Herbert von Karajan tikt af Gorter-documentaire kegelt mening omver Dirigent Lombard weg bij Residentie Orkest Felle kritiek op letterenbeleid WVC 'DWyUAUÏWML M j- KUNST PAGINA 23 PODIÜMBUK Redactie Pieter C. Rosier Jos Brink Co. Wie weer eens een avond 'recht op-en-neer-plezier' wil hebben, wie deel wil uitmaken van een 'schaterzaal van wuivend riet', moet. vanavond of morgenavond maar naar de Leidse Schouw burg. Daar is dan de try-out van het programma 'Er wordt ge strooid'. Voor deze cabaretpro- duktie vol gekke liedjes en confé rences is eenmalig de groep 'Tekstpierement' bij elkaar geko men. 'Tekstpierement' komt in vrijwel de oude samenstelling te rug, namelijk met Jos Brink, Lu cie de Lange, Frank Sanders en Bas Groenenberg. Shusaku Dormu Het Shusaku Dormu Dance Theater komt donderdagavond in de Leidse Schouwburg met de pro- duktie die luistert naar de intri gerende naam 'Albatros Aileron'. Het is een programma waarin te gen de achtergrond van een duin maanlandschap de eenzaamheid wordt geschetst van een samenle ving die bestaat uit armen en rij ken. Electra Het Zuidelijk Toneel komt zater V.l.n.r. Bas Groenenberg, Jos Brink. Lucie de Lange en Frank Sanders. Dit viertal brengt vanavond en morgenavond in de Leidse Schouwburg de try-out van het ongecompliceer de cabaretprogramma 'Er wordt gestrooid'. (foto Karei Helmers) Fragment uit 'De ziekte die jeugd heet' door Toneelgroep F Act. Links Joke Tjalsma, rechts Mirjam Stemheim. (foto Ben van Duin) dagavond naar Leiden met de al om geroemde voorstelling 'Rouw siert Electra' van Eugene O'Neill. Het is het verhaal van Electra maar dan in eén eigentijdse vorm gestoken. Wraak, moord en ver doemenis staan centraal. De regie is in handen van Ivo van Hove, die in Nederland bekendheid vér- wierf met zijn eigenzinnige regie Comédie Frangaise Jean-Jacques Dulon en Raymond Aquaviva, twee ex-medewerkers van de Comédie Frangaise, bren gen morgenavond in het LAK-the- ater een van de laatste tobneel- stukken van de Franse schrijfster Nathalie Sarraute. De titel: 'Pour un oui ou pour un non'. Het gaat om een vriendschap tussen twee mannen die door een soort dood doener in hun conversatie ineens op het spel komt te staan. Deze voorstelling is in samenwerking met het Institut F rangais tot stand gekomen. F Act Toneelgroep F Act komt op vrij dag- en zaterdagavond in het LAK-theater met 'De ziekte die jeugd heet', een toneelstuk van Ferdinand Bruckner. Het stuk speelt in het Wenen van 1923. waar de Eerste Wereldoorlog die pe sporen heeft nagelaten in het maatschappelijke leven. Bruckner confronteert ons in dit stuk met zeven jonge mensen, stu denten, die denken een absolute keuze te moeten maken op de weg naar volwassenheid. Een stuk dat ons een blik gunt in de moorkuil van het menselijk hart. De regie is in handen van de talentvolle Lidy Six. Leids Cabaretfesti val In de schouwburg beginnen vol gende week de voorronden voor het 11e Vara's Leids Cabaretfesti val. Op maandagavond 1 mei gaat het circus daar weDaarover er van start. In de loop van deze week meer informatie op deze pa gina. Te weinig erkenning van Nederlandse pers DEN HAAG (ANP) - Vaste gastdiri- gent Alain Lombard van het Resi dentie Orkest heeft dit orkest zon dag na twintig jaar onverwacht voor het laatst gedirigeerd. Hij besloot zijn functie neer te leggen. Een ze ker gebrek aan erkenning in onze nationale pers is volgens bestuur en directie van het orkest de eerste aanleiding voor de beslissing van Lombard. Hem wacht ook meer werk bij het Orkest van Bordeaux, waarvan hij chefdirigent is. De samenwerking met het Resi dentie Orkest is deze maand afge sloten met vier uitvoeringen met Verdi's Requiem en eveneens vier concerten met de Damnation de Faust van Berlioz. Lombard, die een jaar geleden chefdirigent in Bordeaux werd, is gaandeweg meer geïnteresseerd geraakt in dit gezèl- schap. Bovendien is er geld be schikbaar om zijn taken in Frank rijk fors uit te breiden met als be kroning een wereldtournee van ruim twee maanden in 1991. Omvat een vast gastdirigent- schap bij een groot symfonie-orkest gewoonlijk vier weken, Lombard werkt dit seizoen tien weken bij het Residentie Orkest, wat hij ook het komende jaar zou doen. De twee op handen zijnde produkties, Mahlers vijfde symphonie en Ravels l'En- fant et les Sortilèges, worden over genomen door Uri Segal en vermoe delijk Jean Fournet. Zo snel moge lijk wordt voorzien in de vervan ging van Lombard voor het volgen de seizoen, zoveel mogelijk met be houd van hljt aangekondigde pro gramma. Een grote meerderheid van het Residentie Orkest heeft, aldus di recteur mr. H. van der Meer, er bij Lombard op aangedrongen zijn standpunt te verzachten. Dat valt op korte termijn niet te verwachten. Bestuur en directie achten de be slissing van Lombard een verlies voor het orkest. Ze hopen dat de sa menwerking met Lombard niet voorgoed is beëindigd. Neerlandiaprijs AMSTERDAM (ANP) - De schrijver Haye van der Heyden heeft gisteren in Amsterdam de Visser-Neerlan- diaprijs gekregen voor zijn toneel stuk 'Prambanan'. De prijs van 8.000 gulden wordt een keer in de twee jaar uitgereikt en is bedoeld ter stimulering van het schrijven in de Nederlandse taal van teksten voor hoorspelen, televisiespelen en toneelspelen. 'Prambanan' wordt in september uitgebracht onder de titel 'Jaloe- Dirigent verlaat Westberlijns Ph. Orkest om gezondheidsredenen SALZBURG (GPD) - Her- bert von Karajan is gisteren afgetreden als dirigent van het Westberlijns Filharmo nisch Orkest. De 81-jarige Von Karajan is vrijwel kreu pel door problemen met zijn ruggegraat en kan nog maar met moeite lopen. Met zijn aftreden is een eind geko^ men aan een 34-jarige loop baan bij het Westberlijnse orkest, waar hij een benoe ming had voor het leven. Herbert von Karajan schreef zijn ontslagbrief vanuit Salzburg aan de Westberlijnse senator van culturele zaken. Hij ver klaarde in de brief dat me disch onderzoek had uitge- Rushdie-lezing afgelast na bedreigingen WENEN/ISLAMABAD (Rtr/AFP) - Een lezing over en uit de roman 'De Duivelsverzen' van de Britse schrij ver Salman Rushdie, gisteravond aan de universiteit van Wenen, is af gelast nadat de organisatie meer dan 25 bommeldingen en bedrei gingen met de dood had ontvangen. De dreigementen waren gericht aan het adres van een Weense studen- tenorganistie en twee Iraniërs die aan een openbare discussie over de roman zouden deelnemen. De Iraanse geestelijk leider Ayatollah Khomeini heeft twee maanden ge leden een oproep doen uitgaan om Rushdie te vermoorden omdat hij de roman godslasterlijk vindt. De Britse en Amerikaanse am bassades in de Pakistaanse hoofd stad Islamabad zijn onder ver scherpte politiebewaking geplaatst nadat diplomaten van beide landen bedreigingen hadden ontvangen van een groep die gekant is tegen de roman van Rushdie. De Britse ambassadeur heeft een dreigbrief ontvangen van een groep die zich 'Vrede door sterkte' noemt. In de brief, die is gepubliceerd in de 'Pakistan Times', roept de groep de Britse regering op de bescherming van Rushdie op te geven. Als Rush die niet binnen drie maanden is ver moord, zullen Amerikaanse en Brit se belangen alsmede diplomaten overal in de wereld worden aange vallen, schrijft het dagblad dat zich beroept op 'welingelichte kringen'. wezen dat hij niet meer in staat is zijn plichten te ver vullen zoals hij wil. Verleden jaar augustus trad Von Karajan al uit de raad van bestuur van het muziekfestival van Salzburg en in januari van dit jaar be sloot hij zijn activiteiten in Westberlijn te beperken. door Maarten Brandt Von Karajan werd in 1908 in het Oostenrijkse Salzburg geboren, hij studeerde in zijn geboortestad en Wenen en tekende op 19-jarige leef tijd een contract van zeven jaar met het theater van Ulm, waar hij kapel meester van de opera werd. Van 1935 tot 1941 was hij chef van de opera te Aken en van 1941 tot 1945 dirigent van de Staatskapelle in Berlijn. Na de Tweede Wereldoorlog ver boden de geallieerden hem twee jaar lang op te treden vanwege zijn lidmaatschap van de nazi-partij. Daarna zette hij zijn loopbaan met groot succes voort. In 1955 werd hij de opvolger van Wilhelm Furt- waengler als dirigent van het West berlijns Filharmonisch Orkest. Dat Herbert von Karajan bij de vooruitstrevende muziekliefhebber weinig genade kan vinden, ligt voor de hand. De éne Beethovencyclus was nog niet gereed, of de volgende was alweer onderweg. Met de 4e, 5e en 6e symfonie van Tsjaikovski was het al niet anders, terwijl de symfo nische gedichten van Richard Strauss vanwege Von Karajans niet-aflatende h'ang naar perfectie ook telkens opnieuw werden gedis tribueerd. In het kamp van de be wonderaars is de discussie in volle gang over Von Karajans interpreta ties van 'Ein Heldenleben': welke is nu het meest volmaakt? De tegen standers zien het als een symbo lisch fenomeen, dat uitgerekend de ze partituur zo dikwijls op Von Ka rajans lessenaars lag. De eerlijkheid gebiedt te zeggen, dat die zucht naar perfectionisme vooral gedurende de laatste periode van Von Karajans j kale bewogenheid naar het tweede plan heeft doen verhuizen. Zo zijn de recentste vertolkingen van de Tsjaikovski-symfonieën met de Wiener Philharmoniker voor het ge le la^el nog maar een uiterst flauwe afspiegeling van de verpletterende lezingen, die Von Karajan in 1971 met 'zijn' Berliner Philharmoniker opnam (EMI). Inderdaad, de vervoering werd in Von Karajans musiceren allengs meer vervangen door wat de chefdi rigent van het Concertgebouwor kest Riccardo Chailly - in beginsel een groot bewonderaar van de Maestro! - een 'drugverslaving aan geluid' noemt, waarmee hij doelde op Von Karajans verdubbelingen van de koperblazers en de pauken in Bruckners 9e op de Salzburger Festspiele van 1986. Toppen Von Karajans benadering van de muziek heeft zich altijd bewogen tussen de polen van de voor de volle 100 procent gepolijste klank en de wil om met een gigantische show zijn publiek te imponeren. Zijn ar tistieke levensloop heeft echter wel degelijk ook het ontginnen van de zich tussen deze uitersten bevin dende gradaties te zien gegeven. Wie de moeite zou nemen, om alle opnamen die Von Karajan maakte onbevooroordeeld te beluisteren, moet wel tot de conclusie komen, dat er produkties tussen zitten, die zonder meer tot de toppen van de geschiedenis van de grammofoon plaat en de compact disc behoren. Een van de meest sensationele platenprojecten, die Von Karajan ooit heeft gerealiseerd, namelijk de grote orkestwerken van Schönberg, Webern en Berg. Zowel vriend als vijand waren verbluft. Von Karajan en de atonale muziek, dat had nie mand zich ook maar in z'n stoutste dromen kunnen voorstellen! DG zag dit voornemen dan ook aanvan kelijk als een heilloos plan. Von Ka rajan zei echter toe, dat hij bij het mislukken van de onderneming eventueel wel voor een groot deel voor de schade wilde opdraaien. Welnu, de verkoop overtrof in posi tieve zin alle verwachtingen en dat heeft er zelfs toe geleid, dat een groot deel van de bewuste opnames thans ook op cd verkrijgbaar is. De afwerking van de klank is hier der mate fabuleus, dat men zich inder daad moet afvragen of hier nog wel van mensenwerk gesproken moet worden. De strijkers etaleren bij voorbeeld in Bergs 'Lyrische Suite' een sonoriteit, die in andere uitvoe ringen van dit werk nimmer ook maar bij benadering is gehaald en alleen maar kan worden getypeerd met je reinste magie. In Schönbergs bijkans onspeel bare orkestvariaties opus 31 heeft Von Karajan bij elk onderdeel van dit stuk voor een andere orkestop stelling gekozen, teneinde alles van deze geraffineerde partituur hoor baar te maken. Hoe vreemd het op het eerste gezicht ook mag klinken, de met de 'Ring' opgedane ervarin gen hebben Von Karajan hier geen windeieren gelegd. Opnieuw is het resultaat een - zij het wijdvertakte - vorm van kamermuziek en eerlijk is eerlijk, dat is bijna nog geen diri gent gelukt bij deze werken. Trance Ook de Franse muziek mocht zich bij Von Karajan in een vurig pleidooi verheugen. De Poolse componist en bij uitstek 'Latijns' voelende Witold Lutoslawski noemde Von Karajans voor EMI op genomen uitvoering van Debussy's 'La Mer' zonder aarzeling de beste in de catalogus. Bovendien is er geen dirigent te bedenken, die het orkestcoloriet in de opera 'Pelléas et Mélisande' overtuigender reali seert dan juist Von Karajan, ook al kan men tegenwerpen, dat hij één en ander wel eens ten koste laat gaan van een juiste balans met de zangstemmen. Als vertolker van de muziek van Bach en Handel staat Von Karajan niet te boek als een purist 'pur sang'. Dat is ook nooit zo geweest. In een ter gelegenheid van zijn 80e veijaardag uitgezonden documen taire zien we een flits van een in 1943 door Von Karajan gedirigeerde yitvoering van Bach's alom beken de Air, waarvan het tempo vele ma len lager ligt dan onder zijn toenma lige tijdgenoten Mengelberg en Furtwangler. Ook al geen interpre ten die men pre-authentieke senti menten in de schoenen kan schui ven. Hoe het ook zij, dit filmfrag ment toont ons een dirigent die zijn schare uitvoerders niet dirigeert maar als in een soort trance hypno tiseert en dat is karakteristiek ge bleven voor Von Karajan. De diri gent kan het best omschreven wor den als een meesterlijk illusionist en tegelijkertijd als een begenadigd Herbert von Karajan Raad voor Kunst: 'Steun aan het kwetsbare, zorg voor kwaliteit' DEN HAAG (ANP) - Verzoeken om subsidie uit het Produktiefonds voor Literatuur moeten niet door uitgevers maar bij voorkeur door onafhankelijke deskundigen wor den beoordeeld. Dit heeft de Raad voor de Kunst minister Brinkman (cultuur) gisteren geschreven in zijn advies over de Nota Letterenbeleid. De bewindsman en de Koninklij ke Nederlandse Uitgevers Bond hebben een plan voor het fonds ge opperd. De gelden voor literaire boekuitgaven en dito tijdschriften worden in dit fonds samengevoegd. Met inspraak van de uitgevers wor den ze gekanaliseerd. De raad vreest dat de kwaliteit van de litera tuur in het gedrang komt als belang hebbenden de subsidies kunnen toewijzen. Steun aan het kwetsbare en zorg voor kwaliteit dienen de pijlers van het letterenbeleid te zijn, aldus de raad. Daarbij is voor de overheid een bescheiden, marktaanvullende rol weggelegd. Verder vindt de raad leesbevor dering geen taak van alleen het mi nisterie van WVC. Er dient snel een interdepartementale stuurgroep van WVC en van onderwijs en we tenschappen te komen, die de pro blemen inventariseert. Daarin kan ook worden afgesproken welk mi nisterie welke taken uitvoert. De Raad voor de Kunst betreurt het dat Brinkman in zijn nota niet duidelijk stelling neemt over de toe komst van het Fonds voor de Lette ren. Er wordt niets concreet gere geld. De bewindsman erkent wel dat de inkomensposities van au teurs en vertalers, naar Nederland se maatstaven gerekend, verre van florissant zijn. De minister blijft voor wat zijn verantwoordelijkheid ten opzichte van de producenten van literatuur betreft, ernstig in ge breke, aldus de raad. Hij dringt er bij de minister op aan snel het leengeld op een voor al le partijen bevredigende manier te regelen. Voorgesteld wordt de over gebleven gelden te bestemmen voor schrijvers met minimumbe dragen uit de leenvergoeding. Het is volgens de raad niet aan de overheid het rijk bloeiende perk van literaire tijdschriften te wieden. Het is in eerste instantie aan uitge vers om te bepalen of en hoeveel tijdschriften zij willen uitgeven. De raad kondigt aan zeer binnenkort met een nader advies op deze pro blemen terug te komen. Het uitge ven van een literair kindertijd schrift zou de raad toejuichen. Verontrustend wordt het ge noemd dat een groot aantal subsi dieverzoeken voor literaire mani festaties niet gehonoreerd kan wor den, omdat Poetry International jaarlijks een extra subsidie van 100.000 gulden ontvangt. Uiterst terughoudend is de Raad voor de Kunst over de instelling van een Raad voor het Boek. Bestaande instellingen kunnen de taken die dit orgaan worden toegedacht, heel wel uitvoeren. Om een nieuw platform in het leven te roepen moet de mi nister wel zeer zwaarwegende argu menten hebben, meent de Raad voor de Kunst. In 'Mei' geen socialistische gedachte te vinden HILVERSUM - In het hele, 145 bladzijden tellende, gedicht 'Mei' van Herman Gorter is geen enkele socialistische gedachte terug te vin den. Ten onrechte hebben veel men sen altijd gedacht, dat het voordra gen van Gorters beroemde dichter lijke ontboezemingen bij voorkeur op de 'Dag van de Arbeid' (1 mei, dus) diende te geschieden. "Socialisten hebben Gorter graag in ere gehouden als schrijver van so cialistische gedichten, maar dat was hij niet," aldus Kees van Twist, hoofd afdeling Kunstzaken van de VARA en maker van de tv-docu- mentaire 'Mei, een nieuwe lente'. die donderdagavond op Nederland 1 wordt uitgezonden. Gorter's 'Mei' werd precies hon derd jaar geleden voor het eerst ge publiceerd. Vooral de eerste regel van het gedicht, 'Een nieuwe lente en een nieuw geluid', is beroemd ge bleven. Herman Gorter schreef het gedicht toen hij nog student was. Hij was een zoon van een dominee en zijn ouders stamden uit 'welva rende liberale families.' Inspiratie voor zijn gedicht putte de student Gorter vooral uit de werken van de Griekse dichter Homerus, die hij hevig bewonderde. Aan zijn mede dichter uit de 'Beweging der Tachti gers' Kloos schreef Gorter in een brief: "Wat 'Mei' zelf betreft, ik heb Salman Rushdie, Als hij, zo meldt een brief in de 'Pakistan Times', niet binnen drie maanden is vermoord, zullen diplomaten over de gehele wereld worden aangevallen. Overzichtsexpositie graficus Moulijn DORDRECHT (ANP)- Het Dordrechts Museum haalt de graficus Simon Moulijn (1866-1948) uit de vergetelheid met een tentoonstelling van schil derijen, tekeningen en grafiek uit alle perioden van het leven van de kun stenaar. Ze zijn in Dordrecht te zien van 6 mei tot 19 juni en van 20 augus tus tot 16 oktober in het Goltzius Museum in Venlo. Moulijn was destijds een van de belangrijkste grafici in Nederland. Hij deed daarnaast onderzoek naar de geschiedenis van de lithiografie en heeft enige belangwekkende publikaties op zijn naam staan. Voor ken ners van de prentkunst is zijn naam nog steeds een begrip. iets willen maken waar schittering en zon in schijnt. Het vlamde in mijn gedachten". Op bijeenkom sten van de vroegere socialistische jeugdbeweging AJC en. op 'rode' bijeenkomsten op De Paasheuvel werden gedeelten uit 'Mei' graag ge citeerd. Verrassing "Maar pas tien jaar nadat hü 'Mei' had geschreven trad Gorter toe tot de SDAP. Hij ging toen wel op pad voor spreekbeurten, maar zijn poli tieke betekenis is betrekkelijk klein gebleven. Hij werd de SDAP bin nengehaald als de gevierde dichter van 'Mei', maar hij verliet de SDAP al na enkele jaren weer om ten slotte Raden-communist te worden, een soort sekte links van het communis me. Hij reisde ooit zelfs naar Rus land omdat hij Lenin wilde wijzen op een paar volgens Gorter onjuiste denkbeelden van de Russische lei der. De Nederlandse socialisten lie ten hem links liggen. Zijn bood schap werd als te idealistisch ver oordeeld," aldus het team, dat de re search verrichtte voor de VARA-do- cumentaire. Tijdens de crematie plechtigheid Gorter overleed in 1927) was er echter tot stomme ver bazing van de liberale familie-leden van de overleden dichter plotseling weer een ruime delegatie Neder landse socialisten aanwezig. De fa milie onderging dit als "en aangena me verrassing". In de documentaire zijn deze zaken niet verwerkt. "Uitgangspunt was een docu mentaire over de honderdjarige 'Mei' te maken en niet in de eerste plaats over het leven van Gorter," zegt Kees van Twist. Veel historisch materiaal in de vorm van films, fo to's of interviews was niet voorhan den. De enige inbreng van histo risch filmmateriaal bestaat uit een filmpje van 8 seconden, dat Gorter in beeld brengt. Het is een filmpje uit het familie-archief. Meer film materiaal, dat Gorter zelf in beeld brengt, is er niet:"De Polygoon-ar chieven gaan niet verder terug dan 1920 en Gorter heeft nooit in zijn le ven een interview gegeven." Tijdge noten en vrienden vari Gorter zijn allemaal overleden. Kroongetuige in de documentaire is derhalve Thea Vermeulen-Diepenbrock ge worden, dochter van componist Al- phons Diepenbrock, die een boe zemvriend van Gorter was. "We hebben nog meer oudere mensen gesproken, maar die kwamen niet verder dan te getuigen, dat Gorter een indrukmakende persoonlijk heid was," aldus het research-team. Jubelend over 'Mei' zijn de getui genissen van uitgever Johan Polak en Gorter-kenner Enno Endt. Jan Boerstoel verschijnt ook in beeld: "Het gedicht 'Mei' is gedateerd, maar fragmenten er uit zijn ook van daag nog van grote waarde". Sinds de eerste druk is 'Mei' trouwens be jubeld en afgekraakt: "Brecht schreef toegankelijker, Gorter is een Ivoren Toren-dichter". Hilda Verwey-Jonker in de docu mentaire: „Al die vergelijkingen waar dat gedicht vol mee zit hinder den mij in hevige mate. Al die ver halen over feeën en elfen, dat zei me niks". Tussen al die opinies over en ervaringen met fragmenten uit het gedicht en herinneringen aan Gor ter loopt ex-cabaretier-tekstschrij ver Ivo de Wijs langs alle plaatsen waar Gorter gewoond en gewerkt heeft: vanaf zijn geboorteplaats De Zaanstreek (Wormerveer) via Be verwijk en Amersfoort naar Bus- sum, maar ook in het,Amsterdamse Concertgebouw, het Nederlands Letterkundig Museum in Den Haag en het Catharijne Convent in Utrecht. In het Friese plaatsje Balk staat Ivo naast het enige borstbeeld, dat van Gorter is gemaakt: "Het is klein, te klein als u het mij vraagt." Expositie over antiek Cyprus AMSTERDAM (GPD) - 'Aphro dite in Amsterdam'. Dat is de pakkende titel van een grote tentoonstelling gewijd aan de antieke beschaving Cyprus, die van 3 juni tot 3 september in de hoofdstad is te zien. De tentoon stelling wordt ingericht in het Allard Pierson Museum en in de Nieuwe Kerk op de Dam. Het eiland Cyprus (160 kilo meter ten noordwesten van de kust van Libanon) is gelegen op een kruispunt van belangrijke routes tussen Europa, Azië en Afrika. Negenduizend jaar lang werd het bezocht en bewoond door elkaar opvolgende volken en veroveraars. Uit deze smelt kroes van beschavingen kwam een geheel eigen cultuur voort met een bijzondere aantrek kingskracht. De moderne be schouwer zal zich getroffen voe len door het tijdloze en bijna universele karakter ervan; som mige kunstvoorwerpen doen zelfs abstract aan. Op een vloeroppervlak van 250 vierkante meter worden on geveer 300 - veelal niet eerder in Nederland tentoongestelde - voorwerpen bijeengebracht, da terend uit de periode van 4000 voor Christus tot 300 na Chris tus.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1989 | | pagina 23