'Zeldzaam als mensen een mooie toon hebben'
Meer kandidaten voor
Leids Cabaretfestival
Leidse gitariste wint concours in Barcelona
Beetje stroopgevoel bij Hathor
Beklemmend toneel Bruckner
Rapport jeugd en cultuur
Esther Steen
bergen: 'Je hebt
van tevoren al
een voorstelling
hoe iets moet
gaan klinken en
daar moet je
naar toe stude-
De Leidse gitariste Esther
Steenbergen (24) won
dinsdag in Barcelona het
Maria Canals concours. De
eerste prijs leverde haar
een geldbedrag van 10.000
gulden op. Zij liet 59
kandidaten achter zich.
Woensdag was zij even in
Leiden om bij te komen
van de gebeurtenissen.
Gisteren was ze alweer op
weg naar Keulen om daar
een concert geven. Monica
Schiks vond haar in een
versierde studentenflat.
door
Monica Schiks
LEIDEN - Boven in de gezamenlij
ke hal van de studentenflat hangt
boven een pingpongtafel een laken
met de tekst "Er kan er maar één de
eerste zijn!" Als om deze uitspraak
gestalte te geven verschijnt eerste
prijswinnares Esther Steenbergen
onder het laken, stelt zich voor en
leidt me binnen in een met slingers
en ballonnen versierde kamer. En
kele vrienden die zojuist de afwas
hebben gedaan en koffie aan het
zetten zijn komen er ook bij zitten,
een beetje lacherig voor zoiets als
een gesprek met de krant. Het lijkt
wel alsof Esther nog niet helemaal
bekomen is van de recente gebeur
tenissen. Ze ziet er wat verwonderd
uit alsof ze het nog niet echt kan ge
loven. De wedijver met negenen
vijftig andere kandidaten. "Je zit al
lemaal in het zelfde schuitje en het
is ook niet erg gezellig als je samen
met iemand staat te kijken en jij
mag wel door en hij niet".
De prijsuitreiking in de schouw
burg van Barcelona en meteen daar
op op terugreis naar Nederland
waar iedereen zich met héél andere
zaken bezighoudt zoals interland
voetbalwedstrijden.
Lang en uitgebreid uitrusten is er
echter niet bij; Keulen staat op het
programma. Dat heeft niet te ma
ken met aanbiedingen na het beha
len van de eerste prijs. Dit concert
was gepland in het kader van haar
conservatoriumstudie in Keulen bij
Hubert Kappel, bij wie ze in juni af
studeert. "De conservatoria in
Duitsland zijn er veel meer op ge
richt dat je het podium opgaat erf
concerten geeft". Esther heeft haar
leraar zelf uitgezocht. Nadat ze op
12-jarige leeftijd in Leiden op de
muziekschool met gitaar begon en
vervolgens toegelaten werd op het
Rotterdamse conservatorium, hoor
de ze een plaat j/an Hubert Kappel.
Ze schreef een brief met het verzoek
bij hem te mogen studeren en on
danks de strenge Duitse toelatings
eisen werd ze aangenomen. "Niet
alleen omdat ik technisch zoveel
van hem zou kunnen leren, maar
ook omdat hij waanzinnig mooie
toonkwaliteiten heeft. Bovendien is
hij zó muzikaal en gitaar heeft toch
tja, ik weet niet.... het is heel zeld
zaam als mensen een mooie toon
hebben, vind ik".
Voorbereiding
Hoelang is ze bezig geweest met
zich voor te bereiden op het con
cours? "Half januari ben ik begon
nen. Dat is niet zó lang, maar ik heb
wel hard gestudeerd." In de orde
van zes a acht uur per dag? "Nou
nee, niet elke dag, kom, maar wel
heel degelijk. Je moet altijd heel
hard studeren als je een stuk wilt
uitvoeren. Zo'n concours moetje ei
genlijk beschouwen als een con
cert."
Het Maria Canals concours in Bar
celona - genoemd naar een beroem
de pianiste die ook aanwezig was -
vierde dit jaar zijn vijfendertigste
verjaardag. Het is een groot con
cours en er wordt gewedijverd door
violisten, pianisten en - hoe kan het
ook anders in Spanje - door gitaris
ten. Zestig gitaristen afkomstig uit
alle delen van de wereld dongen
mee naar de eerste prijs, die uitein
delijk door een Leidse gitariste in
de wacht werd gesleept. Over haar
mededingers: "Vooral die
Zuidamerikanen kunnen heel goed
gitaar spelen. Ik vond het heel knap
wat ze allemaal deden. Ik was voor
al verbaasd over het niveau, dat zo
veel mensen zó goed kunnen spe
len!" Heeft ze er enig idee van waar
om de jury haar de eerste prijs heeft
gegeven? Wat geeft de doorslag bij
hun oordeel? "Tja, dat heb ik me
ook afgevraagd. Kijk, iedere kandi
daat kan die stukken in principe
spelen op hoog niveau. Ik denk dat
de presentatie heel belangrijk is ge
weest en de muzikaliteit van je spel,
en natuurlijk heb ik ook heel mooi
gespeeld. Kijk het gaat erom hoe je
naar jezlf luistert; hoe je je voorstelt
dat je iets moet gaan klinken." Nu
blijkt maar weer dat uitleggen nog
iets heel anders is dan uitvoeren.
Woorden zijn per definitie niet in
staat de schoonheid van muzikale
klanken weer te geven: Als je het
niet mooi vindt zoals je speelt, dan
moetje aan de slag. Dan moetje zor
gen dat het wél mooi wordt. Op de
ene manier of op de andere en het is
vooral belangrijk steeds kritisch
naar jezelf te blijven luisteren. Je
hebt van tevoren al een voorstelling
van hoe iets moet gaan klinken en
daar moet je naar toe studeren. Bij
moderne muziek is dat soms erg las
tig, dan moet je blijven zoeken.
Maar bij sommige muziek...tja, dan'
weet ja: Zóóo moet het worden!"
Hierbij heft ze haar ogen én haar
handen omhoog alsof ze klanken
hoort die niet te vatten zijn, zo mooi.
Het programma voor zo'n concours
telt verplichte onderdelen als
etudes van Villa Lobos en modérn
werk van de Cubaan Leon Brouwer.
Daarnaast kunnen de kanidaten
een vrije keuze maken uit werken
van een bepaalde stijlperiode.
Esther Steenbergen koos hiervoor
een eigen bewerking van een cellos
uite van Bach. "Er zijn veel gitaris
ten en er is maar een beperkt reper
toire. Omdat je toch muziek wilt
maken op je eigen insturment, zoek
je andere mogelijkheden. Bachs
cello suites zijn prachtig en kunnen
óp gitaar gespeeld worden. Het is
ook heel leuk om bij een cellist op
gitaarles te gaan om meer over die
suites te leren."
Iedereen wil natuurlijk weten wat
ze met het geld van plan is; een
nieuw instrument kopen? Lessen
van beroemde gitaristen over de he
le wereld nemen? "Nee, eigenlijk
niet. Ik wil een opname laten maken
van mijn spel (een demootje heet
dat tegenwoordig). Daar hoop ik
dan concerten mee te kunnen krij
gen. Concerten geven is heel leuk."
Erg duidelijk ziet ze de toekomst op
het ogenblik nog niet voor zich.
Vanmiddag al belde er een meneer
op met concerten in Den Bosch en
Maastricht. Esther beseft dat ze een
impresariaat in de arm zal moeten
nemen als het gaat stormlopen. Als
het bij het fotomaken niet meteen
lukt om een niets-aan-de-hand-ge-
zicht te trekken, kruipt Esther ach
ter haar gitaar: "Ik speel wel even
wat, goed?" Je zou zweren dat ze
haar instrument al en hele tijd heeft
gemist.
Geen boetes voor
TV-werkjournaal
HILVERSUM (GPD)' - Het VARA
programma 'TV-werkjournaal' mag
in zijn huidige vorm op de televisie
blijven. Het Commissariaat voor de
Media, dat een onderzoek naar het
naar het programma had ingesteld,
heeft dit meegedeeld.
Het onderzoek werd ingesteld om
te beoordelen of de vacaturespotjes
van bedrijven in TV-Werkjournaal
al dan niét in strijd zijn met de recla
meregels. „Op één uitzondering na
bevatten de spotjes geen wervende
reclame voor de bedrijven," aldus
woordvoerder Moerer van het Com
missariaat. De uitzondering betreft
een spotje van een uitzendbureau,
waarin jongeren werden opgeroe
pen voor het bureau te gaan wer
ken.
Concert door het kamerkoor Hathor o.l.v.
Wim Vluggen. Werken van o.a. Palestri-
na, Monteverdi, Vaughn Williams en El-
Medewerking verleende het Marsyas
gar. Mee
blaasens
;ensemblke o.l.v. Hans Stoop
werken van Gounod en Gouvy. Gehoord
op 28 april in de Lokhorstkerk.
LEIDEN - Om een oude, afge
zaagde momp kan niemand
meer hartelijk lachen. De span
ning van het nieuwe is er af. Wa
re kunst is het als iemand dezelf
de mop weer tot een fonkelend
nieuw verhaal weet om te tove
ren. Met muziek is het net zo:
een koor studeert een program
ma in en voert dat enkele keren
uit. Net als men op zijn lauweren
wil gaan rusten gaan er dingen
mis: het wil niet meer, de rek is
eruit. Alsof je door een zee van
stroop moet waden.
Een beetje stroopgevoel was
er wel op het concert. Waar het
aan lag weèt ik niet. Lassus en
Palestrina klonken nogal eens
aarzelend en mat ondanks de ac
tieve (niet afwachtende) inzet
van de koorleden. Oogopslag,
vastberaden lichaamshouding
en zelfs de manier van koorboek
vasthouden getuigden daarvan.
Monteverdi is weer een ander
verhaal. Hij zingt vaak over
"moiré' (doodgaan). Is het niet
van liefdesverdriet dan wel van
liefdesgeluk. Wim Vluggen
deed er alles aan om'de dramati
sche aspectën van deze muziek
te laten gedijen. Met wuivende,
royale gebaren gaf hij grote ver
schillen in klanksterkte aan,
veelzeggende accenten. Jam
mer genoeg mocht dit niet altijd
helpen. Bij vlagen was het schit
terend, maar soms was het toch
ook deeg kneden. Slechts in en
kele gevallen kregen de disso
nanten de schrijnende klank
van zure citroenen en brandne
tels: leed is er om geleden te
worden, men moet het niet ont
lopen.
Sweelincks psalmen en voor
al het lied van de veranderlijke
Rozette hadden de spanning
van het nieuwe, zodat deze wer
ken feestelijk waren om te be
luisteren. Voor intermezzi van
geheel andere aard zorgde het
Marsyasblaasensemble met de
ietwat onrustig gespeelde Petite
Symphonie van Gounod en een
verrassende punktuele en speel
se uitvoering van Petite Suite
Gauloise van pne meneer Gou
vy. Beide komponisten uit de
negende eeuw. Dit alles onder
de wat stijve maar zeer zorgvul
dige leiding van Hans Stoop.
Tot slot was het een verras
sing om te luisteren naar de mu
ziek van twee romantische En
gelsen: Ralph Vaughn Williams
en Edward Elgar. Hier werd
mijn vermoeden bewaarheid:
Hathor en zijn dirigent Wim
Vluggen vormen een muzikale
wisselwerking. Ieder zat lekker
in zijn vel. Misschien dat het
idioom van Engelse volksmu
ziek ons toch nader aan het hart
ligt dan Palestrina. Zó dwin
gend en vol overgave werden
deze liederen voorgedragen dat
je er soms ijskoud van werd. Het
applaus voor het tweede deel
van het concert was geestdriftig
en lokte op de valreep nog eens
een toegift uit.
MONICA SCHIKS
"Ziekte die |eugd heet" van Ferdinand
Bruckner door F act. Vertaling: Peter H.
Propstra. Toneelbeeld: José Huibers. Re
gie: Lidy Six. Gezien in het LAK Theater
op 28 april. Herhaling: 29 april.
LEIDEN - "Ziekte die jeugd
heet". De titel zegt veel, de om
standigheid dat het stuk werd
geschreven in het Berlijn en ge
situeerd in het Wenen van de ja
ren twintig mogelijk nog meer.
Het realisme waarmee We-
dekind en Schnitzler hypocrisie
en falende relaties aan de kaak
stelden, heeft bij Bruckner een
extra dimensie gekregen. Zijn
personages behoren tot een
nieuwe generatie die ook nog
een verloren wereldoorlog en de
ineenstorting van het keizerrijk
te verwerken heeft gekregen.
Zes jonge intellectuelen en een
dienstmeisje moeten trachten
huin draai te vinden in een we
reld die trilt op zijn grondvesten
en waarin alle normen en waar
den ter discussie staan.
Het resultaat maakt niet vro
lijk, maar dat gebeurt zelden
wanneer de realiteit in het spel
is. Ogenschijnlijk doet
Bruckner weinig meer dan een
overvloed aan gangbare thema's
als ontrouw, gebrek aan respect
en doodsverlangen in één stuk
verenigen. Het verschil met
Schnitzler en tijdgenoten ligt in
het feit dat ook alle facades ge
slecht zijn. Omgangsvormen
worden tot nul gereduceerd,
niemand poogt nog de schone
schijn op te houden en van een
schilderachtig decor van milieu
en sociale status is niets meer te
bekennen.
De beklemmende, in één ruk
doorgespeelde voorstelling van
F Act laat geen middel onbe
proefd om de toeschouwer on
verbiddelijk met die ontluiste
ring te confronteren. Een kaal,
grauw toneelbeeld en nietszeg
gende eigentijdse kostuums
vormen het decor voor een ge
heel dat weinig hoop laat op een
betere wereld. In de opmerke
lijk strakke regie van Lidy Six
bepalen de zeven spelers alle
toonaarden van het emotionele
scala zonder elkaar ooit te berei
ken. Iedereen is uitsluitend met
zichzelf bezig, de afloop is even
deprimerend als voorspelbaar
en slechts bij vlagen schemert
door dat het stuk niet in 1989
speelt. Hoewel men bij enkele
details vraagtekens kan plaat
sen, blijkt dat van onderge
schikt belang bij een voorstel
ling die de toeschouwer steeds
vaster in haar greep neemt. Jam
mer dat enkele studenten van
nu zich aanvankelijk niet be
wust waren van het verschil met
een kindermatinee.
PAUL KORENHOF
Het nieuwe programma Made in Braille* van Vincent Bijlo, de winnaar
van de publieks- en persoonlijkheidsprijs van vorig jaar, is uitstekend ont
vangen. <'oto Peter Nauta)
AMSTERDAM(GPD) - Musea en
theaters zijn voor jongeren zo'n
beetje verboden gebied. Volgens de
Utrechtse antropologe Mieke de
Waal gruwen ze van opera en ballet
en weten ze niet eens het verschil
tussen Tony Eyk en Gustav Leon-
hardt. Kunst zou in hun ogen meer
iets voor 'kaklui' en 'kapsonelijers'
zijn. Eind vorige week werd in aan
wezigheid van minister Brinkman
met veel tromgeroffel de door De
Waal geschreven studie 'Daar ga je
toch niet heen?' gepresenteerd.
Maar is het werkelijk zo droevig
gesteld met de culturele belangstel
ling onder jongeren? De Yemen-ex-
positie in het Amsterdamse Tropen
jaar een dwarsstraat
- heeft inmiddels toch al
vele tienduizenden jongeren ge
trokken? En wat te denken van de
theateroptredens van mensen als
Frank Boeijen en Paul de Leeuw?
Die moeten het vrijwel uitsluitend
van jongeren hebben en trekken
toch uitverkochte zalen! Bovendien
geeft de studie een vertekend beeld
bioscopen en popconcerten blijven
bijvoorbeeld buiten beschouwing.
Zij worden niet tot de 'gevestigde
kunst' gerekend. En dan hebben we
het nog niet eens gehad over de mu
ziek- en balletscholen.
De Waal baseert haar studie' op
interviews met een achttiental
scholieren in Gouda, „omdat het
een uiterst gemiddelde plaats in Ne
derland is". Ze heeft geen contact
gelegd met educatieve diensten van
musea. Er is geen gesprek geweest
met de mensen achter het Cultureel
Jongeren Paspoort. Ze heeft zelfs
niet de moeite genomen een ge
sprek te arrangeren met de verant
woordelijk ambtenaar van het SeCu
(Samenwerking Onderwijs - Cultu
rele Instellingen) in Gouda. Een cij
fermatige onderbouwing van haar
boude beweringen ontbreekt volle
dig. Is het niet wat mager een heel
onderzoek te baseren op de uitspra
ken van achttien scholieren in een
en dezelfde plaats?
Mieke de Waal: "Misschien wel,
maar ik had maar vier maanden de
tijd. Bovendien moest ik het onder
zoek in de zomer uitvoeren en dan is
het SeCu gesloten. Maar deze studie
is ook uitsluitend bedoeld als eerste
inventarisatie. Het kan best zijn dat
er na aanvullend onderzoek heel an
dere dingen boven water komen.
Eerlijk gezegd heb ik mij wel wat
verbaasd over de aandacht van de
pers. Tot mijn spijt worden alleen
maar de kreten overgenomen".
Directeur Kees Eijkelenboom
van het CJP is vluchtig door het
rapport heengewandeld. Het beeld
is natuurlijk bekend, dus wij vielen
niet van onze stoelen van verbazing.
Maar de opzet van de studie vind ik
uiterst discutabel. De Waal schetst
een heel grof beeld, terwijl de wer
kelijkheid veel genuanceerder is.
Die belangstelling verschilt van
plaats tot plaats. En achttien inter
views is natuurlijk ook veel te wei
nig om een onderzoek op te base
ren. Ik zie deze studie dan ook meer
als een artikel Voor ons is het zeker
geen beleidsstuk. Dat wil niet zeg
gen dat het aangesneden probleem
niet zou bestaan. Maar dat verdient
wel een wat uitgebreider onderzoek
dan nu gebeurd is".
LEIDEN - Aan het Leids Cabaret
festival, dat van 1 t/m 6 mei wordt
gehouden in de Leidse Schouw
burg nemen dit jaar 12 kandidaten
deel. Dat is meer dan ooit in de nu
11-jarige geschiedenis van het festi
val dat steeds meer een begrip aan
het worden is. Voor het eerst is er
ook sprake van een halve finale,
waarin vijf kandidaten tegen elkaar
zullen uitkomen.
Een dag later zal een vakjury uit
drie finalisten een winnaar aanwij
zen. Dit jaar hebben in de jury zit
ting: Justus van Oei (cabaretier),
Hanneke Rüdelsheim (theatercom
binatie Bellevue/Nieuwe de la Mar)
en Jeroen Pauw (programmamaker
bij de VARA).
De combinatie van een halve en
een echte finale versterkt het wed
strijd-element van het festival. Ooit
- toen de festivalorganisatie nog
dogmatischer principes aanhing -
lag het competitie-element heel wat
moeilijekr. Organisator Harry Kies
geeft dat ruiterlijk toe, maar zegt
"daar al jaren niet meer zo ingewik
keld over te willen doen: het is een
wedstrijd". Dat beide finale-avon
den een grote mate van overeen
komst zullen vertonen, vindt Harry
Kies niet bezwaarlijk. De belang
stelling voor de finale-avond is
doorgaans zo groot, dat men met de
halve finale als het ware een alterna
tief kan bieden. Kies: "We kunnen
het publiek beter bedienen met het
geen we aan jaarlijkse oogst te bie
den hebben".
Het hele festival wordt evenals
vorig jaar in de Leidse schouwburg
gehouden. Tijdens de jubileumedi
tie van 1988 was er een groot aantal
gastoptredens. Dat is dit jaar om or
ganisatorische en financiële rede
nen niet mogelijk. Toch wilde men
het festval graag in de schouwburg
houden. Daarom is gekozen voor
deze nieuwe opzet: geen drie (zoals
tot nu toe) maar vier kandidaten
krijgen per voorronde-avond een
kans.
Die avonden hebben volgens
Kies meer het karakter van een
'open podium', een verlengstuk van
de jaarlijkse selectieprocedure die
tot dusver achter de schermen van
het festival plaatshad.
Informeel
De drie voorronden (op 1, 2 en 3
mei) zijn ditmaal min of meer een
openbare auditie, waarbij de orga
nisatie hoopt op een informele sfeer
met minder zenuwachtige jonge ca
baretiers. De presentatie van deze
avonden wordt beurtelings ver
zorgd door Jan Pieterse en het caba
retduo 'Morsige Types' (2e prijs
1986). De finale-avond wordt door
Erik van Muiswinkel (cabaret 'Zak
en As', winnaar 1985) gepresen
teerd.
De winnaars van 1987 'Verreck en
Pleijzier' verzorgeh deze avond een
gastoptreden.
Het Leids Cabaretfestival kan
zich inmiddels beroemen op een
paar bekende namen in de cabaret
wereld (onder wie ook Jack Spijker
man van 'Dubbel en dwars') die bij
het festival hebben gedebuteerd.
Toch is niet de carrière van alle win
naars even voorspoedig verlopen.
De aanvankelijk zo succesvolle
groep 'Mon Cherie en de herenflik-
ken' bijvoorbeeld is al geruime tijd
geleden uit elkaar gegaan.
De groep 'Zwiep en Brons', win
naars van vorig jaar, bestaat inmid
dels ook al niet meer. Een aardige
bijkomstigheid is overigens dat één
van de leden van deze groep aan een
carrière als zangeres is begonnen.
Op 6 mei namelijk - nota bene tege
lijk met de finale-avond van het ca
baretfestival - komt Ingeborg Ser-
gant (de ene helft van het voormali
ge 'Zwiep en Brons') voor België uit
tijdens het Eurovisiesongfestival:
het kan verkeren dus.
Met de winnaar van de Publieks
prijs en de Persoonlijkheidsprijs
1988 gaat het goed. Vincent Bijlo is
onlangs met het programma 'Made
in Braille' uitgekomen dat door de
landelijke pers goed is ontvangen.
De vakjury van vorig jaar, die om di
plomatieke redenen geheel onver
wacht de zogenaamde 'Persoonlijk
heidsprijs' uit de hoge hoed tover
de, heeft dus met haar verwachtin
gen over de kwaliteiten van Vincent
Bijlo toch een beetje gelijk gekre
gen. Is dat een reden voor de organi
satie om de - vorig jaar nog omstre
den - Persoonlijkheidsprijs te insti
tutionaliseren? Harry Kies: "Neen,
want er zijn in Nederland toch al te
veel prijzen. Mensen die van caba
ret houden, zien door de bomen het
bos niet meer. Te veel prijzen bete
kent inflatie, dan gaat de glans er
vanaf'.
Pleijsier, de
van 1987, geven
gastoptreden
