 17 MEI 196!)
Meneer Jansen is de trouwste
metgezel van Greetje Lubbi. Hij
gaat overal mee naar toe, zelfs
als de federatieraad van de FNV
vergadert. Daar gaat de vriend
van de energieke voorzitster
van de Voedingsbond FNV
stilletjes in een hoekje zitten.
Op weg naar een restaurant in
Utrecht toont meneer Jansen
z'n karakter. Hij blaft naar een
grote hond. "Jansen heeft geen
gevoel voor
machtsverhoudingen", zegt
zijn bazin vertederd.
De wederopstanding
van de vakbeweging
Frans Nypeis en Kees Tamboer
Met Greetje Lubbi kun je nooit echt
ruzie krijgen. Zeker niet als wij af
spreken dat wij haar stokpaardje
over een basisinkomen-voor-ieder-
een links laten liggen, want daar
worden we het hooit over éehs.
Lubbi oogt monter. Na de komst
van Johan Stekelenburg ziet ze het
weer helemaal zitten met de FNV.
Ze is nog steeds verrukt over de ge
slaagde demonstratie op het Muse
umplein in Amsterdam. En van die
onzin ovër die speurtocht naar de
'nieuwe werknemer' zijn we door
'Stekel' gelukkig ook verlost, spint
zij tevreden. We zeuren ook niet
meer over de 'dunne vakbeweging',
die zich alleen maar met dienstver
lening aan de leden bezig moet hou
den. We mogen nu tenminste weer
actie voeren tegen Zuidafrika en te
gen atoombewapening.
Waar het heen moet met de FNV?
Linksaf natuurlijk! De Voedings
bond, met ruim 51.000 leden, heeft
de koers aangegeven in een beleids
plan met de titel 'Ver schoppen is
niet genoeg'. We wrijven ons de
ogen uit. 'Fijn is anders', de beruch
te, marxistisch getinte nota van de
Industriebond NW uit 1974, lijkt
hierbij vergeleken niet meer dan ge
neuzel in de syndicalistische marge.
Een ondernemer die met nieuwe
machines meer winst maakt, móet
extra dokken. De overheid móet
subsidie geven voor het verbeteren
van rot werk. De werkeloosheid
móet eerlijker worden verdeeld. Als
er niet méér werk komt, zal Lubbi
namens de Voedingsbond haar le
den vragen tijdelijk even langs de
kant te gaan staan. Om de beurt. Bij
het aanstellingsbeleid móeten vrou
wen voorrang krijgen boven lang
durige werklozen, gehancicapten
en buitenlanders. Opjaagpremies
en prestatiebeloning uit den boze.
Om de armoe uit te bannen, móeten
de uitkeringen van de echte minima
een paar honderd gulden per
maand omhoog. En als klap op de
vuurpijl: de vakbeweging móet bo
venwettelijke aanvullingen op alle
uitkeringen afdwingen.
Nuchter
Lubbi's mooi vorm gegeven artikel
des geloofs heeft Jan Schuller, zo
blijkt, niet onder ogen gehad. In de
opvolger van de legendarische
Bram Buys ontwaren wij een nieuw
type vakbondsleider. De in 1984
aangetreden voorzitter van de
Bouw- en Houtbond FNV (krap
150.000 leden) gebruikt geen grote
woorden. Hij predikt niet de revolu
tie. Nuchter, altijd op zoek naar
pragmatische oplossingen.
Ook Schullers Bouwbond produ
ceert nota's, die door collega's van
andere bonden nauwelijks worden
doorgebladerd. De bond, die nogal
wat flexibel werkende leden heeft,
streeft naar gelijk arbeidsvoorwaar
den voor iedereen. Dus hetzelfde
loon voor vaste krachten en sei
zoenwerkers.
Een politieke relatie met links
wijst Schuller beslist van de hand.
Hij is niet de enige in vakbondsland
die een flinke kater heeft overge
houden aan de bombastische FNV-
actie 'Kiezen voor nieuwe kansen',
waarmee de vakbeweging in 1986
Wim Kok en de zijnen in het Cats-
huis wilde tillen. De FNV wint niet
aan invloed door een bondgenoot
J an Schuller (foto gpd)
schap aan te gaan met een structu
rele minderheid, meent Schuller.
Hij vindt het meer aan te bevelen
'hartelijke contacten' te onderhou
den 'met minder hervormingsgezin
de partijen' als CDA en WD. Schul
ler gelooft ook in de waarde van lob
byen. Informeel, juist gedoseerd en
goed getimed, mondeling of schrif
telijk, pasklaar materiaal aanleve
ren, waarmee ambtenaren en politi
ci beïnvloed kunnen worden.
Een ideologische discussie over
de keuze tussen een 'brede' of een
'smalle' vakbeweging is aan Schul
ler verspild. Dat geldt ook voor alle
ideologische stammenoórlogen, die
in de vakbeweging woeden of heb
ben gewoed. Paniekvoetbal, consta
teert hij. Bij het vakbondswerk
moet je met de beide benen op de
grond staan.
In de buurt
Jan Schuller is aangenaam verrast
door het nieuwe elan, dat Johan
Stekelenburg binnen de FNV heeft
opgeroepen. Hij werkt loyaal en van
harte mee aan de uitvoering van het
plan, uitgestippeld in de nota 'FNV
2000s, om overal in het land vak
bondswinkels van de FNV op te
richten. Hij heeft de leiding op zich
genomen van het project 'De vakbe
weging in de buurt'. De Bouwbond
heeft er ook heel wat geld voor over.
Via dit ambitieuze project, dat tot
doel heeft de dienstverlening aan al
le FNV-leden te verbeteren, hoopt
Schuller een impuls te geven aan de
weer ontluikende discussie over
een nieuwe structuur voor de FNV.
De Bouwbond, trouw aan zijn tradi
tie, streeft naar één ongedeelde vak
beweging, opgebouwd uit een aan
tal gelijkwaardige bedrijfskolom
men die hun eigen arbeidsvoor
waarden bepalen. Voor Schuller is
dat geen droom, maar onafwendba
re noodzaak om als FNV in de jaren
'90 te overleven.
In Zoetermeer zien ze dat al jaren
totaal anders. Jaap van de Scheur,
de nestor van de FNV, stelt ons zijn
opvolger Cees Vrins voor. Zonder
omwegen zet Vrins de toon voor het
gesprek. "Ik ben eigenlijk een soort
Bush", zegt hij. Hij zal niet morrelen
aan het beleid van zijn voorganger.
Onder het goedkeurend oog van de
oude vos maakt Vrins korte metten
met het ideaal van Schuller over een
nieuwe structuur van de FNV. Daar
voelt de ambtenarenbond helemaal
niets voor. Er zijn nog miljoenen on
georganiseerden in het land, laat de
FNV zich daar maar op richten. Het
is zinloos, onder het mom van priva
tisering en herverkaveling, leden
bij elkaar weg te snoepen.
Niets nieuws
Net als zijn voorzitter is Vrins nau
welijks vatbaar voor gefilosofeer
over maatschappijvernieuwing en
politiek engagement. Iemand wordt
lid van een vakbond voor het geval
haar of hem iets overkomt, luidt het
adagium. De AbvaKabo zet alle
kaarten op de dienstverlening. Dat
heeft de bond altijd al gedaan. Wat
er in de nota 'FNV 2000' staat brengt
de AbvaKabo al jaren in de praktijk.
En daar heeft de bond nimmer spijt
van gehad, stelt het duo tevreden
glimlachend vast.
Terwijl alle bonden tijdens de cri
sis grote aantallen leden verloren,
Jaap van de Scheur (foto anp>
bleven ze in Zoetermeer gestaag
nieuwe ambtenaren en trendvol
gers inschrijven. Met een aanhang
van 258.000 leden is de AbvaKabo
de dikste tak aan de FNV-stam. En
met een jaarlijkse aanwas van 8.000
nieuwe leden zal die positie niet in
gevaar komen.
Van diepgravende beleidsnotities
en koffers vol papier houden Jaap
van dé Scheur en zijn beoogde op
volger niét. Dat wil niét zeggen dat
er niet Wórdt nagedacht in dé futu
ristische kantoorkolos onder de
rook van Dén Haag. Ook Zij hébben
een plan, waarover de andere colle
ga's niet réppén. 'Initiatieven voor
meer werk' heet het. Op compacte
wijzé staat beschreven welke moge
lijkheden de AbvaKabo ziet om de
hardnekkige werkloosheid te be
strijden.
Als iedereen een half procent
loon inlevert, kan er een fonds ge
vormd worden van een miljard gul
den waarmee werklozen in de col
lectieve sector aan de slag worden
geholpen. Zoals iedereen weet valt
daar nog veel te doen. Ziekenhuizen
en verzorgingshuizen komen heel
wat nijvere handen tekort. Dat het
personeel in die sector in opstand
komt en een forse loonsverhoging
claimt, déar hebben de opstellers
van 'Initiatieven voor meer werk'
geen rekening mee gehouden.
Pragmaticus
Het weelderige 'boudoir van Dick
Visser' is nauwelijks veranderd,
maar de nieuwe voorzitter van de
Industriebond FNV, Bé van der
Weg, is een totaal ander type dan
zijn voorganger. Net als Schuller en
Vrins een broodnuchtere pragmati
cus. Hij heeft nog steeds de handen
vol aan het uitbezemen van de stof
nesten uit het verleden. Dat was pas
echt doormodderen, klinkt het. Al
die ruzies over koerswendingen en
ander beleid. Voorlopig komen er
geen nota's meer van de Industrie
bond FNV, waarin er aan de maat
schappij geprutst wordt. Daar komt
toch alleen maar ellende van.
Het zoeken naar de beste bedie
ning van het kaderlid staat nog
steeds centraal, maar Van der Weg
en zijn rechterhand Henk Krul
schuiven daar geen ideologische la
ding onder, zoals in het verleden ge
beurde. Woordradicalisme is verbo
den bij de Industriebond, weer ge
groeid tot meer dan 205.000 leden.
Jan Schermer haalt achteraf voor
een deel zijn gelijk, want ook Van
der Weg en Krul vinden dat het ka
derlid de 'spil van het bondswerk'
De tijd is voorbij dat 'Amsterdam'
van bovenaf decreteert wat er in de
cao moet komen te staan. We moe
ten het de mensen zelf vragen, dan
kunnen wij maatwerk leveren. Van
der Weg en Krul delen niet de angst
van Dick Visser, dat zo de weg
wordt ingeslagen naar syndicalisti
sche anarchie. Natuurlijk, de bond
moet 'Fijn is Anders' niet vergeten.
De trotse Industriebond kan en
mag niet afzakken tot alleen maar
een 'sociale ANWB'. Van der Weg
koerst op een middenpositie, lave
rend tussen de voorstanders van
een 'brede' en van een 'smalle' vak
beweging.
Over de opborrelende structuur
discussie toont Van de Weg zich te
vreden. De plannen van zyn voor
ganger Dick Visser om de vakcen
trale te ontmantelen, zijn van tafel.
De verstandhouding tussen hem en
Johan Stekelenburg zijn allerharte
lijkst, hetgeen moge blijken uit het
feit dat de Industriebond FNV, net
als de Bouw- en Houtbond, tien mil
joen gulden steekt in het nieuw te
bouwen hoofdkantoor van de vak
centrale in Amsterdam-Sloterdijk.
Demonstratie
Ella Vogelaar, sinds ruim een jaar
voorzitster van de onderwijzers
bond ABOP, die 44.000 leden telt,
zit zich maanden later nog te ver
kneukelen over' de 8 oktoberde-
monstratie op het Museumplein in
Amsterdam. Voor haar heeft de
FNV daar laten zien dat de 'vakbe
weging van de loosers' nog een
'stuk kracht' bezit. Het gaf haar een
kick. De massale demonstratie
symboliseert voor haar het belang
rijke omslagpunt na het 'technocra
tische intermezzo' van Hans Pont.
De huidige directeur-generaal
van het ministerie van binnenland
se zaken was, in haar ogen, als voor
zitter van de FNV geen bindende
factor. Niet iemand die de vakbewe
ging een gezicht gaf, dit in tegen
stelling tot Johan Stekelenburg.
ABOP-voorzitster Vogelaar is, net
als Greetje Lubbi, een felle, linkse
tante. Ze komt er ruiterlijk voor uit
dat ze jarenlang actief is geweest in
de CPN. Ze is na lange, en soms hef
tige strijd in de voormalige 'rooie
onderwijzersbond' op de voorzit-
tersstoel beland. Zij vindt dat de
FNV mee moet doen aan de vredes-
strijd en moet vechten voor de posi
tie van de vrouw in de maatschap
pij. De harde loonstrijd is, voor Ella
Vogelaar, het belangrijkste wapen
van de vakbond. Ze heeft er ook to
taal geen moeite mee, in het spoor
van de werkers in de gezondheids
zorg, een looneis van 5 procent aan
te kondigen voor haar achterban.
Een andere ex-communist die
hoog is opgeklommen in de vakbe
weging is Lodewijk de Waal. Sinds
een paar maanden is hy voorzitter
van de Dienstenbond FNV, die iets
meer dan 65.000 leden heeft inge
schreven, Hij legt zonder dralen zijn
Lodewijk de Waal
(foto anp) Greetje Lubbi
visitekaartje op tafel. In tegenstel
ling tot oud-partijgenote Vogelaar
zweert De Waal niet bij de pure
loonstrijd. Hem is, uit enquetes on
der zijn groeiende aanhang geble
ken, dat tachtig procent van zijn le
den werk boven inkomen stelt. Bij
het afsluiten van een cao met de Bij
enkorfdirectie voegde De Waal dit
voorjaar de daad bij het woord. Uit
de loonruimte wordt drie miljoen
gulden weggezet voor het scheppen
van werk voor jonge werklozen.
De Waal is een radde prater.
Nuchter, koel, net zo pragmatisch
ogend als Schuller, Vrins en Bé van
der Weg. De meest uitgesproken
vertegenwoordiger van de nieuwe
lichting managers, die bij de FNV
de fakkel van de bevlogen idealis
ten uit de jaren '70 heeft overgeno
men.
Speerpunt
De dienstenbond heeft een belang
rijke rol toebedeeld' gekregen in de
nota 'FNV 2000'. Met financiële
steun van de vakcentrale moet deze
'speerpuntbond' op zoek naar nieu
we leden. In de commerciële dien
stensector, waar de vakbeweging
nauwelijks voet aan de grond heeft,
valt zendingswerk te verrichten.
Daar wemelt het van goedgeschool
de werknemers, die mondig zijn en
maar matig in de politiek geïnteres
seerd.
Dat vereist een andere strategie,
weet De Waal bij ondervinding.
Geen wonder dus dat hij de werkne
mers zelf zoveel mogelijk invloed
wil laten uitoefenen op de samen
stelling van hun eigen arbeidsvoor
waarden. Als de loonruimte in de
ondernemingen, waarmee de dien
stenbond onderhandelt, eenmaal is
vastgesteld, dan mogen de werkne
mers zelf kiezen hoe ze die ruimte
gebruiken. De een kiest voor meer
loon, de ander wenst wellicht zijn
pensioenrechten bij te spijkeren.
Voor De Waal geldt één beper
king by dit 'cafetariasysteem': de
solidariteit met de werklozen mag
niet door ingebreidelde geldzucht
geheel in het moeras wegzakken.
De Dienstenbond van Lodewijk de
Waal komt hiermee tegemoet aan
de behoefte tot individualisering. In
De Waals taktiek past ook dat de on
dernemingsraad van een bedrijf een
belangrijke rol speelt bij het invul
len van de cao. Ideologische twisten
over polarisatie binnen de bedrij
ven vindt hij achterhaald. Overleg
binnen de onderneming, mits goed
georganiseerd, lijkt hem een beter
middel om de belangen van zijn le
den veilig te stellen.
De ex-CPN'er, die er rond voor
uitkomt dat hij zeer actief is ge
weest in de kleinlinkse beweging,
heeft een opvallende metamorfose
ondergaan. Hij acht politieke bin
ding van de vakbeweging met links
ongewenst en meent bovendien dat
zijn bond geen overbodige energie
moet steken in vredes- en milieuac
tiviteiten. Hij verwoordt het nieuwe
credo, dat bij de belangrijkste FNV-
bonden tegenkomen, het duide
lijkst. De hoogste prioriteit hebben
die zaken waar de bond recht
streeks met de werkgevers over on
derhandelt. En je hoeft als vakbond
niet bang te zijn voor marketing-
denken. Het is niet rechts als je je
produkt wat beter wilt presenteren.
Kippenhok
Er past een voorlopige conclusie na
deze rondgang langs een aantal
nieuwe gezichten van de FNV. Ie
dereen is toch voornamelijk bezig
met eigen sores. Het is opvallend
hoe weinig men op de hoogte is van
eikaars denkwerk. Nog steeds wor
den aan de lopende band nota's ge
produceerd, waarin het wemelt van
goede en slechte suggesties. Maar
de nieuwe managers gunnen zich
geen tijd die van elkaar te lenen. De
FNV mag naar buiten toe met be
hulp van Johan Stekelenburg één
gezicht tonen, van echte saamhorig
heid is geen sprake. De FNV blijft
een kippenhok, waarin de bewo
ners kakelend en doelloos alle kan
ten heen willen.
(Dit is aflevering 10. Zie ook de kran
ten van 29 april, 2, 5. 6, 8, 9,11,12 en 13
mei)
Zo'n 230.000 scholieren beginnen morgen c
dag 30 mei is de laatste dag.
Slapeloze nachten, maag- en darmkrampen en zweethanden: de eind
examens voor de scholen voor voortgeze^onderwijs staan weer voor de
deur. Vandaag beginnen ze. Zo'n 4000 scholen voor lager beroepson
derwijs (lbo), mavo, havo en vwo staan in het teken van het eindexa
men waaraan in totaal 230.000 jongelui meedoen. 135.000 scholieren
gaan op voor het lbo- en mavo-examen, 53.000 voor het havo- en 42.000
voor het vwo-examen. De examens voor lbo en mavo zijn geharmoni-
i overlappen elkaar. Naar schatting 60.000 leerlingen doen het
op c- en 75.000 op d-niveau.
seerd
door Theo Haerkens
De examenperiode duurt tot en met dinsdag 30 mei. Een week later,
op 8 juni, ontvangen de scholen de uitslag van het werk dat wordt nage
keken door het Instituut voor Toetsontwikkeling Cito. Wie het er zo
slecht heeft afgebracht dat hij of zij zou zakken, kan de week erop, op
vrijdag 16 juni, herexamen doen. Dat mag maar in één vak, dus al te be
roerd moet de uitslag niet zijn.
In overleg met de leraren kan de kandidaat kiezen welk vak hij of zij
over doet. Wie bij de tweede poging opnieuw faalt, moet tot het volgend
jaar wachten op een nieuwe kans. Lang hoeft deze groep kandidaten
evenmin in de zenuwen te zitten, want de uitslag van het herexamen is
op 28 juni beschikbaar.
Net als andere jaren bestaan de examens deels uit vragen waarvoor
de kandidaat zelf een antwoord moet formuleren, de open vragen, en
gedeeltelijk uit meerkeuzevragen. Meestal is er keus uit vier antwoor
den, maar een enkele keer zijn het drie of zes.
De kennis van de moderne talen Frans, Duits en Engels wordt ge
toetst met behulp van meerkeuzevragen, net als Spaans, Russisch en
biologie. Grieks, Latijn en wiskunde worden uitsluitend geëxami
neerd door middel van open vragen. Voor de andere vakken geldt een
combinatie van beide. De examens voor lbo en mavo kennen alleen
combinaties. Slechts het opstel en het functioneel schrijven, zijn open
opdrachten. En dat kan ook moeilijk anders.
Het onderscheid tussen het lbo- en mavo-examen is feitelijk verdwe
nen. De deelnemers doen examen op c- of het hogere d-niveau. Wie niet
in minstens drie vakken examen doet op d-niveau, komt niet meer in
aanmerking voor het mavo-diploma. Vorig jaar kon een mavo-diploma
nog behaald worden met zes vakken op c-niveau.
Lbo- en mavo-kandidaten mogen een vak 'herprofileren'. Dat bete
kent dat iemand die slaagt met een 9 voor wiskunde op c-niveau, bij
een herkansing kan proberen ook op d-niveau een voldoende te halen.
De examens die uitsluitend bestaan uit meerkeuzevragen worden bij
het Cito nagekeken. De rest kijken de docenten zelf na en als ze daar
mee klaar zijn, gaat het werk naar een andere school voor een tweede
correctie.
Vorig jaar hebben zich op dit onderdeel problemen voorgedaan. De
kandidaat moest toen bij de meerkeuzevragen niet alleen het vraag
nummer noteren met de letter van het goede antwoord, maar tevens
het eerste en het laatste woord van dat antwoord. Dat leverde moeilijk
heden op omdat goede en foute antwoorden soms met hetzelfde woord
begonnen en eindigden. Bovendien lykt een geschreven 'a' in het
handschrift van een nerveuze scholier nog al eens op een 'd'. Daarom
moeten er voortaan hoofdletters worden gebruikt: verwarring tussen
'A' en 'D' is dan uitgesloten.
Om te controleren of de vragen geen onduidelijkheden of fouten be
vatten, kijken docenten zo snel mogelijk de open vragen na van vijf
kandidaten (de eerste vijf uit de alfabetische namenlijst). De uitslag
gaat naar het Cito en die bekijkt aan de hand van deze steekproef of de
beoordelingsnormen moeten worden bijgesteld.
Iedere school krijgt tegelijk met de examenopgaven een lijst waarop
staat hoe het werk beoordeeld moet worden. Vier fouten in het mavo
examen biologie levert dan over het hele land een acht op, of een ze-
venenhalf. Als uit de stéekproef blijkt dat een vraag als gevolg van een
fout niet goed beantwoord is, wordt de norm bijgesteld. De vier fouten
leveren dan bijvoorbeeld een achtenhalf op.
Hetzelfde geldt voor de inhoud van de vragen. Het zou niet eerlijk
zijn als ze het ene jaar moeilijker of makkelijker zijn dan andere jaren.
Een speciale commissie houdt zich daar by wijze van experiment mee
bezig. Vorig jaar gebeurde dat voor het eerst. Toen ontstond ook tu
mult over de beoordeling van de samenvattihg Nederlands voor het
vwo. Volgens de leraren was er teveel aandacht voor het aantal woord
jes - het moesten er 500 zijn - en te weinig voor de inhoud. Sommige
scholieren slagen erin in 300 woorden een goede samenvatting te ge
ven, redeneren de leraren.
Net als vorig jaar zullen de uitslagen van de meerkeuzevragen daags
na het examen publiek gemaakt worden via Teletekst en Viditel en de
ze krant.
De deelnemers aan de kerken-
conferentie in Basel moeten
niet alleen ijveren voor recht
vaardige economische verhou
dingen in de wereld. Hun be
langrijkste taak is misschien
wel de onderontwikkeling in
hun eigen land te bestrijden.
Verder moeten zij de 'zendings
houding' tegenover de ontwik
kelingslanden aanvallen.
Dat hield de secretaris van de
vrouwenraad van de Indische
Raad van Kerken, mevr. Aruna
Gnanadason, de deelnemers in
Basel gisteren voor. Gnanadason
is tevens vice-voorzitter van de
onderafdeling voor vrouwenza
ken van de Wereldraad van Ker
ken.
Zij wees onder meer op het ra
cisme en de onrechtvaardige im-
migratiewetten in de Europese
landen, de slechte behandeling
van inheemse volkeren in die lan
den, structuren die vrouwen ont
menselijken en de bijdrage van
vrouwen aan kerk en samenle
ving ondermijnen. De westerse
landen moeten, aldus Gnana
dason, de "uiterst rechtse evange
listen" geen kans geven hun "zeer
gevaarlijke" ideeën in de ontwik
kelingslanden te verspreiden.
Gnanadason zei dat heel de we
reld besmet is door een op Euro
pa gericht en "mannelijk model"
van economische ontwikkeling,
dat -in de vorige eeuw is ontstaan.
Dit model heeft het kolonialisme
en imperialisme gerechtvaardigd
en beschouwt alle andere cultu
ren dan de Europese als onderge
schikt. Ook heeft het geleid tot
een groeiende militarisering van
de wereld. Gnanadason citeerde
een Indische vakbondsleider die
eens zei dat "maar al te vaak de
hoop van het Noorden de wan
hoop van het Zuiden is".
De president van de pauselijke
raad 'Justitia et Pax', de Franse
kardinaal Roger Etchegaray,
hield op zijn beurt een pleidooi
voor de zondag als rustdag. Op
die dag neemt de kerk haar Heer
werkelijk waar en ziet zij haar
identiteit en roeping. Ook in de
westerse wereld is deze betekenis
van de zondag nog altijd van be
lang, aldus de kardinaal. Als de
kerk strijdt voor deze rustdag,
laat zij zien dat zij een religieuze
opdracht vervult, maar ook een
sociale plicht.
In de Rooms-Katholieke Kerk
is de zondagsrust altijd veel min
der streng opgevat dan in de pro
testantse, vooral de calvinisti
sche, kerken. De laatste tijd is
echter de aandacht voor de zon
dag als rustdag gegroeid. Zo ga
ven de Duitse bisschoppen enke
le jaren geleden samen met de
Evangelische Kerken een brief
over de zondag uit, onder meer
naar aanleiding van voorstellen
van werkgevers om meer moge
lijkheden te scheppen voor werk
op zondag. De Nederlandse bis
schoppen hopen later dit jaar
eveneens met een brief over de
betekenis van de zondag te ko-
De paus heeft de zevenhonderd
kerkelijke afgevaardigden die
naar Basel zijn gekomen, gisteren
gewezen op hun bijzondere ver
antwoordelijkheid. Hun bood
schap aan Europa moet een speci
fiek christelijke zijn. het gaat niet
zomaar om vrede en gerechtig
heid en vrede, maar om de ge
rechtigheid en vrede van God, al
dus de paus.
Bezette gebieden
Christelijke kerken in Israël
moeten zich onthouden van par
tijdige politieke twistgesprekken,
maar moeten in overeenstem
ming met Gods Woord bidden
voor de vrede van Jeruzalem. Zo
reageren vijftien vertegenwoordi
gers van westerse kerken in Jeru
zalem op de kritiek die christelij
ke leiders eind april hebben geuit
op het Israëlische optreden in de
bezette gebieden.
Tot deze vertegenwoordigers
behoren dr. G. H. Cohen Stuart,
theologisch adviseur van de Her
vormde Kerk in Jeruzalem, en di
recteur J. Lüchhoff van de Inter
nationale Christelijke Ambassa
de in Israëls hoofdstad. Zij vin
den de verklaring van de leiders
van de Grieks-Orthodoxe,
Rooms-Katholieke, Melkitische,
Armeense, Syrische, Koptische
en Anglicaanse Kerk in Israël
eenzijdig en daarom van weinig
nut.
De kerkelijke leiders hebben
eind april aangedrongen op stop
zetting van het geweld in de door
Israël bezette gebieden. Zij ver
oordeelden het "massale" aantal
arrestaties, de gevangenhouding
van vele mensen zonder vorm van
proces en "alle vormen van col
lectieve bestraffing, zoals de ver
nietiging van huizen".
De critici van deze verklaring,
die inmiddels de steun heeft ge
kregen van secretaris-generaal
dr. Emilio Castro van de Wereld
raad van Kerken, vinden het on
juist dat er .geen melding wordt
gemaakt van Arabische geweld
pleging, zoals het bekogelen met
stenen van joodse bezoekers bij
de Klaagmuur. Burgemeester
Koliek van Jeruzalem heeft de
kerkelijke leiders voorgehouden
dat ze zijn gezwicht voor "islami
tisch terrorisme en dreigementen
van de Arabieren".
Toiletpapier
In Roemenië worden bijbels
verwerkt tot toiletpapier. Die be
schuldiging komt van een Ameri
kaanse predikant van Hongaarse
afkomst, Sandor Havadtoy. In
een Hongaars televisieprogram
ma werden eerder deze week rol
led toiletpapier getoond waarin,
na wat vouwen en kreukels, delen
van bijbelteksten zichtbaar wer
den.
De bijbels zijn door protes
tantse kerken uit het westen naar
zustergemeenten in Roemenië
gestuurd. Havadtoy was gewaar
schuwd door Roemeense gelovi
gen die, achterdochtig door het
plotseling opduiken van toiletpa
pier op een uiterst schaarse
markt, vaststelden dat bijbels
voor de produktie ervan waren
gebruikt-
Havadtoy schakelde naar zijn
zeggem 'experts' in, die becijfer
den dat alleen al aan Hongaarsta-
lige exemplaren tienduizend kilo
bijbel tot toiletpapier is verwerkt.
De Hongaarse kerken en Ame
rikaanse zusterkerken zijn zeer
actief in het sturen van Hon-
gaarstalige bijbels naar Transsyl-
vanië (Zevenburgen), het deel
van Roemenië waar het overgrote
deel van de bijna twee miljoen
mensen tellende Hongaarse min
derheid woont.
De relaties tussen Hongarije en
Roemenie zijn al enkele jaren ui
terst gespannen vanwege de
'Roemenisering' waaraan die
Hongaarse minderheid door het
Ceausescu-bewind wordt onder
worpen. Tienduizenden van deze
etnische Hongaren zyn de afgelo
pen twaalf maanden naar Honga
rije gevlucht.
Ontmoeting. In de Bethlems-
kerk in Leiden wordt zondag
avond (aanvang zeven uur) een
ontmoetingsavond voor Surina-
mers, Antillianen en Nederlan
dersgehouden. Na een dienst met
getuigenissen staat de ontmoe
ting centraal. Medewerking verle
nen onder andere Helen Veng-
haus, de dansgroep Bida Nobo,
Iwan Yzer en Maurina Esprit.
Evensong. De 'evensong', die
zondagavond om zeven uur in de
Hooglandse Kerk in Leiden be
gint, wordt mede opgeluisterd
door het vocaal kerkmuzieken-
semble Cappella pro Cantibus uit
Oegstgeest. Liturg is ds. A. Al-
blas. Eerdere evensongs trokken
ruime belangstelling.
Geen toestemming. De
Tsjechoslowaakse autoriteiten
hebben de rooms-katholieke
priester Vaclav Maly geen toe
stemming gegeven deel te nemen
aan de Europese kerkenconferen-
tie in Basel. Diens optreden zou
nadelig zijn voor het beeld dat an
dere landen van Tsjechoslowa-
kije hebben, zo deelde de leiding
van de conferentie gisteren mee.
De praagse priester is lid van
Charta '77.
