'Een sinaasappel is wel oranje,
maar het blijft toch ons feest'
Leiden viert 100 jaar 'Dag van de Arbeid'
Activiteiten in kader
Dag van de Arbeid
LEIDEN
LEIDEN - Hoewel pas in 1892 in Nederland voor het eerst
een 1-meibijeenkomst wordt gehouden, wordt dit jaar toch
de 100 geboortedag van de 'Dag van de Arbeid' gevierd. Het
Parijse Congres besloot in 1889 op voorstel van arbeider
Jean Dormoy voortaan op 1 mei te demonstreren voor de
rechten van de arbeider. Het eerste ideaal was de achturige
werkdag: acht uur werken, acht uur ontspannen en acht
uur slapen.
Arbeidersbolwerken zoals Friesland, Amsterdam, Rotter
dam en Den Haag waren Leiden in 1892 in de 1-meiviering
voorgegaan. De man die een jaar later in Leiden het initia
tief nam, was ook degene die het gezicht zou bepalen van de
Leidse arbeidersbeweging en de 1-meivieringen in de veer
tig jaar die hierop zouden volgen.
Dirk van Eek. Hij durfde het aan om
het in zeer gespannen Leiden op 1
mei 1893 in het Nutsgebouvv aan het
Steenschuur een bijeenkomst te be
leggen. Een handvol arbeiders wer
den toegesproken door Van Eek
zelf, maar ook door de 'rode' domi
nee Bax en theoloog Gunning. Een
hachelijke onderneming. Volgens
de Leidse historicus Jaak Slangen
leefden de verschillende bevol
kingsgroepen op zeer gespannen
voet met elkaar.
Slangen, die afstudeerde op de
geschiedenis van Het Leidse Volks
huis en een boekje schreef over Van
Eek, zegt dat het deelnemen aan de
1-meiviering bepaald niet van geva
ren ontbloot was. "Nog in 1887 was
er in Leiden een zogenaamde Oran
jefurie geweest waar socialisten er
van langs kregen. Mensen die in de
door
Meindert van der Kaaij
stad colporteerden met blaadjes
zoals 'Recht Voor Allen' konden re
kenen op een pak slaag van mede
burgers of werden anders wel door
de politie naar het bureau gebracht,
dat toen nog aan de Breestraat ge
vestigd was".
Uitgejouwd
Volgens Slangen woonden in Lei
den wel veel arbeiders die vaak ook
onder erbarmelijke omstandighe
den moesten leven, maar was er
toch de overheersende invloed van
liberale professoren en fabrikanten.
Met name de laatste groep was be
vreesd voor de opkomende arbei
dersbeweging. Een feestdag waar
op 'gestudeerde mensen' arbeiders
aanspoorden om zich te organise
ren en te strijden voor een achturige
werkdag, was het laatste waarop ze
zaten te wachten.
In de jaren direct na 1893 werd 1
mei niet elk jaar gevierd. Ook ble
ven bijeenkomsten veelal beperkt
tot het houden van enkele toespra
ken. Pas later, in welk jaar precies is
niet bekend, hielden Leidse arbei
ders optochten. Bij deze evenemen
ten stonden er aanmerkelijk meer
mensen aan de kant dan dat er mee
liepen in de optocht. Mensen wer
den uitgejouwd en bespuugd.
De journalist van het Leidsch
Dagblad geeft in zijn verslag van de
1-meiviering in 1909 grif toe dat hij
niet durft mee te lopen uit angst
voor socialist te worden aangezien.
Volgens Slangen zijn de verslagen
van het conservatief-liberale
Leidsch Dagblad van die tijd ken
merkend voor de houding van alles
wat niet socialistisch was.
"Zo'n 1-meioptocht was in de
stad toch een gebeurtenis die heel
wat stof deed opwaaien. Niettemin
is het verslag weggedrukt door be
richten die objectief gezien veel
minder belangrijk waren. Boven
dien was het enige dat werd gemeld,
dat de optocht 'ordelijk' was verlo
pen. Nooit werd verteld waarover
de toespraken inhoudelijk gingen",
aldus Slangen. Voor het rustig ver
loop van de optocht zorgde de poli
tie. Uit politierapporten van begin
deze eeuw blijkt dat behalve veel
agenten ook de nodige recher
cheurs zich met de optocht bezig
hielden.
Toenmalig premier Willem Drees (derde van links) vereert Leiden op 1 mei 1952 met een bezoek en poseert met
socialistische bestuurders op de Kaasmarkt. Rechts van Drees staan Kees Piena, Jongeleen en (vermoedelijk) Van
Woudenberg. Geheel links met vaandel staat Jan van Straaten en de man met hoed links van Drees is Schuller.
De sfeer v
haar hoogtepunt. Allengs kreeg de gehouden en vader nam een vrije met trommels,
dag het karakter van een feest en dag op. Oude Leidenaars kunnen neerd".
gaf het de arbeidersbeweging een zich nog herinneren hoe die dagen
vorm van zelfbewustzijn. Arbeiders verliepen
hoefden zich niet langer te scha- Geerlings maakte
men, maar waren in plaats daarv
trots.
De organisatie was inmiddels in baar staat daarbij in zijn herinne-
handen van verschillende institu- ring gegrift hoe 's ochtends de
Heel gediscipli-
ten zoals de SDAP (PvdA
die jaren is na de oor-
82-jarige Piet log nooit meer teruggekomen, vol-
1926 zijn eerste gens Geerlings en Serdijn. Sleutel-
viering mee als lid van de Arbeiders woorden als 'saamhorigheid', 'idea-
Jeugd Centrale (AJC). Onuitwis- lisme' en 'verbondenheid' gaan
voor de vieringen na de Tweede We
reldoorlog praktisch niet meer op.
bade werd gebracht aan de familie "We
de oorlog) en de Leidse Bestuur- Van Eek die in het huis Pomona
dersbond (vakverbond). In 1913 wa- de Rijnsburgerweg woonde,
ren er zo'n duizend arbeiders die "We hadden een diep respect
zich waagden aan de viering. De or- voor Van Eek. We zongen arbeiders-
ganisatie was vanwege de verwaeh- liederen en schonken hem een bos
te drukte in 1915 van plan om voor rode roz<
de 1-meiviering uit te wijken naar maal eei
de Groote Stadszaal. Dat ging ech- oranje,
liet door omdat de zaal was in- feest',
i vroeger veel r
Ontslag
Een kwestie waaruit heel duidelijk genomen door gemobiliseerde mili- Later raakt Geerlings als AJC'er be- brengen op mensen die het nooit
i. Als dank gaf hij ons
sinaasappel. 'Die is
aar het blijft toch
i Van Eek dan altijd"
zegt Geerlings. "We hadden een
heel helder ideaal. We wilden stre
ven naar een betere maatschappij.
We beseften dat naast het strijden
voor rechten, we ons ook aan be-
alle- paalde plichten hadden te houden,
wel De mentaliteit is nu heel anders. De
sfeer van de 1-meivieringen kan ik
eigenlijk ook niet meer echt
de houding van de Leidse fabrikan- tairen
ten bleek was het ontslag van Leide- Voor de viering
Hemerik in 1908. Het kwam
r liefst 2000
trokken bij de organisatie
1925 kwamen "We zorgden voor de gezamenlijke
op de been. broodmaaltijd in de Stadsgehoor-
Zaalberg, eigenaar van de In de notulen van de Leidse Be- zaal. Daar waren de Van Ecks ook Na de oorlog werd in 1947 het feest
textielfabriek aan de Vestestraat, stuurdersbond staat dat steeds bij".
eer arbeiders op 1 mei vrij namen. Dezelfde ervaring heeft Siem Ser-
Ochtends werd dat jaar ook in de dijn, nu bestuurslid van de PvdA- vertegenwoordigd
?n kinderfeest gehou- seniorengroep, met de aubade bij werden de kinderen onthaald op
propaganda-fietstocht' de familie Van Eek. Serdijn was 13 versnaperingen en waren er activi-
moest echter worden uitgesteld jaar toen hij in 1930 lid werd van de teiten
vanwege het slechte weer. Een jaar AJC. "We hadden mandolines, ban-
later deden al 1250 kinderen mee jo's en gitaren bij ons. Van Eek
aan het feest.
In de optocht van 1928 bijvoor
beeld reden propagandawagens vanzelfsprekend was. "Die man had
krotwoning uit- ook zoveel gezag. Hij
dat meesterknecht Hemerik
had meegelopen in de optocht. "Op
je werk heb ik niets aan te merken", Stadszaal
zo zou hij tegen de jonge arbeider den.
hebben gezegd: "Dat je echter soci
alist bent vind ik gevaarlijk. Zij wil
len mij mijn fabriek afnemen".
Deze actie van Zaalberg veront
waardigde mensen als Van Eek in
hoge mate. Zij zagen dit als een aan
tasting van het recht op demonstra
tie. Hemerik kwam nergens
hebben meegemaakt".
Zinvol
georganiseerd door
alle linkse organisaties
Ook
de AJC en Arbeiders-
sportbond. Een nieuw element
vormde de opvoeringen van 'Door
altijd zeer ontroerd". Een aubade Ontspanning Sterk' (DpS) onder
die nu ondenkbaar, maar toen heel leiding van Albert van aer Woerd.
Een aantal keren voerden zij toneel
stukken van Herman Heijermans
beeldde met daarnaast de ge- eigenlijk een beetje een Jezusfi- op i
de slag. Uiteindelijk hebben wenste, moderne arbeiderswoning, guur. Hij leefde zelf heel sober
Al
de Stadsgehoorzaal.
1951 moest Piena, op dat
enige bemiddelde sympathisanten Die wagen viel volgens het verslag gaf heel veel geld aan de partij. Hij moment bij de PvdA
wat geld bij elkaar gelegd zodat hij
een sigarenwinkeltje kon beginnen.
Hemerik was vervolgens niet meer
van de 1-meiviering weg te slaan.
Een jaar na zijn ontslag, in 1909,
financierde in feite het Volksge- grote
bouw aan de Herengracht. Van Eek sprake
de optocht bij het publiek
in de smaak viel. In datzelfde jaar
werd een fakkeloptocht gehouden
waarin 2000 mensen meeliepen:
"Het
werd hij door de politie betrapt bij groote stoet
het plakken van 1-meiaffiches op de derden fakkels, langs de Leidsche "Ik was eigenlijk de eerste
de fabrikanten Tieleman grachten te zien trekken". Waardgracht die zich als lid
is", aldus Serdijn.
:7.!verHiht6doorhthodne Saamhorigheid
verpersoonlijkte alles wat goed stelling. De 1-meiviering bleef wel
Duidelijk is te zien waarvoor de linkse beweging in Leiden in 1949 tijdens de 1-meiviering in De Burcht op de
barricade stond: beter onderwijs en meer woningen. (foto N. van der Horst)
deur
en Dros, die
woonden
de Herengracht Aubade
Ondanks, of juist dank zij, de te- In die jaren
genwerking bereikten de 1-meivie- duidelijk eei
ring in de jaren twintig en dertig den. Kinderen werden
meldde", zegt Serdijn
tekaartje van de arbeiders
beweging naar de andere bevol
kingsgroepen toe zoals katholieken,
de hervormden en gereformeerden,
m- maar het bezielende vuur was ver-
de be- dwenen. Natuurlijk trad nog elk
De liefste (I)
Politici mogen zich over het alge
meen niet verheugen op een enor
me populariteit. We stemmen wel
op ze, maar pas nadat er een paar
miljoen aan reclamemateriaal te
genaan is gegooid om het blazoen
van de dames en heren op te poet
sen. Dan willen we er nog wei
eens één aardig gaan vinden. Leg
gen we daarentegen op verjaars-
of andere feestelijke partijen ons
oor te luisteren, dan worden poli
tici doorgaans geafficheerd als:
onbetrouwbaar, betweters, mooi
praters, gladjanussen en wat dies
meer zij.
En toch: vraagt u zich nou nooit
eens af of er onder al die dames en
heren in bijvoorbeeld de Leidse
gemeenteraad niet een aantal
heel lieve, aardige en hartelijke
mensen zit dat het goed met ons
voor heeft? Wij vroegen het de
raadsleden zelf. Niet wie de knap
ste of de slimste is, 'maar: wie is
het liefste raadslid van Leiden?
"Oh gut", schrikt Christa de
Boer van de PvdA zich welhaast
te pletter. "Wat moeilijk. Dat zou
ik echt niet weten. Nee hoor". Pas
na enig aandringen wil Christa
enkele namen noemen van colle
ga's die ze wel lief vindt. Maar er
één uitkiezen kan ze niet.
Niet iedereen wordt door de
vraag naar 'de liefste' in verwar
ring gebracht. Alexander Geert-
sema, van de WD, reageert blij
moedig met: "Da's niet zo moei
lijk. Elly Kerckhoffs natuurlijk".
Hij is niet de enige liberaal die er
zo over denkt, zal later blijken.
Een aantal politici, anders nooit
om een woordje verlegen, blijft na
de vraagstelling werkelijk minu
tenlang sprakeloos. Rob van Lint
(Links Leiden) bijvoorbeeld. Hij
vindt het 'een leuke vraag', maar
moet heel lang nadenken over het
antwoord. Dan verklaart hij met
een brede glimlach dat hij 'de lief
ste' het liefst vertaalt in 'integer
en symphatiek' en noemt hij de
naam van het PvdA-raadslid Rei-
ni Hulsker. "Dat is wel iemand
die ik lief vind. Maar ik ben niet
verliefd hoor', haast Van Lint zich
nog te zeggen.
Ook CD A-fractievoorzitter
Joop Walenkamp blijkt na de
vraag geruime tijd zijn tong verlo
ren te hebben, maar komt dan
met een zorgvuldig geformuleerd
antwoord. Hij heeft gevoelens
van vertedering voor de voorzit
ter van de raad. Burgemeester
Goekoop dus "omdat die niet
door heel streng te zijn maar in al
le onhandigheid en door de
REDACTIE: JAN RIJSDAM, TELEFOON: 161444
Wethouder Tesselaar... 'Achter
die baard schuilt een Rode
Kruiszuster'(archieffoto Jan
Holvast)
symphatie van de raadsleden op
te roepen, toch er in slaagt de ver
gaderingen van de gemeenteraad
goed te sturen".
Voor CDA'ers blijkt het overi
gens moeilijk om te kiezen. Corrie
Kramp, Ans Hugens en Piet Bieg-
straten zeggen geen uitgesproken
voorkeur te hebben. "Met de één
kun je gewoon beter overweg dan
met de ander, maar ik heb aan
niemand een uitgesproken he
kel", aldus Biegstraten. Hij vindt
het onmogelijk om te kiezen uit
40 lieverdjes.
De liefste (2)
ommigen willen absoluut niet re
ageren. Da's niet aardig, vinden
wij. Steven de Vreeze bijvoor
beeld, fractievoorzitter van de
PvdA, verklaart op afgemeten
toon: "Ik vind er niet één lief.
Raadsleden zitten niet in de poli
tiek om lief gevonden te worden".
PvdA-wethouder Dick Tesselaar
en CDA-raadslid Paul Kluck la
ten zich in soortgelijke bewoor
dingen uit.
PvdA'er Loek Geradts pro
beert eerst aan het kiezen van 'de
liefste' t$ ontkomen: "Volgens
mijn kinderen ben ik dat. Maar
die hebben een handicap, want ze
kennen maar één raadslid". De
keus van Loek Geradts zelf valt
Elly Kerkchoffs... 'staat altijd
ioor iedereen klaar'. (foto Wim
Dijkman)
uiteindelijk op Dick Tesselaar.
"Kijk maar eens in die trouwe
ogen van hem. Eigenlijk is het
echt een Rode Kruiszuster..., een
soort 'Pleegzuster Bloedwijn'.
Maar hij weet dat goed te verber
gen achter die baard van-em", al
dus Geradts.
Wim van der Pluym (PvdA)
vindt zich zelf wel lief, maar is de
enige die dat vindt. Na lang na
denken kiest hij voor Ria van der
Lecq (ook PvdA). Leiden Weer
Gezellig raadslid Bernard Stöxen
aarzelt tussen Marijke Wijnber
gen en burgemeester Goekoop.
Nieuwbakken raadslid Bert
Paauw (PvdA) twijfelt ook, maar
doet dat tussen Piet Biegstraten
(CDA) en Anneke Boot (PvdA)
omdat zij de enigen waren die
hem 'als een blinde door het poli
tieke landschap dolend' een paar
vriendelijke aanwijzingen gaven.
De keus van emancipatie-wet
houder Henriëtte van Dongen
gaat uit naar een man in het colle
ge van B en W: "Hans de la Mar",
verklaart ze na haar bezorgdheid
te hebben geuit omtrent de kwali
teit van dit artikel. Omgekeerd
kiest Hans niet voor Henriètte
maar voor de CDA'er Piet Bieg
straten "omdat hij een echte oude
SDAP'er is, vind ik. Een man met
een goed ontwikkeld rechtvaar
digheidsgevoel", aldus De la Mar.
Egon Snelders (D66) vindt het
Burgemeester Goekoop... 'ver
tederend'. (archieffoto Henk
Bouwman)
CDA-raadslid Dick van Duijn het
liefst 'omdat er niets slecht aan
die man is, ook niet een klein
beetje'. Reini Hulsker (PvdA)
durft geen favoriet te noemen.
"Als ik dan straks in bed lig, ga ik
twijfelen of ik niet iemand tekort
heb gedaan".
Volgens WD-fractievoorzitter
Theo Van der Nat is er geen twij
fel mogelijk. "Vier jaar geleden
werden voor de WD negen
raadszetels voorspeld. Toen
jachten we: als we nu een heel
lief raadslid op de tiende plaats
zetten halen we mischien wel tien
zetels. En dat lukte". Dat lieve
tiende raadslid was en is, volgens
Van der Nat en de toenmalige kie
zers, Laila Driessen.
De liefste (3)
En dan nu de uitslag. Zo'n 90 pro
cent van de raadsleden wisten wij
te bereiken met de vraag: 'Wie is
het liefste raadslid van Leiden?'
Onbetwiste winnaar is het PvdA-
raadslid Elly Kerckhoffs. Zij
wordt door een derde deel van de
Leidse raad 'de allerliefste' ge
noemd 'om haar gemeende be
langstelling voor mensen binnen
en buiten de raad' (Marietje van
der Molen); 'omdat ze altijd voor
iedereen klaar staat' (Ria van der
Lecq); 'om haar grote betrokken
heid' (Fred Kuijers); 'omdat ze het
menselijke vóór de politiek laat
gaan' (Hennie Koek) en 'omdat ze
zo ontwapenend is' (Cees Goe
koop). "Ik vind haar gewoon een
lief mens", vat Marijke Wijnber
gen (WD) eenvoudigweg samen.
De tweede plaats op het lijstje
met liefste raadsleden wordt ook
ingenomen door een PvdA-raads
lid: Reini Hulsker (zes stemmen).
'Die vrouw straalt een enorme
warmte uit' (Wilbert Hettinga);
'da's iemand die je vertrouwt'
(Rob van Lint). Een gedeelde der
de plaats is voor burgemeester
Cees Goekoop en CDA-raadslid
Piet Biegstraten, die elk een paar
stemmen wisten te halen.
Tot slot signaleren wij een paar
opvallende zaken: Zo vinden, op
fractievoorzitter Van der Nat na,
alle WD-raadsleden de socialiste
Elly Kerkchoffs de liefste. In het
CDA wordt zij daarentegen hele
maal niet genoemd. Opmerkelijk
is ook dat, hoewel er meer man
nen dat vrouwen in de raad zitten,
meer vrouwen dan mannen lief
gevonden worden. Naast de aan
voerders van de ranglijst vergaar
den Hennie Koek, Anneke Boot,
Ria van der Lecq, Laila Driessen,
Marijke Wijnbergen elk één stem.
Denkt u nog eens over dit lieve
lijstje als u volgend jaar in het
stemhokje staat?
gintijd. "Daarvoor ging ik met jaar de 'Stem des Volks' op en werd
er verzameld in de Stadsgehoorzaal.
De optocht verdween echter.
In 1964 haakte de vakbeweging
(NW) af en kwam de PvdA alleen
voor de organisatie te staan. Pas in
1980 werd de FNV weer betrokken
bij de viering. Een kleine stoet trok
van het terrein waar ooit de grof-
Noord- smederij had gestaan, naar de
iksoci- Stadsgehoorzaal. Volgens Slangen
sindsdien 'een andere, maar
1-meivie-
i ook stil
gestaan bij problemen van de huidi-
school SDAP en vakbeweging. We gingen
daar op koninginnedag altijd een
beetje stemming maken. Daarvoor
heb ik van mijn vader een repriman
de gekregen. Op een gegeven mo
ment zag ik ook dat de AJC ging
kamperen in de duinen
wijk. Vanaf dat moment
alist".
Serdijn kan zich herinneren dat toch zinvolle
hij met de AJC naar de Leidse Hout ren ontstaan. "Er wordt
trok en dat daar volksdansen
den gedaan. "Over de Breestraat lie- ge situatie, zoals discriminatie
pen we naar de Stadsgehoorzaal werkloosheid", zegt hij
LEIDEN - Politieke partijen en vakbonden houden maandag 1 mei als van
ouds bijeenkomsten in Leiden in verband met de Dag van de Arbeid die
dit jaar een extra feestelijk tintje heeft omdat het 100-jarig bestaan van de
1-meiviering wordt herdacht. Een overzicht van de activiteiten.
ochtendbijeenkomst in het Antoni-
9.30 uur: opening;
9.45 uur: Stem des Volks, strijdliederen;
10.05 uur: spreekbeurt van Jan Kassies;
10.35 uur: Zuidamerikaanse muziek van Clamor;
11.05 uur: pauze;
11.30 uur: optreden van Clamór;
12.00 uur: strijdliederen, onder meer de Internationale;
12.30 uur: sluiting.
In de Stadsgehoorzaal heeft 's avonds de 1-meiviering plaats die is geor
ganiseerd door het 1-meicomité, waarin samenwerken PvdA, JS, FNV-
Leiden, FNV-bonden, HTIB, CPN, PSP en PPR. Kaarten kosten 3 gulden
en zijn verkrijgbaar bij de verschillende partijen en aan de zaal.
20.00 uur: bijeenkomst wordt geopend door de Harmoniekapel;
20.15 uur: Stem der Volks, strijdliederen;
20.30 uur: Karin Adelmund houdt 1-meitoespraak;
20.50 uur: optreden Stem des Volks;
21.10 uur: spreekbeurt;
21.25 uur: pauze;
21,45 uur: optreden Harmoniekapel;
22.00 uur: optreden van Turks cabaret;
22.15 uur: Stem des Volks;
22.30 uur: optreden van The Big Room;
23.30 uur: sluiting.
koppels gehouden. Daarnaast is er gf
genheid tot jokeren. Aanvang 20.00 i
VTL
In het clubgebouw van VTL aan de Voor-
schoterweg wordt vrijdag 28 april een
wedstrijd klaverjassen (kraken) voor
Brandje Hoogstraat
Druk en Papier
De Leidse afdeling van de bond Druk en
Papier zet tijdens een vergadering op
vrijdag 28 april de jubilarissen in het zon
netje De bijeenkomst heeft plaats in het
Antonius Clubhuis aan de Lange Mare
43. aanvang 20.00 uur.
Het vuur was bij aankomst van de
brandweer al bijna uit zichzelf ge-
LEIDEN - In een van de blauwe doofd, zodat er nauwelijks blus-
kramen aan de Hoogstraat heeft werkzaamheden noodzakelijk wa-
vanmorgen tegen half vijf een klein ren. De schade aan de kraam waar
brandje gewoed. Het is niet uitge- Chinees eten wordt verkocht is on-
sloten dat de brand is aangestoken, bekend.
