Kun je nog gewoon op reis omkomen?
De sroeiende vakantiemarkt voor nwjiiakken en avonturiers
'Zo kwam een Brit op Borneo aan zijn eind
'Alsof we in een Tarzan-film meespeelden'
EXTRA
PAGINA 27
Steeds meer Nederlanders wensen
zich periodiek in een avontuur te
storten. Zij worden op hun wenken
bediend door de commercie. Daarin
gespecialiseerde reisbureautjes
schieten als paddestoelen uit de
grond en zien hun omzet veelal van
jaar tot jaar verdubbelen. De grotere
bureaus bieden in glanzende,
veelkleurige brochures de hele
aardbol aan. Vlotvaren in Chili,
fietsen op het dak van de wereld,
wandelen door de Sahara. Voor
volgend jaar staat de eerste
ruimtereis voor toeristen op het
programma. Maar hoe avontuurlijk is
dat aanbod eigenlijk? En: zijn er op
deze wereld nog 'no rescue'
gebieden? Een rondgang langs de
'zakenlui in gevaar'. De directeur:
"Dat gevaaj-, hahaha, de toeristen
worden toch wel flink in de watten
gelegd"
door Cees van Zweeden
Bestaat heldendom eigenlijk nog?
Donker Afrika werd ontsloten door
Stanley en Livingstone, Marco Polo
wandelde naar China, en het duo
Scott-Amundson zocht verkoeling
op de Zuidpool.
Wat voor het nageslacht overbleef waren
de platgetreden paden, de afgerasterde
wildparken, de kaalgeslagen regenwou
den. Op traditionele wijze onthoofd wor
den door een kleurrijke koppensneller of
smaakvol opgegeten door een autochto
ne kannibaal kom daar nog eens om.
De laatste Afrikaanse stammen werden
al decennia geleden onderworpen aan
het centraal gezag, en op Borneo heeft de
missie het Woord Gods tot in de verste
gehuchten verspreid.
Nog niet zo lang geleden trok de Ame
rikaanse avonturier Eric Heffer met het
nodige gevoel voor romantiek het uitge
strekte regenwoud van Borneo in. Hij
zou pas zeven maanden later weer eruit
komen verbijsterd. Natuurlijk, Bor
neo was ruiger dan het Sauerland. De
bossen waren er slechts doordringbaar
met behulp van eén kapmes en er schar
relden wat tijgers, slangen en krokodil
len in rond. Ook placht de temperatuur
er wat onaangenamer te zijn.
Maar toen Heffer na een barre tocht
van maanden op een open plek in het bos
zat te genieten van een pasgeschoten
zwijn, gebeurde er iets merkwaardigs. Al
weken had hij geen levende ziel gezien
en toen het struikgewas begon te ritselen
greep hij dan ook onwillekeurig naar zijn
speer. Maar het was niet de gevreesde
Komodo-draak, een mensetende legu
aan van zes meter lengte, die tevoor
schijn sprong. Het was een beschaafde
heer met op zijn rug een Singer-naaima-
chine.
Gemarkeerd
De wildernissen zijn voorzien van ge
markeerde routes, de regenwouden plat
gebrand, jungle-dorpen gekerstend,
maar het reisbureau-wezen blijft avon
tuur verkopen. Voor de touroperators is
er ook leven na Stanley en Livingstone:
wandelen door de Sahara, dansen in
Ghana, sky-diving in Zuid-Frankrijk,
trekking in dë Himalaya, aapjes kijken in
Afrika, vlotvaren op de Bio-Bio.
Om hun aanbiedingen een extra avon
tuurlijk cachet te geven, wordt in de gid
sen het cliché niet geschuwd. Zo blijken
bussen die in de Derde Wereld rijden per
definitie krakkemikkig te zijn en als zij
stranden gebeurt dat wonderbaarlijk ge
noeg altijd in the middle of nowhere.
Jungles zijn altoos ondoordringbaar,
bergen ongenaakbaar, vergezichten on
vergetelijk. De hitte in India valt bij het
afdalen van de .vliegtuigtrap steevast-als
een klamme deken over je heen, de berg-
gorilla's in Ruanda -daarentegen zijn
vreedzame planteneters.
Stoere taal, maar kun je tegenwoordig
nog gewoon omkomen op reis? Volgens
Ronald Naar, bergbeklimmer en zelf or
ganisator van Himalaya-trekkings, moet
de liefhebber van gevaar de gevestigde
bureaus vooral mijden. "Bij de reizen die
ik organiseer, zag ik altijd tegen de deel
nemers: er is een kans van 1 op 10 dat je
niet terugkomt. De deelnemers moeten
bij inschrijving een handgeschreven ver
klaring inleveren waarin staat waar ze
begraven willen worden en moeten be
reid zijn mijn trainingsvoorschriften te
volgen".
Naar kent nog wel enkele bureaus die
"leuke dingen doen". Maar dan moet de
reiziger zich wel bij een buitenlandse' in
stantie vervoegen. "Adventure Network
in Canada heeft reizen op Antarctica die
bloedlink zijn. Ze verplaatsen zich in
kleine vliegtuigjes; als er iets gebeurt is
er geen mogelijkheid tot redding. Op de
basiskampen staan geen helikopters, en
bovendien is Antarctica zo groot als de
VS en Canada samen. Het dichtstbijzijn
de basiskamp is al gauw meer dan dui
zend kilometer verwijderd, te ver in elk
geval voor helikopters, want onderweg
staan geen benzinepompen. De kosten
van dergelijke reizen belopen 80.000 tot
100.000 gulden voor twee tot drie weken.
Vorig jaar heeft Adventure Network
zelfs acht Amerikanen in de voetsporen
van Scott en Amundson naar de Zuid
pool laten lopen, een tocht van zes we
ken. De prijs, 150.000 gulden per per
soon, werd grif betaald".
Oorlogstoerisme
Hele eigentijdse dingen doet ook Holi
day for Maniacs in Londen, dat reizen or
ganiseert naar oorlogsgebieden. Pro
bleem daarbij is natuurlijk het bewerk
stelligen van almaar meer wapenstilstan
den in tot voor kort notoire oorlogsgebie
den, zodat het voor de toerist steeds
moeilijker wordt om te genieten van het
fluiten der kogels, en de kans bovendien
toeneemt op massatoerisme aan het
schaarser wordende front. Maar als Bay-
rut wat afgezaagd wordt, biedt Holiday
for Maniacs als goede alternatieven een
Avontuur is 'in'. Wildheken worden geteisterd door files veelkleurige kano's en rubbervlotten.
commando-opleiding in de Filipijnse
jungle en twee weken vissen in de extre
me koude van Siberië.
Hoewel' niet uitzonderlijk gevaarlijk,
moet het ook geestig zijn om eens een
walvis te kussen. Het kan in de Mexi
caanse wateren voor wie met Outback
Expeditions in zee gaat. Het idee is eigen
lijk eenvoudig: je kiest in een kléine vis
sersboot het ruime sop, wacht tot er een
walvis langszij komt, buigt over de rai
ling en....smak.
Dieren kunnen trouwens over de gehe
le wereld in georganiseerd verband wor
den geaaid. Slangen, tijgers, haaien en
ander-ongedierte mogen zich naar ver
luidt graag door een reisgezelschap laten
verwennen, maar het aanhankelijkst zijn
natuurlijk de berggorilla's in Ruanda.
Sinds de film 'Gorilla's in de Mist' overal
volle zalen trekt, is de belangstelling
voor onze verre voorvaderen in de Afri
kaanse jungle gevoelig gestegen. Het
was de commercie niet ontgaan. A-Rei-
zen deelde bij de uitgang van Nederland
se bioscopen folders uit waarin z.g. goril
la-reizen werden aangeboden, en ook an
dere organisaties koketteren met de
'vriendelijke reus van de jungle'. "Hoe
kun je in de jungle zitten en de hand
schudden van een gorilla zonder daar
voor met je leven te betalen? World Ex
peditions heeft het antwoord!".
Goede zaken
Vast staat dat er een enorme hang naar
avontuur is. Terwijl nog maar luttele ja
ren geleden de Nederlanders in optocht
naar het zuiden togen om zich collectief
te laten bronzen door de Spaanse zon,
trekken nu hele horden met kayaks, off
the road-motoren, mountain-bikes en
four-wheel-drive-jeeps de vrije natuur in.
Wildheken worden geteisterd door files
veelkleurige kano's en rubbervlotten, de
lucht is zwanger van parachutisten en
para-sailers, langs de berghellingen wor
stelen zich fietsers en motorrijders een
drachtig naar boven.
En met het oprukkende avontuur
doen de 'zakenlui in gevaar' goede zaken.
My Way in Rotterdam begon vijfjaar ge
leden voorzichtig met eenvoudige kam-
peertrektochten door Amerika. Inmid
dels heeft het reisbureau zijn vleugels
uitgeslagen naar alle continenten. De af
gelopen driejaar steeg het aantal deelne
mers aan de z.g. soft adventure-reizen
met 400 percent. Bijna een op de vijf rei
zen die My Way nu verkoopt, valt in de
categorie 'avontuur'.
Cross Country Reizen, een van de oud
ste en grootste bureaus' op dit gebied,
groeide vorig jaar zestig percent en re
kent voor dit jaar op eenzelfde stijgings
percentage. Zeventièn jaar geleden be
gon Cross Country met woestijntochten
voor freaks. Nu wordt het avontuur aan
geprezen in radio- en televisiespots; al
leen al dit jaar werd er anderhalf miljoen
gulden aan reclame geïnvesteerd.
De groei van de gevestigde reisorgani
saties is des te opmerkelijker omdat de
slag om die markt steeds feller wordt en
kleine bureautjes als paddastoèlen uit de
grond schieten. Globetrotters met een
Indiaan in hun kennissenkring organise
ren jungle-tochten door het Amazone
bekken. Oveijarige hippies gaan met een
gezelschap lekker dansen in Afrika. Stu
denten in geldnood weten een werkzame
vulkaan waar het leuk kamperen is.
Dansreizen
Thika Travel, een Amsterdamse dreu
mes, organiseert met toenemend succes
voettochten door wildparken in Zimbab
we. Er wordt gewoon onder de blote he
mel geslapen. Het bureau verdrievoudig
de vorig jaar zijn omzet en rekent ook dit
jaar op een verdubbeling.
Een particulier in Groningen adver
teert met 'dansreizen' naar Ghana. Voor
drieduizend gulden mogen deelnemers
zich een maand lang uitleven in een
dorpje buiten de hoofdstad Accra; elke
dag wordt er drie uur gedanst en twee
uur gedrumd. De aanmeldingen stromen
binnen.
Vooral het ruigere werk in verre oor
den vindt gretig aftrek. Alleen al in Ne
derland meldden zich vorig jaar 12.000
mensen aan voor de 'Camel Trofee', een
race door het Amazone-bekken, hoewel
zij wisten dat uiteindelijk slechts twee
hunner op kosten van de sigarettenboer
naar Brazilië zouden mogen.
Een ander sigarettenmerk, Drum,
heeft dit jaar 'Borneo' in de aanbieding.
Het idee is om per watervliegtuig de loop
van een rivier stroomopwaarts te volgen
tot de plek waar nog juist kan worden ge
land. Dan gaat het verder in een prauw,
en als die niet meer verder kan begint het
voetenwerk. Acht dagen wordt er conti
nu gelopen; gestopt wordt er alleen om
de bloedzuigers uit de benen te verwijde
ren. Kosten van deze paradijselijke reis:
4610 gulden.
Maar hoe avontuurlijk is het georgani
seerde 'avontuur' eigenlijk? Bergbe
klimmer Roland Naar: "Er zijn reisbu
reaus die zich een extra imago aanmeten
door op hun reizen het predikaat 'avon
tuurlijk' te plakken. Maar als je ze dan
vraagt of er echt gevaar aan die reizen
kleeft beginnen ze tien minuten te stotte
ren en zeggen dan: nee".
Verdwenen
Ook directeur Jack Vernooy van Cross
Country Reizen meent dat de leuke din
gen voor de echte fijnproever wel ver
dwenen zijn. "De markt is groter gewor
den omdat de reizen minder avontuur
lijk zijn dan vroeger. Echt gewaagde din
gen worden niet meer gedaan, zodat de
reizen tegenwoordig toegankelijk zijn
voor een breder publiek. Tien jaar gele
den waren wij de enige organisatie die
naar Noord-Afrika ging. We reden met
toestemming van Gadaffi door Zuid-Li-
bië en Tsjaad en zagen daar colonnes
tanks. Dat was puur avontuur. Maar te
genwoordig willen de mensen wat meer
comfort. Een busreis door Thailand met
wat cultuur en een paar dagen jungle.
Een comfortabele bootreis over de Ama
zone. Dat soort dingen. Voor het avon
tuur pur sang is geen markt meer, en
daar zijn wij met ons aanbod commer
cieel handig op ingesprongen. Sommige
bureaus plakken op hun reizen nog wel
het predikaat 'expeditie', maar dat vind
ik vervuiling. Ze roepen daarmee een ze
kere sensatie op, maar verkopen in feite
huis-tuin-en-keuken reizen".
De kleinere bureaus mijden eveneens
het gevaar als de pest. Thika Travel
stuurt bewapende gidsen mee met toe
risten die in de wildreservaten van Zim
babwe kamperen. Directeur Joost Tania:
"Op bepaalde plekken kun je zonder al te
veel risico's overnachten, bijvoorbeeld
in een boomhut of bij een boom die op
een terp staat. Mocht er toch gevaar drei
gen, dan hebben de gidsen een geweer
van het allerzwaarste kaliber bij de hand.
Voorzover mij bekend hebben ze dat
slechts één keer moeten gebruiken, om
een zwarte neushoorn op afstand te hou
den".
Zelfs by de spectaculaire wedstrijden
om de Camel TYofee zijn de risico's mi
niem. "Gevaarlijk? Je kunt ook dood
gaan als je over de Coolsingel loopt",
meent pr-man Dick Buwalda. "Oké, het
is gevaarlijker dan thuis zitten, maar er
wordt in groepsverband gereden. Blijft
iemand steken in de modder, dan wordt
hij door de andere auto's eruit getrok
ken. Er doen 14 teams aan mee die alle
maal rijden in een Landrover 110 Turbo
Diesel. Maar daarnaast zijn er nog auto's
met doktoren en monteurs. Er is nog
nooit iemand doodgegaan, we hebben al
leen een keer iemand fnet een slagader
lijke bloeding gehad. Zelfs vorig jaar op
Borneo, toen de jeeps bleven steken en
we het traject niet konden afmaken,
vloeide et geen bloed. De deelnemers
werden gewoon met helikopters geëva
cueerd".
Himalaya-tochten
World Expeditions, wereldwijd het
grootste reisbureau in zijn genre, organi
seert barre Himalaya-tochten. De in
glanzend papier uitgevoerde reisgids
waarschuwt dat er geen ontspannen
bergwandeling in het verschiet ligt: "De
ze tocht is een beproeving. Het overwin
nen van uitdagingen is een van de rede
nen om er aan deel te nemen. U zult in
moeilijke en soms gevaarlijke omstan
digheden verzeild raken".
Directeur Dick Postma van Royal
Hansa Tours, die de World Expeditions-
reizen in Nederland verkoopt, glimlacht:
"Dat gevaar, hahaha, dat is marginaal.
De mensen worden toch wel flink in de
watten gelegd. Ze overnachten aan het
begin en het einde van de tocht in luxe
hotels. En ook tijdens de trekking valt
het wel mee. Bij aankomst in een kamp
staat de thee of koffie klaar en de tent is
opgezet. Alleen de K2-expeditie in
Pakistan is ongelooflijk zwaar. Mensen
die er aan willen deelnemen moeten over
een zeer goede conditie beschikken en
liefst over klim-ervaring. Dit jaar hebben
we voor het eerst iemand zonder speci
fieke klim-ervaring toegelaten, een ma
rathonloper. Maar ook voor de K2-tocht
geldt: redding is mogelijk. De sherpa's
hebben walkie-talkies, en als iemand
echt in de problemen raakt wordt een he
likopter besteld of wordt iemand op de
rug van een sherpa naar een medische
post gedragen".
Ronald Naar weet wel gevaarlijker on
dernemingen dan de K2-trek. "Je moet
op een gegeven moment onderlangs een
gruishelling, en dat is niet helemaal zon
der gevaar. Toen ik er was raakte een
aantal van mijn dragers gewond door
vallende stenen. Maar echt link wordt
het pas op grotere hoogte, boven de 5000
meter. De kleine heli's die voor reddings
doeleinden worden gebruikt, Lama's en
Alouettes, kunnen niet hoger dan 5000
meter. Maar zo hoog gaat World Expedi
tions niet".
Patjakker
Volgens Kees van Kooten en Wim de Bie
ligt tegenwoordig een heel ander gevaar
op de loer. In hun Bescheurkalender no
teerden zij: "Voor wildwatervaren kon je
tot voor kort nog ten westen van Ierland
terecht, maar het grootste gevaar dat je
daar nu loopt is niet datje lek slaat tegen
de rotsen, maar datje botst tegen de dure
aluminium kayak van de een of andere
klunzige pafjakker".
"Het was begonnen in een café in Den Haag. Met twee
vrienden besloot ik iets te doen wat nog nooit iemand had
gedaan. We vlogen naar Borneo met het oogmerk heteiland te
doorkruisen. We gingen zo ver mogelijk over de rivier
daarna vervolgden we onze weg te voet. Daartoe hadden we
vijf dayaks inboorlingeningehuurd die ook nog nooit de
oversteek van kust tot kust hadden gemaakt. Ook voor hen
was het een avontuur. Zonder die dayaks hadden we het
nooit gered. Een paar maal wisten ze net op tijd de koppen
van aanvallende slangen af te hakken. Zij kenden de gevaren
van de jungle beter dan wij. Toen we op ons zeiltje in de bush
lagen te slapen, sprongen de dayaks ineens op. Wij hadden
niets gehoord, maar er was een boa constrictor uit een boom
gevallen. Een spannend moment was de ontmoeting met een
Komodo-draak, een leguaan van zes meter lengte die alleen
in dit gebied nog voorkomt. De beesten zijn uitermate
gevaarlijk, want ze eten vlees, maar gelukkig schrok het dier
even erg als wij".
"Vaak waadden we door het water, omdat het gemakkelijker
was daar te lopen dan elders. Bovendien: de vochtigheid is
toch 99 percent. We zaten onder de bloedzuigers. We liepen
van zéven uur 's morgens tot vier uur 's middags. De maaltijd
werd geschoten door de dayaks. Het was maar goed dat er
niets is gebeurd. Als je een enkel breekt ben je verloren omdat
het vrijwel onmogelijk is om op dat terrein iemand mee te
slepen. Zo is een Brit op Borneo aan zijn einde gekomen. Die
man was ook met enkele dayaks de jungle in getrokken, maar
brak zijn been en moest worden achtergelaten. Later is zijn
dagboek gevonden. Hij had nog enige maanden geleefd
voordat hij definitief door de mieren werd opgevreten. Al dié
tijd was hij blijven schrijven".
(Arnoud Diemont, vice-president van de Chase
Manhattan Bank te Amsterdam)
"Het lopen gaat moeizaam en langzaam. De Afrikaanse
jagers die ons de berg op leiden, moeten ons met hun
machetes een weg banen door het dichte kreupelhout.
Plotseling stopt de voorste inboorling, luistert, en begint
vreemde geluiden te maken apentaal! Het was alsof we in
een Tarzan-film meespeelden. Voor ik er erg in heb komt er
een grote zwarte aap uit de klimplanten gekropen, stopt vlak
voor me en richt zich in zijn volle lengte op. Ik blijf als aan de
grond genageld staan, verbijsterd. Dan klapt hij in en begint
op de bladeren te springen. Spoedig is er een aantal gorilla's.
Onze camera's kunnen het niet meer bijbenen. Ik kan
gewoon niet geloven hoe zachtaardig en vriendelijk deze
schepsels zijn".
(Een toerist in de reisgids van World Expeditions).
