'Je kunt hier een film écht beleven'
mmu mt
ariiiRsiiiH
ii
m
Historisch eerherstel voor William Blight
'Kinepolis': Brusselse superbioscoop met dertig zalen trekt veel publiek
wry
t
siBÉH"»
Expositie toont kapitein van Bounty niet als schurk maar als held
De nog voorlopige kassaruimte van
de Kinepolis is op een fraaie vrijdag
middag gevuld met een joelende
menigte schoolkinderen. De meute
lijkt veel te groot voor een bioscoop,
maar vijf minuten later is er in de
brede gangen van het complex geen
kind meer te bespeuren.
De scholieren zijn, naar later blijkt, on
der leiding van hun onderwijzers opge
slokt door de IMAX-zaal, waar ze muis
stil zitten te kijken naar het enorme
scherm waarop de vlucht van een Space-
shuttle in beeld is gebracht.
De IMAX-zaal. die doet denken aan de
Cinema 2000 op de kermis, is een specta
culaire attractie van de Kinepolis. Maar
de meesten van de tienduizenden bezoe
kers die volgens het management weke
lijks de kassa's passeren komen voor het
enorme speelfilmaanbod. Dat is duide
lijk afgestemd op het grote publiek.
Beeldschermen
Manager Mare de Cleene ontvangt me in
de enorme hal van Kinepolis, waar
beeldschermen het publiek informeren
over het programma en het aantal plaat
sen dat in elke zaal nog vrij is. De Cleene
fungeert als gids in Kinepolis, een com
plex dat in september vorig jaar de deu
ren opende en waar een half miljard Bel
gische francs in gestoken is.
Als een volleerd vertegenwoordiger in
troduceert De Cleene het bedrijf, dat zijn
oorsprong vindt in een eenvoudig bio-
scoopje in Harelbeke, waar Charles Bert,
de 'peetvader' van het concern, in 1927
de bioscoop 'Hotel de Flandre' opende.
In de loop der jaren kwamen daar twee
theaters bij, 'The Plaza' en 'The Majestic'.
Twintig jaar geleden ging kleinzoon Al-
bert Bert met dat laatste theater verder.
Hij liet er films draaien op het mooie,
maar duurdere 70mm-formaat. De on
dernemer werd daarmee door collega's
nauwelijks serieus genomen, maar zijn
voorkeur voor een optimale beeld- en ge
luidskwaliteit legde hem geen windeie
ren. Als we Mare de Cleene mogen gelo
ven heeft de familie Bert nu momenteel
70 procent van de kaartverkoop in België
in handen.
Het verhaal van De Cleene is niet
nieuw: service, comfortabele stoelen,
voldoende beenruimte en een streven
naar perfecte vertoningsomstandighe
den vormen de basis van de succesfor
mule. Het nieuwe van Kinepolis (een
ontwerp van Pieter de Gelder) is de enor
me schaal waarop de formule wordt toe
gepast. De familie Bert heeft op een iets
bescheidener schaal ervaring met 'dit
soort complexen, in Gent bezit men
sinds 1981 de 'Decascoop', een modern
theater met tien zalen, en in Kortrijk ex
ploiteert men de Pentapolismet vijf za
len., Andere complexen staan in Kuurne,
Doornik en Waregem.
Fabriek
De buitenkant en ook het interieur van
de Kinepolis zien er sober en weinig
spectaculair uit. Het exterieur oogt als
een smaakvol vormgegeven fabriek met
kantoorruimten, de binnenkant lijkt nog
het meest op een foyer van een congres
centrum. Alleen filmaffiches duiden op
de functie van het gebouw en ook de toi-
letcabine's scheppen duidelijkheid: die
dragen namen als John Wayne en Meg
TiUy.
Het bijzondere van Kinepolis zit 'm
niet in het uiterlijk, maar bevindt zich
achter de deuren van de vele zalen en
vooral in de projectiecabine die hier de
vorm heeft aangenomen van een heuse
'projectieboulevard'. Kinepolis heeft op
twee verdiepingen een gang dwars door
het gebouw lopen waarin de ruim twin
tig projectoren staan opgesteld.
De bediening is in handen van welge
teld twee personeelsleden, vrijwel alle
apparatuur is geautomatiseerd, tot en
met de klimaatbeheersing toe. Een
beeldscherm geeft informatie over tem
peratuur en vochtigheidsgraad in de za
len, maar ingrijpen hoeft het personeel
meestal niet. De airconditioning stelt
zich zelf in op veranderende omstandig
heden, zoals het plotseling vollopen van
een zaal.
Terwijl manager De Cleene me binnen
leidt in een van de zalen, die in omvang
variëren van 150 tot 700 stoelen, meldt hij
dat hij eigenlijk niet veel wil vertellen, ik
moet me zelf maar een oordeel vormen,
zegt hij vol zelfvertrouwen. We blijken in
een voorstelling van Willow te zijn be
land. De kwaliteit van het op een aange
naam groot doek geprojecteerde beeld is
vlekkeloos maar niet echt sensationeel,
ondanks het feit dat er een 70mm-kopie
wordt gedraaid.
Het geluid in de zaal is verbluffend,
Twee jaar geleden richtte de aandacht van de Europese bioscoopwereld zich
op de Broadway Kino, een imposant nieuwbouwcomplex in de buurt van het
Duitse Kaiserslautern. De eigenaar werd voor gek verklaard dat hij vele
miljoenen had geïnvesteerd in een nieuw, luxe gebouw met vier zalen. Ging
het immers niet bar slecht met de bioscopen? De meewarigheid veranderde
snel in afgunst en bewondering. De Broadway Kino liep als een trein. Twee
jaar later is het Duitse wonder al achterhaald. Door een complex in Brussel.
Welgeteld 26 zalen kent deze aan de voet van het Atomium, op de Heizei,
gelegen Kinepolis nu. Aan het einde van dit jaar moet het complex (kosten: 26
miljoen gulden) gereed zijn en dertig filmdoeken tellen. De formule van
Kinepolis lijkt een succes en de Belgische firma gaat buiten de eigen
landsgrenzen kijken.
door Rob de Kam
BS SK
KM
mm
rnrnmm
WÊk
it
Het Kinepolis-complex: service, comfortabele stoelen en perfecte vertonings omstandigheden op enorme schaal. Inzet: manager Mare de Cleene. "Er be
staan ook plannen voor Nederland". (foto's-GPD)
maar tegelijkertijd onwerkelijk. Het
meer dan levensechte geluid in Kinepo
lis is feitelijk gewoon té goed, maar dat
zal ongetwijfeld snel wennen. In de pro
jectieboulevard zal De Cleene me later
een sobere, maar peperdure kast laten
zien, vanwaaruit het geluid wordt gere
geld. Een plaatje meldt George Lucas-
film, de producent van dit zogenaamde
THX-systeem dat een gelijkwaardig ge
luid tot in alle uithoeken van een zaal
moet garanderen.
Al wandelend duidt De Cleene op an
dere onderdelen van het concept, zoals
de 'rotonde' waarlangs vertrekkende be
zoekers het pand kunnen verlaten, ge-,
scheiden van de bezoekers die nog een
film voor de boeg hebben. Geen overbo
dige luxe in een complex dat eind dit jaar
in totaal bijna 7.500 zitplaatsen zal tellen.
Cachet
De vraag blijft hoe Kinepolis al die plaat
sen bezet krijgt en nog belangrijker
bezet zal houden, wanneer de nieuwig
heid er af is. De Cleene is vol vertrouwen:
"Ons concept is een succes, we trekken
nu gemiddeld 50.000 tot 60.000 toeschou
wers per week. Bij ons wordt film kijken
weer uitgaan, je kunt hier een film echt
beleven. We merken dat ook aan de be
zoekers. De mensen gaan zich er echt op
kleden. In de binnenstad zie je bioscoop
bezoekers die informeel gekleed zijn.
Daar heb ik op zich niets tegen", meldt
De Cleene "maar we vinden het leuk
wanneer bezoekers zich speciaal voor
een bioscoopbezoek kleden. We willen
Kinepolis cachèt geven, we willen zeker
geen betonnen bioscoop in de buiten-
stad zijn. Op termijn willen we ook wat
meer gaan animeren, bijvoorbeeld met
tentoonstellingen. We willen sfeer bren
gen".
"Een investering van een half miljard
franc lijkt inderdaad waanzin in deze
tijd", zegt De Cleene, "maar de cijfers be
wijzen het tegendeel. Ons concept trekt
aan. We kennen onze cliëntèle vrij goed.
We hebben onlangs nog een enquête ge
houden om het pubhek te vragen wat er
verbeterd kan worden. We willen de
zwakke kanten blijven verbeteren. In het
begin liep het in het weekeinde bij de
kassa's nog wel eens spaak. Het was ge
woon te druk. We hebben nu een sys
teem dat we nog voor het zover is, extra
mensen kunnen inzetten. Bezoekers
hebben de keuze gemaakt om naar ons
toe te gaan, dan moetje ze ook binnenha
len en ze niet laten wachten".
Niet zonder trots meldt De Cleene dat
ook prominenten de weg naar Kinepolis
gevonden hebben: "De koningin is hier
al drie keer geweest, privé en we hebben
haar echt niet getelefoneerd om te ko-
Vervallen
De vraag is natuurlijk of de concurren
tie wel zo gelukkig is met de komst van
Kinepolis. In Gent heeft de Decascoop in
zeven jaar tijd bijna 90 procent van het
bioscoopbezoek geannexeerd. De bin
nenstad van Gent kent vele vervallen,
dichtgetimmerde of tot winkel verbouw
de bioscopen. Heeft de familie Bert in
België niet een gevaarlijke monopoliepo
sitie veroverd?
Mare de Cleene: "Dat gejammer en ge
klaag is dikwijls weinig gefundeerd. Het
is aan iedereen vrij om dezelfde kwaliteit
te bieden als wij. Er zijn nu inderdaad
bioscopen in de binnenstad van Brussel
waar de cijfers terug lopen. Er zijn zalen
die moeten gaan sluiten. Wij betreuren
dat, wij zijn er niet op uit om de concur
rentie uit te sqhakelen."
Als bewijs voert De Cleene aan dat de
know-how van de firma ook aan concur
renten verkocht wordt. Daarvoor is zelfs
een aparte onderneming onder de naam
Decatron opgericht.
Het succes in België heeft de familie
Bert tot internationaal denken aangezet.
Er bestaan volgens De Cleene 'concrete
plannen' om in het buitenland aan het
bouwen te slaan. Er zijn contacten in
Amerika, Frankrijk en Duitsland, zo
meldt hij. In het Duitse Essen wordt
waarschijnlijk volgend jaar begonnen
met de bouw van een complex dat nog
groter is dan Kinepolis.
En Nederland? De Cleene: "Er zijn ook
plannen voor Nederland". Op welke
plaats die plannen gericht zijn, wil hij in
dit stadium niet kwijt, maar er gaan ge
ruchten in de Nederlandse bioscoopwe-
Een nieuw filmcomplex als het Brus
selse Kinepolis zal in Nederland
slechts met veel moeite gerealiseerd
kunnen worden. Het probleem zit 'm
in de structuur en de reglementen van
de Nederlandse Bond van Bioscoop-
en Filmondej-nemingen (NBB). Bij
die organisatie zijn alle distributeurs,
bioscoopexploitanten en producen
ten aangesloten. Leden mogen alleen
zaken doen met leden, een kwestie
van zogenaamd collectief exclusief
verkeer. Nieuwe theaters moeten wor
den toegelaten door de comissie
Nieuwe Zaken van de NBB, die in eer
ste instantie waakt over de balangen
van de bestaande bioscopen.
NBB-woordvoerder Frank van der
Putte sluit uit dat een plan voor een
reusachtig nieuwbouwcomplex bij de
Nieuwe Zaken een kans
maken: "Het criterium is dat
vestigingen de bestaande bio
scopen niet in gevaar mogen brengen.
Grote plannen kunnen alleen gereali
seerd worden wanneer er bioscopen
worden opgeheven en ondergebracht
in een nieuw complex".
Is die afwerende houding wel zo
goed voor het bioscoopbedrijf? Van
der Putte: "Wij zijn nu eenmaal een
belangenvereniging. We zijn ons er
van bewust dat we een zekere mono
poliepositie hebben, maar onze mede-
dingsregeling ligt bij Economische
Zaken en van die kant hebben we er
nooit iets over gehoord".
Het is echter de vraag of de besloten
structuur van de Nederlandse bio
scoopwereld juridisch wel houdbaar
is. zeker gelet op de Europese wetge
ving. Mevrouw H. E. Akyürek-Kievits
van de Juridische Faculteit in Gro
ningen heeft zich nooit in de zaak ver
diept, maar haar eerste indruk is dat
de reglementen van de NBB in strijd
zijn met artikel 85 van het EG-verdrag
dat 'mededingings beperkende over
eenkomsten' verbiedt.
In Nederland is 'collectief exclusief
verkeer' niet verboden, op voorwaar
de dat de regeling is aangemeld bij het
ministerie van economische zaken.
Een voorlichter van het ministerie
meldt dat men op dit moment bezig is
een aantal regelingen rond 'collectief
exclusief verkeer' te toetsen, maar dat
de regeling met de NBB met rust
wordt gelaten. Ook bij de EG wordt
volgens de voorlichter op dit moment j
geen actie in die richting onderno-
Volgens NBB-woordvoerder Van der
Putte is de mededingingsregeling van
de NBB nog nooit door een Neder
landse of Europese rechterlijke in
stantie getoetst. De vraag is wat er
gaat gebeuren wanneer een onderne
mer een klacht indient bij de Europe
se Commissie. Gezien het optreden
van die Commissie in het recente ver
leden bestaat er een gerede kans dat
zo'n klacht gehonoreerd wordt, en dat
zou de structuur van de Nederlandse
bioscoopwereld geheel op z'n kop zet-
reld dat het om Rotterdam zou gaan. Of
de Belgische bioscoopfamilie gemakke
lijk voet aan de grond zal krijgen is overi
gens de vraag, want de Nederlandse
Bond van Bioscoop- en Filmonderne
mingen (NBB) kent een strenge commis
sie 'Nieuwe zaken' die moet waken over
de positie van bestaande bioscopen eo
de exploitatie van nieuwe theaters kan
blokkeren.
Maar de Belgische dadendrang is
groot. De Cleene: "Het zal niet altijd om
nieuwbouw gaan. we kunnen ook be
staande complexen aanpassen. Maar we
moeten naar het buitenland, mede gelet
op Europa 1992. Er is geen enkele rederi
om ons tot willekeurige landsgrenzen te
beperken. Stilstand is achteruitgang. We
proberen zo groot mogelijk te zijn. zon=
der enggeestig te worden".
Tot 1 oktober loopt in het Maritime
Museum in Greenwich aan de
Theems een tentoonstelling gewijd
aan kapitein William Bligh, die bijna
200 jaar geleden met achttien lotge
noten in een lekkende roeiboot een
monstertocht van 3618 zeemijlen in
41 dagen voltooide. Een aantal mari
tieme historici en een team van ten
toonstellingsexperts zijn maanden
in de weer geweest om het beroem
de verhaal van de muiterij op de
Bounty een nieuwe dimensie te ge
ven. Blight komt daar heel anders
uit dan hij tot nu toe werd afgeschil
derd.
door Haye Thomas
William Bligh ligt begraven op het kerk
hofje van de oude en vermoeide St. Mary
in Lambeth. Niemand gaat erheen. Want
ondanks zijn supprprestatie in zeeman
schap, is hij bij de toch met nautische
eerbied opgevoerde eilanders nooit erg
populair geweest. Sinas jaar en dag im
mers, werd hij neergezet als de bezeten
engerd van HMS Bounty, die zijn be
manning dusdanig teisterde met wrede
willekeur en wangedrag, dat deze ten
slotte in opstand kwam.
Aan wat misschien wel als 's werelds
meest beroemde muiterij geldt, zijn
maar liefst vier grote speelfilms gewijd.
Met onder anderen coryfeeën als Clark
Gable, Marlon Brando en Mel Gibson in
de altijd sympathieke rol van Fletcher
Christian als de aanvoerder van de mui
ters. En Charles Laughton, Trevor How
ard en Anthony Hopkins als de grillige,
onberekenbare Bligh. Van hem kreeg je
telkens weer de stuipen door de plotse
linge, ongecontroleerde uitbarstingen en
zijn harde straffen die maar al te vaak
leidden tot knallende zweepslagen, gegil
van pijn en bloedige open ruggen.
Beroemd
Met behulp van een aantal maritieme
historici en een heel team van tentoon
stellingsexperts, is maanden gewerkt om
het beroemde verhaal van de Bounty van
een andere kant te bekijken. Voor het
eerst richt de aandacht zich daarbij voor
al op de merkwaardige intrigerende fi
guur van William Bligh, die in 1787 op 33-
jarige leeftijd het commando voerde
over de Bounty, een koopvaardijschip
Voor de Britten zal Horatio Nelson altijd de meest geliefde zeeheld blijven. De
beeltenis van de Lord staat keurig schoongepoetst in zijn uitverkoren positie,
hoog boven het plein dat de naam draagt van zijn grootste triomf: Trafalgar.
Zijn tombe in de St. Paul's Kathedraal en het vlaggeschip 'The Victory' in de
haven van Portsmouth worden druk bezocht en het lijkt onmogelijk dat dit
respect nog kan worden overtroffen. Niettemin wordt daartoe nu toch een
poging ondernomen met een eerbetoon aan William Blight.
dat de Britse marine had overgenomen
en verbouwd.
Zijn taak was om in Tahiti eetbare
plantensoorten te halen om met behulp
daarvan in de Westindische koloniën
goedkoop voedsel te kweken voor de ne
gerslaven op de suikerplantages. Bijna
tien maanden had de Bounty nodig om
na een lange zware reis vol tegenslagen
Tahiti te bereiken. Daar, in de idyllische
omgeving van de Polynesische eilanden,
verslapte de discipline van de beman
ning gedurende de vijfmaanden die wer
den uitgetrokken om de meest geschikte
plantensoorten te verzamelen.
Het is meer deze omschakeling ge
weest, dan Bligh's harde hand, die uit
eindelijk leidde tot de muiterij op weg
naar de Caraibiën. Zonder kaarten en
chronometer, met heel weinig voedsel en
drinkwater, werden Bligh en zijn volge
lingen aan hun lot overgelaten. De kapi
tein werd met achttien getrouwen in een
roeiboot gezet, terwijl de muiters zich in
de kajuit vergrepen aan zijn zorgvuldig
samengestelde plantencollectie, die ze
onder wild gejuich in zee gooiden.
De fantastische reis waarmee de ont
troonde gezagvoerder erin slaagde om
zyn gedemoraliseerde en uitgeputte lot
genoten tot op het strandje van een Hol
landse nederzetting op het eiland Timor
te brengen, is het onbetwiste hoogtepunt
van deze opmerkelijke expositie, die een
heel ander licht laat schijnen over Wil
liam Bligh. Hij werd altijd afgeschilderd
als een grote schurk, maar moet volgens
deze expositie in werkelijkheid een boei
ende geweldenaar geweest zijn.
De tentoonstelling 'Mutiny on the
Bounty' toont hem als een navigator van
de eerste orde, die weliswaar streng maar
ook zeer humaan was. Hij zette zich in
voor goede hygiëne, en voor de gezond
heid en het welzijn van zijn bemanning.
Hiermee was hij zijn tijd eigenlijk ver
vooruit. Minder aandacht wordt op de
tentoonstelling geschonken aan de op
stand zelf; het droeve lot van de muiters
die op Tahiti werden gevangengenomen
en ter veroordeling naar Engeland wer
den gevaren, en het bloedige einde voor
Fletcher Christian en zijn volgelingen,
die naar het afgelegen Pitcairn Island
vluchtte.
Monstertocht
In het grote museum domineert hel
spektakel van de monstertocht in de
open barkas. De boot is tot in de kleinste
details afgebeeld, met de wanhopige en
vertwijfelde mannen er levensecht in.
William Bligh met kaarsrechte rug, on
versaagd aan de helmstok, temidden van
de woeste elementen. Men hoort het ge
huil van de wind, het rollen en schuimen
van de opgejaagde waterruggen in de im
mense ruimte van de Pacific, en het kra
ken van de primitieve mastjes.
Bligh's originele door weer en water
aangetaste logboek verhaalt van de ver;
schrikkelijke reis vol honger, dorst en
andere ontberingen. Je ontkomt niet aan
diep respect en bewondering voor zija
moed, doorzettingsvermogen eh voorcO
zijn opmerkelijke zeemanschap. In dë
nagebouwde grote kajuit van HMS Du-,
ke, waarin destijds de naar Engeland te
ruggebrachte muiters terechtstonden,
hoor je hoe tegen hen het gebruikelijke
vonnis (ophangen aan de hoogste ra)
wordt uitgesproken.
De vergevorderde animatronic-tech-
7iiek, waarbij op poppen geprojecteerde
beelden en geluiden de indruk geven dat
ze echt bewegen en praten, heeft ook hier
een dramatische uitwerking. Niettemin
krijg je sterk de indruk dat dr. David Corv
dingly en zijn museumspecialisten twee
honderd jaar na de beroemde muiterij;-
duidelijk op zoek zijn naar historisch eer
herstel voor de eigenzinnige, maar altijd-
vastberaden William Bligh. Ze willen
hem in het spoor van de onaantastbare"
Nelson 'opwaarderen'. Niet alleen als.
een van Albions grote zeevaarders, maai^-
ook als een man met stijl, allure en voorat:
principes. Een concurrent voor Nelson.'
dus.
