'Met streng z'n gezag handhaven
maakt de agent zich belachelijk'
Districtscommandant Van den Ban vertrekt bij rijkspolitie Leiderdorp
Zijn schoonvader adviseerde Jacob
van den Ban in het begin van de jaren
vijftig om bij de politie te gaan. Spijt
dat hij deze raad opvolgde heeft de
man uit Gouda niet gehad. Na 35 jaar
sluit Van den Ban eind mei een
succesvolle politieloopbaan af. Een
carrière die via de
gemeentepolitiekorpsen van Den
Haag, Wassenaar, Schiedam en een
'zijstapje' naar Curacao, voerde naar
de rijkspolitie. Met als hoogtepunt in
1981 de aanstelling tot commandant
van het grootste rijkspolitiedistrict in
ons land. Acht jaar lang gaf Van den
Ban leiding aan 1100 man in een
gebied ingeklemd tussen Den Haag,
Amsterdam en Rotterdam, met
Leiderdorp als centraal punt. Een
terugblik.
door Margot Klompmaker
treft een man met gemengde ge
voelens. Ik zit hier nog wel, maar ei
genlijk ben ik al weg". Kolonel Ja
cob van den Ban (58) zit met enige
weemoed achter zijn bureau. Nog
een week, dan trekt de commandant
van het grootste rijkspolitiedistrict
de deur in Leiderdorp achter zich
dicht. Hij laat een organisatie achter
waar hij trots op is. "Als er in de
I krant staat dat ergens in het land een
bende zware criminelen is opgerold,
dan kun je er rustig van uitgaan dat
ons korps erbij betrokken is".
Centraal
Het district Den Haag neemt een centra
le plaats in, vergeleken met de rijkspoli
tie elders in het land. Het korps verzorgt
de politiedienst in 48 gemeenten in Zuid1-
Holland met in totaal een half miljoen ift-
woners. Zo dicht bij het regeringscen-
j trum heeft' de rijkspolitie ook de zorg
voor beveiliging van parlement en be
windslieden, begeleiding van buiten
landse politici, het in banen leiden van
internationale conferenties en bewaking
van ambassades. Verder heeft het korps
in Leiderdorp een aantal teams met .spe
cialisten. Experts die kunnen worden in
geschakeld bij een spectaculaire ontvoe
ringszaak of het oppakken van zware cri
minelen.
Twee jaar geleden stelde u dat de
zware criminaliteit nauwelijks meer te
bestrijden viel. Bent u nog zo pessimis
tisch?
"Ik denk dat daar toch wel verande
ring in is gekomen. Er is een regionaal re
chercheteam opgericht met mensen uit
Leiden, Delft, Gouda, Alpen aan den
Rijn, Katwijk en Noordwijk. Die samen
werking heeft vruchten afgeworpen".
"Echt tevreden ben ik niet. Er zou nog
veel meer tijd kunnen worden besteed
aan de bestrijding van criminaliteit,
maar we hebben te weinig mensen en te
weinig geld. Het zou alleen kunnen als
we andere taken laten schieten. Persoon
lijk vind ik het oppakken van misdadi
gers belangrijker dan het regelen van het
verkeer. Ik schrik er soms van als ik hoor
hoeveel tijd de politie gemiddeld steekt
in het controleren van het verkeer".
Is verkeerscontrole dan geen zaak
van de politie?
"De-politie kan niet alles. We hebben
in de loop der jaren allerlei taken op ons
bord geschoven gekregen. Vergeet niet
dat wij verantwoordelijk zijn voor de
handhaving van alle wetten die in ons
land bestaan. Ga er maar aan staan. Nie
mand heeft ons gevraagd of we het wel
allemaal kunnen bijbenen".
"De snelheidscontrole bijvoorbeeld. U
denkt toch niet dat de politie daarop zat
te wachten! Nee, we hebben niet gepro
testeerd. Politiemensen zijn nu eenmaal
erg loyaal, die vallen 'autoriteiten niet
gauw af. Al komt daar wel enige verande
ring in. De politieheeft zo langzamer
hand ingezien dat ze moet lobbyen in po
litiek Den Haag om haar belangen te be
hartigen. En dan bedoel ik niet bij de mi
nister, maar bij de volksvertegenwoordi
ging. Daar moeten we zijn, daar wordt
het beleid gemaakt".
U zegt dat de politie niet allés kan.
Welke prioriteiten moet zij stellen?
"Ik zou zeggen: de aanpak van de cri
minaliteit, de handhaving van de open
bare orde en het beschikbaar zijn voor de
burger. Dat betekent dus meer surveille
ren. En dan niet in de auto, maar op
straat om het contact met het publiek
weer te herstellen. Dat zijn we geleidelijk
aan kwijt geraakt. Kijk, toezicht houden
op verkeer is natuurlijk heel gemakke
lijk. Daarom doen de meeste agenten het
ook. En er is een tijd geweest dat verkeer
heel belangrijk werd gevonden. Maar in
middels staan heel andere zaken op de
voorgrond".
Daarbij moet de politie ook leren som
mige zaken uit handen te geven, meent
de districtscommandant. "Op dit mo
ment bestaan er drie soorten politie in
ons land: de rijks- en gemeentepolitie, de
bijzondere opsporingsteams van ver
schillende ministeries (voor die gevallen
waar de politie niet meer uitkomt) en de
particuliere beveiligingsdiensten. De
rijks- en gemeentepolitie zouden een al
gemeen takenpakket moeten krijgen...
Bijzondere zaken kunnen worden uitbe
steed aan de andere twee organisaties".
"Laten we reeël zijn. De 'echte' politie
heeft lang de neus opgehaald voor de
particuliere bewakers, maar ik ben ervan
overtuigd dat deze mensen taken van
ons kunnen overnemen".
Uitzondering
Hij maakt een bezwerend gebaar. "Ik
weet wat u zeggen wilt, maar zo'n geval
als het Haagse beveiligingsbedrijf Toe-
tanchamon beschouw ik als een uitzon
dering. De meeste beveiligingsbedrijven
zijn naar mijn mening professioneel be
zig".
Hoe verloopt de samenwerking tus-
sen rijks- en gemeentepolitie?
"Het feit dat we twee politiekorpsen
hebben die soms met elkaar, maar nog
vaker los van elkaar opereren is een on
verantwoorde luxe. Wat mij betreft mo
gen die strakke grenzen tussen rijks- en
gemeentepolitie verdwijnen, want het.
werkt vreselijk inefficiënt".
"Het Westland bijvoorbeeld heeft drie
rijkspolitiekorpsen en twee gemeente
politiekorpsen, totaal zo'n 170 man. Daar
kun je toch een fantastisch team van ma
ken? Nu is iedereen versnipperd bezig.
We zitten allemaal ons eigen bureautje te
bemannen en alles gebeurt dubbel ÖpT6
Voor de Bollenstreek geldt hetzelfde ver
haal".
Van den Ban stelt dat het in zijn dis
trict wat de samenwerking betreft nog
meevalt vergeleken met de rest van het
land. Daar liggen rijks- en gemeentepoli
tie veel meer met elkaar in de clinch.
"Waar het om gaat is het delen van
macht. In ons district hebben alle
korpschefs een stukje macht gekregen.
De politiecommissaris van Leiden houdt
zióh bezig met de automatisering, de
commissaris van Delft beheert de finan
ciën en in Gouda coördineren ze cursus
sen en vorming. Iedere korpschef is ver
antwoordelijk voor een deel van het ge
heel".
Haantjes
"Politiechefs zijn net haantjes: iedereen
wil zich laten gelden en weigert macht af
te staan. In dit district heerst die mentali
teit natuurlijk ook, maar we zijn er toch
in geslaagd een soort herenakkoord te
sluiten. Ik ben er best trots op dat dit is
gelukt. Toégegeven, de samenwerking is
niet altijd optimaal. Wat dat betreft kan
nog veel zendingswerk worden ver
richt".
Op het ministerie van binnenlandse
zaken ligt al enige tijd een plan om ge
meente- en rijkspolitie te reorganiseren.
Politiemensen moeten beter over de di
verse korpsen worden verdeeld om de
werkdruk in sommige gemeenten te ver
lichten. Korpsen met te veel mensen die
nen agenten af te staan aan korpsen die
om mankracht verlegen zitten. In totaal
moet de rijkspolitie 1200 man inleveren.
Voor deze regio betekent dit dat bijvoor
beeld Katwijk, Wassenaar en Alphen
mankracht moeten inleveren en Leiden
er zo'n 60 man bij krijgt.
Van den Ban: "De zaak is op een laag
pitje gedraaid, omdat die mensen bij de
rijkspolitie alleen op papier bestaan. Het
geld dat destijds beschikbaar was om va-
batures op te vullen is gebruikt voor an
dere zaken, bijvoorbeeld de aanschaf
van technisch materiaal. Als we mensen
moeten afstaan, raakt ons korps totaal
uitgehold".
De sociale controle is verminderd.
De grens tussen mijn en dijn wordt steeds
vager. Wat kan de politie hier tegenover
stellen?
"Ik weet dat deze tijd zich kenmerkt
door een enorme normvervaging. De so
ciale controle is inderdaad veel minder
geworden. Maar is alleen de politie ver
antwoordelijk voor het handhaven van
de sociale controle, waar scholen en ker
ken het laten afweten? De politie kan
toch niet alles in de gaten houden? Ik
vind dat iedere burger de plicht heeft bij
te dragen aan het algemeen gevoel van
veiligheid".
- En de normvervaging binnen het po
litiekorps?
"Die valt niet uit te sluiten, maar ik
vind dat het enorm meevalt vergeleken
met het buitenland. Ook agenten zijn
mensen en kunnen fouten maken. Ik
moet erbij zeggen dat ik vaak ook be
wondering heb voor het enthousiasme
en motivatie van veel politiemensen. On
danks alle kritiek die de politie te verdu
ren krijgt, weten zij steeds weer die veer
kracht op te brengen om hun vak met
plezier uit te oefenën. Als ik wel eens in
mineur was na het mislopen van een
zaak of negatieve publiciteit, kreeg ik
vaak een kick als ik deze mensen met
liefde voor hun werk bezig zag".
U heeft 35 jaar politie meegemaakt.
Wat is de grootste verandering geweest?
"De agent van nu is niet langer een
man met een bekeuringsboekje in de
hand die zegt 'fout is fout'. De politie is
veel flexibeler geworden. In plaats van
achteraf .ingrijpen als een overtreding
wordt geconstateerd, proberen we pre
ventief bezig te zijn door de mentaliteit
van mensen te veranderen".
"Toen ik in 1955 bij de Haagse politie
kwam, was de agent een instituut. Je liep
veel op straat en had direct contact met
de burgers. Verkeerscontrole stond
voorop. Later veranderde dat. De aanpak
van de criminaliteit werd belangrijker en
de contacten met het publiek verwater
den. Agenten liepen niet meer op straat,
maar zaten in de auto om toezicht te hou
den. De politieman werd mondiger,
maar het publiek ook. Het feit datje een
uniform droeg betekende niet langer dat
je gezag automatisch werd geaccep
teerd".
"Dit alles heeft ertoe geleid dat de
agent niet langer een onaantastbaar in
stituut vormt wiens woord wet is. Een
politieman in deze tijd kan zich niet star
opstellen, maar moet meegaan met ver
anderingen. Ik weet dat vooral oudere
agenten daar soms moeite mee hebben.
Je flexibel opstellen is ook vaak in tegen
spraak met het handhaven van het gezag,
dat immers vast ligt in wetten. Door rood
licht rijden is gewoon fout, dat is een ge
geven. Maar het heeft geen zin om elke
keer een bon uit te schrijven, daarmee
verander je niets. De politie moet probe
ren mensen bewuster te maken, zodat ze
dit soort overtredingen niet meer maken.
Met streng je gezag handhaven maak je
jezelf alleen belachelijk. Ik weet dat som
mige collega's zich eraan schuldig ma
ken, maar ik heb nooit meegedaan aan
het 'burgertje pesten'.
En het 'agentje pesten'?
"Een populair spel, maar ik vind dat
we erboven moeten staan. Dat is heel las
tig bij massale samenscholingen van
mensen waar altijd een paar relschop
pers tussen lopen. Dan is het moeilijk om
niets terug te doen. Gelooft u mij, onze
mensen worden erop getraind het pu
bliek met rust en kalmte tegemoet te tre
den. Maar soms is knokken onvermijde
lijk, al zijn onze agenten bepaald niet
triggerhappy".
"Evenals de burger is ook de politie
agent een kind van deze tijd. Ik denk dat
hij wel degelijk bestand is tegen de chaos
die soms op hem afkomt, als hem maar
geleerd is hoe hij daarmee moet omgaan.
Agressie is daarbij niet uigesloten, want
het vormt een onderdeel van deze sa
menleving. Zo moet je bijvoorbeeld het
voetballen nooit verbieden. Het volk wil
immers brood en spelen? Geef ze dat dan
ook. Mensen moeten een uitlaatklep
hebben. Ik beschouw het als een sociale
taak van de politie dit te begeleiden".
ZWARTE PIETEN
Neelie Smit-Kroes. Introduceerde het re
kening rijden en de elektronische tolhef
fing. Dacht zo geld te incasseren voor
nieuwe tunnels en bruggen en gelijktij
dig het autorijden te ontmoedigen. Een
onmogelijke opgave: of het één heeft suc
ces (maar dan blijft Nederland vergeven
van de walmende auto's), of het ander
(met als gevolg lege zesbaanswegen en
een failliete overheid).
Ed Nijpels. Uitvinder van de milieu
convenant. Meende de vervuiling te kun
nen terugdringen door het op allerlei ak
koordjes te gooien met Het Bedrijfsleven.
Oogstte ogenschijnlijk veel succes, maar
vergat dat individuele ondernemers die
al geen boodschap hebben aan de weU
zich helemaal niets gelegen zullen laten
liggen aan vrijblijvende afspraken (als
uw politieke partij zich uitspreekt voor
het uitbannen van de hondepoep, doet u
dan meteen schuldbewust uw hond de
deur uit? En dan valt er voor u nog niet
eens wat te verdienen aan die vervui
ling).
Joris Voorhoeve. Bedenker van de poli
tieke helderheid. Was consequent en wil
de de werkloze die hij net een baantje had
opgedrongen, 50 kilometer verderop, niet
in de rug aanvallen door hem zijn reis
kostenvoordeel af te pakken. Vergat dat
de lucht intussen zo vuil was dat die niet
meer met politieke duidelijkheid gezui
verd kon worden.
Ruud Lubbers. Verhief het Zwarte Pie
ten tot kunst. Zag dat zijn kabinet (lees:
het milieu) het slachtoffer dreigde te wor
den van zijn eigen succes en nodigde
Voorhoeve uit voor een spelletje. Lubbers,
de grootmeester, won. Want hij wist: het
is tijd voor impopulaire lastenverhogin
gen, voor een ander slachtoffer, een ande
re Zwarte Piet, voor de PvdA, voor Wim
Kok.
WIM FORTUYN
IJZEREN MAAGD
Deze week vierde Margaret Thatcher
haar tienjarig jubileum als regeringslei
der van het Verenigd Koninkrijk. Een
mijlpaal in de Britse politieke historie,
maar het lijkt me niet onmiddellijk reden
voor een gelukwens aan de Britten. Hoe
wel, ze hebben haar natuurlijk zelf uitge
kozen.
Met die eeuwige mantelpakjes, dat stij
ve kapsel, die akelige handtassen en dat
geen tegenspraak duldende hoofd staat
ze al tien jaar model voor Britse truttig
heid en stijfkoppigheid. En dan die af
schrikwekkende bijnaam: de IJzeren
Maagd. Toch ook een predikaat dat eer
der een wee gevoel in de onderbuik ople
vert dan tedere gevoelens losmaakt.
Margaret Thatcher, wat hebben de
Britten toch met dat mens? Ieder volk
heeft natuurlijk recht op z'n afwijkingen,
maar deze vorm van masochisme gaat
wel erg ver. En dan te bedenken dat ze in
middels heeft verklaard haar landgeno
ten nog tot ver in de jaren negentig te wil
len voorgaan. Het zal toch niet waar zijn,
hè.-
Lubbers en Voorhoeve: het Zwarte
Mijnerzijds heeft de door velen zo be
wonderde kruideniersdochter nooit op
veel sympathie kunnen rekenen, dat zal
duidelijk zijn. Eén uitstraling van te veel
gelijkhebberigheid en te weinig mededo
gen met de mensen aan de onderkant van
de maatschappij zal daar wel mee te ma
ken hebben.
Gelukkig zijn er tekenen dat de Britse
kiezers langzamerhand ook genoeg van
'Maggie' beginnen te krijgen. Enquêtes in
verband met haar tienjarig jubileum ge
ven aan dat een meerderheid niet naar
een vierde ambtstermijn van Thatcher
verlangt, al zit de schrik er bij sommigen
kennelijk zq diep in dat ze vermoeden dat
de premier wel in haar ambt zal sterven.
Ach, zover zal het wel niet komen. En
als ze straks door de kiezers de laan
wordt uitgestuurd, dan gun ik haar toch
nog wel een aardig baantje als dank voor
bewezen diensten. Maar wel een eind uit
de buurt. Gouverneur op de Falkland-ei-
landen misschien?
BERT PAAUW
als kunst.
AASVRETER
Een kabinet Kok, ook dat zo lijkt mij -
eet niet zo lekker. Niet dat ik niet voor de
socialisten ben. Juist wel. Maar hun voor
man vind ik iets engs hebben. Ten eerste
heeft hij weinig of geen humor. Althans,
dat heeft hij nooit openlijk getoond. En
ten tweede: als hij lacht, doet hij het op
het verkeerde moment en dan ook nog
eens veel te zuinig. Heeft u gezien hoe hij
reageerde toen het zwaard voor Lubbers
en kornuiten was gevallen? Die sardoni
sche trék op zijn gelaat. Joop den Uyl zou
enig leedwezen hebben gespeeld en zich er
daarna met een kwinkslag vanaf hébben
gemaakt, maar bij Kok niets van dit al
les. 'Een aasvreter', zo typeerde iemand
hem, en dat vind ik een treffende vergelij
king.
Ik zou overigens niet weten wie dan
wel een rood kabinet zou moeten aanvoe
ren. Kamerlid Elske ter Veld misschien?
Ik zag dat zij alvast een permanentje
heeft genomen en het mantelpakje zal ook
wel niet erg ver weg meer zijn, maar een
vrouw als premier? ik denk niet dat
Nederland al zo ver is.
Of moet meneer Kosto vooroplopen met
de rode banier? Hebt u gezien hoe hij tij
dens het debat achterover hing in de
bank, intussen fijntjes zijn nagels bestu
derend? Kosto dus maar? Nee, wijk van
'mij, o schrikbeeld! Deze politicus heeft de
gladheid van een gigolo wiens rol bij de
vrouwen is uitgespeeld, hij ademt een on
gezond 'ennui', en dat kunnen wij in de
politiek toch niet hebben. Wij hebben
wakkere knapen en meisjes nodig die met
heldere blik en opgestroopte mouwen ons
een lichtende toekomst bereiden.
Nee, het is het beste om Hans van Mier-
lo eens te polsen, de enige politicus die tij
dens het debat aandrong op een snelle af
handeling. Noemen ze de PvdA toch ge
woon de Partij voor de Arbeid en Demo
cratie. Kan nooit, zegt u. O nee? Je moet
nooit 'nooit' zeggen. De PvdA had enkele
maanden geleden al trek in de kleine par
tijtjes, dus wie weet valt er best wat te re
gelen.
CEES VAN HOORE
MARX-MECHANISME
Jaar in jaar uit volgen de beurskoersen
op het Damrak slaafs die van Wall Street.
Totdat de PvdA in de regering dreigt te
komen. Dan duikt de waarde van de aan
delen tot in de schuilkelder van het kapi
talisme. Dat bleek ook maandag, toen de
WD alleen nog maar met een crisis
dreigde.
Terwijl Deng Xiaoping en Gorbatsjov
vanuit hun totalitaire slakkenhuizen
voortzichtig de voelhorens uitsteken naar
het marktmechanisme, geloven de eige
naren van Shell en Unilever nog steeds in
het socialisme.
Het moet wel een slecht geweten zijn.
Kapitalisten, dat zijn de Marx-vrezende
zondaren van de Rode Kousenkerk.
W.F
Van den Ban: "Evenals de burger is ook de politieagent een kind
tijd". (foto wï
an deze
Dijkman)
