'Transport is bederfelijk produkt'
De laatste run van
het Wilde Westen
Reportage
Vliegtuigmaatschappijen dumpen tickets bij gebrek aan beter
TOEVALLIG WEL EVEN
VOOR NIKS!
BU FEBO
y*
«Ti FEBD
PAGINA 2
ZATERDAG 22 APRIL 1989
DEN HAAG "Eenvliegtic
ket naar Rome? Het goed
koopste retourtje kost 437
gulden met Singapore Airli
nes, maar dan moet u wel op
maandag heen en op maan
dag terug. U wilt niet op
maandag? Dan kunt u met
Alitalia vliegen, dat kost 540
gulden. Die vlucht gaat op
dinsdag, woensdag en vrij
dag heen en dagelijks terug.
U moet wel minimaal één
nacht van zaterdag op zon
dag wegblijven.
door
Theo Haerkens
Oh, u wilt op donderdag vertrek
ken? Ja, dat kan wel, maar dat kost
613 gulden ook Alitalia. Nee, als u
niet in mei gaat, dan gelden er weer
andere tarieven. En als u snel op en
neer moet en vanavond nog wilt
vertrekken, bent u met KLM of Ali
talia 1738 gulden kwijt".
De medewerker van het reisbureau-
tje blijft vriendelijk. Hij is gewend
aan klanten die zoeken naar moge
lijkheden om zo goedkoop mogelijk
te reizen én op het tijdstip en op de
manier die hen het beste uitkomt.
Maar een definitief antwoord op de
vraag wat een vliegticket kost, lijkt
er niet te zijn. "Het is een van de
moeilijkste onderwerpen in de
luchtvaart. Zelfs intern hebben
mensen er bij ons problemen mee",
stelt KLM-woordvoerder N. Harm-
se opgewekt vast.
De wir-war van prijzen is een ge
volg van de heftige concurentie in
de luchtvaart. De maatschappijen
zijn er voortdurend op uit zoveel
mogelijk mensen te vervoeren.
Maar de positie van waaruit ze die
concurrentieslag moeten voeren,
wisselt steeds. De nationale lucht
vaartmaatschappij heeft bij de
meeste passagiers een streepje
voor. De Britten vliegen bij voor
keur met British Airways, Duitsers
met Lufthansa en Nederlanders
met KLM. De maatschappijen we
ten nationale trots, vermengd met
het gevoel in een betrouwbare ma
chine te zitten met capabel perso
neel, om te zetten in klinkende
munt.
De nationale luchtvaartmaat
schappij is om die reden thuis veelal
de duurste. In het buitenland liggen
de kaarten anders en gaan de prij
zen omlaag. Pas als het verschil met
het tarief van de maatschappij in
het land zelf groot genoeg is, komen
er klanten. Dat is de reden dat een
KLM-ticket Amsterdam-Accra in
Londen veel goedkoper is dan in
Amsterdam. Het loont zelfs om een
enkeltje naar Londen te kopen, daar
in te stappen en vervolgens via Am
sterdam koers te zetten naar de
Ghanese hoofdstad.
Rompslomp
Ondernemingen als Malibu-Travels
van Ad Latjes willen de reiziger die
rompslomp besparen en laten hun
klanten gewoon in Amsterdam in
stappen, ook al mag dat niet van de
KLM. De thuismarkt moet immers
het volle pond betalen. Controleren
waar de tickets precies vandaan ko
men is voor de luchtvaartmaat
schappijen vrij lastig en geldt als
klant-onvriendelijk.
Een ticket is eigenlijk een klein
boekje met daarin voor elke etappe
van de reis een aparte bladzijde. Ma
libu-Travels en vergelijkbare onder
nemingen verwijderen eenvoudig
de eerste bladzijde - goed voor Lon-
den-Amsterdam - uit het ticket. De
KLM kan dan niet snel zien wi
goedkoop Brits kaartje heeft en ie
dereen gaat gewoon mee.
Tot voor kort liet de luchtvaart
maatschappij het er niet bij zitten
en weigerde passagiers met een Ne
derlandse naam. Wie Jansen heet,
kon als Jensen nog wel eens door
gaan voor een Deen en glipte zo
door de mazen van het KLM-con-
trolenet, maar daar bleef het dan
ook bij.
Nu het Europees Hof van Justitie
onlangs prijsafspraken tussen de
maatschappijen taboe heeft ver
klaard, is de situatie weer open. Ma
libu-Travels nam de proef op de
som door openlijk een Afrikaan met
een voordelig Brits ticket vanuit
Amsterdam naar huis te laten rei
zen. De KLM legde de man geen
strobreed in de weg, maar kondigde
wel aan de Britse verkoper van het
ticket een rekening te sturen van
2.000 gulden, het prijsverschil tus
sen Londen en Amsterdam. Onder
tussen zoekt een legertje advocaten
uit of de maatschappij nog iets kan
uitrichten tegen de uitspraak van
het Europees Hof.
Korting
Waarom zijn luchtvaartmaatschap
pijen bereid zoveel korting te ge
ven? Het antwoord is buitenge
woon simpel: de maatschappijen
nemen genoegen met een minimale
opbrengst als een stoel 'onverkocht'
dreigt te blijven. Een lege stoel kost
alleen maar geld. Voorkomen dat
vliegtuigen met lege stoelen opstij
gen, is een van de grootste zorgen
van de maatschappijen.
Om zoveel mogelijk zekerheid te
krijgen over de bezetting, wordt een
vlucht 'gescreend' al drie maanden
voordat het toestel de startbaan op
taxiet. Hoe meer mensen er - bij
voorbeeld via een reisbureau - mee
gaan tegen het normale tarief, hoe
liever het de maatschappij is. Maar
zodra duidelijk wordt dat er plaat
sen onbezet blijven, gaan die in de
aanbieding.
Voor de zakelijke reiziger, die op
het allerlaatste moment besluit al
dan niet mee te gaan, is een aantal
plaatsen vrijgehouden. "Soms ho
ren we om twee uur dat een vlucht
vol is, en om vier uur blijkt dan dat
er toch weer ruimte is", illustreert
een inkoper van een bedrijf dat zich
gespecialiseerd heeft in goedkope
tickets. Het vliegtuig is dan niet op
gerekt, maar de maatschappij heeft
besloten om een groter deel van de
tickets te dumpen.
Niet voor niets geldt in deze sec
tor van de reiswereld het parool 're
ductie is restrictie'. Wie goedkoop
Passagiers met tickets die s
wil vliegen, moet zich schikken,
want het is die ene lege stoel op die
ene vlucht, die van de hand gedaan
moet worden.
Natuurlijk verkopen maatschap
pijen liever zelf tickets tegen het
normale tarief, wat dat ook zijn
mag. KLM verkoopt tachtig pro
cent van de tickets aan reisbureaus.
De tour-operator neemt dan in één
keer een fors aantal tickets of zelfs
hele (chartervluchten af. Voor de
luchtvaartmaatschappij is dat aan
trekkelijk omdat de verkoop min
der werk kost. Het risico dat er stoe
len onbezet blijven, is bovendien af
gewenteld op de tour-operator. De
ze krijgt in ruil daarvoor een aan
zienlijke quantum-korting.
Jumbo
Dat het niet om een kleinigheid
gaat, blijkt uit de volgende voor
beeld. Een tour-operator koopt 100
zitplaatsen in een jumbo met 380
stoelen die van Amsterdam naar
Singapore vliegt. Kosten per ticket:
2200 gulden. Aan commissieloon le
vert hem dat tien procent op ofwel
220 gulden, en aan quantum-kor
ting nog eens vijf procent ofwel 110
gulden. Bij elkaar is dat 330 gulden
per stoel, 33.000 gulden in totaal.
r dan 500 gulden in prijs verschillen, zitten broederlijk naast elkaar.
Daarnaast is het heel gebruikelijk
vliegtuigen meer dan vol te boeken.
Annuleringen zorgen er wel voor
dat er uiteindelijk precies genoeg
passagiers zijn. En als er een enke
ling te veel is, kan een zakenreiziger
zijn dure ticket altijd ruilen voor dat
van een andere maatschappij, zodat
hij een uurtje later alsnog opstijgt.
Allerlei kléine ondernemers in de
periferie van de luchtvaart met na
men als 'Witte Reizen Centrale' en
'Budget Reizen' houden zich net als
Malibu-Travels bezig met de handel
in goedkope tickets. Dat creativiteit
hier hand in hand gaat met het af
tasten van de grenzen van de moge
lijkheden, laat zich raden. Exit Tic
ket Service uit 's Heerenberg is ge
specialiseerd in het zakelijk ver
keer. "Wat Latjes doet voor de tour
passagier, doen wij voor de zakelij
ke reiziger", aldus directeur/eige
naar Jan Maarten de Vries. Niet
minder dan negentig procent van
de tickets die hij omzet, komt uit
het buitenland: Griekenland, Joe
goslavië, Portugal en soms Enge
land.
De Vries profiteert van de tarief
afspraken die de luchtvaartmaat
schappijen wereldwijd hebben ge
maakt. Daarbij wordt rekening ge
houden met het welstandsniveau
van de verschillende landen. Por
tugal en Griekenland zijn betrekke
lijk arm en een ticket is daar om die
reden aanzienlijk goedkoper dan in
Nederland. De ontwikkeling van de
valuta-koersen, een gulden die als
maar duurder wordt en een
drachme die voortdurend zakt,
maakt het aantrekkelijk daar tic
kets te kopen en in plaatselijke va
luta te betalen.
Voordeel
"Ik kan de passagier vijftien tot
twintig procent voordeel geven", al
dus De Vries die volgens de Malibu-
methode geregeld KLM-tickets
Athene-Amsterdam-Los Angeles
aan de man brengt. "Voor het ene
ticket moetje in Athene zijn en voor
het andere in Lissabon of Belgrado.
Dat moet je goed uitzoeken en het
verandert ook ieder jaar".
De Vries scheurt net als Latjes het
eerste velletje uit de tickets om zijn
passagiers in Amsterdam te laten
opstappen als ze naar Los Angeles
willen. Hij heeft dus net zo goed be
lang bij de uitspraak van het Euro
pees Hof. Toch vindt hij het niet
verstandig de KLM lastig te vallen
met gedingen. "Het is niet in ons be
lang dat ze dat precies gaan uitzoe
ken", meent hij. "Als da KLM in het
ongelijk wordt gesteld, worden de
tarieven bijgesteld en is er voor ons
niets meer te verdienen".
Andere bedrijven die de markt af
stropen op zoek naar extra-voorde
lige tickets nemen hun toevlucht tot
goedkope buitenlandse maatschap
pijen. Biman uit Bangladesh, Lot
uit Polen, Alia uit Jordanië, het
Russische Aeroflot en het Roe
meense Tarom beheersen hier de
markt. T. Brienesse van de Witte
land, laat mensen voor 800 gulden
met Pakistan Airlines op en neer
vliegen naar New York. Het KLM-
tarief is 1333 gulden. "Als zo'n toe
stel uit Karachi 'een tussenlanding
maakt in Amsterdam, is de maat
schappij blij dat er wat extra men
sen instappen om de lege plaatsen
te bezetten.", verklaart hij.
Concurrentie
De interessantste inkopen doet de
Witte Reizencentrale op trajecten
waar veel concurrentie is. Biman uit
Bangladesh is een goede zakenrela
tie die goedkoop werkt door lage lo
nen en het gebruik van oude, min
der comfortabele vliegtuigen. De
klanten zijn niet erg kieskeurig.
"Sommigen vinden alles goed. al
moeten ze weg met alleen een pro
peller".
Op de veiligheid heeft het voort
durend knabbelen aan de prijzen
geen invloed meent Brienesse
"want de twee of drie grote machi
nes van Biman - Boeings 747 - zijn in j
onderhoud bij de KLM". Maar niet
voor alle exotische maatschappijen
steekt hij zijn hand in het vuur. Dat
kort geleden een stewardess van de
Roemeense maatschappij Tarom in
huilen uitbarstte toen het toestel in
slecht weer verzeild raakte "was j
toch niet zo'n sterk punt".
Sinbad-tours doet in groepsrei- I
zen voor "jonge actieve reizigers", j
Daarbij moet gedacht worden aan
bestemmingen als Kualalumpur in
Maleisië en Nairobi in Kenia. Zaken
doet het bedrijf met degelijke maat
schappijen als Swissair, Lufthansa,
•Singapore Airlines en KLM.
Sindbad bedingt groepskortin
gen en kan zijn klanten voor bedra
gen tussen 1600 en 1900 gulden met
KLM van Amsterdam naar Nairobi
vliegen terwijl dat normaal bijna
2600 gulden kost. Van bodemprij
zen is dan nog geen sprake. Het kan
nog goedkoper door de mensen
over te laten stappen, maar dat is
met groepen nogal lastig te organi
seren. En als er eens wat mis gaat, is
dat bijna niet recht te breien, aldus
produktmanager P. Hemels. Bo
vendien hebben zelfs actieve jonge
ren daar een hekel aan.
KLM-woordvoerder Harmse er
kent dat anderen vaak aanzienlijk
goedkoper vliegen. "Maar het pro-
dukt van Pakistan Airlines is niet te
vergelijken met het onze". De zake
lijke reiziger heeft er niets aan. Hij
kan niet iedere dag terug en is aan
die ene maatschappij gebonden,
omdat het ticket niet verwisseld
kan worden voor één van een ande
re maatschappij.
Miljonair
In de luchtvaart wordt kwaliteit be
paald door de dienstregeling. Wie
niet vaak reist denkt aan hapjes,
drank en comfortabele stoelen,
maar daar gaat het eigenlijk niet
om, betoogt Harmse. "De zakelijke
reiziger - en dan moet u niet alleen
denken aan de miljonair die even
een paar fabrieken koopt in Ameri
ka - heeft behoefte aan de grootst
mogelijke flexibiliteit. Hij betaalt
het normale tarief maar weet nooit
echt zeker dat hij mee gaat met de
vlucht die hij heeft geboekt."
Voor de KLM is de toerist die op
eigen houtje op stap gaat in een ver
oord en probeert daar zo goedkoop
mogelijk te komen "de onderkant
van de markt". De neus haalt het be
drijf er echter niet voor op "want zo
dra het vliegtuig vertrekt, is die lege
stoel niet meer verkoopbaar. Trans
port is een heel bederfelijk pro-
dukt".
Het laatste stuk van het Amerikaanse Wilde Westen werd honderd jaar
geleden door blanke boeren in bezit genomen. Tussen de wolkenkrab
bers van de hoofdstad Oklahoma City klinken vandaag de fanfares. Op
22 april 1889 werd het voormalige jachtgebied van vijf indianenstam
men weggegeven aan wie er beslag op kon leggen.
Een eeuw later heeft de staat Oklahoma vijf miljoen inwoners. Maar
de kantoortorens staan goeddeels leeg. Veel bedrijven zijn verdwenen.
Ze dreven, net als de banken, op de aardolie. Het leek met de olieprijs
explosie van 1974 aanvankelijk niet op leek te kunnen in Oklahoma,
maar tien jaar later kelderden de prijzen en regende het faillissemen
ten.
Menig olie- of graanboer ging er onderdoor. De boeren buiten de stad
probeerden de droogte en de lage prijzen te overleven. Met man en
macht wordt nu geprobeerd de staat Oklahoma weer op de been te hel
pen. Een verhaal over opkomst, ondergang en wederopstanding
blanke. Indianen >i
de uit- deur stond een mand waarin recht-
de hand van de familie (drie generaties) gifte uitgesloten. Zwarten moesten zoekenden hun wapens moesten te, Virgi:
5 urenlang niet. Zijn echtgeno-
de regering in Washington als achterlaten
maakt hem effectief onbereikbaar.
OKLAHOMA CITY - Om pre- der de struiken c
cies twaalf uur 's middags, high valsspelers zaten. Sooners werden
noon, klonk over de zinderende
Rechter Edwards stond op de In de woonkamer liggen de boeken
..onlijst van de staat. Maar omdat in grote stapels, er is geen televisie,
i de registers niet begrepen. Zij Oklahoma nog nauwelijks belasting maar wel een tot pianola omge-
prairie van Oklahoma
nonschot, gevolgd door hoorn
geschal. Soldaten wendden hun ding
paarden. Het was 22 april 1889,
vroeg de grens
geglipt waren.
In de maand tussen de
de wet waardoor Oklaho-
de eerste verliezers. Er werd opleverde, werd dat loon niet uitbe-
het gebied over- op grote schaal gefraudeerd bij het taald in eerlijke dollars,
bouwde vleugel. Die is van zijn j
ke echtgenote. Als de 'vleugelola'
wordt aangezet, blijkt het instru-
ma's centrale deel zou worden ver
deeld en het geluid van het kanon-
Vijftigduizend havelozen stortten schot van 22 april 1889,
Na i
race wonderlijke horde naar het gebied
150 bij 150 gekomen. Mannen met paarden en
het grijpen. Wie geweren, anderen met racewagens slangen. Maar het land
tien hectare had achter paarden, met antieke fietsen De vlakte behoefde -
wielen, sommigen met
zich over de startlijn
om land. Een gebied
kilometer lag v
het eerste stuk
afgepaald, kon zich als eigenaar
40 hectare laten registreren. In de kaartjes voor de trein, die overigens
steden waren de stukken die te geef niet harder mocht gaan dan
schuldbewijzen van de staat
le ambtenaren. Rechter Edwards ment ontstemd te zijn, net als John,
jaar had Oklahoma het werd bankier. Hij kocht de schuld- die door het valse geraas uit zijn iso-
boerenstaat gekre- bewijzen voor driekwart van de lement wordt gerukt,
waarde op voor klinkende munt,
hij verkocht ze
verre Chicago
kende munt.
gen. Overal stonden houten huizen,
razendsnel opgetrokken, met aan
gestampte lemen vloeren, vergeven
de insecten, muizen, ratten en
groots,
omge
ploegd te worden om als akker te
"Olie is veel te belangrijk om er
de banken in het auto's op te laten rijden", verklaart
nog meer klin- John Edwards. "Dit i
Minister
Ellis Edwards is 41 jaar e
dat beweerde ik al toen ik op Prin
ceton studeerde. Ik verwacht dat
we spoedig een nieuwe brandstof
hij heeft zullen optdekken en dan kan de
dienen. Het recht van de sterkste het bankbedrijf van zijn grootvader aardolie worden aangewend
lagen kleiner,
ren profijtelijker.
door Paul Hollaar
voor handela- paard kon lopen, hadden zich aan
de startlijnen verzameld.
Op die aprildag een eeuw gele
den, beleefde het Wilde Westen nog
eenmaal een dramatisch hoogte
punt. Om klokke twaalf stormde de beendermeel
stinkende en schietende en schel-
was voorbij. Ambtenaren, school
meesters, politiemannen, en rech
ters stroomden op gezag
hington binnen.
Een van hen was Robert
Edwards, voormalig handelaar
zijn vader vaarwel gezegd. Hij
minister van financiën
Was- Oklahoma. Zijn naam staat in
den letters op alle deuren
verdieping
chemicaliën en zo mee te maken".
Oklahoma vaart er wel bij, want in
gou- haar honderdjarig bestaan hebben
zijn de lokale oliebaronnen de olie uit
hun staat zien wegpompen
Öklahoma-City. Öp zijn kamer hebben er alleen volle rekeningen
i advocaat uit Dal- hangen de enige prenten van groot-
Een etmaal iater had Oklahoma Ci
ty 10.000 inwoners. Het probleem dende horde zich centraal Oklaho-
- main, waar het land te geef lag; voor
het grijpen voor de eerste de beste
i dat de stad was verzonnen
Washington, 1500 kilometer naar
het oosten. De inwoners waren er
wel, maar de stad was er niet. Die
bestond uit tenten, karren en hut
ten. Het Wilde Westen keerde nog
eenmaal meedogenloos terug. Het
recht van de sterkste op de kale
vlakte.
Het idee was afkomstig van presi
dent Benjamin Harrison, die pas
drie weken tevoren was beëdigd.
De regels voor de landuitgifte wa
ren simpel: elke man of alleenstaan
de vrouw van 21 jaar of ouder kon
proberen een stuk land af te palen.
Voorwaarde was dat men zich om
twaalf uur op 22 april 1889 buiten
het centrale gebied van Oklahoma
bevond. De controle daarop was
streng, maar gebrekkig.
De uit zwarte manschappen be
staande troepen die het gebied had
den uitgekamd, hadden ieder die
geen iqdiaan was, geprobeerd voor
zich uit te schieten. Maar iedereen
wist ook dat in de droge kreken, on-
las, Texas. In 1893 werd hij op 25-ja- vader 'Judge Edwards' die nog he
rige leeftijd tot federaal en reizend waard zijn.
overgehouden.
Cadeau
Ellis Edwards geeft zijn paard de "Dit huis was het huwelijksge-
sporen en galoppeert een stuk v
schenk van mijn vader", zegt John
ADVERTENTIE
NU PEPSi-UGHÏ
BIJ 'N HAMBURGER SPECIAAL!
uit naar een ontbost gebied op het grinnikend. "Genereus? Ja, maar
honderd hectare metend landgoed mijn vader had de middelen om het
zijn familie. "Kijk, hier hebben te doen en hij deed het. Elk kind
2 destijds een van de eerste oliebo
ringen in Oklahoma gedaan. Er zat deau. Het
olie, maar te diep. Gelukkig
Anders
ook
kreeg bij zijn trouwen een huis
|deau. Het onze is heel goed ge-
bouwd. Wij zijn nu bijna 55 jaar ge-
wij waarschijnlijk trouwd. Weet u hoe dat komt, van
moeilijkheden gekomen, dat huis? Mijn vader had een partij
Oklahoma heeft te lang op de olie gebruikte stenen en balken
gerekend. Toen in het begin van de afgebroken school op de kop getikt,
de olieprijzen kelderden, Het hout was toen wij het bouwden
hier bij tientallen bank- allang uitgewerkt en de stenen zijn
oud. Van het begin
jaren
gingen
roet. En na de olieboeren trof de
banken eenzelfde lot, gevolgd door Oklahoma. Zo blijft alles zoals het
de landbouwers. Dat ga ik verande- hoort. Hecht en onwrikbaar".
let op mijn woorden". Zijn
paard lijkt ja te knikken. Ellis
Edwards is niet veel tegenspraak
gewend.
Het huis op het landgoed draagt
het verweerde naambord van John
John Edwards: "Olie is veel te belangrijk om er auto's op te laten rijden".
John Edwards blijft een oude
heer uit het Amerikaanse zuidwes
ten. Hij woont op de olie, maar hij
blijft eraf. Hij kan het zich veroorlo
ven. Zijn zoon Ellis, noemt zichzelf
conservatief democraat. Hij
Edwards. 85 Jaar, bankier in ruste, gaat het 100-jarig Oklahoma vanjie
goed gezond, doof en met een
krachtige weerzin tegen gehoorap
paraten. Hij gebruikt het apparaat hem is in elk geval bekend dat hij
wist waar zijn belangen en die van
de jonge staat Oklahoma samen
kwamen. Virginia Edwards is nu de
dame van het landgoed. Haar gas
ten kennen haar als gastvrij, thuis
en op de Country Club, waarvan
nog steeds geen enkele zwarte
hoe welvarend ook lid blijkt te
zijn.
Vandaag staan ze alledrie bij het
eeuwfeest in Oklahoma. Tussen de
talloze lege wolkenkrabbers die ge
tuigen van een recente tegenspoed,
geven de fanfares, bierwagens met
Belgische paarden, indianen te
voet, carnavalswagens en soldaten
van de Nationale Garde luidruchtig
kennis van hun vertrouwen in de
volgende eeuw. Bij de startlijn,
waar het een eeuw geleden allemaal
begon, giert de wind door het
struikgewas. Daar heersen de herin
neringen aan stank, honger, dorst,
bedrog en het plan van een presi
dent die niets beters wist te beden
ken dan de Oklahoma-run, de groot
ste race in de geschiedenis om een
onverdeeld land onder paupers en
bedriegers te verdelen.
