Ik wil er een modelstad van
Berkheide
Stevie Wonder in de race voor het burgemeesterschap van Detroit
ZATERDAG 22 APRIL 1989
EXTRA TH
PAGINA 25
door Louis Du Moulin
Stevie Wonder trekt zich nog steeds niets
aan van de heersende gedragsregels voor
supersterren die er een miljoenenbedrijf
op na houden. Waar anderen het
zakelijke credo 'geen nieuwe plaat, geen
internationale toernee' hanteren, gaat
Stevie Wonder op toernee zonder een
nieuwe plaat te hebben uitgebracht. Zijn
huidige serie Europese concerten
kunnen immers bezwaarlijk worden
gekoppeld aan zijn jongste langspeler
'Characters'. Die verscheen anderhalf
jaar geleden en kon slechts even de
publieke aandacht vasthouden.
Vooruitlopend op zijn komst naar Ahoy'
(30 april) noemt hij tijdens een interview
in Parijs (Hotel Royal Monceau) de
oorzaak van het matige succes van
'Characters': de interne problemen bij
zijn platenmaatschappij Motown, waar
hij liever niet te veel over uitweidt. Veel
gretiger daarentegen laat de als Stevland
Morris geboren popvedette zich uit over
zijn politieke aspiraties, die moeten
leiden tot het burgemeesterschap van
zijn lijfstad Detroit, over zijn recente
installatie als lid van de Rock And Roll
Hall Of Fame en 'zijn' groots opgezette
benefietgala voor Unicef op 24 juni'in
Parijs.
Eigen naam
Het staat voor hem vast dat hij een gooi
zal doen naar het ambt van eerste burger
van Detroit. "In 1993, onder mijrv eigen
naam, om nog eens extra te
benadrukken dat ik niet gekozen wil
worden op grond van mijn bekendheid
als artiest, maar om mijn idealen en
vaardigheden", stelt Stevie, die zichzelf
in de loop van het gesprek ook vaker
Morris dan Wonder noemt.
"Om beslagen ten ijs te komen, ben ik al
druk bezig met het bestuderen van de
plaatselijke problemen, waarvan ik er
natuurlijk al veel vaag ken. Ik sta open
voor ieders advies, of dat nou van Jesse
Jackson is of van George Bush. Als het
maar goed is".
"Wat ik wil is van Detroit een modelstad
maken opdat de hele wereld zegt: wij
moeten het ook zo doen. Dat is een hele
klus, ik zal er jaren mee zoet zijn. Ik
beschouw deze uitdaging dan ook niet
als een vingeroefening voor een
ogenschijnlijk nog belangrijkere
politieke rol. Ik hoef geen gouverneur of
president te worden. Aan Detroit
kunnen teruggeven wat de stad mij heeft
geboden, dat zou al mooi genoeg zijn".
Stevie Wonder/Morris, die op 13 mei 39
jaar wordt, denkt als burgervader vooral
baanbrekend werk te kunnen verrichten
op het gebied van onderwijs en als
pleitbezorger voor meer naastenliefde.
Zodoende moet de basis worden gelegd
voor een welvarender lokale
samenleving met gelijke kansen voor
iedereen. "Ik weet, het is heel
idealistisch gedacht en jij vraagt je
onmiddellijk af of ik niet te eerlijk ben
voor de politiek. Ik vind echter dat de
politiek terug moet naar de idealen. Wat
mij betreft is het afgelopen met het
gekonkel, ruim baan voor de meest
positieve gedachten! En laat het volk
eindelijk weer eens de kans krijgen
daarvoor te kiezen".
Vooroordelen
Op weg naar zijn kandidatuur dient hij
nogal wat klippen te omzeilen, weet de
zanger, die overigens in Saginaw
(eveneens in de staat Michigan) ter
wereld kwam. Hij doelt daarmee niet
eens zozeer op de mogelijke
vooroordelen rond zijn blindheid, eerder
op de tegenwerking binnen zijn familie,
die altijd haar lot aan zijn muzikale
loopbaan heeft verbonden en in
belangrijke mate afhankelijk is van de
'bv Wonder'.
"De een is ervoor, de ander is ertegen.
Begrijpelijk, maar die verdeeldheid zal
mij niet van de wijs brengen. Dat kan
volgens mij niet eens, want ik word
gedreven door een innerlijke kracht.
Zoals ik jarenlang heb gevoeld dat
muziek mijn roeping was, zo is er nu een
stem in mij die zegt dat ik me voor
Detroit moet gaan inzetten. Welke
gevolgen dat te zijner tijd zal hebben
voor mijn carrière als artiest kan ik nu
echt nog niet zeggen. Ik vermoed dat
muziek toch zozeer een deel van mijn
leven is dat ik er niet lang buiten zal
kunnen".
Stevie Wonder heeft zonder meer
nieuwe inspiratie geput uit de recente
ontwikkelingen bij Motown, dat hem in
1962 introduceerde als The Twelve Year
laatste jaren aan", meent Stevie Wonder,
die het met Berry Gordy toch al nooit zo
goed kon vinden, omdat hij niet naar zijn
pijpen wenste te dansen. "Had Motown
zijn zaakjes wel voor elkaar gehad, dan
was 'Characters' een absolute bestseller
geweest. Hoe ik dat weet? Ik merk dat
aan de reacties van het publiek bij mijn
optredens".
"Verder was er die enorme
belangstelling voor 'Get It', het duet met
Michael Jackson. Dat nummer is een
redelijk grote hit geworden, maar had
een echte klapper kunnen zijn als ik een
beter en eensgezinder promotie-
apparaat achter me had gehad. Zelf was
ik zo vol van dat album dat ik me al had
voorgenomen die lijn door te trekken bij
mijn volgende platenproject, dat dan dus
ook 'Characters 2' zou hebben geheten.
Die beroerde behandeling heeft me ertoe
gebracht die titel te laten schieten".
Over zijn zakelijke band met Motown
praat Stevie Wonder niet graag. Van hem
daarom geen duidelijke schets van het
nieuwe beleid met zoals algemeen
wordt aangenomen een grotere rol
voor door de wol geverfde artiesten als
Ross, Richie, Robinson en hijzelf. "Ik
weet daar nog niet zo veel van.
Vanzelfsprekend is het prachtig om zo
veel kennis en talent in huis te hebben,
maar het familiekarakter van Motown
moet ook weer niet overtrokken worden.
Elke artiest heeft zijn eigen contract, zijn
eigen advocaten en zijn eigen belangen".
Echte rocker
Van onvoorwaardelijke verbroedering
was wel even sprake op de avond van de
achttiende januari, toen Stevie Wonder
werd verheven tot Rock And Roll Hall Of
Fame, zeg maar lid van het illustere
clubje erkende rocklegenden dat sinds
1986 jaarlijks wordt benoemd. Onder zijn
spontane aanvoering werd in het
Waldorf Astoria een jamsessie op touw
gezet, waarbij onder anderen Mick
Jagger, Keith Richards, Bruce
Springsteen, Tina Turner en The
Temptations helemaal loos gingen.
Gegeven Stevie Wonders enorme staat
van dienst en het feit dat
ceremoniemeester Paul Simon hem ook
nog eens durfde uit te roepen tot 'de
componist van zijn generatie', blijft het
een beetje merkwaardig dat hij pas in het
vierde jaar voor deze eretitel in
aanmerking kwam. "Maar dacht je dat ik
me daar zorgen om maakte? Ik ben veel
te blij dat ik het zo ver heb geschopt. Ik
kan nu tenminste zeggen dat ik 'n echte
rock 'n roller ben".
"Heus, ik ben zeer dankbaar voor deze
blijk van waardering, die toch afkomstig
is van een gezelschap van zeer wijze
mannen (300 platenbonzen en critici -
red.). Ik geef toe, ik had misschien eerder
geïnstalleerd kunnen worden.
Anderzijds, er zijn zo veel oudere
collega's die er evenzeer recht op
hebben, maar die kennelijk nog niet aan
de beurt zijn".
Dampend
Stevie, die enkele uren later een
regelrecht Wonder verricht door de
totaal ongeschikte atletiektempel van
Liévin om te toveren in een dampend
danspaleis, maakt zich liever druk om
belangrijker zaken. Na zijn geslaagde
campagne voor een nationale feestdag
voor Martin Luther King (15 januari), zijn
medewerking aan Live Aid (1985) en het
Nelson Mandela Gala (1988), stelt hij zijn
strijdlust dit jaar in dienst van Unicef.
Voor Parijs, zo langzamerhand geheel in
de ban van de herdenking van de 200ste
verjaardag van de Franse revolutie,
betekent die steun een extra attractie in
de vorm van een popspektakel op 24
juni, waarvoor Stevie Wonder ook Rod
Stewart en George Michael heeft kunnen
warm maken. Het zogenoemde
Vrijheidsconcert, dat wereldwijd op de
televisie komt, moet een miljoen dollar
gaan opbrengen.
Daarnaast zal Stevie Wonder ook de
inkomsten van zijn zomersingle 'Parents
Of The World' (een co-produktie met
dochter Aisha en zoon Keita) aan de VN-
organisatie schenken. Een van de meest
rake stellingen uit dat door hem eventjes
voorgezongen nummer luidt: "Als je een
bezoeker van een andere planeet was,
zou je denken dat het hier niemand kan
schelen hoe het zijn medebewoners
vergaat". Lichtelijk overdreven
natuurlijk, geeft de zanger zelf meteen
toe, maar hij is ook uit op een schok
effect. "Want zolang er per dag nog
steeds zo'n 40.000 mensen van de honger
omkomen, kunnen we toch moeilijk
spreken van een oprecht medeleven".
Gift
"We zullen echt hard moeten werken aan
een andere mentaliteit, waarbij de
minder gelukkigen worden geholpen
door hen die in aangenamere
omstandigheden leven. Het leven is
immers een prachtige gift van God.
waarvan iedereen moet kunnen
genieten. De ene mens heeft daar niet
méér recht op dan de andere, we zijn
allemaal gelijkwaardig. Als dat besef nou
eens alom beter zou doordringen, waren
we binnen de kortste Iteren ook af van
problemen als apartheid en godsdienstig
fanatisme. Er is een bijbelse spreuk die
een ieder als leidraad voor zijn
functioneren als sociaal wezen zou
moeten nemen: Wat gij niet wilt dat U
geschiedt, doe dat ook een ander niet".
Stevie Wonder: "Het leven is een prachtige gift van God, waarvan iedereen
moet kunnen genieten". <foto gpd>
Old Genius. Nu de grote baas Berry
Gordy afstand heeft genomen van zijn
maatschappij (in 1959 door hem
opgericht) en er een ingrijpende
reorganisatie heeft plaatsgevonden, treft
Stevie Wonder daar eindelijk weer het
nodige elan aan. De op stapel staande
terugkeer van Diana Ross, die zich
onlangs verzekerde van een fors deel van
de aandelen, beschouwt hij als een
welkome versterking.
Verjonging
Belangrijker voor hem met Smokey
Robinson het trouwste paradepaardje
uit de stal is echter de doorgevoerde
verjonging. "Nieuwe mensen, die zich
willen bewijzen. Daar ontbrak het de
Voor veel Katwijkers is Berkheide een begrip.
Natuurliefhebbers van elders is het vaak onbe
kend. Dat is ook geen wonder, want het is de
bijnaam van het-duingebied tussen Katwijk
aan Zee en de Wassenaarse Slag en het is be
ter bekend als Hollands Duin, eigendom van
Staatsbosbeheer. Deze week werd het de
status van beschermd staatsnatuurmonu-
ment verleend. Dit ruim 2300 ha grote stuk
is vrij toegankelijk vanaf het fietspad aan de
zeezijde tussen de Wassenaarse Slag en Kat
wijk: van de Cantineweg in Katwijk niet ver van
de watertoren en vanuit het zuidwesten: het
Panbos. De naam Berkheide is tussen twee
haakjes terug te voeren tot het gelijknamige
vissersdorp dat rond 1400 in dit gebied lag.
Opvallend zijn de rails in het duin, aange
legd om terreinwerkzaamheden te vergemak
kelijken. Zo af en toe rijdt het treintje met een
aantal wagons ook voor het publiek rond. De
vele duinpiassen met hun vaak ruige begroei
ing van o.m. brandnetels en andere hoog op
schietende plantensoorten domineren Berk
heide. Die schijnbare uitbundige vegetatie is er
niet altijd geweest. De groei van deze planten
duidt op de (te) hoge voedselrijkdom in en om
de duinpiassen; een ongunstig gevolg van de
infiltratie van vervuild rivierwater. De Leidse
Duinwater Maatschappij (L.D.H.) heeft nood
gedwongen tot deze infiltratie moeten beslui
ten, omdat de beschikbare zoetwatervoorraad
in het duin te veel door de waterbehoefte in de
Leidse regio zou worden uitgeput.
Twee kwaden
De zoetwaterbei onder het duinzand heeft tot
voor enkele decennia op natuurlijke wijze aan
gevuld door de neerslag de onttrekking ten be
hoeve van de drinkwatervoorziening kunnen
overleven. Tot de balans uit evenwicht raakte
en de voorraad ging slinken. Het reinigende
vermogen van het duinzand werd dusdanig
groot geacht, dat rivierwater (uit de Oude Rijn)
de duinen in werd geleid om na zuivering als
drinkwater opgepompt en gedistribueerd te
worden. Een kiezen uit twee kwaden was het
eigenlijk. Toenemende onttrekking van water
zonder infiltratie waardoor de voorraad op
raakt. Voor drinkwater moeten dan (letterlijk)
andere bronnen worden gezocht. En de gevol
gen voor het aqhterland zouden funest zijn
zoals ik al meldde. Aan de andere kant: infiltra
tie waarbij het reinigende vermogen van het
duinzand op de proef zou worden gesteld, het
geen in elk geval tot aantasting van de vegeta-
van Berkheide is veel vogelleven. Soorten die
buiten het duingebied eigenlijk alleen op de ho
gere zandgronden van Oost Nederland voor
komen, zijn drie soorten tapuiten: roodborstta-
puit, paapje en (gewone) tapuit.
Nerveus
Deze laatste soort is een vogeltje zo groot
als een mus, dat niet zozeer opvalt vanwege
zijn verenkleed maar meer door zijn gedrag.
Het trippelt nerveus buigend rond over de kale
duingrond en vliegt af en toe even op om een
insekt te verschalken waarbij de witte stuit op
valt. Het mannetje, van het vrouwtje te onder
scheiden aan zijn zwarte masker, is geen
grootse zanger en de geluiden die hij meestal
laat horen zijn nogal krassend. In tegenstelling
tot hun laag-bij-de-grondse neef zitten paapje
en roodborsttapuit vooral in het struikgewas,
vaak op een uitstekende tak. Niet zelden zit
een broedsel jonge roodborsttapuiten daar
dicht opeen, luidkeels bedelend om voedsel.
Pa en ma komen vleugels te kort om het kroost
op hun wenken te bedienen. Zowel de zwart-
koppige roodborsttapuit als het schuwere, van
witte wenkbrauwen voorziene paapje, wippen
voortdurend met hun staart net als hun familie
lid.
Ondanks de verarming in aantal als gevolg
van de infiltratie, zijn er nog altijd meer dan
honderd soorten planten aan te treffen. Opval
lend is het slangekruid dat vanaf mei op wat
kalere plekken bloeit met in de knop roze en
eenmaal uitgekomen diepblauwe bloemen.
Waaraan het zijn naam dankt laat de stempel
van het vrouwelijk geslachtsorgaan zien: pre
cies een slangetongetje. Zie je het slangekruid
vooral op droge plaatsen, in de wat vochtiger
duinvalleien is de ratelaar een algemene ver
schijning. Felgeel zijn de bloempjes die in
kransen rond de stengel zitten. In tegenstelling
tot de meeste groene planten is de ratelaar niet
'zelfvoorzienend' wat zijn voedsel betreft, al
thans niet geheel. Het is een zogenaamde
halfparasiet omdat de wortels zich verstrenge
len met wortels van grassen om hieruit voe
dingsstoffen op te nemen.
Vestingwerken
Natuurlijk is er nog veel meer te beleven in
Berkheide. De uitkijkplaatsen zoals hét Koe
pelduin, niet ver van de Cantineweg bieden
fraaie uitzichten. Restanten van vestingwer
ken uit de Tweede Wereldoorlog in een van de
grotere plassen geven de omgeving een on
verwacht accent. Informatiepanelen bij de ver
schillende ingangen tonen naast een over
zichtskaart ook iets van het duinleven. Tenslot
te zorgen paaltjeswandelingen ervoor dat je
als bezoeker de weg niet kwijtraakt. Het aantal
paden is echter beperkt en dat is maar goed
ook. Zodoende blijven er rustgebieden over
voor flora en fauna. Want we moeten wel be
denken dat we te gast zijn bij Staatsbosbe
heer, een organisatie ter bescherming van wat
we nog aan schaarse natuur over hebben in
ons land. Buiten de paden treden beschadigt
de kwetsbare vegetatie en verstoort dierlijk le
ven, dus dat moeten we ook hier in Berkheide
achterwege laten.
Omdat het soortelijk gewicht van zeewater
door de opgeloste zouten hoger is dan dat van
zoet water, blijft het regenwater op het zeewa
ter drijven. Door waterbewegingen is de grens
laag enigszins brak. Het zoete water dringt
naar beneden toe het zoute water weg en toont
zich zodoende op doorsnede als een soort ijs
berg, waarvan immers ook het grootste deel
zich onder de zeespiegel bevindt.
Op deze wijze heeft zich gedurende vele
eeuwen een zoetwatervoorraad onder de dui
nen gevormd. Als gevolg van inpoldering van
het achterland in de late Middeleeuwen (vanaf
1400) werd hier het grondwaterpeil ver
laagd, waardoor het zoete water uit de duinen
landinwaarts werd getrokken. Een te grote
aanslag op de zoetwaterbei in de duinen uit
zich dan ook door het naar boven komen van
brak in plaats van zoet water in de polders.
Gevarieerd
Terug nu naar Berkheide. Een van de gevol
gen van waterwinning, het droogvallen van
duinmeertjes, trad hier ook op. De vochtige en
voedselarme levensomstandigheden waarin
bomen als eik en berk en planten zoals diverse
orchideeën - en heidesoorten (vandaar de
naam Berkheide) gedijden, verdwenen. Het
duin dreigde uit te drogen maar de infiltratie
met rivierwater bracht hierin verandering. De
nieuw ontstane plassen hebben een voedsel-
Riet is rond de nieuw ontstane plassen volop aanwezig.
tie zou leiden. Overigens werd de verminde
ring van de zoetwatervoorraad geconstateerd
door een verlaging van het grondwaterpeil,
waardoor duinpiassen droog vielen. Dit had
ook nadelige gevolgen voor de vegetatie. Ge
lukkig is dank zij rioolwaterzuivering de kwali
teit van het Rijnwater verbeterd en heeft infil
tratie daardoor tegenwoordig een minder
schadelijke uitwerking op het duinmilieu.
Hoe is die zoetwaterbei onder de duinen te
recht gekomen en hoe zijn de duinen nu eigen
lijk ontstaan? Daarvoor moeten we terug in de
tijd, niet alleen tot de vroege Middeleeuwen
toen het duinlandschap zoals we dat tegen
woordig kennen vorm kreeg, maar tot zo'n
20.000 jaar geleden, kort na de laatste ijstijd.
Bressen
In die laatstgenoemde periode was veel
oceaanwater als ijs vastgelegd. De waterstand
van de Noordzee was daardoor ongeveer 100
meter lager dan nu. De Nederlandse kustlijn
lag dan ook veel verder naar het noordwesten.
Zandlagen werden op de toen bevroren vader
landse bodem door-de wind afgezet. In de
daaropvolgende 10.000 jaar smolten de ijs
kappen, waardoor de zeespiegel ging rijzen en
ons land terrein moest prijsgeven aan de zee.
Zo'n 7000 jaar geleden lag de kustlijn onge
veer waar die nu ook ligt. De Noordzee die een
zandige bodem heeft, zette zand af voor de
kust waardoor een soort waddengebied ont
stond. Erachter werd door de zee slib afgezet.
Omdat de stijging van de zeespiegel niet gelijk
matig verliep, werden geregeld bressen in de
strandwallen geslagen en elders werden in
een rustige periode weer nieuwe gevormd. Op
den duur ontstond een reeks van strandwallen
die niet verder werd aangetast doordat de zee
spiegel minder rees. Rivieren als Rijn en Maas
doorsneden het standwallenlandschap en ga
ven hier aanleiding tot veenvorming, terwijl de
Noordzee voor aanvoer van klei zorgde.
In het begin van de Middeleeuwen 1000)
had vrij plotseling kustafslag plaats en het vrij
gekomen zand werd als een laatste afsluiten
de duinenreeks afgezet als de ons bekende
duinen. In feite de meest recent afgezette
zandlagen, dus eigenlijk de jonge dui,nen. De
oude duinen omvatten dan het strandwallen-
landschap landinwaarts. Alleen aan de hoogte
ten opzichte van de omgeving en de zandige
bodem zijn ze als duinen herkenbaar. Op deze
oude duinen werden nederzettingen gesticht
als Voorschoten, Leidschendam en Voorburg
(de oudste meest oostelijke strandwal), de om
geving van de Rijksstraatweg in Wassenaar en
het landgoed de Horsten en op de jongste
strandwal o.a. de dorpskern van Wassenaar
en Katwijk.
Maar hoe komt het zoete water in de dui
nen? De ondergrond van klei en zand bevat
dusdanig kleine poriën, dat het zeewater daar
niet doorheen dringt maar af zou vloeien naar
het land. De al genoemde kwelvorming van
zout water achter de duinen zou plantengroei
belemmeren dus bijvoorbeeld ook bloembol
lenteelt.
Dat het zo'n vaart niet loopt komt door de
neerslag. Jaarlijks valt er 700 Itr. per m2 in de
duinen. Ruim 60% verdampt voortijdig, de
overige hoeveelheid zakt door het duinzand en
komt terecht op de klei- en veenlaag eronder.
Het ontstaan hiervan heb ik reeds besproken.
Een deel van het regenwater stroomt horizon
taal af naar zee en naar het achterland. De rest
wringt zich door het moeilijk doordringbare
klei- en veenpakket heen en komt terecht bo
ven het zoute zeewater.
minnende maar soortenarmere begroeiing van
vooral riet, lisdodde, brandnetel, leverkruid en
harig wilgeroosje. Het dierenleven is gevari
eerd. Amfibieën als groene en bruine kikker,
gewone pad en rugstreeppad, reptielen in de
vorm van de duinhagedis en veel vogelsoorten
zijn rond de infiltratieplassen te zien.
Bijzonder algemeen zijn grasmus, hegge-
mus, nachtegaal en diverse rietvogels: rietzan
ger, kleine karekiet, sprinkhaanrietzanger en
rietgors. Maar ook in de wat drogere gebieden
Strandjes en meertjes, typerend voor het duingebied tussen Katwijk en Wassenaar.
