Het commentaar van de souffleuse
PODiUMBUK
Georgisch Theater in Nederland met Molières 'Don Juan'
Negen tekenaars maken
kans op publieksprijs
DINSDAG 2 MEI 1989
61 105431 8
Bloemlezing
Amerikaanse
en Russische
auteurs
Redactie Pieter C. Rosier
Het Nationale To
neel
Het Nationale Toneel komt op
woensdag- en donderdagavond
in het LAK-theater met het toneel
stuk 'De prijs' van Arthur Midler.
In dit stuk gaat het om twee broers
die na de dood van hun vader bij
eenkomen omdat de inboedel van
zijn huis moet worden verkocht.
Ze proberen met het verleden in
het reine te komen en daarbij wor
den de leugens waarmee ze elkaar
en het leven tegemoet traden een
voor een ontrafeld. Voor de regie
van dit stuk tekent Aike Dirkzwa
ger.
Dualis
'Dualis' zo heet de nieuwste pro-
duktie van de talentvolle choreo
grafe Krisztina de Chatel. Het is
een aangrijpend, soms. 'aggres-
sief ballet, waarin spiegels en
spiegelbeelden een grote rol spe
len. Hoe mensen een gevecht leve
ren om los te komen van zichzelf
en dat gevecht verliezen. De kri
tieken waren over het algemeen
positief. Vrijdag- en zaterdag
avond in het LAK.
Hans Dorrestijn
'Een ruwe, maar mooie diamant,
die zijn greep op het cabaret heeft
gekregen'. Zo omschreef de pers
Hans Dorrestijn, veelzijdig
schrijverdichter en performer.
Op vrijdagavond 5 mei komt hij
met zijn cabaretvoorstelling 'Lie
deren van wanhoop en ongeloof
naar Tripodia in Katwijk. Aan
vang 20.15 uur.
Cabaretfestival
De voorstellingen in de Leidse
Schouwburg staan deze week
vrijwel geheel in het teken van het
Elfde Leids Cabaret Festival. Gis
teravond was de eerste voorronde.
Morgen- en overmorgenavond
volgen ronde 2 en 3. De halve fina
le heeft plaats op bevrijdingsdag,
5 mei. De finale is op zaterdag 6
mei. De presentatie van de voor
ronden en de halve finale is in
handen van het cabaretduo 'Mor-
teerd door Erik van Muiswinkel
van Cabaret 'Zak en As'. De deel
nemers aan dit festival zijn: Ro
bert Brouwer, Kees Steketee
Maarten van Leuteren, Lebbis
Jansen. Wim Kauffman, Dito
Dito, Mark Boode, Cabaret Epha,
De Smiezen, Marcel Boon, Oscar
Wagemans en het Vlaamse duo
Peter Angst.
In de jury dit jaar zitten Justus
van Oei (cabaretier), Hanneke
Rüdelsheim (theatercombinatie
Bellevue/Nieuwe de la Mar) en
Jeroen Paauw (programmama
ker bij de VARA).
Choreografe Krisztina de
Chatel. Haar nieuwste ballet
'Dualis' is deze week te zien in
het LAK-theater. (foto Rineke
Dijkstra)
sige types', het tweetal dat in 1986
de tweede prijs wegsleepte. De fi
nale-avond zal worden gepresen-
Meneer Kaktus
Peter-Jan Rens, de kersverse win
naar van de Televizierring, is
woensdagmiddag in de Leidse
V/Schouwburg met 'De grote me
neer Kaktus Show'. Het is weer
eens een spiksplinternieuw pro
gramma waarbij de 'hulp' van
kinderen zeer op prijs wordt ge
steld. De voorstelling begint om
14.30 uur 's middags en is geschikt
voor het hele gezin.
noemde vertolker van het gezonde
verstand contrasteert daarom hevig
met de pathologische minnaar, die
weinig vreugde aan zijn veroverin
gen lijkt te beleven. Don Juan als
gekwelde zoeker naar de zin van het
bestaan, een man die bij het vrijen
zelfs zijn tekst kwijt raakt. Maar die
aan het eind in plaats van in Moliè-
re's hel terecht te komen, zal triom
feren in een soort heldenhemel!
De interactie van de twee Georgi
sche acteurs met name levert een
fascinerend kijkspel op. Verder is
de choreografie van de diverse scè
nes zo afgewogen dat je de Georgië-
rs het wat matige gebruik van mu
ziekfragmenten (live op synthesizer
en op band) en het primitieve licht
plan graag vergeeft.
Na Parijs, Groningen en Amster
dam doet het gezelschap Glasgow
en Londen nog aan. Men was al eer
der in Schotland en Spanje en men
toert ook regelmatig door het eigen
land. De buitenlandse toernees hoe
ven voor Tumanishvili overigens
niet zo nodig: hij beschouwt die
puur als culturele export. Gelukkig
hebben de Georgiërs een uitste
kend 'produkt'. Scène uit Don Juan door Film Actors Studio uit Georgië
WASHINGTON (AP) - In Washing
ton is gisteren de publicatie be
kendgemaakt van een bloemlezing
van het werk van veertig dichters en
schrijvers van korte verhalen uit de
Verenigde Staten en de Sovjetunie.
De bloemlezing, die tot stand is
gekomen onder auspiciën van het
Quaker Committee VS-Sovjetunie,
dat de contacten tussen de twee su
permachten probeert te bevorde
ren, is de eerste Amerikaans-Russi
sche onderneming op het gebied
van de literatuur.
De Amerikaanse editie, getiteld
'The Human Experience' verschijnt
voor 20 dollar bij Alfred A. Knopf.
De Russische editie zal in de Sov
jetunie verkrijgbaar zijn voor twee
roebel, ongeveer zeven gulden.
In de bloemlezing zijn werken op
genomen van Amerikaanse schrij
vers als John Updike, Joyce Carol
Oates, Alice Walker, John Sayles,
Garrison Keillor en Stanley Kunitz.
Onder de Russische bijdragen zijn
werken te vinden van Jevgeny Jev-
toesjenko, Tatjana Tolstaja, Alexan
der Koesjner en Vasily Belov.
"Het boek gaat over onze ge
meenschappelijke gevoelens - lief
de, haat, jaloezie, zorg om onze kin
deren, leven en dood," zei de schrijf
ster Bel Kaufman op een persconfe
rentie in de National Press Club.
"Dat zal ons bijeen brengen, meer
dan politiek of polemiek."
Componist
Herman Mulder
(94) overleden
AMSTERDAM (ANP) - Op 94-jarige
leeftijd is vorige week vrijdag in
Amsterdam de componist Herman
Mulder overleden. Dat maakte Do-
nemus Amsterdam onlangs be
kend. Mulder heeft een omvangrijk
oeuvre tot stand gebracht, dat on
der meer 14 symfonieën, pianocon
certen, liederen en kamermuziek
omvat. Het werd gepubliceerd door
Donemus.
Mulder, die als componist autodi
dact was, ontving voor zijn compo
sities diverse prijzen. Daartoe be
hoorde een prijs voor zijn Negende
Strijkkwartet tijdens het Concours
Quatuor in Luik in 1956 en een prijs
voor zijn Vierde Symfonie tijdens
het Brusselse Koningin Elizabeth
Concours in 1961. Hij was werk
zaam als concertzanger en vervol
gens als leraar solozang- en muziek
theorie.
PARIJS - Het Holland
Festival staat in het teken
van Rusland. Geld voor de
toerende acteurs van de
Film Actors Studio uit het
door militaire repressie en
aardbevingen geteisterde
Tblisi in Georgië had men
echter niet. Impresario's
Frans Rühl en Wim Visser -
die eerder in ons land de
English Shakespeare
Company introduceerden -
doken in het gat en daardoor
is vanavond een Georgische
versie van Molière's Don
Juan te zien in de
Stadsschouwburg van
Groningen en op 5 en 6 mei
in die van Amsterdam. Een
kijkje in Parijs - de eerste
pleisterplaats in de
Westeuropese toernee, die
verder nog leidt naar
Glasgow en Londen - levert
de belofte van een
bijzondere voorstelling,
ondanks de handicap van de
taal.
door
Peter Blom
Een droefgeestig kijken
de Georgiër vraagt in zijn eigen taal
vooraf een minuut stilte voor de ze
ventien gevallenen van Tblisi.
Enigszins verrast rijzen de toe
schouwers in het theater van Bobig-
ny - een naargeestige voorstad van
Parijs - uit hun zetels. En met hen
rijst de vraag: zullen de Georgiërs
aan Don Juan een politieke lading
geven? Wordt hij wellicht wel héél
duidelijk de verdediger van de vrije
meningsuiting in een omgeving van
conventie én huichelarij, de identi
teit die Molière hem immers meteen
mee heeft gegeven?
Grote man van de Film Actors
Studio - eigenlijk een instelling
waar men filmacteurs traint in tech
niek én sensibiliteit - is regisseur
Mikhail Tumanishvili, een lange,
grijze zestiger. Molières Don Juan
koestert hij al jaren, zodat van hem
een afgewogen enscenering ver
wacht kan worden. Politiek geladen
uitspraken kun je hem echter moei
lijk ontlokken. Wél zegt hij dat hij in
het stuk vooral gefascineerd wordt
door de voortdurende discussie
over goed en kwaad tussen de amo
rele titelheld en zijn brave, conser
vatieve knecht Sganarelle. Aanvan
kelijk beschouwde Tumanishvili
die held louter als een slechterik,
maar later herkende hij in hem eer
der de tragische zoeker.
In Don Juan verlaat de man wiens
naam een begrip werd voor de zo
veelste keer een echtgenote. Verge
zeld door zijn verbijsterde knecht
slaat hij op de vlucht voor Don a El
vira's broeders die wraak willen ne
men. Onderweg verleidt hij nog een
paar boerinnetjes en redt hij bij toe
val één van de wraakzuchtige ach
tervolgers. Dat laatste stelt zijn ein
de slechts wat uit: als Don Juan on
danks smeekbedes van alles en ie
dereen volhardt in zijn amorele
houding wordt hij ter helle gevoerd
door het standbeeld van de eens
door hem gedode Commandeur.
Souffleuse
Wie straks gaat kijken, doet er ver
standig aan de complete tekst (in
1986 uitgegeven door de Internatio
nal Theatre Bookshop en de Haagse
Comedie) nog eens door te nemen.
Dat is geen straf: het is een schitte
rend, polemisch stuk dat Molière
ondanks de bescherming van Lode-
wijk XIV heel wat problemen met
kerk en autoriteit heeft opgeleverd.
Maar zelfs die gedegen voorberei
ding blijkt voor niet-Georgisch
sprekenden onvoldoende: als een
soort rode draad heeft Tumanishvili
namelijk de komische verschijning
van een souffleuse aan de handeling
toegevoegd. Haar commentaar
vormt zowel het eerste als het
laatste woord en naar de strekking
daarvan kun je slechts raden.
Het opvallende optreden van de
souffleuse - knus gehuisvest in een
gat in de toneelvloer - is wél een aan
knopingspunt voor Tumanishvili's
interpretatie: deze Don Juan is door
de soms krachtdadige ingrepen van
de dame - die de held aanbidt en
zelfs helpt bij het toefluisteren van
zoete woordjes aan een nieuw
slachtoffer - een vorm van het edele
poppenspel, de theatertak waar de
regisseur ooit mee begonnen is. Het
toneelbeeld herinnert daar ook aan:
het sierlijke landschapje op het ach
terdoek bijvoorbeeld en de eenvou
dige spulletjes die zo overduidelijk
slechts requisiet blijven.
Export
Terwijl Don Juan - met boven zijn
hoofd, in de kap, tientallen japon-
nen, die zijn veroveringen symboli
seren - immer de bloedige ernst zel
ve blijft, hangt knecht Sganarelle
voortdurend de clown uit. Laatstge-
Jan Greshoff en zijn uitgever
DEN HAAG (ANP) - Het Rijksmu
seum Meermanno-Westreenianum -
Museum van het Boek in Den Haag
wijdt van 20 mei tot en met 15 juli
aandacht aan de relatie tussen
schrijver J. Greshoff (1889 - 1971) en
uitgever A.A.M. Stols (1900 - 1973).
De tentoonstelling geeft inzicht in
het wel en wee van een klein uitge
versfonds in de jaren tussen beide
wereldoorlogen. De expositie wordt
op 19 mei geopend in de Koninklij
ke Bibliotheek in de residentie met
een reeks lezingen over verschillen
de aspecten van Stols' uitgeverij.
Aanleiding voor de expositie is
het verschijnen van het eerste deel
PAN-festival
in Leiden
LEIDEN - In de Leidse Pieterkerk
zal op zaterdagavond 13 mei het
PAN-festival worden geopend. Dat
gebeurt met een concert door een
koor en orkest onder leiding van
Jac van der Steen. Dit gezelschap
bestaat uit de leden van tien studen-
.ten- en amateurmuziekgezelschap-
poen uit het hele land. Op het pro
gramma staan werken van Berlioz
en Gounod.
In overleg met Allard Zoutendijk
van de Haarlemse theatergroèp Per-
spekt hebben Niels Veldt en Arjen
Lancel, twee studenten van de Riet
veld-Academie, een kunstwerk ont
worpen dat aansluit bij de muziek
en het interieur van de vijftiende-
eeuwse Pieterskerk.
De stichting PAN, een overkoe
pelend orgaan van studentenmu
ziekgezelschappen, organiseert dit
jaar op 14 en 15 mei eveneens een
workshop-festival waarvan de ruim
250 deelnemers zich zullen bezig
houden met uiteenlopende1
van muziekbeoefening.
Concert voor
28 harpen
ROTTERDAM (ANP) - Hymns and
Conversation, een concert voor 28
harpen van de Nederlandse compo
nist Robert Heppener, beleeft op 17
mei zijn tweede uitvoering. Het
wordt gespeeld in het Beurs World
Trade Center in Rotterdam. Dit
heeft het Rotterdams Conservatori
um meegedeeld.
Het stuk werd twintig jaar gele
den geschreven en beleefde toen in
het Concertgebouw in Amsterdam
zijn wereldpremière. Het kan alleen
al om praktische redenen uiterst
zelden worden uitgevoerd. Het con
cert in mei is onderdeel van de In
ternationale Harpweek die op het
conservatorium wordt gehouden.
Daarin worden masterclasses gege
ven en lessen verzorgd door Susann
McDonald en haar assistente Linda
Wood.
van de briefwisseling tussen Gres
hoff en Stols. Dit boek, met onge
veer 600 brieven uit de jaren 1922 -
1941, is gepubliceerd in de serie
'Achter het Boek' van het Neder
lands Letterkundig Museum en Do
cumentatiecentrum. Het tweede en
laatste deel dat over anderhalf jaar
het licht kan zien, bestrijkt de perio
de van 1945 tot begin jaren zestig.
Greshoff was in 1922 redacteur
van de bibliofiele reeks Palladium
toen hij Stols schreef over Vondels
'Aenleidinge ter Nederduitsche
dichtkunste', een uitgave in de
reeks Tragectum ad Mosam. Sinds
dien was Greshoff een belangrijk
adviseur van de uitgever. De sa
menwerking leidde verder tot uit
gave door Stols van een groot deel
van het literaire en essayistische
werk van Greshoff.
Het Museum van het Boek eert
van 13 mei tot 9 juli ter gelegenheid
van diens 80ste verjaardag Dick
Dooijes als boekverzorger en typo- Dichter en schrijver Jan Greshoff.
graaf. Ingegaan wordt daarmee op In 1971, op 82-jarige leeftijd, stierf
de ontstaansgeschiedenis van acht hij in Zuid-Afrika, waar hij zo'n
door Dooijes ontworpen boeken. dertig jaar had gewoond, (foto Anefo»
Birgit Nielsson doceert bij Forum
ENSCHEDE (ANP) - De Zweedse
dramatische sopraan Birgit Niels
son arriveert morgen in ons land om
een masterclass te geven aan acht
jonge zangers van de Stichting Fo
rum in Enschede.
De 70-jarige zangeres heeft onder
meer zestien jaar Wagner-rollen ge
zongen in Bayreuth, volgens een
woordvoerder van het operagezel
schap. De lessen worden donder
dag, vrijdag en zaterdag gegeven in
de Kleine Zaal van de Twentse
Stadschouwburg en zijn deels
openbaar.
Symposium j azz-j ournalistiek
BREDA (ANP) - Aan de vooravond van het negentiende Oude Stijl Jazz
festival in Breda wordt een openbaar symposium gehouden over de jazz-
journalistiek in Nederland. Jazzliefhebbers, journalisten en andere be
langstellenden kunnen hiervoor morgen vanaf 11.00 uur terecht in het
Congres- en Tentoonstellingscentrum Het Turfschip in Breda. In het fo
rum zitten Bert Vuysje van De Volkskrant, Igor Cornelissen van Vrij Ne
derland, de Amsterdamse jazzhistoricus Herman Openneer. de freelance
journalist Jules Antonissen en de grondlegger van het Bredase festival, re
dacteur Rob Kremer.
Het negentiende festival wordt donderdag 4 mei om 11.00 uur ingezet
met een parade van deelnemende orkesten en solisten, medewerkers en
historische voertuigen door de Bredase binnenstad. De officiële opening
zal om 12.00 uur plaats hebben op de Grote Markt. Aansluitend trekt de
stoet weer richting Het Turfschip. Aan het negentiende festival werken ze
ventig orkesten uit diverse landen mee. Vooral de Verenigde Staten is dit
jaar sterk vertegenwoordigd. Het festival in Breda duurt tot en met zondag
7 mei en telt tientallen zaal- en buitenconcerten.
Leidse concerten voor Afghanistan
LEIDEN - In het Rijksmuseum voor Volkenkunde zullen onder de slogan
'Afghanistan - een nieuw begin' twee koffieconcerten worden gegeven. Dit
is het initiatief van de Stichting Steunfonds Afghan Relief en musici uit
het Concertgebouworkest, het Radio Philharmonisch Orkest, het Radio
Kamerorkest, het Radio Symphonie Orkest, het Nederlands Ballet Orkest
en het Mendelssohn Trio. De concerten, die om 11 uur beginnen, worden
gegeven in de aula van het Rijkmuseum voor Volkenkunde. Werken van
Vivaldi en Mozart worden op zondag 7 mei gespeeld door de solist Isidor
Lateiner. Drie weken later, op zondag 28 mei, brengen enkele musici uit de
bovengenoemde orkesten werken van Mendelssohn en Mozart. De toe
gangsprijs voor dit goede doel is 25 gulden.
The Tjong King, een van de teke
naars die kans maken op de pu
blieksprijs. Hier bij het winnen van
een Gouden Griffel enkele jaren ge
leden. (foto ANEFO)
AMSTERDAM (GPD) - Negen teke
naars en illustratoren zijn voorge
dragen voor de Publieksprijs van
het Nederlandse Boek 1989. Het zijn
Marjolein Bastin, Theo van den
Boogaard, Dick Bruna, Rien Poort
vliet, Dieter en Ingrid Schubert, Pe
ter van Straaten, The Tjong Khing,
Marten Toonder en Peter Vos. De
selectie is uitgevoerd door een onaf
hankelijk comité, ingesteld door de
CPNB, de stichting Collectieve Pro
paganda van het Nederlandse
Boek.
In 1988 won Annie M.G. Schmidt
in het genre 'gedichten en verzen'
de Publieksprijs; een jaar eerder
kreeg Kees van Kooten de prijs in
het genre 'romans en verhalen'.
Dit jaar gaat het om 'tekeningen
en illustraties'. In de periode van 7
september tot 26 oktober kunnen
de Nederlandse lezers hun voor
keur uitspreken. De genominëer-
den zijn gekozen op voordracht van
de uitgeverijen. Bij de keuze van het
comité zijn de verkoop- en uitleen
cijfers van het gehele oeuvre in aan
merking genomen; bovendien is er
uitgegaan van variatie in genres.
De Publieksprijs voor het Neder
landse Boek bestaat uit een sculp
tuur van Jeroen Henneman en een
geldprijs van 15.000 gulden.
Het publiek kan te zijner tijd ook
stemmen op een niet-genomineerde
kunstenaar.
MADONNA'S IN EXTASE
AMSTERDAM - Twee van de werken die te zien zijn op de KunstRai
1989, waar de hedendaagse Spaanse kunst centraal staat. Boven 'Ma
donna's in extase' van Jiri Dokoupil, een fotocollage die te bezichtigen
is op de afdeling 'Portraits, Photography in art'. De foto beneden is
kleurenprint van Juan Hidalgo. Hij laat een Spaans bankbiljet z
met daarop de afbeelding van de schrijver Juan Benito Perez Galdos.
(GPD/Lilian Pel
