George Bush en de vrees voor te veel ontspanning Het monsterverbond tegen Stekelenburg Reportage Acht Mei-Beweging is klein te krijgen PAGINA 2 WASHINGTON - Lou Cannon is een politieke ver slaggever van de Washing ton Post die als geen ander toegang heeft tot oud-presi dent Reagan en de kring om hem heen. Cannon heeft destijds de opkomst van Reagan in Californië meege maakt, en is met hem meege reisd naar Washington, toen de oud-acteur in 1980 de ver kiezingen won. Sindsdien heeft de Washington Post heel wat primeurs aan Cannon te danken gehad. door Henk Dam Daarom is het interessant om in een column van Cannon in de Post van 6 mei te lezen, dat oud-presi dent Reagan zich ongemakkelijk begint te voelen over de manier waarop zijn opvolger George Bush buitenlandse politiek bedrijft. Bush is "veel te voorzichtig waar het gaat om gesprekken met de Sov jetunie over ontwapening", zo wor den "vrienden van Reagan" geci teerd. De nieuwe president wordt "te aarzelend" genoemd. Zijn stra tegie bestaat uit "wachten op wat er gebeurt, en dan pas reageren". Het is van een fantastische ironie dat uitgerekend Reagan, de man die bij zijn aantreden als president de Sovjetunie minachtend als 'Het Rijk des Kwaads' terzijde schoof, nu vindt dat Bush wel eens wat wel willender, met de Sovjets zou kun- Want het merkwaardige feit doet .zich voor dat Bush, die altijd door de Reagan-conservatieven is ge wantrouwd, tot nu toe aanzienlijk behoudender in zijn omgang met de Sovjetunie is gebleken dan Reagan Minister Baker, hier met zijn voorganger George Shultz (r.), zal deze week in Moskou geen i temen op ontwapeningsgebied. initiatieven Reagan zag in de veranderingen die Sovjet-leider Gorbatsjov in zijn land wilde doorvoeren, een kans om over ontwapening, regionale con flicten en mensenrechten te onder handelen. Bush, en de mannen om hem heen, zijn veel voorzichtiger. Defensie-minister Cheney ver wekte eind vorige maand enige op schudding door te profeteren dat het niets zou worden met Gor- batsjov's Perestroika en Glasnost, dat Gorbatsjov daarom het veld zou moeten ruimen, en dat er dan een leider zou komen die veel vijandi ger tegenover het Westen zou staan. Bush ontkende een beetje half hartig dat hij het met die zienswijze eens was - "Wij zouden graag zien dat de Perestroika slaagt" - maar de woorden van Cheney laten niette min zien hoe er in de "inner circle" van Bush, het groepje van zijn naas te adviseurs dus, wordt gedacht. Af wachten, lijkt het parool, Je weet maar nooit met die Sovjets. Oude vriend Bush wist al op de avond van 8 no vember verkiezingsdag dat hij president zou worden. Eén dag later maakte hij bekend, dat zijn oude vriend en campagneleider Jim Ba ker minister van buitenlandse za ken zou worden. Dat is dus een half jaar geleden. Niettemin is de officiële lijn van het Witte Huis nog steeds, dat "er wordt gewerkt aan de samenstelling van ons beleid ten aanzien van de Sov jetunie". En zolang dat zo is, mogen er geen initiatieven op het gebied van de Oost-West politiek vanuit Washington worden verwacht. Het is daarom dat het bezoek dat minister Baker woensdag en don- dérdag aan Moskou brengt zijn eerste reis naar de Sovjetunie sinds zijn aantreden intrigerend is. Wat gaat hij er doen? Heeft hij iets bij zich, of gaat hij ook in Moskou zeg gen dat over het Oost-West beleid nog steeds wordt nagedacht? Eén ding is wel duidelijk: nie mand mag rekenen op nieuwe en meeslepende Amerikaanse ideeën op het vlak van de ontwapening. Uit wat is uitgelekt over het beleidsplan waaraan op het Witte Huis wordt ge werkt, blijkt dat Bush niet meer dan continuiteit wil. Wat Baker wellicht gaat voorstel len, is om de onderhandelingen over een START-akkoord dat de vernietiging van de helft van alle strategische (intercontinentale) wa pens zou betekenen in juni voort te zetten. Die gesprekken werden in november afgebroken. Het is zeer wel mogelijk de New York Times voorspelde dat een paar weken geleden dat de Amerikanen bij de hervatting van de START-gesprekken met een aantal nieuwe eisen zullen komen. Die zullen de discussies niet verge makkelijken. Het staat verder vast dat de rege- ring-Bush zal vasthouden aan de eis dat zij zich het recht voorbehoudt in de toekomst SDI, een ruimteschild, te stationeren. Dat is tot nu toe altijd een van de grote struikelblokken geweest. Dat is zo zeker omdat Richard Burt, de voornaamste Amerikaanse onderhandelaar op het gebied van ontwapening, dat vorige week vrij dag in de Senaat zei. De eis van de Sovjets om een START-akkoord te verbinden aan beperkingen op het gebied van SDI "is voor ons onaan vaardbaar", zo zei hij letterlijk. Over korte-afstandswapens zal Ba ker bij voorkeur niet praten. Im mers, de ruzie tussen de VS aan de ene kant, en Westduitsland en een reeks andere Europese NAVO-lan- den aan de andere kant, is erom be- gonnen dat de Amerikanen niet met de Sovjets over deze wapens willen onderhandelen. Dat Baker op het vlak van ontwa pening niet zoveel nieuws te zeggen zal hebben, blijkt ook uit de grote nadruk die woordvoerders van zijn ministerie, bij een reeks briefings die vorige week over Baker's be zoek werden gegeven, op andere onderwerpen legden. Er zal in Moskou op Amerikaans initiatief worden gepraat over on der meer een non-proliferatie ver drag voor conventionele raketten en chemische wapens, over terroris me, drugs, het milieu, kortom de in het kader van de Oost-West relatie wat softere, minder controversiële onderwerpen. Regionale conflicten zullen ver der veel tijd opslokken. De Ameri kanen zullen onder meer proberen de Sovjets achter het Israëlische plan om in de Gazastrook en de Westbank verkiezingen te houden, geschaard te krijgen. Baker zal bovendien proberen na te gaan of de Sovjets bereid zijn hun woorden over "nieuw denken" om te zetten in daden waar het gaat om de Russische militaire hulp aan Ni caragua, wapenverkopen aan Noörd-Korea, de recente verkoop van geavanceerde SU24 bommen werpers aan Libië, en de bezetting van vier Japanse eilandjes. Afghanistan De Sovjets zullen van hun kant pro beren Baker en zijn mannen geïnte resseerd te krijgen in onderhande lingen die tot een politieke oplos sing voor de burgeroorlog in Afgha nistan moeten leiden. De kans dat de Amerikanen daaraan meedoen is klein: liever wachten ze op het mo ment waarop de Mujaheddin de door Moskou in het zadel geholpen regering van N^jibullah een kopje kleiner maken. Blijft er nog één mogelijk ge spreksonderwerp over: een vroege top tussen Bush en Gorbatsjov. Uit de briefings van de regeringsfunc tionarissen in Washington mag wor den afgeleid, dat de Amerikanen daar vooralsnog weinig trek in heb ben. Reagan immers heeft gelijk: zijn opvolger is een beetje bang voor al te veel ontspanning. In de FNV-toren op Plein '40-45 in Amsterdam, pal naast het blauwe hoofdkantoor van de Industriebond FNV. heerst in 1983 de stilte na de storm. De voorzitter van de vakcen trale, Wim Kok, kan terugzien op een hoogstandje. Het Akkoord van Wassenaar, waarbij is afgesproken dat de prijscompensatie zonder bik kelharde garanties voor werk wordt opgeofferd voor winstherstel en in vesteringen, wordt nageleefd. Vrijwel iedereen houdt zich erT aan, ook de linkervleugel van de vakbeweging die zich in november 1982 morrend bij de centrale af spraak heeft neergelegd. Op den duur, weet Kok, zal het pact met de werkgevers voor de werknemers zijn rendement opleveren. In de tweede helft van de jaren '80 zal hij zijn gelijk oogsten: de groei van de werkgelegenheid is in Nederland na de oorlog nog nooit zo groot ge weest. De wederopstanding van de vakbeweging Frans Nypels en Kees Tamboer Wat Wim Kok in 1983 evenwel verontrust is, dat bij de buurman de Hoekse en Kabeljauwse twisten over het te voeren beleid onvermin derd doorgaan. Hij hoopt vurig dat de door de kersverse voorzitter van de Industriebond FNV, Dick Vis ser, ingestelde 'pijnpuntencommis sie' de verhitte gemoederen snel tot bedaren kan brengen. Zolang deze guerrilla, die zo schadelijk is voor de hele vakbeweging, bij de Indus triebond voortwoekert, kan hij, vindt Kok, niet weggaan bij de vak centrale. Bemiddelen mag Kok niet. Met geboeide handen moet hij afwach ten of de jonge turken Visser en Tui- nenburg hun manschappen weer in het juiste gelid krijgen. Pas dan komt het moment om met Visser eens na te gaan of de ambitieuze Jo- han Stekelenburg wellicht een goe de opvolger voor hem zou zijn. Kok zelf heeft zijn twijfels, maar bij een rondgang langs de voorzitters van andere FNV-bonden duikt steeds de naam van Stekelenburg op als de meest geschikte kandidaat. Joop den Uyl, na het echec van het tussenkabinetje-Van Agt/Den Uyl alweer oppositieleider, heeft veel minder geduld dan Wim Kok. Hij zoekt de luwte en iedereen weet dat. Den Uyl, die al jaren in Wim Kok zijn ideale opvolger ziet, moet zich bij voortduring andere kroon prinsen van het lijf houden. Marcel van Dam, Jos van Kemenade, An- dré van der Louw. Kok moet op schieten. In het najaar van 1983 gaat Wim Kok op visite bij Dick Visser, waar bij hij de delicate opvolgingskwes tie aan de orde stelt. De moed zinkt hem snel in de schoenen. Visser wijst de kandidatuur van Stekelen burg resoluut af. En om zijn weige ring kracht bij te zetten, licht Visser het doopceel van zijn rivaal. Hij heeft nog een lijstje van zijn voor ganger Arie Groenevelt in de bu reaula liggen, waarin deze analy seert waarom Johan Stekelenburg in 1982 geen voorzitter van de In dustriebond FNV kon worden. Zou hij dan nu ineens wel geschikt zijn om de overkoepelende vakcentrale te leiden? Weifelmoedig De bezwaren tegen Johan Stekelen burg, die leven bij zijn tegenstan ders binnen de Industriebond FNV, zijn nogal emotioneel gekleurd. Hij is wel een vriendelijke en vlotte man, en hij is ook goed gebekt, maar hij is weifelmoedig. Op mo menten dat het erop aan komt, gaat hij niet tot 't gaatje. Stekelenburg draagt zelf geen ideologie uit, maar hij laat zich on der zekere omstandigheden door partijen gemakkelijk beïnvloeden. Dan legt hij een romantische voor liefde aan de dag voor het klassieke 'arbeiderisme', dat met een syndica listisch sausje overgoten wordt. Hij is ook niet 'één van ons', hij heeft nooit met blote handen op de werk vloer gestaan. Stekëlenburg is rechtstreeks van de sociale acade mie het apparaat van de Industrie bond FNV binnen gerold. Velen vinden hem daarom geen vak bondsman in hart en nieren. Veelgehoorde kritiek bij zijn te genstanders is ook dat Stekelen burg te veel koketteert met aller hande modieuze stromingen. Men verdenkt hem ervan dat hij de vak bond wil gebruiken als springplank naar de politiek. Hans Pont (foto A Maar wat het zwaarst weegt bij de nieuwe generatie bestuurders van de Industriebond FNV, is het ver raad van 1980. Toen zijn voorzitter Arie Groenevelt onder zwaar sper vuur lag, omdat hij het beleid in het belang van de contributie betalende leden honderdtachtig graden om boog, keerde het districtshoofd in Rotterdam zich openlijk tegen hem. In plaats van loyaliteit te betonen, veroorloofde Stekelenburg zich in een interview in de Volkskrant op 21 augustus 1980 een opmerkelijke grap. Op een vraag van de verslag gever wat de mogelijke uitkomst zou kunnen zijn van de opstand van het apparaat tegen het nieuwe be leid, neergelegd in de nota 'Door modderen of durven', antwoordde Stekelenburg: "Doelt u nu op mijn ontslag op staande voet of op een leuk nieuw baantje voor Groene velt, directeur van ons vakantie oord Ginkelduin bij voorbeeld?" Stekelenburg relativeerde die sug gestieve grap nog wel, maar hij had het achterste van zijn tong laten En, zal Visser tijdens zijn onder houd met Wim Kok genadeloos hebben aangevuld, een jaar later staat Stekelenburg opnieuw op te gen het beleid van het bondsbe- stuur. Niet dat hij mijn tegenkandi daat was voor de voorzitterszetel van Groenevelt is hem kwalijk ge nomen, maar veel meer het onver geeflijke feit dat Stekelenburg zich liet inhuren voor factievorming bin nen de bond. Hij is bij de rebelleren de, in het geheim vergaderende Groep-Engels gesignaleerd, be staande uit veertig bezoldigde me dewerkers en districtsbestuurders. Dit selecte gezelschap verzette zich niet alleen tegen de kandidatuur- Visser, maar haalde het hele beleid van de bond opnieuw over de hekel. Vluchtheuvel Ontdaan meldt Wim Kok aan Joop den Uyl dat er voorlopig geen zicht is op beider opvolging. Kok belooft zijn politieke vader dat hij zal blij ven zoeken naar een oplossing, maar Den Uyl moet hem nog wat tijd gunnen. Tegelijkertijd legt Visser Steke lenburg uit waarom hij vindt dat Jo han Wim Kok niet mag opvolgen. Maar Visser vertelt er nog iets bij om de animo bij Stekelenburg te vergallen. Visser onthult dat het zijn bedoeling is de vakcentrale op den duur te ontmantelen. Hij wil de handen vrij hebben om in de indus trie, los van de andere FNV-bonden, zijn eigen koers te gaan. Het zou dus helemaal geen eervolle promotie zijn voor Stekelenburg, als hij zich bij de buren in de toren zou melden. Dit gesprek leidt niet tot het be oogde resultaat. Stekelenburg trekt zich niet, zoals Visser gehoopt had, terug uit de race naar een positie binnen het federatiebestuur van de FNV. Hij is de Industriebond van Dick Visser meer dan zat. Diep in zijn hart ziet hij maar een uitweg: de vluchtheuvel van de vakcentrale. Desnoods een treetje lager, want er komen meer vacatures vrij bij de centrale. Dick Visser blijft met een naar geestig probleem zitten. Hij beseft terdege dat, wanneer er geen andere bruikbare opvolger voor Wim Kok opduikt, de naam van Johan Steke lenburg boven de markt blijft zwe ven. Collega-voorzitters van andere bonden kennen nauwelijke bezwa ren. Dan komt een keer het moment dat Visser geen 'nee' kan blijven zeggen. De oplossing daagt tijdens een verzoeningsgesprek, op de kamer van Wim Kok, tussen Dick Visser en Jaap van de Scheur, voorzitter van de ambtenarenbond AbvaKa bo. De heren zijn elkaar in de haren gevlogen, omdat Van de Scheur een salarisclaim voor zijn achterban op tafel heeft gelegd by de overheid. Ambtenarenacties Visser verwijt Van de Scheur dat de AbvaKabo loonsverhogingen voor de ambtenaren uit het vuur wil sle pen over de ruggen van de zich ma tigende indüstriearbeiders. Want loonsverhogingen iri de collectieve sector leiden 'onherroepelijk tot las tenverzwaring voor iedereen. Dit had Van de Scheur, die stakingsac ties aan het voorbereiden was, op gevat als een dolkstoot in de rug. Als Wim Kok op zijn kamertje de ze gevaarlijke ruzie tussen de twee machtigste voorzitters van zijn fe deratie heeft glad gestreken, duikt de naam op van Hans Pont. Die heeft net furore gemaakt als coordi nator van de ambtenarenacties te gen het beleid van het eerste kabi- net-Lubbers. Een monsterverbond is geboren: de twee kemphanen be graven de strijdbijl en schuiven sa men Hans Pont in de voorzitters- stoel van Wim Kok. Voor Johan Stekelenburg is er een troostprijs. Hij mag weg bij de Industriebond FNV en wordt twee de man naast Pont. "Wij zijn niet klein te krijgen, we blijven lachen door de tra nen heen". Met deze woorden bemoedigde voorzitter Wies Stael-Merkx zaterdag de 12.000 bezoekers van de manifestatie van de Acht Mei-Beweging in Den Bosch. Deze vijfde massale samenkomst van het samen werkingsverband van ruim hon derd rooms-katholieke organi saties die streven naar vernieu wing in de kerk, stond in het te ken van de gelijkwaardigheid Net als vorige jaren waren de bisschoppen afwezig op de jaar lijkse manifestatie. Wel heeft bis schop Ernst van Breda het be stuur van de beweging laten we ten dat het thema van de dag en de bijeenkomst zelf hem ter harte gaan. De "hardnekkige weigering" van de bisschoppen om deel te nemen aan de bijeenkomst, werd door de Nijmeegse emeritus hoogleraar dr. A. Willems een "pastoraal manco" genoemd. Dr. K. Walf, hoogleraar kerkelijk recht, zei dat de bisschoppen blij zouden moeten zijn met het ver zet van de Acht Mei-Beweging. "Het is doodsgevaarlijk dat de bisschoppen zich afzetten tegen dit teken van leven". Aan de vooravond van de mani festatie sprak kardinaal Simonis zijn droefheid uit dat geen enkele participant zich heeft terugge trokken uit de beweging. Hij vroeg zich af of de deelnemers wel voldoende hebben nagedacht over het Tweede Vaticaans Con cilie, dat heeft bepaald dat binnen het volk Gods het gezag bij de bis schoppen berust. "Het gezag van de bisschoppen, in vereniging met de paus, is normerend voor iemand die zich rooms-katholiek wil noemen", aldus Simonis vrij dag voor de NCRV-radio. Voorzitter Stael-Merkx bena drukte zaterdag dat rooms-katho liek Nederland zowel de bis schoppen als de Acht Mei-Bewe ging "symbool van opstandig en bevrijdend geloven" nodig heeft. Het thema van de manifestatie werd onder meer uitgebeeld tij dens een hoorzitting over de men senrechten in de kerk. Daar werd door de massaal toegestroomde belangstellenden nagenoeg una niem beslóten dat parochies het recht moeten hebben op een vol ledig bevoegde vrouwelijke voor ganger. Dit recht weegt niet op te gen de heersende praktijk dat vrouwen geen wijding ontvan gen. De Nijmeegse kerkhistoricus dr. J. van Laarhoven riep bij deze gelegenheid op de "volkomen dwaze" argumenten tegen wij ding van de vrouw tot in den treu- re te blijven herhalen. Deze argu menten volgens welke vrou wen biologisch inferieur, psycho logisch niet capabel en ecclesiolo- gisch ongeschikt zijn zijn zo zeer tijdgebonden dat zelfs de bis schoppen ze niet hardop durven te herhalen. "Zo slim zijn ze wel", aldus Van Laarhoven. De bezoekers kregen de gele genheid hun steun te betuigen aan de Verklaring van Keulen, waarin 163 theologen kritiek op het beleid van Paus Johannes Paulus II hebben geüit. Tijdens een forumdiscussie over deze ver klaring, die vier maanden oud is, werd de ondertekenaars verwe ten dat zij de achterstelling van i niet aan de kaak hebben Vluchtelingenbeleid Het bestuur van de Raad van Kerken in Nederland vindt het "beschamend" dat Nederland binnen Westeuropa een 'pioniers rol' vervult bij het terugsturen van vluchtelingen naar hun land van herkomst. De Raad roept in een verklaring de inmiddels de missionaire bewindslieden van justitie op af te zien van het terug sturen van Tamils naar Sri Lanka, totdat een diepgaand onderzoek naar de situatie in dat land is inge steld. De Raad beseft dat de regering repatriëring van vluchtelingen en asielzoekers als een oplossing van het vluchtelingenvraagstuk be schouwt. Maar daarbij mag het le ven en welzijn van de terugkeren de vluchtelingen niet in de waag schaal worden gesteld. Ook de terugzending van Sy- risch-orthodoxe asielzoekers naar Syrië baart de raad grote zor gen. De Raad herhaalt daarom zijn dringend pleidooi om gezien de risico's voorlopig daarvan af te Breuk ICTO De breuk in het bestuur van het Interkerkelijk Comité Tweezijdi ge Ontwapening (ICTO) is defini tief. Een lijmpoging van de heer H. Krans uit Kampen heeft niets opgeleverd, zo heeft oud-secreta ris F. J. P. Beugelsdijk meege deeld. De vier bestuursleden, onder wie waarnemend voorzitter mevr. mr. W. J. ter Culve en Beugels- dijk, traden eind april af. Dat ge beurde nadat de verenigingsraad een voorstel met grote meerder heid had verworpen, dat inhield dat het bureau in Hoogeveen zou moeten worden gesloten en direc teur N. de jJong ontslagen. De vrijkomende gelden zouden moe ten worden gebruikt voor activi teiten, gericht op de publieke opi- De afgetreden bestuursleden hadden er voorts bezwaar tegen dat het bestuur steeds minder een afspiegeling wordt van het inter kerkelijk karakter van het ICTO. In het huidige bestuur zitten al leen protestanten. Krans stelde het zittende bestuur eerder deze week voor af te treden om de schade voor het ICTO tot een mi nimum te beperken, maar zijn voorstel werd afgewezen. Het ICTO, dat in 1988 twaalf honderd leden verloor, dreigt op nieuw een flink aantal leden te verliezen. Vanavond komen ver tegenwoordigers van ongeveer vijftien grote afdelingen bijeen om hun houding te bepalen. Beroepen Hervormde Kerk: beroepen te Beekbergen D. van Meulen Rid derkerk, te Dordrecht K. Beuc- kens Borne, te Lisse J. Verdijk Westerlee, te Urk D. Heuvelman Klaaswaal; aangenomen naar Berkenwoude A. A. Weihuizen kand. Zoetermeer; aangenomen naar Cothen mevr. N. B. A. A. Vonk-Wartena Utrecht, naar 's- Gravenhage C. Schakel Oudbeij- erland (deelgem. Ontmoetings- kerk). Gereformeerde Kerken: aange nomen naar Een-Norg-Veenhui- zen drs. J. P. Eijgenraam kand. Amsterdam, naar Middelstum J. C. van Egmond Emlichheim (BRD), naar Spijkenisse drs. H. E. Smit Den Helder. Christelijke Geref. Kerken: tweetal te Wormerveer G. Huis man kand. Westervoort en A. C. van der Wekken kand. Apel doorn; beroepen te Nieuw-Ven- nep G. van Roekei kand. Veenen- daal. Gereformeerde Gemeenten: be roepen te Sunnyside (VS) A. M. den Boer Lisse; bedankt voor Aalburg W. Hage De Valk-Weker- om, voor Berkenwoude A. F. Honkoop Zwijndrecht, voor Bos koop C. Harinck Oostkapelle, voor Utrecht A. Bac Bodegraven, voor Woerden C. J. Meeuse Rot terdam-Zuid. Baptistengemeenten: aangeno men te Sneek als legerpredikant P. Kingma Zutphen, naar Zwolle K. Corporaal Sneek. Schreeuw om Leven. De or ganisatie Schreeuw om Leven van drs. Bert Dorenbos is uitge sloten van deelneming aan de re formatorische Wegwijsbeurs, die op dit moment in de Jaarbeurs hallen in Utrecht wordt gehou den. De organisatoren hebben hiertoe besloten, omdat Doren bos enkele maanden geleden heeft gedreigd met hardere acties tegen abortus. De beurs is een ini tiatief van het Reformatorisch Dagblad en trekt naar verwach ting ongeveer zestigduizend men- Dr. R. Schippers. De gerefor meerde emeritus-hoogleraar dr. R. Schippers is op Hemelvaarts dag op 82-jarige leeftijd overle den. Schippers was van 1950 tot 1977 werkzaam aan de theologi sche faculteit van de Vrije Uni versiteit in Amsterdam. Van zijn hand verschenen boeken als 'De gereformeerde zede' en 'de grote stad en het massaprobleem'.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1989 | | pagina 2