Vredespoging Shamir dreigt vast te lopen
v jé»1tb
'Stekel' en het nieuwe elan van de FNV
Israëlische ministers moeten morgen hun oordeel geven
man
f JPSail 3v j^JiÊiSKÊk*am ^WP-?
PAGINA 2
ZATERDAG 13 MEI 1989
TEL AVIV De ministers van Israels regering van nationa
le eenheid zullen zich morgen moeten uitspreken over wat
inmiddels bekend is geworden als 'het vredesplan Shamir-
Rabin'. De Israëlische premier presenteerde het voorstel,
dat onder meer voorziet in verkiezingen in de bezette gebie
den, toen hij een maand geleden een bezoek bracht aan
Washington. Het ging, vertelde hij toen, om een ruwe opzet
die in de volgende weken zou worden uitgewerkt tot een ge
detailleerd plan.
Nauwelijks was Shamir terug in Is
raël of twee ambtelijke werkgroe
pen togen aan het werk. maar zoals
het er nu naar uitziet ïullen de Israë
lische ministers morgen hun oor
deel moeten geven over min of meer
dezelfde globale schets die de pre
mier in Amerika ontvouwde. Me
ningsverschillen binnen de coalitie
bemoeilijken een nadere invulling
van het plan. waardoor het al schip
breuk kan lijden voor het de haven
goed en wel heeft verlaten.
door
Ad Bloemendaal
Het voorstel, zoals premier Shamir
het vorige maand in Washington op
tafel legde, bestaat uit vier punten:
1. Een oproep aan de Arabische
landen de staat van oorlog met Is
raël te beëindigen.
2. Het bijeenroepen van de onder
tekenaars van de Akkoorden van
Camp David (Israël, Egypte en de
Verenigde Staten), om de status van
de akkoorden te herwaarderen en
de vrede tussen Israel en Egypte te
verdiepen.
3. Het werven van twee miljard
dollar bij de geïndustrialiseerde
landen voor de herhuisvesting van
Palestijnse vluchtelingen op de
Westelijke Jordaanoever en in de
Gazastrook. zodat de vluchtelingen
kampen definitief dicht kunnen.
4. Het houden van vrije, democra
tische verkiezingen op de Westelij
ke Jordaanoever en in de Gaza
strook. voor een leiderschap dat
moet onderhandelen met Israël
over een twee-fasenplan voor de
toekomst van de Palestijnse Arabie-
De eerste fase is een tijdelijke re
geling van vijfjaar, waarin de Ara
bieren verantwoordelijk zijn voor
de regeling van hun interne aange
legenheden. Na die periode begin
nen onderhandelingen over een de
finitieve regeling van het Israëlisch-
Palestijnse conflict.
Vragen
Het plan bleek al snel meer vragen
op te roepen dan te beantwoorden.
Welke Palestijnen mogen aan de
verkiezingen meedoen? Hoe zal de
verkiezingscampagne verlopen?
Zullen er internationale waarne
mers of toezichthouders aanwezig
zijn? Trekt het Israëlische leger zich
geheel of gedeeltelijk terug tijdens
de verkiezingen? Welke garantie
hebben de Palestijnen dat het niet
blijft bij een tijdelijke regeling?
De Amerikaanse minister van
buitenlandse zaken James Baker
vervatte een aantal van die vragen
in een brief die hij tien dagen gele
den naar Jeruzalem stuurde. Een
aantal Israëlische kranten meldde
deze week dat Baker zich in zijn
boodschap niet beperkt tot het stel
len van vragen, maar dat hij ook kri
tische antwoorden geeft. "Tenden
tieuze lekken", reageerde het bu
reau van Shamir op de persberich
ten, aldus te kennen gevend dat mi
nisters van de Arbeiderspartij uit de
school hadden geklapt. Feit is im
mers dat de opinie van die partij
nauwer aansluit bij de Amerikaanse
opvattingen dan het standpunt van
de Likoed.
Het belangrijkste verschil van
mening in de huidige discussie over
Shamirs plan gaat over de status
van de inwoners van Oost-Jeruza-
lem bij de verkiezing van een verte
genwoordigend lichaam van de Pa
lestijnen in de bezette gebieden. Is
raël heeft Oost-Jeruzalem ingelijfd
en de Israëlische regering be
schouwt dat stadsdeel dus niet als
een deel van de Westelijke Jordaan
oever. De Verenigde Staten en de
rest van de wereldgemeenschap
hebben de annexatie nooit erkend.
Er wonen in Oost-Jeruzalem boven
dien belangrijke Palestijnse per-
soonlijkhèden als Faisal Husseini,
Hanna Siniora en Sari Nusseibeh.
Kansloos
De Arbeiderspartij, net als de Li
koed, beschouwt Jeruzalem als de
onverdeelde eeuwige hoofdstad
van de staat Israël. Maar de minis
ters Shimon Peres en Jitschak Ra
bin (vooral de laatste maakt zich
sterk voor het verkiezingen-plan)
beseffen terdege dat het voorstel
volstrekt kansloos is als Israël zich
verzet tegen de deelname van Oost-
Jeruzalem.
De uitweg uit dit dilemma menen
ze te hebben gevonden in een rede
nering die ze in het begin van de ja
ren tachtig al eens hebben gebruikt
toen de Amerikanen met verkie
zingsplannen kwamen. De inwo
ners van Oost-Jeruzalem zouden
mogen stemmen, maar niet in hun
eigen stad. Ze zouden zich moeten
vervoegen in de stemlokalen van
nabijgelegen plaatsen als Ramallah
en Bethlehem. Op die manier zou
Israël de indruk kunnen wekken
dat de Palestijnen "een stem bij af
wezigheid" uitbrengen, zoals een in
Israël woonachtige Amerikaan mag
deelnemen aan Amerikaanse presi
dentsverkiezingen.
Die opzet past bovendien in het
plan voor een Palestijns-Jordaanse
federatie dat iemand als Rabin nog
altijd nastreeft en waarbij Israel
dichtbevolkte delen van de Weste
lijke Jordaanoever zou moeten
prijsgeven. In de gebieden die in
zo'n regeling definitief bij Israël
zouden blijven, zouden de Pales
tijnse inwoners op individuele basis
de keuze krijgen tussen Israëlisch
staatsburgerschap en het staatsbur
gerschap van een ander land (bij
voorbeeld Jordanië).
Generale
Ze zouden dan hun democratische
rechten mogen uitoefenen in het
land waarvan ze officieel burger
zijn. Israëlische kolonisten in de
Jordaans-Palestijnse federatie zou
den dus meedoen aan Israëlische
parlementsverkiezingen. Minister
Rabin ziet de rol van de bewoners
van Oost-Jeruzalem in verkiezingen
voor een vertegenwoordigend Pa-
«T
m.
Demonstranten in Nazareth voeren een spandoek met zich mee: 'Rahin, hoeveel Palestijenen heb je deze maand vermoord?'
lestijns lichaam dus als een soort ge
nerale repetitie voor de toekomst
van de Westoever.
Premier Shamir wil van de deel
name van Oost-Jeruzalem niets we
ten. Aanvankelijk leek hij nog be
reid Rabin in een later stadium tege
moet te komen, maar hij verhardde
zijn standpunt onder druk van par
tijgenoten die toch al vinden dat
Shamir met zijn verkiezingen-plan
een zonde begaat tegen de Likoed-
ideologie. De redenering van Rabin
ten aanzien van Oost-Jeruzalem be
schouwt men in de Likoed als wei
nig minder dan een goedkope truc.
Want je mag dan wel de Arabische
bevolking van Israëls ongedeelde
hoofdstad naar Ramallah en Bethle
hem sturen om haar stem uit bren
gen, het resultaat is natuurlijk dat
PLO-aanhangers als Husseini en
Nusseibeh straks Oost-Jeruzalem
vertegenwoordigen in een onder
handelend lichaam.
De Amerikanen willen ook graag
weten of de Israëlische regering wat
duidelijker kan zijn in haar visie op
de definitieve regeling van het Pa
lestijnse vraagstuk. Het is immers
onwaarschijnlijk dat Palestijnen
aan een onderhandelingsproces zul
len beginnen als van te voren al vast
staat dat ze nooit meer zullen berei
ken dan beperkt zelfbestuur onder
de vleugels van Israël. Maar het is
meer dan duidelijk dat Israël op dat
punt geen enkel houvast kan geven.
Ruil
Minister Rabin heeft gezegd dat de
regering van nationale eenheid het
waarschijnlijk wel eens kan worden
over de eerste fase van het vredes
plan, maar dat de wegen van de Li
koed en de Arbeiderspartij zich
scheiden zodra er onderhandeld
gaat worden over een definitieve re
geling van het probleem. De Arbei
derspartij is immers bereid delen
van de bezette gebieden op te ge
ven, in ruil voor vrede.
Shamir heeft zich verder uitge
sproken tegen de toelating van in
ternationale waarnemers, laat staan
toezichthouders, bij de te houden
verkiezingen. In de visie van de Li
koed zou dat twijfel kunnen wek
ken aan Israels status in de bezette
gebieden. Welk democratisch land
nodigt internationale waarnemers
uit bij verkiezingen op zijn eigen
grondgebied? Rabin en Peres daar
entegen menen: laat ze maar ko
men, we hebben niets te verbergen.
Het lijkt er overigens op dat Shamir
op het punt van de waarnemers be
reid is water in de wijn te doen, als
het zou gaan om bijvoorbeeld Ame
rikaanse Congresleden.
Rabin en Shamir hebben zich
neergelegd bij de zekerheid dat de
Palestijnen die als alles doorgaat in
het vertegenwoordigend lichaam
worden gekozen, op zijn minst sym
pathiseren met de PLO. Om PLO-
leden kan het niet gaan, want het
lidmaatschp van die organisatie is
in Israël en de bezette gebieden bij
de wet verboden.
"Een kandidaat die zegt dat hij lid
is van de PLO wordt zonder meer
gevangen gezet", verklaarde Rabin
desgevraagd in een interview met
het dagblad Ha'aretz. Maar hij voeg
de eraan toe dat kandidaten gerust
opinies mogen weergeven die aan
sluiten bij de standpunten van de
PLO.
Minister Mosh'e Arens van
buitenlandse zaken heeft laten we
ten dat er radicaal een einde zal ko
men aan het vredesproces als
mocht blijken dat eenmaal gekozen
vertegenwoordigers zich voor poli-
Verzet
Maar voor het zover is vragen er nog
veel problemen om een oplossing.
Premier Shamir heeft nu al te ma
ken met ernstig verzet binnen zijn
eigen partij, waarvan de rechter
vleugel meent dat verkiezingen on
vermijdelijk de inleiding vormen
tot de vestiging van een Palestijnse
staat. De Groot-Israël lobby binnen
de Likoed heeft voor over twee we
ken een bijeenkomst georganiseerd
van het centrale partijcomite, waar
op het plan Shamir-Rabin, hoe vaag
het ook is, moet worden getorpe
deerd.
Volgende week vertrekken Rabin
en Arens naar Washington met
waarschijnlijk niet meer dan een ru
we schets van het Israëlische plan
in hun zak. Het is de vraag of de
Amerikanen bereid zullen zijn hun
nek verder uit te steken voor een
voorstel waarvan ze de algemene
principes met instemming hebben
begroet maar waarover de Israëli
sche regering het op belangrijke on
derdelen zelf niet eens kan worden.
Zondag 21 februari 1988 viert Dick
Terwischa in een nieuwbouwwijk
van Alphen aan den Rijn een vrolij
ke verjaardag. Een paar jaar gele
den nog heeft hij met grote spijt in
het hart de Industriebond FNV de
rug toegekeerd. De voormalige be-
drijvenwerker, die bijna dagelijks
contact had met de afdeling van
Ruud Vreeman, kon zich niet vin
den in het 'afbraakbeleid' van Dick
Visser. Net als anderen zocht hij zijn
heil bij de Vervoersbond FNV, waar
hij werk kreeg als bestuurder op
Schiphol. Daar heeft hij naam ge
maakt met een succesvolle actie
van het bagagepersoneel.
Er heerst een ontspannen sfeer in
Alphen aan den Rijn. Overal blije
gezichten. Dat mag ook wel. Dick
Visser is weg. Hans Pont heeft zo
juist z'n vertrek aangekondigd als
voorzitter van de FNV en Johan
Stekelenburg maakt een dikke
kans hem op te volgen.
We hebben niet voor niets gestre
den, klinkt het keer op keer. De ver-
jaardagsgasten zijn bijna allen lid
geweest van het geheime genoot
schap, dat de geschiedenis is inge
gaan als de 'Groep Engels', beleids
medewerkers en districtsbestuur
ders van de Industriebond FNV, die
in 1980 en 1981 tevergeefs in op
stand kwamen tegen het beleid van
Arie Groenevelt. De donkere dagen
van intimidatie en verrechtsing zijn
voorbij, aan de horizon gloort een
rode dageraad. En ze nemen er nog
eentje op de toekomst van Johan
Stekelenburg, die middelpunt is
van de reünie bij Dick Terwischa.
Opluchting
Het vertrek van Hans Pont, een
week eerder, is als een bom ingesla
gen. De door Lubbers geregisseer
de. sensationele transfer van de
FNV-voorzitter naar het directo
raat-generaal van het departement
van binnenlandse zaken heeft veel
tongen en pennen in beweging ge
bracht. Een mengeling van veront
waardiging en opluchting beheerst
de gesprekken. Verontwaardiging
omdat Pont zo snel zijn post verlaat,
opluchting omdat het door Visser
gesteunde nieuwe beleid van har
monie en overleg op een aantal pun
ten weer kan worden terugge
draaid.
In vakbondsland praten velen
toch met enige vertedering over het
intermezzo met Hans Pont. Zijn
openheid en directheid worden al
om geprezen. Hij mocht dan over
komen als een wat koele manager,
niet geschikt voor het harde tribu-
newerk, maar zijn verdienste was
ontegenzeggelijk dat hij de vakbe
weging tot heilzaam zelfonderzoek
heeft gedwongen.
Maar waarom Pont is afgeknapt
op de FNV en zich gemakkelijk
door Lubbers liet lijmen, hebben
slechts weinigen in de gaten. Pont is
een man die besluiten wil nemen.
Uitvoerige discussies, akkoord,
maar dan ook knopen doorhakken.
Dat ligt wat moeilijk in de federatie-
raad, waarin eens in de veertien da
gen 'de voorzitters van de aangeslo
ten bonden rond de tafel zitten in de
kantoortoren aan Plein '40-'45 te
Amsterdam. De bonden zijn zelf
standig en laten zich niet door ande
ren in een keurslijf dwingen. Er
kunnen dus geen gewone meerder
heidsbesluiten worden genomen,
die voor iedereen verplichtend zijn.
Over elk agendapunt is unanimiteit
vereist. Dit is Pont een gruwel, net
zoals ideologische haarkloverijen.
De opvolging is ongemeen snel,
op Pontiaanse wijze, geregeld. Jo
han Stekelenburg, de voorzitter van
de Industriebond, wordt zonder
slag of stoot in het hoogste ambt
verheven. Na de koele pragmaticus
Stekelenburg, de bindende kracht
van de FNV die met grote charme
overal deuren en ramen wijd open
weet te krijgen. (foto anp>
eindelijk weer een man van vlees en
bloed, een man met emoties, die
ruikt naar de vakbeweging en de
taal van de arbeiders verstaat en
spreekt. En tot het gaatje hoeft Ste
kelenburg in deze functie niet te
gaan, daarvoor meldt zich Jacob
Draijer.
Deze voormalige voorzitter van
de Grafische Bond 'Druk en Papier'
is een geharnaste vakbondsleider,
die door jarenlange ervaring weet
hoe je werkgevers op de knieën
moet dwingen. Als cao-coördinator
wordt Draijer het geweten van de
als een feniks uit haar as herrijzende
oude vakbeweging. Draijer heeft de
loonstrijd hoog in het vaandel
staan. Een retorische syndicalist
van het zuiverste water, maar dan
wel een voor wie ideologische rim
ram absoluut niet telt.
Het duo aan de top wordt gecom
pleteerd met Karin Adelmund. De
ze strijdbare en goed van de tong
riem gesneden tante heeft in haar
echtgenoot Folkert Catz, voormalig
vertrouweling van Ruud Vreeman
bij de Industriebond FNV, een
voorbeeldig klankbord voor linkse
vakbondsidealen. Zij gaat zich
voornamelijk bezighouden met
vrouwenemancipatie en arbeids
omstandigheden.
Verfrissend
Stekelenburg ontpopt zich snel als
een bindende kracht, die met grote
charme overal deuren en ramen
wijd open weet te krijgen. Eenmaal
per twee weken gaat het dagelijks
bestuur van de FNV op bezoek bij
besturen van aangesloten bonden.
Even bijpraten. De klokken gelijk
zetten. Meestal afgesloten met een
ontspannen etentje. Dan zijn vee)
taaie kwesties beter bespreekbaar.
'Stekel', zoals hij vaak wordt ge
noemd, organiseert ook informele
bijeenkomsten met de vakbonds
voorzitters. Er zijn zoveel nieuwe
gezichten. Om elkaar echt te leren
kennen, lijkt het hem verstandig el
kaar af en toe in de bossen te ont
moeten. Verfrissend nieuw is dat,
met de benen op tafel, pijnlijke on-
De structuur van de FNV is zo'n
delicate kwestie. Aan het eind van
de jaren vijftig heeft éën van de illu
stere voorgangers van Stekelen
burg, André Kloos, geprobeerd de
bij de toenmalige NVV aangesloten
bonden tot het inzicht te bekeren
dat zij hun zelfstandigheid moesten
prijsgeven, om op te gaan in één on
gedeelde NW met een aantal in
omvang ongeveer gelijke 'bedrijfs
kolommen'.
De voordelen, zo schetste Kloos
dertig jaar geleden, zijn evident. Er
ontstaat één groot apparaat, waar al
le aangesloten NW'ers bij kunnen
aankloppen. Minder versnippering,
betere dienstverlening. En een stuk
goedkoper. Die poging is jammer
lijk mislukt. Een aantal bonden,
vooral de ambtenarenbond, wilde
zijn identiteit, het vijgeblad voor de
instandhouding van de eigen
machtsposities van bondsbestuur-
ders, niet prijsgeven.
Latere pogingen van Arie Groe
nevelt (Industriebond), Cees Schel
ling (Voedingsbond) en Bram Buys
(Bouwbond) de 'vloek van de foute
structuur' weer op de agenda te zet
ten, zorgden steevast voor veel dei
ning binnen de FNV. Maar tot zaken
kwam het tijdens die soms hoog op
lopende broedertwisten niet. Bij de
samenstelling van het rapport
"FNV 2000", de twee jaar geleden
verschenen nota over de nieuwe
koers van de FNV, was dit weerbar
stige onderwerp wel ter sprake ge
komen, maar Hans Pont vond het te
'tricky' om er echt iets mee te doen.
Wel werd afgesproken dat er een
eind moet worden gemaakt aan de
absurde vertoning dat bij cao-on
derhandelingen tegenover één
werkgever districtsbestuurder van
verschillende FNV-bonden elkaar
vliegen zitten af te vangen.
Johan Stekelenburg, die beschikt
over een feilloze antenne voor nieu
we ontwikkelingen, ruikt bij zijn
aantreden de kans een nieuwe dis
cussie over de structuur van de
FNV te woelen. De privatiserings-
politiek van het kabinet-Lubbers
speelt hem daarbij in de kaart. Moe
ten bij voorbeeld de van hun ambte-
narenstatus ontheven PTT'ers bij
de AbvaKabo blijven of moeten ze
worden overgeschreven naar de
Dienstenbond FNV, die werkne
mers in de commerciële dienstver
lening organiseert?
Oude grenzen vervagen, dat be
seffen de vakbondsvoorzitters ter
dege. Hieruit een voor de hand lig
gende conclusie trekken, is even
wel zeer moeilijk. Als PTT'ers naar
de Dienstenbond verhuizen, levert
dat de ambtenarenbond AbvaKabo
een geweldig financieel nadeel op.
Trouwens, als bestuurders het eens
worden over zulke ingrijpende her
verkavelingen, dan is het nog maar
zeer de vraag of de betrokken leden
dezelfde weg willen inslaan.
van de vernieuwing in de top van de
Industriebond FNV, na de aftocht
van de jonge turken Visser, Tuinen-
burg en Schermer. Een van de eer
ste daden van de nieuwe voorzitter
van de Industriebond, Bé van der
Weg, is het herstel van de banden
met de centrale.
Het zondagskind heeft ook lef.
Als Greetje Lubbi, de onvermoeiba
re voorzitster van de Voedingsbond
FNV, het plan oppert om met z'n al
len weer eens lekker te gaan demon
streren tegen het 'afbraakbeleid'
van het kabinet-Lubbers, pikt hij
die suggestie aarzelend op. Bij Pont
had Lubbi met dit voorstel een aan
tal keren geen been aan de grond
gekregen, maar Stekelenburg, ge
steund door Jacob Draijer die kans
ziet de 'volkswoede te kanaliseren',
denkt zo het moreel van de FNV te
kunnen opkrikken.
De wederopstanding
van de vakbeweging
Frans Nypels ©n Kees Tamboer
Zondagskind
Stekelenburg lijkt een zondagskind
in vakbondsland. Alles zit mee. Ie
dereen praat onder zijn leiding met
iedereen, er bestaan geen blokka
des meer. Dat is vooral het gevolg
Velen in het federatiebestuur
hebben een halfjaar lang in angsti
ge spanning gezeten of het wel zou
lukken de leden in werkelijk groten
getale naar het Museumplein in
Amsterdam te lokken. De risico's
worden hoog ingeschat. Als de ach
terban het gratis treinkaartje naar
de hoofdstad op zaterdag 8 oktober
ongebruikt zou laten, zou het imago
van de FNV nog meer verbleken
dan al was gebeurd. Iedereen is ver
rast door de massale opkomst van
150.000 demonstranten. De 'happe
ning' op het Museumplein, die per
fect was geregisseerd, markeert de
herrijzenis van de oude, voor velen
afgeschreven vakbeweging.
Een jonge Palestijn die in Oost-Jeruzalem werd aangehouden door een
lilitair van de grenspolitie na het gooien van stenen. (foto anp>
