Ontroering is in Nederland
SPREEKUUR
Kind en koorts
Kees van Kooten: producent van bestsellers
door Barbara Thiel, arts
Ruim een half jaar na het verschijnen
staat 'Zeven Sloten' nog steeds als
een van de best verkopende boeken
in Nederland genoteerd. Kees van
Kooten mag zich behalve een
veelgeprezen televisiemaker ook
een succesvol schrijver noemen. Hij
debuteerde in 1976 met 'De Ergste
Treitertrends'. Daarna volgden: 'Koot
droomt zich af', 'Koot graaft zich
autobio', 'Veertig', 'Modernismen',
'Hedonia', 'Meer Modermismen' en
'Zéven Sloten'. In totaal zijn er meer
dan een miljoen exemplaren van zijn
boeken verkocht. In 1987 kreeg hij
als populairste schrijver van
Nederland de Publieksprijs van de
Commissie voor de Propaganda van
het Nederlandse Boek.
door Jan van Damme
Een televisie-carrière van een kwart
eeuw en ruim tien jaar schrijver
schap hebben er voor gezorgd dat
Kees van Kooten (1941) al geruime
tijd behoort bij de Bekende Neder
landers.
Van Kooten debuteerde in 1965 op de te
levisie in het jongerenprogramma
Fanklup. Met Wim de Bie had hij voor
die tijd op het Dalton Lyceum in Den
Haag waar hij in 1960 eindexamen
gymnasium alpha deed een cabaret
groep opgericht. Die samenwerking,
mondde uit in het radioprogramma 'De
clichémannetjes', dat het duo, landelijke
populariteit bezorgde. Op de beeldbuis
deed het tweetal van 1969 tot 1973 mee in
het satirische 'Hadimassa' van Dimitri
Frenkel Frank. Na de overstap van^de
Vara naar de Vpro richtten Van Kooten
en De Bie in 1974 het Simplisties Ver
bond op. Bun televisiewerk werd met
twee Nipkow-schijven bekroond. Vier
jaar geleden kregen ze de Ere-
Nipkowschijf, "opdat de jury hen niet
elk jaar behoeft te lauweren".
Ook als schrijver mocht en mag Van
Kooten zich in-een schier grenzeloze po
pulariteit koesteren. Acht boeken, meest
verhalenbundels, heeft hij inmiddels op
zijn naam staan. Elke titel afzonderlijk
prijkte maandenlang op de bestsellers
lijsten. Zijn meest recente bundel 'Zeven
Sloten' verscheen vorig jaar september
en is nog altijd in de boeken-toptien te-
rüg te vinden. Samen met De Bie maakte
hij van 1973 tot 1986 jaarlijks de Be
scheurkalender. Met enige regelmaat
treedt Kees van Kooten ook her en dér
op in het land waarbij hij onder meer
voorleest 'uit eigen werk'.
Contact
"Voor mij is zo'n optreden van belang
omdat ik het leuk vind contact te houden
met het publiek. Zowel het maken van
televisie als het schrijven is eenrichtings
verkeer, je hebt nooit een directe reactie.
Ik kijk of de grapjes en de oproeringen,
die ik in een verhaal heb gestopt, door de
mensen gewaardeerd worden. Het blijft
leuk om nieuwe dingen uit te proberen.
Ik lever commentaar op wat me die dag
verbaasd heeft, en op wat me in de plaats
waar ik ben is opgevallen".
"Als ik word uitgenodigd voor een op
treden, ga ik 's middags al" in die plaats
kijken. Fototoestel mee, een dialect ho
ren, in een café zitten: van zo'n voor
dracht kom ik altijd yeel rijker terug dan
ik erheen ben gegaan. Verder lees ik voor
uit eigen werk, zoals dat heet, ik improvi
seer; ik babbel met de mensen. En ik
neem mijn trombone mee om wat te toer
teren. Het zijn onvoorspelbare avonden,
zonder vast programma, anders zou het
me snel Vervelen".
U bent televisiemaker en schrijver.
Wat vult u in als uw beroep wordt ge
vraagd?
"Grappenmaker. Want daar komt het
op neer. Ik voel me geen schrijver mét
een grote S. Daarvoor moet je bij Claus,
Mulisch, Réve, Hermans en Bernlef zijn;
die zijn full-time met schrijven bezig.
Voor zowel Wim de Bie als voor mij geldt
dat we het er tussendoor doen. Zelf zien
we onze boeken zeker niet als literatuur.
Dat de kritiek er soms anders over denkt,
is niet onze schuld. Wij beoefenen een
genre, dat vroeger de bellettrie heette".
"Ik ben groot geworden in de jaren
vijftig, toen er een stroom van onbekom-.
merde komische schrijvers was. Ach
teraf gezien heel wonderbaarlijk. Je had
Carmiggelt, Annie Schmidt, Henri Knap,
Ferdinand Lange, Harriet Frezer, Martie
Verdenius. Sinds het verscheiden van
Bomans en Carmiggelt is dat genre in
Nederland helemaal weggezakt. Cam-
pert houdt zich er af en toe nog mee be
zig, maar dan heb je het wel gehad".
Moeilijk
Hans Warren schreef over uw boeken:
"Bij Van Kooten is het geen kwestie van
leuk doen, maar van. leuk zijn". Als dat
zo is, houdt dat dan in dat hét schrijven u
weinig moeite kost?
"Helemaal niet! Het is echt verschrik
kelijk moeilijk,óm komisch te schrijven.
Ik vind het veel moeilijker de mensen
met een vérhaal aan het lachen te krij
gen, dan aan het huilen. Mulisch heeft
daarover ooit gezegd: een verhaal is
nooit makkelijk geschreven, het is hoog
uit makkelijk leesbaar. Voordat het bij
mij zover is heb ik ontzettend zitten
schrappen en twijfelen. Dat komt ook
omdat ik heel veel aandacht besteed aan
het muzikale, aan het laten zingen van de
taal. In elk zinnetje moet toch iets gebeu
ren. Taal is muziek, vind ik. En het móët
dan zo natuurleuk, dat woord heb ik er
zelf eens aan gegeven, mogelijk overko-
In uw boeken houdt u het dicht bij
huis. Gezin en familie zijn de inspiratie
bron.
"In het literaire vlak heb ik maar wei
nig fantasie, denk ik. Als het over Kees
van Kooten gaat, dan heb ik weinig zin
om daar de naam van Karei van Houte of
wie dan ook neer te zetten. Wat ik mee
maak, wat mij in mijn alledaagse leven
aangrijpt en ontroert, dat zijn inderdaad
dingen die dicht bij huis liggen. In deTT~
teratuur heet dat dan een Elsschot- of een
Carmiggélt-traditie, zonder dat ik me
pok maar een moment met die groothe
den zou willen meten. Maar het blijft het
Hollands binnenhuisje, dat is waar. Ik
heb het over mijn horiden, mijn katten,
.mijn, vader en mijn moeder, mijn oma en
mijn vrouw en mijn kinderen".
Bent u verslaafd aan uw gezin?
"Absoluut. Als ik ergèns optreed weet
ik niet hoe snel ik 's nachts terug moet
rijden. Het leven is maar kort, en het is
zo'n toeval dat mensen op eikaars weg
komen dat ik elke minuut die je daaraan
onttrekt verloren 'tijd vind".
Op de televisie zet u typetjes neer. In
uw boeken wordt de eigen stunteligheid
breed uitgemeten. Krijgt de lezer daar
mee ook een typetje voorgeschoteld?
"In al die figuren zit veel van jezelf, an-
ders*kun je nooit geloofwaardig spelen of
schrijven. Wel moet je de bestaande ka
raktertrekken over- of onderdrijven om
het beoogde effect te scoren. Volgende
week zal ik u ongetwijfeld een vinger
met een pleister erom kunnen laten zien.
Daar zit een verhaal aan vast, en d,at is
dan ook echt gebeurd. Ik loop inderdaad
regelmatig in zeven sloten tegelijk. Die
struikelneiging is, geloof ik, des ko
mieks. In de verhalen moet ik het soms
aandikken of verkleinen, anders gelooft
niemand het. De werkelijkheid kan nu
eenmaal niet overtroffen worden. Maar
alles wat ik schrijf is me ook echt overko-
>meh. Ik heb voor die situaties kennelijk
een zintuig en een antenne ontwikkeld.
Mijn leven staat op die manier in dienst
van het komische".
Intiem
Bent u niet bang u teveel bloot te geven
in uw boeken?
"Dat is een keuze. Ik ben mijn eigen
Story en Privé. Daardoor heb ik absoluut
geen last van die sector. Ik heb niets te
verbergen, ik kan altijd naar mijn boe
ken verwijzen. Bovendien denk ik dat
het geen kwaad kan als we een slagje
openhartiger worden over onze twijfels
of zwakheden. Natuurlijk heb ik verha
len geschreven die erg intiem zijn. Mijn
vrouw zei soms: moet dan nou? Voorme-
zelf had ik dan het gevoel dat hét moest,
omdat het verhaal voor meer mensen
stond. Daarin heb ik altijd gelijk gekre
gen. Schreef ik over mijn eigen veertig
worden, mijn eigen prostatitus, dan
dacht ik: tjeetje, kan dat wel? Maar als ik
in de loop der jaren van zoveel mensen
hoor: leuk zeg, ik wist niet hoe ik het
mijn vrouw moest vertellen, toen heb ik
haar dat boek gegeven... Mijn gevoel
blijkt te kloppen. Dat is heel verheu
gend".
Die reacties zijn belangrijk?
"Niet om applaus te halen. Ik zeg dat
niet uit valse bescheidenheid, want ap
plaus krijg ik genoeg. Het is belangrijk in
die zin, dat ik weet dat mijn verhalen
meer zijn dan zomaar iets; dat ze anders
ik wil niet zeggen: méér zijn dan lite
ratuur. Mijn verhalen helpen mensen
óvër een bepaald punt heen, of ze laten
hen met andere ogen kijken. Ik ga nu
niet larmoyant vertellen over zieken of
stervenden die mijn boeken hebben ge
lezen. Wel heb ik veel reacties gehad van
lezers, voor wie mijn boeken een grote
steun waren. Het klinkt dominee-achtig,
maar dat vind ik veel belangrijker dan de
koorts verdragen. Wel kan het door de ho
ge temperatuur uitdrogen, iets waarvoor
baby's extra gevoelig zijn. Het kind moet
daarom extra drinken (evéntueel de voe
ding verdunnen) en bij een baby moet
worden gelet op het aantal natte luiers.
Als een baby minder gaat plassen kan
dat wijzen op beginnende uitdroging.
De dokter zal altijd willen weten welke
verschijnselen er verder zijn. Er zijn on
telbaar veel oorzaken van koorts, maar
de meest voorkomende oorzaak is een ver
koudheid. Die wordt veroorzaakt door
een virus en gaat meestal vlot over. Er
kan echter een infectie door een bacterie
bij komen, in de vorm van bijvoorbeeld
een oorontsteking, keelontsteking, bron
chitis of zelfs longontsteking. Let daarom
op grijpen naar de oortjes, niet willen
drinken en hoesten. Oudere kinderen
kunnen zelf aangeven waar ze last van
hebben. Als er sprake is van een bacterië-
le infectie kan een antibiotica-kuur hel
pen.
Bij een baby is het vaak moeilijk erach
ter te komen wat er aan de hand is; ook
bij onderzoek is de oorzaak van de koorts
niet altijd te vinden. Dat is ook niet altijd
nodig. Waar het bij een baby om gaat, is
hoe ziek het kind is. Als het levendig is en
goed drinkt zal er niet snel iets misgaan.
Maar een baby die spuugt zal sneller uit
drogen en een suffe, kreunende baby is
ernstig ziek.
Een ziekte waar veel ouders bang voor
zijn is hersenvliesontsteking (meningitis,
nekkramp). Dat is een ontsteking van de
vliezen die om de hersenen liggen, veroor
zaakt door meningokokken, een soort
bacterie. Symptomen die op hersenvlies-
- Maar dan nog: verveelt het schrijven
over uw eigen struikelen, over uw eigen
gezin nog niet?
"Ik denk dat ik daar inderdaad alles
over geschreven heb. Dat punt bereik je
natuurlijk ook. Kinderen worden 18, 19,
20 jaar, de periode datje ze als klein kind
behandelde is afgesloten. Het sterven
van mijn vader, het sterven van mijn
hond, verliefdheid op mijn vrouw, over
spel: die thema's uit het burgelijk leven
heb ik wel behandeld. Dat wil dus zeg
gen dat ik op een kruising van wegen
sta".
"Nee, ik zit niet op een dood punt. Mo
menteel ben ik bezig met een bundel,
die, na 'Modermismen' en 'Meer Moder
mismen', 'Meest Modermismen' gaat he
ten. Daarin komen korte, komische ver
halen, die niet zozeer over mezelf gaan.
Met 'Zeven Sloten' heb ik het in de eerste
persoon struikelen en het waarnemen
van familie en gezin afgerond. Waar het
nu heen gaat, weet ik niet. Het is gevaar
lijk om je als bestseller-producent op te
laten jutten. Ieder jaar een boek, dat is
een raar ritme geworden in de Neder
landse schrijverij".
U bent wel van plan te blijven schrij-
"Ja, ik zou bijvoorbeeld wel eens to
neel willen schrijven. De taal trekt me, ik
ben zeer gespitst op dialogen, op het ver
anderend taalgebruik, op het langs el
kaar heen praten. Als ik optreed, denk ik
wel eens: hoe zou het zijn om op te ko
men in een rol of een gedaante; een mo
noloog van 50 minuten of anderhalf uur.
Door af en toe in het theater te staan hou
ik dat zintuig scherp. Ik heb het vermo
gen om 'een man' te spelen, en dat zou
best een interessant verhaal kunnen
zijn".
"Met Wim de Bie heb ik het al vaker
over dit onderwerp gehad. We zouden
pok eens een speelfilm willen maken.
Punt is dat we de televisie nog zo leuk
vinden, elk seizoen weer. Dat is ons me
dium, we zijn ermee opgegroeid en groot
geworden. Tot nu toe hebben we 26 Keek
op de Weeks gedaan. Volgend seizoen
gaan we zeker met dezelfde formule ver
der. Wil je dat goed doen, dan kun je niets
anders aan je kop hebben".
ontsteking wijzen zijn koorts, ernstig
ziek zijn, suf en brakerig, en vaak (maar
niet altijd) nekstijfheid: het kind ligt met
het hoofd naar achteren en kan de kin
niet op de borst krijgen. Bij een baby
blijkt de nekstijfheid soms alleen uit
'pijnlijk huilen' bij het verwisselen van
de luier, doordat bij het omhoog houden
van de beentjes ook aan de ontstoken her
senvliezen wordt getrokken.
Bij de beruchte maar zeer zeldzame
meningokokkensepsis, een gevaarlijke
complicatie van nekkramp waarbij gro
te hoeveelheden bacteriën in het bloed ko
men en waaraan het kind snel kan over
lijden, ontstaan overal op de huid kleine
bloedinkjes. Deze vlekjes zijn van de vele
onschuldige vlekjesziekten te onderschei
den doordat de vlekjes niet weg te druk
ken zijn.
Ook zijn veel ouders bij hoge koorts
bang voor koortsstuipen. Koortsstuipen
komen voor bij kinderen van een half
jaar tot drie, soms vijf jaar en zijn niet
zeldzaam. Ze ontstaan bij het plotseling
snel stijgen van de temperatuur, dus niet
als de koorts al een tijdje bestaat. Het
kind begint dan plotseling te trekken met
armen en benen en raakt buiten westen.
Een uiterst beangstigend gezicht voor de
ouders die vaak denken hun kind te ver
liezen.
Een koortsstuip is niet gevaarlijk. Het
is wel degelijk een soort epileptische aan
val, maar de kans voor het kind om later
echte epilepsie te krijgen is nauwelijks
groter dan voor iedereen (een op dè hon
derd). De aanval is te stoppen met behulp
van een kalmerend middel bijvoor
beeld valium dat meestal met behulp
van een klein plastic spuitje via de anus
wordt toegediend.
Kees van Kooten signeert een boek: "Het is gevaarlijk om je als producent van bestsellers te laten opjutten".
(archieffoto)
"Dit wordt weer zo'n dag waarop ik 's ochtends pap maak en besluit voorgoed
te stoppen met alles wat slecht is; de kick van het niks, de kick van het niks,
herhaal ik hardop en ik maak er kniebuigingen bij, in de maat, tot de thee is ge
trokken. Ik zie hoe, uit heimwee naar Indië, vier nieuwe bloemen het op een
schreeuwen hebben gezet in de oranje hibiscus. Ontheemd als een flamingo in
Artis, staat hij in bloei op de keukentafel.
Ha, pap! roepen de kinderen, kwetteren hun bord leeg, springen op hun
fiets en gaan juichend op weg naar school. Keten en dollen is het parool.
Zingend was ik af. Mij pakken ze niet, vandaag. Zie de bomen praten, kijk de
meisjes fietsen! Hou vol! lach ik naar zwangere vrouwen; ga uw gang, houd ik
winkeldeuren voor vreemde mensen open; hoe oud is ie dan? vraag ik iedere
hond die mij voor de voeten komt. Ook kop ik een paar keer tegen de gegolfde
valletjes van enkele markiezen.
Goedemorgen Keurslager! roep ik al op de drempel van zijn nog lege win
kel, als ik netjes blaf, mag ik dan een stukje worst?
Hoe zegt u? vraagt de slager.
Als ik netjes blaf, herhaal ik, voor de zekerheid nog wat breder grijnzend,
kan ik dan een stukje worst krijgen?
Worst, spelt de slager, en het bloed van zijn handen vegend sloft hij nader
bij. Weids gebaart hij langs zijn koelvitrine. Had u een bepaalde worst in uw
hoofd?
Niet direct, krabbel ik terug. Mijn lach is al veel idioter. Ik wou in elk geval
drie schnitzels hebben. Drie schnitzels van honderdtachtig gram, ongeveer.
De slager duikt in zijn vleesaquarium.
Dat is anders geen worst, mokt hij, schnitzel.
Nee maar daarna, zeg ik en ga wat verstaan, daarna dacht ik ik kan mis
schien wel een lekker plakje worst krijgen.
Een plakje? vraagt hij achterdochtig.
Als beloning, of laat u eigenlijk maar.
Beloning waarvoor? wil de Keurslager weten.
Voor dat ik zo mooi geblaft zou hebben, zweet ik nu.
Geblaft? schrikt hij, waar dan?
Ik was zogenaamd een hond, het was een grapje, beken ik.
Ah voor de hond! roept de slager blij, u wilt een plakje worst voor de hond!
Thuis, zeg ik. Twee. Ik heb nu geen hond bij me, helaas.
U wilt dus twee plakjes worst voor de hond mee, vat hij samen, nu weer
knorrig. .En drie schnitzels van anderhalf ons, zei u?
Zoiets, zeg ik. Wat u heeft liggen.
Hij verzorgt mijn, bestelling en we zwijgen verder. Ik betaal zo gepast moge
lijk en verlaat zijn winkel. Of zal ik in de deuropening nog even blaffen? Nee.
Niet vergeten vlooienspray voor de honden te kopen. Toen ik gisteren de spuit
bus op de kop van de oudste richtte, keek hij verbijsterd naar mij om vanonder
een witte badschuimmuts: het was de Ovenreiniger".
Uit: Hedonia, een opstel, Uitgeverij De Bezige Bij, Amsterdam 1984.
"Als ik word uitgenodigd neem ik mijn trombone mee om wat te toeteren"
(foto GPI
mooiste kritiek. Je schrijft ih/déboop dat
men er iets aan heeft. Ik hou van mensen,
en ik wil iedereen zo gelukkig mogelijk
zien. Als ik "het heb over het vertederd
kijken naar een begonia of een kat met
drie potèn, hoop ik dat een ander dat ook
heeft".
Dat is de drijfveer i
schrij-
Recensenten schilderen u af als een
Hollandse jongen met een grote mond en
een klein hart.
"Nou, ik heb niet zo'n grote mond. Wel
een klein hart, ik ben snel ontroerd. Ont
roering is verdacht, dat heb ik altijd heel
vervelend gevonden in Nederland. Als je
gewoon zegt dat je zielsveel van je vrouw
houdt een opmerking die veel vaker
gemaakt zou moeten worden hoor je
dat niet te doen. Bij beschrijvingen van
liefde voor iets of iemand moeten altijd
kanttekeningen worden geplaatst. We le
ven in een cynische tijd, ik hou daar niet
Kanttekeningen
Toch plaatst u zeker in de televisiepro
gramma's ook kanttekeningen.
"Dat heeft te maken met de ontoerei
kendheid van je vermogen om meer dan
één emotie tegelijk te hebben. Je denkt:
ik hou van je, maar tegelijk blijk je in de
poep getrapt te hebben. Waarmee ik wil
zeggen, dat het een het ander opheft. Het
leven valt nooit volmaakt op zijn plek".
Een citaat uit een interview in 1985:
"Ik heb mezelf nu zo duidelijk in de eerste
persoon als een struikelaar afgeschil
derd, dat ik mijn eigen bananeschil ben
géworden. Ik moet niet weer een verhaal
gaan vertellen over hoe ik in zeven sloten
tegelijk sukkel, want op denfLuur ga ik
mezelf vervelen". In 1988 verscheen 'Ze
ven Sloten'.
"Kijk, dat is nu het verschrikkelijke
van interviews. Daarom vind ik het zo
vreselijk. Je doet in je enthousiasme een
uitspraak en jawel, die krijg je altijd na
gedragen. U heeft volkomen gelijk: ik
heb dat gezegd en ik heb me daar niet
aan gehouden".
Ouders maken zich snel zorgen als hun
kind koorts krijgt. Zeker hoge koorts die
lang aanhoudt kan angstaanjagend
zijn. Die angst,is in het algemeen niet no
dig want koorts is een nuttig verschijnsel
en wordt wel de vriend van de zieke ge
noemd.
De temperatuur van het lichaam
wordtbinnen nauwe grenzen constant
gehouden. Daarvoor zorgt een onderdeel
van de hersenen, de hypothalamus, dat
als een soort thermostaat fungeert. Als de
temperatuur zakt worden er maatrege
len genomen om-deze te doen stijgen: ver
nauwing van de bloedvaten in de huid
zodat minder warmte aan de omgeving
wordt afgegeven met als gevolg dat de
huid koud aanvoelt en rillen. Als de
temperatuur te hoog wordt gaan de
bloedvaten juist openstaan en kan de
transpiratie worden ingeschakeld om
via verdamping van vocht afkoeling te
bewerkstelligen. De normale tempera
tuur van het lichaam schommelt, zoals ie
dereen weet, rond de 37 graden en is 's
ochtends vroeg het laagst en aan het eind
van de middag het hoogst.
Koorts is vrijwel altijd een uiting van
een infectie. Als men door een virus of een
bacterie wordt besmet, ontstaat in het li
chaam een uitgebreide afweerreactie. Bij
die reactie worden bepaalde stoffen ge
vormd, pyrogenen (van het Griekse
woord voor koorts: pyretos). Deze stoffen
zorgen ervoor dat de thermostaat in de
hersenen op een hogere temperatuur
wordt afgesteld. De normale tempera
tuur wordt dan plotseling als te laag be
schouwd en het lichaam gaat aan het
werk om de temperatuur te verhogen.
Als koorts ontstaat heeft men het in het
begin dus koud. Snel ontstaan van koorts
gaat gepaard met zogeheten 'koude ril
lingen', waarbij werkelijk het hele bed
kan schudden. Bij het verdwijnen van
koorts zal men het juist warm hebben;
dat gaat dus gepaard met transpireren.
Het 's nachts badend in het zweet wakker
worden wijst dan ook op snel dalen van
de koorts.
Koorts is zoals gezegd een onderdeel
van de afweerreactie tegen infecties; het
verhoogt de weerstand. Het is daarom
niet nodig, en zelfs niet aan te raden, de
koorts te bestrijden. Zelfs als de tempera
tuur oploopt tot boven de veertig graden,
wat bij kleine kinderen makkelijk kan
gebeuren, is dat niet schadelijk. Veel be
langrijker is de ernst van de infectie die
het kind heeft.
Wie toch iets aan de koorts wil doen
kan het kind eventueel met lauw water
afsponzen en vooral zorgen dat het niet te
warm ingepakt is. Desnoods kan parace
tamol worden gegeven, een onschuldige
pijnstiller die ook de koorts verlaagt (ui
teraard in een aan het kind aangepaste
dosis). Paracetamol is onder talloze mer
knamen te krijgen bij de drogist, maar is
onder de stofnaam verreweg het goed
koopst. Aspirine (acetylsalicylzuur)
wordt bij kinderen afgeraden omdat het
mogelijk in uiterst zeldzame gevallen een
ernstige leverziekte kan veroorzaken.
Koorts op zichzelf is niet verontrus
tend: een kind kan best een paar dagen
