De RVD schermt alles af
De smalle marges van de Nederlandse royalty-pers
ZATERDAG 22 APRIL 1989
PAGINA 23
BIJLAGE VAN HET LEIOSCH/ALPHENS DAGBLAD
Tot het officieuze gevolg van de
koninklijke familie behoort sinds
jaar en dag ook de royalty-pers.
Twee periodieken, te weten 'Ons
Koningshuis' en 'Vorsten'
besteden uitsluitend
aandacht aan mensen van
koninklijken bloede. Merkwaardig
genoeg beschouwen ze zich niet
als eikaars concurrenten. Sterker
nog, ze vinden dat ze helemaal
niets gemeen hebben. Oftewel:
hoe tevreden is de een over de
samenwerking met de Oranjes, en
hoe frustrerend vindt de ander het
te moeten schrijven over mensen
die je nooit te spreken krijgt?
door Gerard van Putten
In dit land steken twee bladen elkaar
al geruime tijd naar de kroon als het
gaat om het brengen van reportages
over vorsten en vorstenhuizen. 'Ons
Koningshuis' richt zich volledig op de
Oranjes, 'Vorsten' kijkt ook over de
grenzen en dan in het bijzonder naar
de tien monarchieën die er vandaag
de dag nog in Europa zijn.
Als hoofdredacteur/uitgever van
'Ons Koningshuis' zegt Richard Kaan
lichtelijk jaloers te zijn op het aantal
abonnees dat 'Vorsten' heeft. In
Utrecht hebben ze er 50.000 ("en
10.000 in de losse verkoop"), terwijl
'Ons Koningshuis' het met 20.000
moet doen. Maar 'Vorsten' als pro-
dukt kan Kaan nauwelijks bekoren.
In belangrijke mate wordt het lees
voer naar zijn mening 'voorgekookt'
door archiefmateriaal, beweert hij,
knipsels uit allerlei kranten en tijd-"
schriften vormen de ingrediënten. De
reactie van Mirjam Spiering, hoofdre
dacteur/uitgever van 'Vorsten'; "Na
tuurlijk hebben we onze knipseldien
sten, maar het is onzin om te beweren
dat we alles uit archieven opdiepen.
Ik durf te zeggen dat 99 procent van
wat in ons blad wordt geplaatst voort
komt uit vrije nieuwsgaring".
Flemiger
Toch nog een blijk van waardering uit
de mond van Richard Kaan: op de re
dactie van 'Vorsten' zijn ze wel in
staat een lezenswaardig artikel samen
te stellen. "Wat waar is is waar, ze heb
ben daar de betere schrijvers in huis.
Maar het is geen journalistiek pro-
dukt. Wat wij eens in de twee maan
den op de markt brengen wel. Zij
schrijven flemiger over de koninklij
ke familie, servieler, met veel meer
eerbied. Vandaar dat ze beter zullen
aanslaan bij mensen die het koninklij
ke huis tot hun interessegebied reke
nen. Traditioneel hebben koningsge
zinde mensen moeite met kritiek op
leden van het vorstenhuis".
Hij ondervond dat een half jaar ge
leden nog. In het oktober-nummer
legde Kaan zijn lezers uit dat hij zich
behoorlijk had opgewonden over het
feit dat koningin Beatrix via de Rijks
voorlichtingsdienst had laten weten
geen tijd te hebben voor een fotoses
sie ter gelegenheid van haar vijftigste
verjaardag, om vervolgens wel de En
gelse fotograaf Reginald Davis in het
gezelschap van een RVD-fotograaf tot
Huis ten Bosch toe te laten. De RVD-
fotograaf mocht het' binnenland be
dienen, Davis was er voor het buiten
land. Dat de Engelse fotograaf wel al
le vrijheid kreeg z'n werk te doen,
stak Kaan. "Als ik een verstandig
hoofdredacteur was geweest had ik
mijn ergernis nooit Zo nadrukkelijk
mogen opschrijven. De RVD was ra
zend op me. En er waren lezers die
schreven: Kaan, dit is een zaak die al
leen de familie aangaat".
'Ons Koningshuis' wordt veelal ge
zien als het visitekaartje, of beter als
het uithangbord van zijn bedrijf. En
daar wordt Kaan wel eens niet goed
van.'Van het blad moeten ze het dui
delijk niet hebben in Voorburg, waar
de verkoop van kleurendia's aan re
clamebureaus en tijdschriften de
voornaamste bron van inkomsten
vormt. 'Ons Koningshuis' wordt erbij
gedaan, het tijdschrift maakt hooguit
tien procent van de werkzaamheden
uit.
Trouw publiek
Oranje verkoopt minder dan vroeger,
al hebben ze daar bij 'Vorsten' duide
lijk minder last van dan bij 'Ons Ko
ningshuis'. Mirjam Spiering spreekt
van een extreem trouw publiek dat in
meerderheid een confessionele ach
tergrond heeft en veertig-plus is, als
ze een beschouwing geeft van het
abonneebestand van 'Vorsten'.
Waar Mirjam Spiering haar oprech
te verbazing uitspreekt over de waar
devastheid van de formule waarvoor
ze in 1973 koos ("zelf ging ik er des
tijds van uit dat we hiermee 10 jaar
konden draaien, maar het produkt
blijkt na 16 jaar nog vitaal. Er zit weer
groei in"), daar spreekt Richard Kaan
slechts de hoop uit dat zijn blad de
twintigste jaargang haalt.
"Ik moet dat nog zien", zegt hij. In
eigen land vergrijst de doelgroep, jon
ge abonnees worden amper inge
schreven. De mensén kijken minder
dan vroeger op tegen het vorstenhuis.
Maar niet alleen daardoor is de inte
resse voor het vorstenhuis volgens
van de perfectionistisch ingestelde
Beatrix. Pas vorig jaar is ze door een
openhartige tv-documentaire in ie
ders gratie gekomen, heeft Mirjam
Spiering van het maandblad 'Vorsten'
ondervonden.
Bij 'Ons Koningshuis' vindt Ri
chard Kaan echter dat onze vorstin
toch niet helemaal inspeelt op de hei
melijke wensen van de Oranje-be
wonderaars. "Mijn lezers willen tegen
iemand opkijken, die vragen om
glamour. Maar Beatrix houdt zich van
het begin tot het einde van een staats
bezoek aan het protocol. Als het draai
boek voorziet in een glimlach, tovert
ze die op het gezicht. Met Juliana
maakte je nog wel eens iets onver
wachts mee. Die kon soms onvoor
spelbaar reageren. Menselijker, ja".
Sprookje
De trouw die sommige abonnees van
'Ons Koningshuis' aan de Oranjes be
lijden is soms zo groot dat Kaan zich
er nóg over kan verbazen. En hun lijf
blad lezen dergelijke mensen alsof ze
kennis nemen van een sprookje dat
onder geen voorwaarde in het heden
mag worden geplaatst. Onlangs be
landde een brief op z'n bureau van ie
mand die schreef dat hij met ontstem
ming had kennis genomen van de om
gang van prins Willem Alexander met
een burgermeisje. "Ik hoop niet dat
die berichten over een verloving juist
zijn. Anders zie ik mij genoodzaakt
het abonnement op uw blad op te zeg
gen", luidde in essentie de tekst van
de brief. Het argument van de bewus
te abonnee: "Van een echt koninklijk
huis kan geen sprake meer zijn als er.
steeds meer mensen uit de burgerij
bij komen".
"Dit is toch niet van deze wereld",
meent Richard Kaan. "Maar ja, deze
mensen hebben nu eenmaal een be
paald beeld van de leden van het ko
ninklijk huis. En daaraan mag van
hen in geen geval worden getornd".
Het is overigens niet zo dat Kaan
een speciaal lijntje heeft met Willem
Alexander om Zijne Koninklijke
Hoogheid op de man af te vragen of
hij thans een verlovingsring draagt.
Zelfs is er geen stalmeester van wie
bruikbare informatie valt te verwach
ten. Af en toe moet Kaan dan ook
smakelijk lachen als in de Privé weer
eens wordt gesproken over een bron
die dicht in de buurt van Huis ten
Bosch is aangeboord.
"Die bron is dan de moeder van
hoofdredacteur Willem Smitt. Tot
voor twee jaar volgde ik elk staatsbe
zoek. Heeft geen zin, het levert niets
op, er wordt nu van afstand geschre
ven. Het verhaal dat we nu brengen
over Juliana is grotendeels opge
bouwd uit archiefmateriaal. Ik wil
niet zeggen dat ik me na 20 jaar 'Ons
Koningshuis' gefrustreerd voel, maar
wel vind ik het frustrerend te moeten
schrijven over mensen die je nooit te
spreken krijgt. Geloof me, er is geen
journalist die een speciale band heeft
met ons vorstenhuis".
Leren kennen
Ook een overtuigd republikein zou
dit werk kunnen doen, meent Kaan
op grond van bijna 20 jaar ervaring.
Niet dat hij voorstander is van af
schaffing van de monarchie, wat hem
betreft moet die blijven bestaan zo
lang het niet is aangetoond dat er een
beter bestel bestaat. "Maar je hoeft
niet per se monarchist te zijn om over
het koningshuis te kunnen schrijven.
Net zo min dat je boer moet zijn om
een landbouwblad te kunnen uitge-
Toen Mirjam Spiering in 1973 al
leen maar een gat in de markt zag, was
haar kennis omtrent de Oranjes te
verwaarlozen. "Ik kon niet eens alle
namen van de kleinkinderen van Juli
ana opnoemen. Pas na een intensieve
studie van alle aspecten van de vor
stenhuizen, o.m de geschiedenis, ge
nealogie en het staatsrecht, heb ik die
wereld leren kennen. Een wereld die
zich overigens heel moeilijk laat ken
nen omdat het een gesloten wereld
Voor haar hoeft het koninklijk paar
geen speciaal gebaar naar haar en
haar lezers te maken. Spiering, die te
vreden is over de medewerking uit
vorstelijke kringen, kan zich vinden
in de opvatting van koningin Beatrix
dat ze naast haar plichten ook recht
heeft op een familieleven dat ontoe
gankelijk is voor buitenstaanders. De
hoofdredacteur van 'Vorsten' meent
namens haar lezers te kunnen zeggen
dat niemand verlegen zit om een arti-
kêl over het lievelingseten van prins
Claus. Liever neemt haar publiek
kennis van 's mans gedetailleerde me
ning over de Derde Wereld.
Geen lintje
Kaan van 'Ons Koninghuis' respec
teert het Oranje-geheim van de huise
lijke kring eveneens, maar na twintig
jaar bevreemdt het hem dat de royal
ty press bij de Oranjes geen streepje
voor heeft op anderen. "We hebben
een fotograaf gehad die hier vijftien
jaar heeft rondgelopen. In die tijd is
hij ik weet niet hoeveel keer met de le
den van het Koninklijk Huis op pad
geweest. We hebben hem voorgedra
gen voor een lintje. Maar nee hoor,
niks. Wel die chauffeur die een keer
een buitenlandse gast heeft rondgere
den kreeg zo'n ding. En dan kan ik
niet anders dan vaststellen dat de
Oranjes maar bitter weinig hebben te
ruggegeven voor al het pr-werk dat
we in de afgelopen twintig jaar voor
hen hebben verricht".
Juliana heeft de hoofdredacteur van
'Vorsten' niet gedacht. "Het was niet
het goede moment voor een inter
view", meent ze. Ze voelt er weinig
voor die uitspraak nader toe te lich
ten. Spiering volstaat met te zeggen
dat ze precies weet hoe haar groot
moeder zich voelt op haar tachtigste,
daardoor kan ze het zich levendig
voorstellen dat het prinses Juliana
zwaar zal vallen zich op haar leeftijd te
onderwerpen aan een vermoeiend
vraaggesprek. Bovendien heeft ze er
mee leren leven dat de tv wat dat be
treft eerder in aanmerking komt, om
dat het bereik van dit medium nu een
maal groter is.
Frustraties zal Mirjam Spiering
daaraan niet overhouden, wel zegt ze
het jammer te vinden dat prinses Juli
ana er niet in heeft toegestemd te po
seren voor een recente foto. Maar ze
weet dat de prinses nooit veel met fo
tografen heeft op gehad, zeker de
laatste tien jaar niet. En dat kan ze
zich indenken, Juliana kan niet tegen
flitslicht.
"Ze krijgt dan pijn in haar ogen. Ie
dereen weet van die handicap, maar
toch zijn er altijd weer fotografen die
Richard Kaan ('Ons Koningshuis'): "Er waren lezers aie suueu.n
Kaan, dit is een zaak die alleen de familie aangaat
hem verflauwd. Kaan houdt het er op
dat vooral het terugtreden van Julia
na als koningin daarmee te maken
heeft. "De belangstelling voor het
vorstenhuis was eigenlijk Juliana-be-
langstelling. De generatie die met
haar opgroeide leefde mee met haar
lief en met haar leed. En hoe tragi
scher de gebeurtenissen, hoe gelief
der ze werd".
De buitenlandse en meer bepaald
de Westduitse markt is ook niet meer
wat die is geweest. Als correspondent
Benelux van diverse Westduitse bla
den kon Kaan een jaar of twintig gele
den de vraag naar foto's van Beatrix
en Claus bij wijze van spreken niet
aan. De Duitse periodieken konden er
maar niet genoeg van krijgen, van re
portages over de Oranjes waarvoor
grif bedragen van twintig tot vijfen
twintigduizend gulden werden neer
geteld. Voor Richard Kaan reden ge
noeg om zich af te vragen of er hier
ook geen markt voor een oranje-ge
tint blad was. Zijn idee bracht hij on
der bij een Nederlandse uitgever.
Betrapt
Later begon Kaan voor zichzelf en
ging hij bovendien rustig door met
het afzetten van foto's aan periodie
ken in de Bondsrepubliek die hij niet
kon gebruiken voor zijn eigen blad.
Want Kaan is slim genoeg om te we
ten wat zijn lezers wèl accepteren en
waarop zijn lezers duidelijk niet zitten
te wachten. Een acht jaar geleden ge
schoten prent van onze vorstin, tij
dens een werkbezoek aan Urk 'be
trapt' met opwaaiende rok, was niet
geschikt voor 'Ons Koningshuis'.
Maar elders vond de foto wel gretig af
trek. Maar nu, nu hebben ze het alle
maal wel gezien, hooguit drukken de
Duitsers nog een postzegelfotootje af,
en dat is dan dat.
"Wij hebben een saai koningshuis,
vinden ze in Duitsland", zegt Richard
Kaan. "Sensatie, schandaaltjes willen
ze daar hebben. Duitsers hebben nu
eenmaal niet de Oranjeliefde die hier
wel bestaat. Ik heb hier free lance-fo-
tografen aan de deur gehad met foto's
van Willem Alexander rr\et zijn meis
je. En daar wilden ze dan 20.000 gul
den voor hebben. Ik heb ze wegge
stuurd. Zo'n foto brengt niet eens een
tiende van dat bedrag op".
"Zou ik die platen voor 'Ons Ko
ningshuis' hebben willen gebruiken,
dan had ik me eerst tot de RVD moe
ten wenden", zegt Kaan ook. "Om te
vragen of het serieus is tussen de
prins en dat meisje, of dat het om zo
maar een vriendinnetje gaat. En voor
de Duitse pers is het nieuwtje er af.
Kijk, voordat Beatrix op haar 28ste
door fotograaf John de Rooij werd be
trapt met Claus, had ze nooit een affai
re gehad. Dat was dus nieuws, van
daar dat De Rooij 40.000 gulden heeft
gevangen voor die foto. Maar Willem
Alexander had al omgang met Paulet-
te Schroder. Daardoor is er al sprake
van gewenning, van afstomping".
Niet in bosjes
Wat Mirjam Spiering betreft hoeven
er helemaal geen fotografen in bosjes
te duiken om het moment vast te leg
gen dat Willem Alexander met z'n jas
over het hoofd op verjaardagsvisite
gaat bij een vriendin. "Zoals iedere
andere jongen laten we hem in zijn
waarde. Je hoort iemand niet te sto
ren bij het onderhouden van relaties
met anderen. Afgezien daarvan hoeft
aan een ontmoeting met een vriendin
niet onmiddellijk een huwelijksspe
culatie te worden ontleend. Ik vind
dit een misselijke vorm van journalis
tiek, waarmee inderdaad veel geld is
te verdienen. Waar het ons in hoofd
zaak om gaat is wat leden van konink
lijke families doen met hun taak. Wat
hun functie in deze tijd is en wat het
nut ervan is".
Eigenlijk het enige dat Mirjam Spie
ring over 'Ons Koningshuis' zegt te
weten, is dat dat tijdschrift meer op
een kranteachtige manier nieuws
over de koninklijke familie brengt. In
haar blad wordt tijdschriftjournalis-
tiek bedreven, dat wil zeggen dat men
zich meer met achtergronden en het
verband tussen feiten bezighoudt,
zegt ze. "Ik leg zwaardere journalistie
ke maatstaven aan. Wij begeven ons
op een breder terrein door behalve
nieuws ook alle aspecten van de mo
narchie aan bod te laten komen. Bij
voorbeeld door verband te leggen tus
sen onze monarchie en andere monar
chieën. Waarom heeft de ene monar
chie het wel overleefd en de andere
weer niet, die vraag stellen we ons als
redactie. En in een achtergrondver
haal proberen we onze lezers het ant
woord erop te geven. In ons tijdschrift
worden ook de historische achter
gronden van een dynastie belicht. En
welke plaats de monarchieën straks
zullen innemen in een Verenigd Euro
pa".
Spiering zegt dat haar tijdschrift
wordt beschouwd als een bewaar-
nummer. Heel wat abonnees ("vrou
wen, maar hun mannen lezen net zo
hard mee") schijnen de jaargangen te
laten inbinden, omdat ze 'Vorsten'
zouden zien als een document. Al
thans, die indruk heeft de hoofdre
dacteur/uitgever overgehouden aan
de talloze contacten met haar lezers.
En van samenlezen is geen sprake
volgens haar, hooguit vijf procent van
haar publiek leest ook 'Ons Konings
huis'. "Met 'Vorsten' is het net als met
een politieke partij, de mensen kiezen
daar bewust voor", zegt Spiering uit
ervaring te weten.
Dan missen die koningsgezinde
mensen door die bewuste keuze wel
het een en ander, vindt hoofdredac
teur Kaan van 'Ons Koningshuis'. Het
blad mag dan al lang "erbij worden
gedaan", hij zegt er wel voor in te
staan dat er in zijn blad een compleet
beeld wordt geschetst over al datgene
wat zich rond de Oranjes afspeelt.
Ter gelegenheid van de 80ste verjaar
dag van prinses Juliana heeft de re
dactie uitgepakt met een speciaal
feestnummer.
Punctueler
Maar toch. Bij nader inzien moet Ri
chard Kaan toegeven dat hij als
hoofdredacteur een ander, niet onbe
langrijk feit over het hoofd heeft ge
zien. Daar is hij achtergekomen na
raadpleging van het concurrerende
blad 'Vorsten' waarin een exclusief
interview viel te lezen met Pieter van
Vollenhoven, ter gelegenheid van
diens vijftigste veijaardag op 30 april.
Mirjam Spiering is dus punctueler
te werk gegaan. Binnen drie weken
had ze het vraaggesprek met de echt
genoot van prinses Margriet geregeld.
Nee, aan een interview met prinses
haar close flitsen. Onbegrijpelijk.
Zoals ik het ook onjuist vond dat er
toch ook weer collega's naar de begra
fenis van prins Aschwin zijn gegaan.
In mijn blad heb ik de lezers geschre
ven dat wij geen foto's van die plech
tigheid publiceren, omdat de konink
lijke familie in besloten kring af
scheid wilde nemen".
Zakelijker
Het werk is er voor de koninklijke
pers niet aantrekkelijker op gewor
den. Althans, dat vindt Kaan van 'Ons
Koningshuis'. Beatrix heeft zich in al
le opzichten laten kennen als een an
dere koningin dan haar moeder Julia
na. Ze geeft aan de vervulling van
haar taak een beduidend zakelijker
uitleg en karakter. "Alle contacten
met de koninklijke familie lopen via
de RVD, de Rijksvoorlichtingsdienst.
Die schermt alles goed af. Met Juliana
en Bernhard was het wel mogelijk om
buiten de RVD om in contact te tre
den. Met name Bernhard was nogal
pers-minded. Je kon destijds de parti
culiere secretaris van de koningin bel
len. En je wist wie er tot de hofhou
ding behoorde".
Na haar inhuldiging tot koningin
heeft Beatrix het net rond haar gezin
dichtgetrokken, zegt Kaan. De sa
menstelling van de hofhouding is in
grijpend gewijzigd en dat gebeurt bo
vendien om de driejaar. "Zodoende is
het nauwelijks mogelijk goede con
tacten op te bouwen. Hooguit met de
tweede generatie gaat dat, met Mar
griet, Pieter van Vollenhoven en met
Christina".
Het aan défilés gewende volk heeft
moeten wennen aan de nieuwe zake
lijkheid, aan de no nonsense-aanpak
