Je staat tegen de domheid te praten'
Leerproces van Adriaan van Dis
Dame Daphne du Marnier overleden
'Birds' voor Mengelberg, Blakey
en Surman op North Sea Festival
Schrijver Bob den Uyl vanavond bij SSR:
'Veldslagen': terreur in taal
Tussen gevoel en rede
Maker bevrijdingsbeeld overleden
DONDERDAG 20 APRIL 1989
KUNST
PAGINA 25
DEN HAAG (GPD) - De Birds '89,
onderscheidingen die worden uit
gereikt tijdens het komende North
.Sea Jazz Festival op 14, 15 en 16 juli,
zijn toegekend aan Misha Mengel
berg, Art Blakey en John Surman.
De winnaars zijn te beluisteren op
het NSJF-evenement, deze zomer
in de zalen van het Haagse Congres
gebouw.
Voor het eerst sinds 1985 is er uit-
gegaan van drie onafhankelijke
vakjury's. In de categorie 'Neder-
.landse musici' is Mengelberg be
kroond. Hij wordt een van de be
langrijkste vernieuwers van de Eu
ropese jazzmuziek genoemd die 'ri
sico's durft te nemen'.
In de categorie 'musici buiten de
Verenigde Staten en Nederland'
heeft de jury gekozen voor de En
gelse vernieuwer John Surman,
'een sleutelfiguur in de ontwikke
ling van de jazz'.
Art Blakey is in de sector 'Ameri
kaanse musici' de winnaar gewor
den. Over hem merkt de jury op dat
de 'meester-drummer' een voor
beeld is voor tal van musici en dat
'zijn Messengers kunnen worden
beschouwd als een meer dan 30 jaar
bestaand conservatorium'.
Voor de internationale jazzprijs
'Bird' is de naam ontleend aan de
bijnaam van Charlie Parker, de in
1955 overleden altsaxofonist die
een van de invloedrijkste musici in
de jazzgeschiedenis is geweest.
Op het komend festival is Art Bla
key te horen met de Jazz Messen
gers, weer vernieuwd en tien man
sterk. Mengelberg concerteert met
het ICP Quintet met als gasten Han
Bennink en George Lewis. John
Surman komt naar Den Haag met
zijn nieuwe John Surman Brass
Project.
'Meesterdrummer' Art Blakey: voorbeeld voor tal
ROTTERDAM - Zijn vele reizen deden hem schrijven over de 'Hit-
lertafel' in München, over Albert Speer en Hitiers secretaresse en
over het 'Reichsparteitaggelande' in Neurenberg. Bob den Uyl is
net een dag terug uit het nabij Oldenzaal gelegen Bad Bentheim
Vanavond leest hij, toevallig op 20 april '89, voor op de Leidse ver
eniging S.S.R. (aanvang 20.00), maar niet zozeer verhalen die juist
vandaag symbolisch hadden kunnen zijn. Daarom een gesprek:
Bob den Uyl (59) over Duitsland, reizen en de verwerking van ge
schiedenis, 100 jaar na dato. Een verhaal van afkeer en fascinatie.
Een huisartsenbijscholingscursus
deed Den Uyl voor een lezing naar
Bentheim reizen, waar de Holland
se medici goedkoper konden sa
menscholen dan in eigen land. De
doktoren troonden hem mee naar
'of all places' een casino. Zijn verha
len over de medische stand las hij
hen wijselijk maar niet voor. Laat
werd het wel.
Den Uyl reist vooral in West-Eu
ropa, met name Duitsland. "West-
Europa is de bron van de geschiede
nis. Ik ging naar Franco's Spanje
om te zien hoe dat werkte, wat je
wel en niet kon doen. Was ik in de
jaren dertig oud genoeg geweest om
- dat met Duitsland te doen, dan had
ik dat zeker gedaan". In Rusland
-liggen nog 300 roebels op hem te
wachten, die hij daar moet opma
ken als beloning voor van hem ver
taalde verhalen. Maar gezien zijn
voorkeur voor kort en vooral vrij
reizen gaat hij niet. "Rusland is een
land, waar ik gegarandeerd in moei
lijkheden kom".
We houden het bij Duitsland.
Over de inwoners schreef Den Uyl
in zijn 'Neurenbergse protocollen':
"We spreken tegenwoordig dan wel
beleefd over 'de nazi's' en 'de Duit-
sers' als zou het twee totaal verschil
lende volkeren betreffen, maar ik
heb nog nooit gehoord of gelezen
dat alleen Hitler met de partijgeno
ten van het eerste uur Rusland is
binnengerukt. Er waren daar, meen
ik, nogal wat Duitsers bij". Desge
vraagd zegt Den Uyl nu: "De Duit
sers willen hun verleden vergeten,
om redenen die voor ons' niet gel
den. Die houding zal pas kunnen
veranderen als de generatie die de
oorlog heeft meegemaakt er niet
meer is. Dan zal men zeggen: Het
verschijnsel Hitler was nogal inte
ressant. Zonder bijgedachten".
Of het zover komt is nog maar de
vraag, als je het vergelijkt met de
manier waarop de Fransen '1789'
herdenken. Den Uyl: "De nare kant
jes zijn zoveel mogelijk wegge
werkt. Men doet, typisch Frans, of
het de eerste revolutie ter wereld is,
terwijl Engeland en Nederland toen
al een stuk verder waren". Den Uyl
laat zijn understatements groten
deels weg als hij het heeft over de
door
Emiel Fangmann
wijze waarop sommige Duitsspre
kenden met hun geschiedenis om
gaan. Hij spreekt uit eigen ervaring,
want hij begaf zich een aantal jaren
geleden met VPRO's Peter Flik in
het hol van de leeuw. Om radiore
portages over oude getrouwen van
Hitier te maken die nog in leven wa
ren, keken ze rond in Beierse con
treien. "En dan merk je datje op be
paalde momenten toch echt dood
ziek wordt van dat volkje. Er was
daar een Obersturmbahnführer
("als ik het goed zeg") die tot de lijf
wacht van Hitler had behoord. Die
beweerde op een bepaald ogenblik
dat de vernietiging van de joden
misschien wel waar was, maar het
was in elk geval niet op Duitse bo
dem gebeurd. En dat is óók waar,
maar dat is een non-feit. Dat zijn
dingen, waar je niet tegen in kan
gaan, dan sta je machteloos, ge
woon machteloos. Machteloze woe
de. In feite sta je tegen de domheid
te praten".
Maar Den Uyl zou Den Uyl niet
zijn als hem niet nog iets anders op
gevallen was aan deze Duitser "Hij
had nog een café daar, maar toen we
bij hem kwamen was het gesloten.
We mochten binnen via de achter
kant en kregen een glas wijn. Toen
we opstapten, we wilden gewoon
weggaan, zei hij dat we die wijn nog
moesten betalen". Den Uyl grinnikt
en vervolgt: "Terwijl het café dicht
was. Wij dachten gewoon, nou ja,
een glas wijn..." Tegenover Hitiers
voormalige secretaresse viel Den
Uyl bijna in slaap. "Het was een uit
puttende reis geweest. Toen vroeg
Peter Flik nog of Hitier haar wel
eens een klap op de bil gaf of zoiets.
Nee, dat niet, Herr Hitler was altijd
zeer correct. En ook Eva Braun
werd als een heilige beschouwd. Al-
bert Speer zei, nadat we hem ver
slag van de sfeer in Berchtesgaden
hadden gedaan: "Ach ja, die
Beieren zijn wat primitief."
Den Uyl is nooit in Braunau ge
weest, wel in Linz, en Wenen, waar
hij de sfeer nog steeds 'unheimisch'
vindt. "Dan schrik je, je hebt een ge
dachteomwenteling nodig om je in
die mensen te verplaatsen. Zo'n
grootvader, die in W.O I èn II ge
vochten had. En dan zeiden ze: Hij
stond op het punt om in 1918 offi
cier te worden. Ineens was die oor
log afgelopen. En toen was 1939 een
mooie kans om toch officier te wor
den".
Over de zogenaamd positieve
kanten van Hitler is D^n Uyl kort:
"Het is logisch dat als je een wapen
industrie gaat opbouwen, het eco
nomisch weer beter gaat met een
land. En door de autobanen kon hij
sneller met zijn leger optrekken. De
tweede wereldoorlog is trouwens in
Rusland uitgevochten. Dat is onom
stotelijk. De oorlog had nog veel
langer kunnen duren als Hitier wer
kelijk dat genie was geweest, waar
voor sommigen hem houden. Dan
had hij die nog kunnen winnen ook,
misschien".
Bob den Uyl reist niet alleen met
het doel geïnspireerd te worden
door de geschiedenis. Met een
schrijversgezelschap uit de landen
van de Rijn zakte hij een tijd gele
den op een 'Narrenschiff deze ri
vier af. "De Fransen praatten daar
Frans, de Duitsers Duits en de Ne
derlanders.... Duits, ook als ze hun
gedichten voordroegen. Daar heb ik
mee aan geërgerd. En aan de graag
te waarmee Nederlanders Duits
spreken, Harry Mulisch vooraan.
Nou ja, dat is een halve Duitser. Ik
kan dit alles met meer recht zeggen,
want mijn moeder was óók een
Duitse" maakt Den Uyl bekend.
Maar ondanks de taaiaanpassing
van onze schrijvers kwam er geen
echte verbroedering. "Je had daar
twee ruimten waar je kon zitten op
dat schip plus de bar. In die ruimten
zaten de Fransen en de Duitsers.
Verwonderlijk was het dan ook niet
dat de Duitse barbediende aan het
eind van de reis Nederlands sprak".
'Een uur in de wind' en' Tropenjaren' van
Adriaan van Dis door De Thealerunie. Met:
Helmert Woudenberg, Gerda Havertong,
Olga Zuiderhoek, Harry van Rijthoven, Dick
van den Toorn en Hans Man in 't Veld. Re
gie: Mette Bouhuijs. Gezien op 19 april in de
Leidse Schouwburg.
LEIDEN - Het Adriaan-van Dis
effect zal er zekef toe hebben bij
gedragen, dat er gisteravond veel
publiek naar de Schouwburg was
gekomen. Twee korte toneelstuk
ken van deze gesoigneerde en
erudiete televisiepresentator,
journalist en schrijver wekken.nu
eenmaal nieuwsgierigheid. Of
zijn theaterwerk inderdaad aan
die verwachtingen voldoet, is nog
maar de vraag. Het eerste stuk
'Een uur in de wind' valt waar
schijnlijk niet tegen: niet voor
niets is het geschreven in op
dracht van de optiebeurs via be
middeling van de Theaterunie;
als Cadeautje bij gelegenheid van
het tienjarig bestaan van de optie-
beurs.
Van Dis schroomt niet om de ma
nipulaties in dat ondoorzichtige
wereldje van de optiebeurs in zijn
plot te verwerken. De uitwerking
van het gegeven is echter grotesk
en grappig genoeg om ook door
mensen van de optiebeurs leuk
gevonden te worden. De aanpas
sing van een voormalig idealist
naar de moderne zakelijk inge
stelde tijdgeest leidt tot een paar
geestige scènes.
Een nog steeds niet gepromo
veerd wetenschappelijk mede
werker in de sociolinguistiek
wordt met een gouden handdruk
ontslagen. Uitgerekend zo'n we
reldvreemde wetenschapper
komt in de verleiding om op de
optiebeurs zijn heil te gaan zoe
ken. De gouden handdruk is er
snel doorheen gejaagd. Het ligt
voor de hand dat een dergelijke
radicale ommezwaai falikant mis
lukt. Het antwoord op de vraag.
Wat voor fouten deze ex-weten-
schapper nu precies heeft ge
maakt, veronderstelt nogal wat
kennis van optiebeurspraktijken.
Hier wordt het stuk uitleggerig,
en helaas zonder een echt bevre
digend resultaat. Dat Gerda Ha
vertong er zich nog zo behendig
uit weet te redden, is knap.
De duidelijkheid van het plot laat
dus te wensen over. Omdat spe
lers als Hemert Woudenberg en
Olga Zuiderhoek er zichtbaar lol
in hebben om deze onmiskenbaar
eigentijdse teksten te spelen,
blijft het stuk overeind. Na afloop
van de voorstelling maakte de
TROS in de foyer van de Leidse
Schouwburg, radio-opnamen
voor het programma 'Coulissen'.
Daar kwam in gesprekken met de
acteurs onder meer de vraag naar
voren, of niet een ervaren drama
turg de tekst van het stuk had
moeten bekijken. De aanwezigen
spraken dat niet tegen, waaruit
mag blijken dat dit werkstuk
vooral gezien kan worden als een
stop voorwaarts in het ontwikke
lingsproces van de toneelschrij
ver Adriaan van Dis: niet meer,
niet minder.
Het tweede stuk vond men over
het algemeen beter, althans dege
nen die voor de radio-opname wa
ren achtergebleven. Toch zullen
juist hier sommige Van Dis televi
siekijkers vreemd opgekeken
hebben. Twee broers ontmoeten
elkaar na lange tijd. De een is een
keurig beschaafd buitenlands
correspondent, de ander een pro
vocerende leernicht die de New
Yorkse homoscene afstruint. Zo
pikt hij een travestiet op, en op to
neel laat men min of meer zien
wat beiden met elkaar uitspoken.
Eigenlijk zijn de hoofdpersonen
halfbroers. Door toedoen van hun
verschillende vaders hebben zij
jarenlang niet met elkaar over
weg gekund. Dan verschijnt moe
der ten tonele die naar aanleiding
van het vaderschap ook nog iets
te onthullen heeft.
Het minder humoristische twee
de stuk is meedogenlozer, en
wordt ook navenant gespeeld.
Toch doet 'Tropenjaren' een
beetje gekunsteld en erg nadruk
kelijk geconstrueerd aan. De ac
teurs doen echter wat ze kunnen.
WIJNAND ZEILSTRA
"Veldslagen" van Rainald Goetz door De
Trust Independance. Vertaling: Rezy
Schumacher en Tom W.E. Klein. Toneel
beeld: Guus van Geffen. Remmelt van Kleef
en Pilo Pilkes. Regie: Theu Boermans. Ge
zien in het LAK-Theater op 19 april. Herha
ling: 20 april.
LEIDEN - Het programmavelle
tje blijkt door opmaak en stijl on
leesbaar (gezien de taalfouten
misschien maar goed ook), maar
gelukkig is er de agenda van het
LAK, die dit tweede deel in de
trilogie 'Krieg-Schlachten-Kolik'
omschrijft als "verbaal mitrail-
leurvuur". Dat blijkt een milde
karakterisering, want meteen na
dat het doek is opgegaan (jawel,
een voorstelling in het LAK met
een voordoek!) wordt een onstuit
bare woordenstroom over de toe
schouwer uitgestort, dikwijls in
hoog tempo en bij een niet kin
derachtig volume. Schier einde
loze monologen die het midden
houden tussen de barokke stijl
vol samenstellingen van Home
rus en het associatieve taalge
bruik van Schierbeek. Korte, flit
sende dialogen vol absurdisme en
■herhalingen. Uitroepen, schreeu
wen, tussenwerpsels en wat er
verder maar mogelijk is. Neolo
gismen en platvloerse cliché's lo
pen in elkaar over of worden
doorspekt met hele pagina's vak
taal uit verschillende disciplines.
Kortom: er wordt met taal ge
speeld.
Onmiskenbaar zit in het taalge
bruik van Goetz een grote mate
van taalgevoeligheid en poëzie,
maar om dat te constateren moet
men zich als toeschouwer (toe
hoorder is beter) dwingen tot een
luisterhouding die voorbijgaat
aan de dramatische samenhang.
Het verbale geweld is immers van
dien aard, dat elke poging om
greep op het geheel te krijgen bij
voorbaat tot mislukken is ge
doemd. Natuurlijk is het mogelijk
de essentie eruit te halen en na
tuurlijk kunnen er grote brokken
tekst worden opgenomen. De
hoeveelheid en de aard van de
tekst maakt het echter onmoge
lijk alles te consumeren zonder
zich op een afgrijselijke manier te
overeten.
Het gevolg is dat de feitelijke
inhoud naar het tweede plan ver
dwijnt. Orde, chaos, desillusie,
vrouwenhaat, onvrede, gezin en
geweld zijn leuke begrippen om
dramatisch uit te werken, maar
bij een dergelijke overdaad ver
liest alles zijn smaak. Wie proeft
nog het verschil tussen erwten
soep en chocoladevla als hij tot
kotsens toe zit volgepropt? Men
kan alleen maar de grootst moge
lijke bewondering hebben voor
acteurs die dit hele menu avond
aan avond moeten opdienen en
dat doen met een enthousiasme
alsof ze het zelf ook nog allemaal
met plezier eten. Als ik eerlijk
moet zijn: vijf minuten Strind-
berg zegt mij meer dan een hele
avond Goetz.
PAUL KORENHOF
Expositie met schilderijen van Renata
Bauer en beelden van Ineke Geurts, t/m 30
april, Galerie Stelling, Burgsteeg 14, Leiden.
Geopend: wo. t/m za. van 12.00-16.00 uur
en zo. van 14.00-17.00 uur
i van Mariken Oltheten
etsen van Charlotte Ie
Fèvre, tot "22 april. LAK-galerie, Cleve-
LEIDEN Toevalligerwijs staat
deze maand zowel bij Stelling als
bij de LAK-galerie werk van
vrouwelijke kunstenaars centraal
dat deels aan grote verwachtin
gen beantwoordt en deels voor
aangename verrassingen zorgt.
De bij Stelling geëxposeerde
vierluiken van Renata Bauer ma
ken een belofte waar die de eerste
kennismaking met Bauers werk
op een van de zomertentoonstel-
lingen in de Waag al inhield. Een
fascinerende serie in blauw had
zich in mijn herinnering vastge
zet en deed mij uitkijken naar een
grotere presentatie. Nu het zover
is gekomen kan ik alleen maar
constateren dat Renata Bauer
met haar eigen stijl en subtiele be
handeling van de schilderkunsti
ge middelen de kracht van haar
werk verder heeft weten te ont
wikkelen.
De meeste vierluiken zijn sa
mengesteld uit vierkante doeken,
die met enige tussenruimte onder
en naast elkaar zijn geplaatst. De
afzonderlijke panelen zijn steeds
op een andere manier beschil
derd en vervullen binnen het ge
heel een eigen functie. Bauer wis
selt egaal gekleurde vlakken af
met reliéfachtige en gemarmerde
patronen. Tegenstellingen tussen
nadrukkelijke geometrische ele
menten en fantasievormen en
tussen de ingetogen en vrijere be
handeling van het vlak laten de
wisselwerking zien tussen gevoel
en rede die dit poëtisch geladen
Ineke Geurts geeft met een vijf
tal, onderling sterk verschillende,
beelden een indruk van haar idee
ën over samenhang tussen mate
riaal en vorm. Een goed voor-,
beeld is de reeks van tien, vrijwel
identieke, antropomorfe elemen
ten van wit papier, die, hoe breek
baar op zichzelf, ook kracht ontle
nen aan de ordening die het opge
roepen beeld versterkt. Deze
groep staat evenals een zuilvor
mig object vrij in de ruimte ter
wijl twee andere beelden tegen de
wand geplaatst zijn. Van deze
laatste stukken moet vooral het
werk 'Godsbeeld' genoemd wor
den, dat in de herhaling van ovale
schaalvormen de symboliek be
nadrukt.
Charlotte le Fèvre toont bij het
LAK ondermeer etsen met ab
stracte composities, die in het te
ken staan van variaties met rode
en zwarte vormen en donkere lij
nen, afgezet tegen een witte ach
tergrond. De sfeer van haar teke
ningen is zachter en vrijer dankzij
een gevarieerd kleurgebruik en
een semi-abstracte vormentaal.
De etsen van Mariken Oltheten
zijn in een aantal opzichten bij
zonder. Anders dan bij de meeste
grafiek, zijn deze bladen niet in
oplage te vervaardigen, maar de
basis van elk werk is een ets, ge
combineerd met andere technie
ken. Een ander kenmerk is de in
tensiteit van de kleur. Het verloop
van prachtige, transparante, rode
en groene tinten is levendig en te
gelijk krachtig.
NANCY STOOP
'De kan niet zeggen dat ik erg van mensen houd'
-UTRECHT (GPD) Ook dit jaar zal
geen Nederlandse speelfilm mee
dingen naar de Gouden Palm van
Cannes. Vorige week kreeg Theo
.van Gogh al bericht dat de door
hem geregisseerde misdaadfilm
Loos niet door de selectie was geko
men. Op hetzelfde moment dat in
frankrijk het officiële competitie
programma werd aangekondigd,
vernam gisteren producent Mat-
thijs van Heijningen dat de door
Herbert Curiël geregisseerde film
Rituelen op het allerlaatste moment
was afgevallen. Het festival begint
10 mei.
De laatste Nederlandse film die
Geen Nederlandse
films in Cannes
het hoofdprogramma van 's werelds
belangrijkste filmfestival wist te ha
len, was in 1975 Jos Stellings Mari
ken van Nieumeghen. Diezelfde
Stelling zal overigens twee maan
den na Cannes deel uit maken van
de officiële jury van het Filmfestival
van Moskou.
In Cannes zal Wim Wenders op
treden als voorzitter van de jury die
films beoordeelt van o.m.
de cineasten Ettore Scola, Jim Jar-
musch, Jerry Schatzberg, Fred
Schepisi, LiLiana Cavani en Ber-
trand Blier.
Er zal officieel worden geopend
met het drieluik New York Stories,
waarvoor Francis Coppola, Martin
Scorsese en Woody Allen de afzon
derlijke delen regisseerden. Een
dag eerder al gaat het festival offi
cieus van start met een gala-voor-
stelling van de onlangs door David
Lean opnieuw gemonteerde versie
van Lawrence of Arabia. Deze 'au
teur-versie' bevat ongeveer 20 mi
nuten aan scènes die nooit eerder
zijn vrijgegeven.
LEIDEN Beeldhouwer Pieter Starreveld is afgelo- de binnenplaats staat van het Leidse Stadhuis. Starre-
pen maandag in zijn woonplaats Amersfoort aan een veld heeft na de Tweede Wereldoorlog voor verschil-
hartinfarct overleden. Hij is de maker van onder meer lende steden verzetsmonumenten gebeeldhouwd.
het bevrijdingsmonument bij de Molen de Valk in Lei- Zelf heeft Starreveld ook in het verzet gezeten. Hij is
den. Daarnaast heeft hij ook het beeld gemaakt dat op 76 jaar geworden.
LONDEN (AP) - De beroemde
Britse schrijfster Daphne du
Maurier, die wegens haar ver
diensten de titel 'Dame' mocht
voeren, is gisteren op 81-jarige
leeftijd in haar slaap overleden.
Een huisvriend van Du Mau
rier, Monty Baker-Munton,
heeft dit bekend gemaakt.
De schrijfster overleed in Kilmarth,
haar woning in het dorp Par, aan de
oostkust van Cornwall. Volgens Ba
ker-Munton vertoonde haar ge
zondheidstoestand de laatste twee
weken een "geleidelijke terug
gang".
Daphne du Maurier verwierf we
reldfaam met romans als 'The
Birds' en 'Rebecca', die door Alfred
Hitchcock tot filmklassiekers wer
den verheven, en 'Frenchman's
Creek'. Veel van haar romans ontl
eenden hun spanning aan bovenna
tuurlijke elementen en psychologi-
"sche intriges. Dikwijls werd als de
cor gekozen het even schilderachti
ge als woeste Cornwall.
Ze werd op 13 mei 1907 geboren,
als een van de drie dochters van de
toenmaals befaamde acteur Sir Ge
rald du Maurier. Onderwijs genoot
ze van prive-leraren in Parijs, en op
21-jarige leeftijd begon ze haar eer
ste verhalen en artikelen te publice
ren. Haar uitgever moet op een goed
moment tegen haar gezegd hebben:
"Schrijf eens een roman". Het resul
taat was 'The Loving Spirit'.
Dit debuut leidde ook tot haar hu
welijk; de jonge Britse officier Fre
derick Browning raakte zo in de ban
van het boek dat hij vastbesloten
was haar te ontmoeten. Hij reisde in
1932 naar Par, en een paar maanden
later trouwde hij met haar. In het
zelfde jaar, ze was toen 25, schreef
Du Maurier 'I'll Never Be Young
Again', wat zij later kenschetste als
"nogal damestijdschrift-achtig".
Uit het huwelijk met Frederick
Browning werden een zoon en twee
dochters geboren.
In 1936 volgde 'Jamaica Inn', om
in 1938 te worden gevolgd door het
wereldsucces 'Rebecca'; de roman
werd 39 maal herdrukt, en alleen al
van de gebonden editie werden
meer dan een miljoen exemplaren
verkocht. Rebecca' was de eerste
film die Hitchcock in Hollywood ^ettingrOKena
maakte, met in de hoofdrollen Lau- Het landgoed Menabilly, dat het
rence Olivier en Joan Fontaine. echtpaar huurde, stond model voor
Manderley, het landgoed waar de
vrouwelijke hoofdpersoon Rebec
ca, in de film gespeeld door Joan
Fontaine, onder invloed van de si
nistere huishoudster verstrikt raakt
in een mysterieus psychologisch
drama rond de overleden eerste
echtgenote van haar man (Laurence
Olivier). Du Maurier ontleende
waarschijnlijk ook het idee voor Re
becca aan de geschiedenis van
Menabilly; tijdens de Engelse Bur
geroorlog was het landgoed ingeno
men en geplunderd door de troepen
van Cromwell, en volgens de overle
vering was in een van de torens van
het kasteel een jonge cavalerist in
gemetseld.
Haar geliefde werkkamer op het
landgoed was het tuinmanshuis,
waar ze naar eigen zeggen "uren
lang kettingrokend en kauwgom-
kauwend zat te ratelen op mijn
schrijfmachine".
Browning werd tijdens de Twee
de Wereldoorlog commandant van
de Britse luchtlandingstroepen, en
werd later financieel secretaris van
prins Philip, de echtgenoot van ko
ningin Elizabeth. Toen haar man in
de adelstand werd verheven mocht
ze zich Lady Browning noemen.
Nadat Lord Browning in 1965 was
overleden, leidde ze een terugge
trokken leven op Menabilly met
haar twee honden. In 1969 werd ze
door koningin Elizabeth benoemd
tot 'Dame Commander' in de Orde
van het Britse Rijk, wat haar het
recht gaf zich voortaan Dame Daph
ne te noemen. In hetzelfde jaar
moest ze Menabilly verlaten omdat
de eigenaar het weer wilde betrek
ken, en vestigde ze zich op Kilmarth
in Par. Daar schreef ze nog 'The
House on the Strand', 'Not After
Midnight' (1971), een verzameling
korte verhalen, en de autobiografie
'Growing Pains' (1981). Menabilly
bestaat nog steeds, maar wordt niet
bewoond.
"Ik kan niet zeggen dat ik erg van
mensen houd," zo merkte Du Mau
rier eens op, "misschien heb ik er
daarom altijd de voorkeur aangege
ven mijn eigen mensen te creeren in
plaats van de echte te ontmoeten".
De overleden schrijfster zal in be
sloten kring worden gecremeerd,
zonder kerkdienst of bloemenhul
de.
