O
Dikke stof maakt nog geen goede kleding
Russen 'stapje dichter'- bij de planeet Mars
Roodverschuivingen sterrenstelsel een probleem
Ideale regenpak niet te vinden
Collectant zonder vergunning
werkt voor eigen portemonnee
™=éé=i:w^:mj
DINSDAG 25 APRIL 1989
TNO-deskundige Lotens onderzoekt 'draagbaarheid'
Het jack zag er perfect uit in de mo
dezaak: puur wol, een dikke stof,
met stoere schoudervullingen en
schuine zakken, waar je handen zo
gemakkelijk inschoven. Het was
nogal duur, maar het paste goed. Na
enig aandringen van zijn vrouw be
sloot hij het te kopen. Op de eerste
winterse dag dat hij ermee naar zijn
werk ging merkte hij dat de wind er
dwars doorheen blies.
samenstelling
Raymond Peil
Toen hij op het instituut waar hij
werkt probeerde zijn handschoe
nen boven op de kapstok te leggen
merkte hij dat zijn armen horizon
taal bleven staan. De mouwen wa
ren zó ingezet dat zij niet verder om
hoog konden. Op de terugweg naar
huis begon het te sneeuwen en bij
de voordeur ontdekte hij dat zijn
zakken bol stonden van de natte
waaronder het ministerie van de
fensie, het ministerie van sociale za
ken, de arbeidsinspectie en grote
textielfirma's. Gekeken wordt on
der meer of betrokken kledingstuk
ken prettig of onprettig zitten, of zij
waterdicht zijn, of en in welke mate
zij lichaamsvocht opnemen, of zij
bescherming bieden tegen de kou.
Regenkleding
"Zoiets gebeurt mij, terwijl ik da
gelijks met kleding te maken heb",
zegt drs. W. A. Lotens, hoofd afde
ling thermofysiologie van het TNO
in Soesterberg. Met het voorbeeld
maakt hij duidelijk hoe we onder in
vloed van de reclame vooral afgaan
op modische aspecten van de kle
ding in plaats van te letten op de
'draagbaarheid'.
De TNO-afdeling onderzoekt kle
ding in opdracht van grote klanten,
Eén van de laatste onderzoeken be
trof de 'ideale regenkleding'. Dat
het onderzoek geen enkel perfect
produkt opleverde ligt volgens Lo
tens meer aan de makers van de jas
sen en pakken dan aan de gebruikte
stof. Kleding gemaakt van 'ademen
de' stof is veel duurder dan van niet
ademende. Mensen zijn alleen be
reid meer geld neer te tellen voor
kleding die er ook duur uitziet.
Daarom zit er extra veel confectie
aan, met allerlei stiksels en tierlan-
tijntjes en soms extra ritsen voor de
pijpen. De kwaliteit zou aanzienlijk
kunnen verbeteren als men alle
poespas achterwege zou laten en
een heel simpel pak zou maken met
zo weinig mogelijk naden.
"Een miezerig klein gaatje ver
oorzaakt al een grote natte onaange
name plek. Alle naden moeten wa
terdicht worden gemaakt. De ade
mende stof laat maar een beperkte
hoeveelheid waterdamp door. Daar
om zal de damp nooit helemaal kun
nen ontsnappen als een regenpak
onder het werk langere tijd wordt
gedragen".
Toch heeft het duurdere pak van
ademende stof voordelen, conclu
deert Lotens. Als men ophoudt met
werken (of trimmen) produceert het
lichaam geen of veel minder zweet.
Dan krijgt de stof tijd om uit te wa
semen en wordt men weer droger.
Bij niet ademende stoffen raak je
nooit droog. Dat voelt onprettig aan
en bovendien is er dan minder be
scherming tegen de kou. Gebruikt
men de kleding alleen voor korte
perioden, bijvoorbeeld tien minu
ten van het werk naar huis, dan is
zo'n duur pak eigenlijk zonde van
het geld, vindt Lotens.
Er bestaan overigens veel misver
standen over de ideale kleding. De
gedachte dat dikke stof het beste is
tegen de kou bijvoorbeeld is niet uit
te roeien. Ruime kleding geeft een
betere bescherming, aldus Lotens.
Daarom is moderne, ruime kleding
met grote schoudervullingen uitste
kend tegen de kou. Tussen de stof
en de drager hangt stilstaande
lucht, die verwarmd wordt door het
eigen lichaam en ook aan de buiten
kant hangt een laag stilstaande
lucht. Wanneer men beweegt dan
komt ook de lucht in beweging,
neemt de lichaamswarmte op en die
ontsnapt naar de buitenlucht.
Nauw sluitende kleding laat weinig
ruimte voor de lucht en biedt daar
om minder isolatie en bij beweging
minder koeling.
Inspanning
Kleding die de romp goed ver
warmt helpt ook voor warme han
den en voeten. Deze lichaamsdelen
produceren zelf geen warmte. Zijn
ze eenmaal koud, dan nemen ze pas
warmte van de romp op als die een
temperatuur heeft die hoger is dan
wat als normaal wordt ondervon
den. Om voeten en handen gauw
warm te krijgen kan men dus het
beste meer inspanning verrichten.
Een extra jas kan trouwens ook
meer helpen dan bijvoorbeeld het
dragen van handschoenen of sok
ken.
Dat stof die lekker aanvoelt tus
sen de vingers ook garant staat voor
aangenaam zittende kleding is een
achterhaalde veronderstelling die
nog veel mensen delen. Er zijn de
laatste jaren zoveel kwaliteiten tex
tiel ontwikkeld dat zo op het oog of
het gevoel niet meer na te gaan is, of
er ook goed zittende kleding van ge
maakt is. Men heeft de opmerkin
gen op de labeltjes nodig om te ont
dekken waar de stof van is gemaakt.
En ook dan weet men niets van de
kwaliteit van de kleding.
Werkte men vroeger vooral met
100 procent wol, of katoen, of 100
procent kunststof, tegenwoordig
wordt vooral een mengsel van beide
geleverd. De natuurlijke grondstof
fen ademen en de kunstvezels zijn
meer sluitvast en kreuken minder
snel. Een kunstvezel die even goed
ademt als katoen en wol is viscose.
De vezel is alleen niet zo sterk als
katoen.
De ideale regenkleding die èn waterdicht is èn goed ventileert is nog niet
uitgevonden. Dit concludeert de Stichting Vergelijkend Warenonderzoek
na een test van drie regenjassen, elf 'traditionele' regenpakken en vier re
genpakken van 'ademend' materiaal. De prijzen van de jassen en 'gewone'
pakken varieerden van 45 tot 190 gulden en van de "ademende' pakken van
265 tot 885 gulden.
Ook regenkleding van waterdichte en ademende, oftewel waterdamp-
doorlatende, stof, bleek niet volmaakt. De stpf zelf is waterdicht en venti
leert goed, vooral bij lente-achtige en zomerse temperaturen. Door lekke
ritsen en naden blijf je er niet volledig droog in. De meeste gewone regen
pakken zijn wel waterdicht, maar zij ventileren nauwelijks. Openingen op
de rug en/of onder de oksels staan niet garant voor een goede ventilatie.
De waterdichtheid is zowel in de praktijk als in een laboratorium getest.
Voor het praktische gedeelte werd een regenachtige dag nagebootst met
een sproei- en een windmachine. Onder deze omstandigheden fietste een
groep mensen drie kwartier. Bij sommige pakken en jassen bleken een of
meer naden te lekken. Zeven van de elf 'gewone' pakken waren goed wa
terdicht.
Slecht waren volgens de watertest K. Way 195/018 en Nippon Standaard.
Geen enkele bleek te ventileren. Van de ademende pakken waren de Agu
Sport Outdoor en Anuy J 252 A redelijk dicht. Dat was ook het geval met
de regenjas Agu Sport Yotocoat. Het ademendepak Northface Tempest
kwam voor waterdichtheid niet verder dan slecht en Tenson Skagway tot
matig.
Ventileren deden de vier speciale pakken goed. Alleen bij lagere tempe
raturen (rond 5 graden celsius) word je ook in deze pakken nat van het
zweet, constateert de stichting. Op de capuchons viel zoveel aan te merken
dat niet meer dan vier als goed zijn beoordeeld.
TNO-deskundige Lotens neemt de proef op de s
ademende stof is duurder, maar wel beter".
Puur wol of puur katoen hoeft dus
niet per se het beste te zijn, zoals de
reclame wil doen geloven. Er zijn
honderd procent wollen of katoe
nen produkten die helemaal niet zo
prettig zitten. Alleen de hele fijne
dure natuurvezels kunnen de belof
te van de reclame waar maken. Be
denkingen heeft Lotens ook tegen
de verkoopleuzen voor het zoge
naamde warme, anti-reuma onder
goed. Als argument voor zijn kritiek
haalt hij een studie aan van een me
dicus, die vastgesteld heeft dat niet
de warmte maar de vochtigheid oor
zaak is van meer pijn bij rheumapa-
tiëntert.
Echte adviezen voor het kiezen
van de kleding kan Lotens niet ge
ven. Het is allemaal gebonden aan
persoonlijke gevoelens. Alleen af
gaan op de reclame moet men na
tuurlijk nooit. Ook alleen letten op
de modische aspecten kan leiden
tot miskoopjes, zoals hij zelf heeft
ondervonden. Men moet in de win
kel uitgebreid passen, zelf ontdek
ken hoe het aanvoelt bij het dragen.
Letten op allerlei frutseltjes die mis
schien leuk staan, maar eerder las
tig zijn dan het gemak dienen.
Droge kant en klaar
sauzen niet te zout
Sauzen in poedervorm, voor vlees
en groente, zijn in steeds grotere va
riëteit in de winkel te vinden. Een
ondrzoek van Konsumenten Kon-
takt (KK) wijst uit dat zij niet te zou
zijn en slechts geringe hoeveelhe
den calorieën bevatten. Hoewel in
sommige sauzen toevoegingen
voorkomen, zijn geen rode en gele
kleurstoffen aangetroffen die op de
lijst van verdachte stoffen voorko
men.
KK onderzocht 37 sauzen in poe
dervorm, waarvan 7 mixen (die tij
dens de bereiding van het gerecht er
doorheen worden geschept) en 30
sauzen die gewoon over het gerecht
worden gegoten. Qua samenstelling
lijken zij overigens sterk op elkaar.
De samenstelling
maar op de verpakking te vermei
den wat er in zit. Conserveringsmid
delen worden niet gebruikt.
De sauzen en mixen zijn geen dik
makers. Een zakje bevat even veel
calorieën als een bruine boterham.
Vitamines en mineralen zitten er
niet of nauwelijks in. KK conclu
deert dat de sauzen en mixen duur
zijn in verhouding tot zelf gemaakte
sauzen met een beperkt aantal in
grediënten. De goedkoopste saus
kost 93 cent per pakje.
Nederlanders zijn een vrijgevig
volk. Op de Ieren na geven we per
hoofd van de bevolking het meest in
Europa aan goede doelen. Konsu
menten Kontakt (KK) zegt in het
aprilnummer van Koopkracht dat
cijfers over 1987 uitwijzen dat Frie
zen het meest vrijgevig zijn, de
Branbanders en Limburgers het
minst. Des te treuriger is het feit dat
mensen misbruik maken van deze
vrijgevigheid en voor hun eigen
portemonnee collecteren. Waarmee
zij tevens de bonafide inzamelaars
in discrediet brengen.
Wanneer een instelling wil collec
teren moet de gemeente waar de
collecte plaatsheeft hiervoor een
vergunning verlenen. Het verdient
aanbeveling de collectant naar een
legitimatiebewijs te vragen. Soms
staat er iemand aan de deur of op
straat met een zielig verhaal over
jonge zeehondjes, onderwijl een
setje prentbriefkaarten tegen een
hoge prijs aanbiedend, of een bij
drage vragend. Op de vraag 'u bent
aan het collecteren?' kan het ant
woord luiden 'welnee, dit is vrijheid
van meningsuiting, maar dat kost
wel een paar centen'. Dan is er geen
vergunning van de gemeente nodig.
Dergelijke mensen zamelen geld
in onder het mom van vrijheid van
meningsuiting. De gever die het
idee heeft aan een goed doel te heb
ben bijgedragen heeft in feite alleen
de portemonnee van de collectant
gespekt. De collectanten met een
geldige vergunning zijn vrijwel al
tijd bonafide, omdat de gemeenten
bij een centrale instantie (het Cen-
rtraal Archief voor het Inzamelings
wezen) nagaan of het goede doel
echt een goed doel is.
Het via rechter aanpakken van
malafide inzamelaars is lastig. Col
lectanten kunnen eenvoudig ont
kennen dat zij een verkooppraatje
hebben gehouden, de organisaties
wisselen vaak van naam en zij be
roepen zich altijd op de vrijheid van
meningsuiting. De gemeente kan ze
uit de gemeente laten zetten, maar
het is voor de collectant simpel om
in de volgende gemeente aan de
slag te gaan.
KK publiceert een lijstje van 'vrijwel
zeker' onbetrouwbare inzamelingsorga
nisaties, waarvan een aantal waarschijn
lijk alweer een andere naam heeft aan
genomen: verkoop van posters geleid
door De Lizer in Almere; Arso Fondsen
werving. Alphen aan den Rijn; Stichting
Dierenbende, Amsterdam; Dutch Cards
HP, Spectaculum&Neptune Cards,
World Sea Peace Aquarius Cards, Moby
Dick Cards, Low Land Cards in Amster
dam; Kunstbeheer CV, Amsterdam;
KKBN Kunstbeheer en Kunstbemidde
ling Nederland, Amsterdam; Stichting
Kunstpromoties, Amsterdam; Kunstbe
zit Nederland, Amsterdam; African De
velopment Society, Brunssum; Nationa
le Vereniging Het Gehandicapte Kind,
Enschede; Stichting STAP, Lelystad;
Stichting Hulp aan Demente Bejaarden,
Lith; Perio Promotions, Nijmegen;
KEURMERKEN - Voor fabrikan
ten is een koud kunstje om hun pro
dukt van een certificaat of keur
merk te voorzien. Slechts aandui
dingen als KEMA-keur of 'Goedge
keurd door de Nederlandse Vereni
ging van Huisvrouwen' garanderen
echter wel een zekere kwaliteit en
veilig produkt. De Raad van Certifi
catie (Stationsweg 11,3972 KA Drie
bergen, tel. 03438-12604) is de in
stelling waar de erkenning van
keurmerken is ondergebracht. Wie
twijfels heeft over een keurmerk
kan contact opnemen.
'We zijn een stapje dichter
bij de rode planeet' klonk
het in januari vergenoegd
uit de monden van
Russische
ruimtevaartdeskundigen.
Kort daarvoor waren de
Russische kosmonauten
Vladimir Titov en Musa
Manarov, na een
recordverblijf van precies
een jaar in het
ruimtestation MIR,weer
op aarde teruggekeerd. Zij
waren sinds augustus 1988
in gezelschap van hun
collega-kosmonaut
Poliakov.
door
Ben Apeldoorn
Eind november 1988 kreeg het
drietal bezoek van nog eens drie
ruimtevaarders: Volkov, Krikalev
en de Fransman Chrétien. Chrétien
keerde met Manarov en Titov op 21
december 1988 terug naar de aarde.
Krikalev, Volkov en Poliakov
zullen tot april of mei van dit jaar in
het ruimtestation MIR blijven alvo
rens afgelost te worden door weer
Beenderstelsel
Het optimisme van de Russen
geldt vooral de naar hun zeggen on
verwacht snelle gewenning aan de
aardse zwaartekracht van Titov en
Manarov die van 21 december 1987
tot 21 december 1988 onafgebro
ken in een toestand van volstrekte
gewichtsloosheid hebben ver
keerd.
Hoe het precies zit met bijvoor
beeld het tijdens perioden van
langdurige gewichtsloosheid te
ruglopende calciumgehalte van
het beenderstelsel is niet bekend
gemaakt. Dat aspect ligt nog vers
in het geheugen. Bij het in kaart
brengen van de algehele fysieke
gesteldheid van de vorige ruimte
recordhouder, Yoeri Romanenko,
die 326 dagen in de ruimte verbleef,
zou zijn gebleken dat het calcium
gehalte van diens skelet met onge
veer vijftien procent was terugge
lopen. Dit tekort wordt hier op aar
de niet weer aangevuld.
Evénmin is bekend of Russische
medici daar eventueel iets op ge
vonden hebben wat zou kunnen
hebben bijgedragen tot het opmer
kelijk snelle fysieke en mentale
herstel van Titov en Manarov. Nog
geen twee dagen na hun terugkeer
wandelden zij langdurig zonder
hulp rond.
De ruimtevluchtdeskundige
Bernard Comet, verbonden aan de
Franse ruimtevaartorganisatie
Centre Nationale d'Etudes Spatia-
le, zegt in het Amerikaanse tijd
schrift 'Aviation Week Space
Technology' dat de snelle aanpas
sing aan de aardse omstandighe
den ook verband zou kunnen hou
den met de dagelijkse intensieve
trainingsarbeid. In het MIR waren
daarvoor speciale toestellen aan
wezig zoals bijvoorbeeld een soort
tredmolen en speciale home-trai-
Evaluatie
Voorlopig is het in elk geval ge
daan met uitzonderlijk lange ruim-
tevluchten in het MIR alhoewel de
arts Poliakov bij terugkeer op aar
de, in april of mei van dit jaar, er
toch al acht tot negen maanden van
volstrekte gewichtsloosheid op zal
hebben zitten.
Russische medische deskundi
gen willen deze 'pauzes' in de lang
durige ruimtevluchten gaan benut
ten om de lichamelijke effecten
daarvan grondig te evalueren
De Russen zien hun toekomstige
ruimtevaartinspanningen met
groot vertrouwen tegemoet en daar
hebben ze ook alle reden toe. Be
halve het bijna gereed zijn van de
tweede Sovjet-ruimteshuttle en de
in april van dit jaar te starten eerste
fase van een grootscheeps uitbrei-'
dingsprogramma rond het ruimte
station MIR, worden de geluiden
over een komende bemande expe
ditie naar de rode planeet Mars
steeds concreter.
Een week lang
Als onderdeel van de reis naar
Mars werken de Russen al enige
tijd aan de vervolmaking van een
definitiestudie waarbij kernener
gie zal worden gebruikt voor de
voortstuwing van het ruimteschip.
Het 'Mars-schip' zal successieve
lijk in een baan om de aarde wor
den opgebouwd waarbij alle ele
menten met behulp van de zwaar
ste stuwraket van de Sovjets, de
Energia, omhoog zullen worden
gebracht. Met de Energia kunnen
in één keer nuttige lasten van bijna
110 ton in een baan om de aarde
worden gebracht.
In hoeverre het in elkaar zetten
van het Mars-schip naast of in de
buurt van het bestaande en bin
nenkort met een groot extra be-
manningsverblijf uit te breiden
ruimtestation MIR zal gebeuren, is
(nog) niet bekend. Dat laatste ligt
eigenlijk voor de hand, omdat de
aan het Mars-schip werkende tech
nici het MIR mooi kunnen gebrui
ken als rust- en ontspannings
plaats. Aan het eigenlijke Mars
schip zullen achtereenvolgens een
afdalingstoestel met stijgtrap en
een 'aarde-capsule' moeten wor
den bevestigd.
Als het grote ruimteschip, na uit
de parkeerbaan om de aarde te zijn
weggeschoten, na een jaar via een
enorme boogvormige baan de pla
neet Mars heeft bereikt en daar een
parkeerbaan om is gaan beschrij
ven, maakt het afdalingstoestel
zich los van het geheel om op een
van te voren uitgekiende plaats op
Mars te landen.
In Sovjetkringen wordt gedacht
aan twee kosmonauten die de afda
ling met de Marslander zullen mee
maken. Opmerkelijk is verder dat
men niet langer dan een week op
Mars wil blijven. In Amerikaanse
expeditie-concepten gaat men
steeds uit van een verblijf van een
jaar op de rode planeet alvorens
zich weer een gunstig lanceerven-
ster aandient voor de reis terug. De
Russen schijnen dit te willen on
dervangen door een betrekkelijk
kort verblijf op de planeet.
Met behulp van de stijgtrap ver
trekt de Marslander een week na de
landing weer naar het om de pla
neet cirkelende moederschip en
het geheel of een deel daarvan zet
weer koers naar moeder aarde. In
de aarde-capsule, net als de vroege
re Amerikaanse Apollo-capsules
gemaakt om de vurige tocht door
de aardse dampkring te overleven,
moeten de kosmonauten hun enor
me reis met een zachte landing op
het aardoppervlak besluiten.
Al twintig jaar worden er in ster
renkundige kringen verhitte dis
cussies gevoerd over een fenomeen
dat bekend staat als de roodver
schuiving. Als een lichtend object
zich met een zekere snelheid van
ons af beweegt, worden de lichtgol
ven ietwat 'uitgerekt' (het licht
wordt ietsje roder omdat de gol
flengte wat groter wordt); als een
object daarentegen naar ons toe
komt worden de lichtgolven
enigszins samengedrukt.
Dit verschijnsel is al lang bekend
als het Doppler-effect. De gevolgen
ervan zijn ook te horen. Als een
trein ons voorbij rijdt, horen we
een duidelijk verschil in het geluid
i nadat het voertuig ons is
Eerst is er sprake van een hogere
toon (wat meer 'op elkaar gedruk
te' golven) en tijdens de passage
slaat de toon plotseling om naar
een lagere (de golven worden dan
wat meer 'uit elkaar gerekt'). Wat er
met het geluid gebeurt gaat ook op
voor licht.
In de eerste helft van deze eeuw
kreeg men in de gaten dat het licht
van de vele melkwegstelsels die
bijna overal in het heelal zijn te vin
den, roder is naarmate de afstand
tot ons groter wordt.
De Amerikaanse astronoom
Edwin P. Hubble toonde aan dat er
een vaste relatie bestaat tussen de
vluchtsnelheden en afstanden. El
ke ruim 3 miljoen lichtjaar af
standsvergroting doet de vlucht-
snelheid met zo'n 60 kilometer per
seconde toenemen. Hubble zag in
de wegvluchtende beweging van al
die stelsels het bewijs dat het heel
al als geheel onafgebroken groter
wordt. Deze ontdekkingen maak
ten Hubble op slag wereldbe
roemd.
Met behulp van deze 'Hubble-
constante' was het op slag mogelijk
geworden de afstanden te bepalen
tot allerlei verre tot zeer verre stel
sels door van hun licht een spec
trum te ontwerpen en na te gaan
hoever karakteristieke patronen
van bekende gassen in dat spec
trum naar het rood v
i verscho-
Eensklaps verkreeg men ook een
beeld van de schier ongelofelijke
grootte van het heelal en naarmate
de fotografische en elektronische
waarnemingstechnieken van heel
zwakke, en dus heel ver weg staan
de, objecten verbeterden drong
men door tot nabij de grens van het
waarneembare heelal.
Die grens wordt gemarkeerd
door de lichtsnelheid; op die af
stand, ergens tussen 15 en 20 mil
jard lichtjaar van ons af, moet die
grens, waar de vluchtsnelheid ge
lijk is geworden aan de lichtsnel
heid, liggen. Het licht van objecten
op of buiten die barrière bereikt
ons gewoonweg niet.
'Oer-klap'
Hubble's ontdekking maakte het
ook mogelijk om de wegvluchten
de beweging van al die miljarden
sterrenstelsels om ons heen in ge
dachten om te keren en te zien
wanneer dat ongeveer begonnen
moet zijn. Verrassend genoeg
blijkt dat al die ontelbare stelsels
zo ongeveer in dezelfde periode
aan hun beweging moeten zijn be
gonnen. Op basis van Hubble's
constante moeten we voor dat be
gin ongeveer 15 miljard jaar terug
in de geschiedenis.
Die geweldige expanderende be
weging moet toen begonnen zijn
en men neemt vrij algemeen aan
dat dat een onvoorstelbare explo
sie moet zijn geweest: de 'Oer-klap'
('Big Bang').
De constante van Hubble is dus
niet alleen een maat voor de afme
tingen van het heelal maar ook
voor de leeftijd ervan, sterker nog:
de waarde van die constante is
daarvoor van cruciale betekenis.
Elke verandering daarvan bete
kent onherroepelijk ingrijpende
wijzigingen voor onze ideeën over
de grootte en leeftijd van het heel
al.
Wijzigingen zijn er, vinden veel
sterrenkundigen en hoe...
Al twintig jaar heersen in krin
gen van sterrenkundigen die zich
beroepshalve met de wordingsge
schiedenis van het heelal bezig
houden (kosmologen geheten) for
se meningsverschillen over de 'wa-'
re waarde' van Hubble's constante.
De ene categorie meent dat het met
50 kilometer per seconde voor elke
megaparsec wel bekeken is en de
andere huldigt een waarde van 100
kilometer per seconde; een factor
twee verschil dus.
Dat grote verschil ontstond min of
meer sedert enige onderzoekers
hun vermoeden bekend maakten
dat de waarde van de constante,
toenam met het groter worden van
de afstand.
De astronoom R. BrentTully, be
schrijft in een nummer van 'Natu
re' de resultaten van een onderzoek
naar de (mogelijke) oorzaken van
de uiteenlopende waarden voor
één en dezelfde constante.
Tully zet uiteen dat de wegvluch
tende beweging van verre melk
wegstelsels onder bepaalde om
standigheden beïnvloed kan wor
den door zwaartekrachteffecten
van nabij gelegen uitgestrekte ma
terieconcentraties. Zulke materie-
concentraties komen in het heelal
voor in de vorm van clusters of su
perclusters.
Clusters kunnen uit duizenden
tot tienduizenden melkwegstelsels
bestaan en superclusters zijn weer
'opeenhopingen' van clusters. Om
dat elk melkwegstelsel in zulke on
voorstelbare verzamelingen weer
uit vele miljarden zonnen (sterren)
en grote hoeveelheden stof en gas
bestaat, is de totale gravitatie-
kracht van een (super)cluster van
(grote) invloed op de beweging van
de aparte stelsels in zo'n cluster.
Tully wijst er op dat de laagste
waarden voor Hubble's constante
juist werden gemeten in twee van
de meest nabij gelegen clusters in
één waarvan ons eigen melkweg
stelsel zich ook bevindt.
Als gevolg van de 'zwaarte
krachtremming' is de waarde van
Hubble's constante dus te laag
vastgesteld.
Volgens Tully is de waarde van
de constante zoals die by echt ver-
verwijderde melkwegstelsels werd
gemeten, de juiste. Die waarde be
draagt 90 kilometer per seconde
per megaparsec met een mogelijke
fout van vijf kilometer (per secon
de).
Daarmee is de waarde van Hub
ble's constante dus bijna verdub
beld in vergelijking met de oor
spronkelijk vastgestelde waarde
en dat heeft, zoals al eerder ge
noemd, zeer ingrijpende conse
quenties voor ons heelalbeeld. De
leeftijd van ons heelal komt daar
mee rond de 10 miljard jaar te lig
gen en de ook al genoemde 'magi
sche grens', dientengevolge, op
zo'n 10 miljard lichtjaar afstand.
Een artistieke impressie van de aankomst
planeet Mars na een reis van een jaar.
hele ruimtevloot bij de
