Concurrentie dwingt ons
tot cremeren op zaterdag'
IDE wil Europees enthousiasme kweken
Reportage
Werkgevers vinden stakingen ethisch onverantwoord
Russische vrouwen krijgen via hongerstaldng kerk terug
PAGINA 2
DONDERDAG 13 APRIL 1989
De Crematoriumverening Nederland
(CVN) - waarbij de grote crematoria zijn
aangesloten - wil tegemoet komen aan de
wens van veel nabestaanden om hun dier
bare op zaterdag tê laten cremeren. Uit
oogpunt van concurrentie en dienstverle
ning, zo wordt gezegd.
In de ogen van de werkgevers zou er in
deze branche naar behoefte op zaterdag
gecremeerd moeten worden. Maar de
werknemers houden die boot af.
Zij willen
alleen op zaterdag cremeren als het voor
de nabestaanden écht niet anders kan. Be
hoefte alleen is geen noodzaak, zo wordt er
vanuit die hoek geredeneerd.
Het conflict is inmiddels zo hoog opgelo
pen, dat er wordt gestaakt. Het is een
strijd, die door alle betrokkenen ethisch
onverantwoord wordt genoemd en waar
voor iedereen zich geneert, maar die wel
met grote felheid wordt gestreden. Zelfs
op het moment waarop aan de overledene
de laatste eer moet worden bewezen.
door
Peter Contant
"Cremeren op zaterdag, prima,"
zegt beheerder Fred Tap van het
Utrechtse crematorium Daelwijck,
"maar dan alleen als dé nood écht
aan de man la". Hij geeft éen voor
beeld. "Als er voor een crematie fa
milieleden uit Australië moeten ko
men, en ze pas vrijdag in Nederland
zijn, dan ls het noodzakelijk de
plechtigheid op zaterdag te houden.
De wet schrijft ook voor, dat we ui
terlijk vijf dagen na het overlijden
moeten cremeren. Maar, als het niet
strikt noodzakelijk is, waarom zou
den we dan op zaterdag beschik
baar moeten zijn?"
ik 's avonds óm half negen een reep
chocolade wil kopen bij Albert
Heljn, dan kan dat toch ook niet? Ik
moet me aan de openingstijden
houden. Waarom zou dat bij een cre
matorium dan niet moeten gebeu
ren? Temeer, omdat een andere re
geling, waarbij de zaterdag wel als
crematiedag geldt, het complete
weekprogramma in de war stuurt."
In Nederland zijn momenteel 36
crematoria. Het merendeel behoort
toe aan gemeenten, particulieren en
speciaal daartoe in het leven geroe
pen stichtingen. Bij de gemeentelij
ke crematoria, niet aangesloten bij
de CVN, zijn er geen moeilijkheden.
Dat geldt bijvoorbeeld voor het cre
matorium Eijkelenburg in Rijswijk,
waar in de regel niet op zaterdag
wordt gecremeerd. Bij Ockelen-
burg in Loosduinen, wel aangeslo
ten bij de CVN, is daarentegen vori
ge week donderdag al gestaakt.
"We moeten er ook op zaterdag zijn,
alleen al uit oververwegingen van
concurrentie", stelt plaatsvervan
gend voorzitter en woordvoerder
van de crematoriumvereniging,
F.A. Zondag. "Een toenemend aan
tal crematoria is op zaterdag open.
Dat komt omdat het publiek in toe
nemende mate voor het cremeren
op zaterdag kiest. Zie het als vorm
van dienstverlening. De nabestaan
den hebben daarop recht".
De deining die nu is ontstaan is
volgens hem het conflict niet
waard. Temeer, omdat het maar om
een beperkt aantal crematoria gaat
waar dit probleem speelt. Volgens
mij gaat het om een gezagsconflict
in een aantal crematoria". Maar
Daelwijck-beheerder Tap ziet dat
heel anders.
"Onzin, het gaat om een heel we
zenlijk en essentieel probleem. Veel
crematoria maken hun ongenoegen
kenbaar, al gebeurt dat op verschil
lende manieren. Een aantal andere
crematoria, dat niet staakt, sympa
thiseert met ons door op de zaterdag
zogenaamde 'schriktarieven' (een
toeslag van soms wel 75 procent op
de crematiekosten - red.) te reke
nen. De hoge heren, die gezamen
lijk bijna in alle crematieverenigin
gen zitten die ons land telt, moeten
eerst intern maar eens een oplos
sing vinden voor dit punt".
Niet alleen de werknemers in de
crematoria zijn tegen de zaterdag,
ook verscheidene uitvaartonderne
mers zitten er niet op te wachten.
Directeur P. van der Geijn van Ad
Sarictos in Leiden: "Als je niet op dë
De crematie heeft in de afgelopen 75 jaar een vlucht genomen. In 1988
werd ruim 43 procent van alle overledenen gecremeerd. uoto gpd>
zaterdag hoeft te werken, moet je
dat niet doen. Er is vaak geen reden
voor. Pas als de vrijdag vol is, moet
je over cremeren op zaterdag gaan
praten".
Jubileum
Het conflict komt op een moment,
dat cremeren in Nederland terrein
wint en in Velsen het 75-jarig jubile
um wordt gevierd. Driekwart eeuw
terug vond daar de eerste crematie
plaats. Vorig jaar werd er in de Ne
derlandse crematoria nog aan
53.000 mensen de laatste eer bewe
zen, terwijl 72.000 doden ter aarde
werden besteld op een begraaf
plaats. Ruim 43 procent van alle
overledenen is vorig jaar gecre
meerd.
Dit jaar zal het aantal crematies
procentsgewijs wederom stijgen, zo
wordt verwacht. In 1960 was dit nog
procent, in 1970 ruim vijf
tien procent, terwijl in 1980 ruim 36
procent van de doden werden ge
cremeerd. Daarbij valt ook een stij
gende tendens in crematies op za
terdag waar te nemen.
Een belangrijk, maar vaak niet
uitgesproken aspect in de afweging
tussen begraven en cremeren, blijft
het kostenverschil tussen cremeren
en het vaak duurdere begraven. Een
crematie kost 800 tot 900 gulden,
voor een begrafenis moet soms be
duidend meer worden neergelegd.
Alleen voor de steen met opschrift
moet al gauw duizend gulden wor
den neergeteld.
Voor het overige lopen de tarie
ven sterk uiteen. Naarden bijvoor
beeld rekent voor een eigen graf van
onbeperkte duur ruim drieduizend
gulden, terwijl in Leiden de graf
rechten voor 10 jaar op een bedrag
van 785 gulden zijn vastgesteld. In
•rdag in Daelwijck: "Cremeren op
Oegstgeest is dat 500 gulden, maar
daar wordt een apart bedrag van 200
gulden voor onderhoud berekend.
Volgens Ad Sanctosdirecteur
Van der Geijn kunnen die bedragen
in de nabije toekomst overigens wel
eens worden opgetrokken, omdat
de wetgever de minimumtermijn
van 10 jaar wil verlengen tot 20 jaar.
"De tarieven zullen dan navenant
stijgen", aldus Van der Geijn. Het
zal cremeren - uit financieel oog
punt - alleen maar aantrekkelijker
maken.
Klinisch
Er zijn ook andere dan financiële
motieven. "Veel mensen vinden
cremeren hygiënischer dan in de
grond laten verteren. Buitendien,
een graf neemt ruimte in beslag. En
aan een uitvaartplechtigheid bin
nen geven velen in deze moderne
tijd nu eenmaal de voorkeur", aldus
woordvoerder De Lugt van de Vere
niging voor Crematie. Hij geeft toe,
dat de sfeer in de crematoria nogal
eens kil en klinisch kan overkomen.
Er wordt hard gewerkt aan sfeerver-
hogende elementen binnen de Ne
derlandse crematoria. "Maar vaak
zie je dat er door de nabestaanden
weinig ondernomen wordt".
De stakingen werpen een scha
duw op het crematie-wezen. Stakin
gen op een begraafplaats zijn er im
mers nog nooit geweest. Beheerder
Tap en zijn zestien medewerkers in
het Utrechtse Daelwijck zitten er
mee. "Maar het water staat ons tot
aan de lippen", merkt Tap strijd
baar op. "Als ik meneer Zondag
hoor praten over dreigende concur
rentie, dan vind ik dat onkies. Ik
vind dit een lijkenpikkerige, ver
geef me het woord, mentaliteit. Het
is te gek om los te lopen. Ik durf me
bijna nergens meer te vertonen
door deze affaire. Ik word nu als een
staker gezien. Wie had dat ooit kun
nen denken".
Maar ook woordvoerder Zondag
van de Crematorium Vereniging
Nederland toont zich een teleurge
steld man. "Wat men nu doet in de
crematoria is ethisch gesproken
volstrekt onverantwoord. Ik begrijp
het ook niet. Zoveel jaren werk je
aan iets, bouw je een vertrouwens
relatie mensen op en dat wordt ver
stoort door zoiets. Ik vind het echt
heel erg. We kunnen alleen maar ho
pen, dat het gezond verstand zege
viert".
Op Daelwijck valt de regen in
middels. Een nieuwe stoet komt
langzaam aanrijden voor de volgen
de crematie. Een kist wordt op de
baar gezet en naar binnen gereden.
Het leven gaat door.
DEN HAAG - 'Een vette on
voldoende' krijgt het Euro
pees parlement in Straats
burg. "Een elitair groepje, dat
ronddraait in het bekende, be
schermde circuit en onder het
genot van goede wijn uitroept
dat het zo goed gaat met Euro
pa. Het gaat hen erom dat cir
cuit in stand te houden, de
echte discussie wordt geme
den".
door
Bart Jochems
Rikstus Oosterhuis weet zijn ver
haal met sappige kreten te larderen.
Dat is ook nodig, want hij moet
vechten voor de aandacht van het
publiek en de media. Het is niet een
voudig de gevestigde structuren te
doorbreken en interesse te kweken
voor IDE, het Initiatief voor een Eu
ropese Democratie.
Oosterhuis v/il niet horen van het
woord 'partij', het gaat om een ini
tiatief, dat de Europese burger wak
ker moet schudden. IDE doet mee
aan de Europese verkiezingen in ju
ni van dit jaar. De mogelijkheden
om deel te nemen zijn beperkt, niet
alleen vanwege de financiën, ook
omdat nieuwe partijen in veel Eu
ropese landen niet aan de bak kun
nen komen. De Bondsrepubliek is
wel het toppunt, meent Oosterhuis.
"Een partij mag daar geen Europese
bindingen hebben, anders krijg je
geen toestemming aan verkiezin
gen deel te nemen. En dat terwijl
het om Europese verkiezingen
gaat".
De nationale partijen van dezelf
de kleur gooien zich voor de Eu
ropese verkiezingen op één hoop.
Maar Spaanse socialisten staan wat
hun economisch beleid betreft veel
dichter bij de Britse conservatieven
dan bij hun bloedverwanten elders
in Europa. Toch zitten alle 'socialis
tische' parlementariërs in één Eu
ropese fractie. Voor de andere poli
tieke stromingen geldt hetzelfde.
Dat moet afgelopen zijn, meent
IDE. De fracties in het parlement
dienen Europees te zijn, en dan is
het heel goed voorstelbaar dat een
Deense 'christen-democraat' met
een Italiaanse 'communist' in de
zelfde fractie zit.
Kiezersbedrog
Het is te zien aan de verschillende
verkiezingsprogramma's, meent
IDE. Geen van de deelnemers aan
de verkiezingen heeft een duidelijk
program. Iedereen blinkt uit in
vaagheden. Oosterhuis: "Je ziet het
aan het affiche waarop de 25 Neder
landse Europarlementariërs staan.
Allemaal op één affiche, wat zo veel
wil zeggen als: 'Het gaat niet om het
program, het gaat erom dat wij Ne
derlanders zijn".
Oosterhuis kwalificeert die hou
ding als 'kiezersbedrog'. "De kie
zers worden beledigd. Onechte ver
halen worden verteld. De zittende
parlementariërs verkopen 'Europa'
als een project dat zij wel even zul
len regelen. Fout; het gaat om de
burger".
Hij wijst op de 'non-discussies'
die op het moment in Europa wor
den gevoerd. De Europese regio's
moeten hun eigen culturele identi
teit kunnen behouden, meent ook
Oosterhuis. Maar Duitse reactionai
ren als de Republikeinen vinden
daarin een argument om buitenlan
ders het land uit te schoppen. "Ge
vaarlijk, heel gevaarlijk", vindt Oos
terhuis dat misbruik van 'Europa'.
Een ander punt van zorg is dat
van het democratisch gehalte van
Europa. Het Europees parlement
heeft te weinig democratische con
trole op de Europese Commissie,
het dagelijks bestuur van de EG. En
een lid van de Raad van Ministers
kan niet naar huis worden gestuurd,
IDE wenst dat 'democratische
gat' te dichten. De Europese Com
missie moet uitgroeien tot een soort
Europese regering. Het Europees
parlement controleert. Het kan niet
langer zo zijn dat de Raad van Mi
nisters de grootste macht heeft, zon
der dat het Europees parlement het
college heen kan sturen. Nu is het
zo dat alleen een nationaal parle
ment één van de twaalf ministers
zijn congé kan geven.
Gevoelig
Volgens Oosterhuis heeft IDE veel
bemoedigende geluiden gehoord,
ook uit het huidige Europarlement.
"Ze kunnen dan een bepaalde
kwestie niet in de eigen fractie aan
de orde stellen, omdat die zaak te
gevoelig ligt. Dan zijn ze blij met
een club, die maagdelijk de politie
ke arena betreedt om zo'n zaak aan
te zwengelen".
"De bestaande partijen konden
ons eerst terzijde schuiven als een
stelletje goed-bedoelende ama
teurs, maar nu we in drie landen
voor de verkiezingen ingeschreven
staan, benaderen ze ons heel wat se
rieuzer". In Frankrijk verwacht er zo snel mogelijk weer uit te ren- bruikt voorbij laten gaan. Het gaat
IDE de grootste oogst binnen te ha- nen. Want het heeft weinig zin je tijd erom de parlementariërs en de bur-
len: vier zetels in het Europees par- te verdoen aan amendementen die gers duidelijk te maken dat het de
lement. Spanje moet goed zijn voor voor het grootste deel toch niet wor- hoogste tijd is nu eindelijk iets van
één zetel en in Nederland moet het den uitgevoerd. Dat betekent niet Europa te maken. Het nationale ei-
lukken twee zetels weg te slepen. dat we geen zinnige voorstellen zul- genbelang moet aan de kant".
"We gaan naar het parlement om len doen of onze spreektijd onge-
Samsung compact-disc speler
s Gemotoriseerd lade-systeem. Programmeerbaar geheugen voor 15
muzieknummers. Automatische herhaalfunctie. Snelzoeksysteem
349^;,
Aanbieding geldig t/m za 22 april of zolang de voorraad strekt.
VROOMS DREESMANN
De kerk van Maria Boodschap
in de Russische stad Ivanovo zal
in ere worden hersteld. De kerk,
die tot voor kort opslagplaats
van archiefstukken was, moest
volgens het gemeentebestuur
een cultureel centrum worden.
Dit was tegen de zin van vier
Russisch-orthodoxe vrouwen,
die onlahgs in hongerstaking
gingen voor heropening van de
kerk. Het gemeentebestuur ziet
daarom van zijn plannen af, zo
bericht het Russische persbu
reau Tass.
Er is direct een speciale werk
groep in het leven gëroepen, die
de teruggave van de kerk "zonder
de minste vertraging" moet voor
bereiden. De kerk werd aan het
eind van de jaren dertig reeds
voor de eredienst gesloten.
De vier vrouwen begonnen 21
maart met hun actie. Sinds begin
deze maand verbleven zij in het
ziekenhuis, waar zij volgens Tass
"onder toezicht van gekwalifi
ceerde artsen" hun actie voortzet
ten. De actie had volgéns het
persbureau voor 'opschudding'
gezorgd in de stad Ivanovo, die
zo'n driehonderd kilometer ten
noordoosten van Moskou is te
vinden. Een deel van bevolking
steunde de actie, maar een ander
deel had zich "even vastbesloten"
achter het gemeentebestuur ge
schaard.
De Raad voor godsdienstzaken
van de Sovjetregering had zich
achter het verlangen van de gelo
vigen gesteld om de kerk weer
voor de eredienst te bestemmen.
Maar het gemeentebestuur wei
gerde tot dusver toe te geven.
Klooster Auschwitz
Ongeveer dertienhonderd
rooms-katholieken. in de stad Os-
wiecim (het vroegere Auschwitz)
hebben zich uitgesproken tegen
verplaatsing van het zeer omstre
den Karmelietessenklooster op
het terrein van het voormalige
concentratiekamp. Zij vinden de
druk van joodse organisaties "on
aanvaardbaar", zo blijkt uit een
open brief.
De zusters hebben het volste
recht in het klooster te blijven, al
dus de rooms-katholieken in hun
brief, die in het dagblad Slowo
Pows£echne is gepubliceerd. De
ondertenaars zijn van mening dat
het klooster net buiten het eigen
lijke concentratiekamp ligt.
Vertegenwoordigers van jood
se organisaties en vier rooms-ka-
tholieke kardinalen kwamen in
februari 1987 in Genève overeen
dat het klooster binnen twee jaar
ontruimd zou moeten zijn. Het
verblijf van de karmelietessen in
het zogeheten 'theater' van het
voormalige kamp wordt van jood
se zijde ervaren als een uiting van
gebrek aan respect voor de moord
op zes miljoen joden tijdens de
Tweede Wereldoorlog.
De Franse kardinaal Albert De-
courtray, een van de onderteke
naars van de overeenkomst,
schreef in februari dat problemen
van 'administratieve en psycholo
gische aard' de verplaatsing van
het klooster nog belemmeren. De
autoriteiten hebben nog steeds
geen toestemming gegeven voor
de bouw van een nieuw klooster.
Bovendien zou de aartsbisschop
van Krakow, kardinaal Frantisek
Macharski, voor de "enorm nete
lige" taak staan de publieke opi
nie in Polen ervan te overtuigen
dat de karmelietessen zich door
de overplaatsing niet gekrenkt
voelen.
Eind vorig jaar dreigde het
Joods Wereldcongres de betrek
kingen met het Vaticaan te ver
breken als het klooster niet in fe
bruari zou zijn verdwenen. Vol
gens Decourtray moet het kloos
ter voorlopig worden overge
plaatst als voor 22 juli geen over
eenstemming is bereikt over een
nieuw tijdstip van ontruiming.
Reformatie
"Wij blijven hetzelfde spoor
houden, omdat we ervan over
tuigd zijn dat de Reformatie geen
afgesloten hoofdstuk is, noch een
gepasseerd station". De precies
een halve eeuw oude Willem de
Zwijgerstichting blijft de gedach
te aan de Reformatie levend hou
den, "zo lang we niet in de rode
cijfers komen".
Voorzitter dr. W. H. Velema,
christelijke gereformeerd hoogle
raar in Apeldoorn, zei gisteren op
een bescheiden jubileumbijeen
komst weten "merkwaardig ge
stemd" te zijn, omdat de stichting
slechts tweeduizend begunsti
gers heeft, onder de vele 'nazaten'
van de radicale breuk met Rome
in de zestiende eeuw. "Het spijt
ons dat het werk van de stichting
niet veel weerklank vindt", zei
hij.
De Willem de Zwijgerstichting
vervaardigt jaarlijks enige
brochures die bestemd zijn voor
de gehele gereformeerde gezind
te. In de eerste jaren lag de na
druk in deze geschriftjes op de
nationale geschiedenis en "het
protestants-nationaal karakter
van ons volk", maar tegenwoor
dig wordt ook geschreven over
euthanasie, de verzorgingsstaat
en popmuziek.
"Onbekendheid is een kwaad
dat ons bedreigt", aldus bestuurs
lid D. Rietdijk, predikant in de
Gereformeerde Gemeenten.
Voorzitter Velema merkte op dat
de stichting altijd zeer beschei
den is geweest. Hij dacht niet dat
de geringe belangstelling iets te
maken heeft met tanende belang
stelling voor de geschiedenis of
voor het reformatorisch erfgoed.
De secretaris, de gereformeerde
predikant D. H. Borgers, meldde
dat hij nog nooit een reactie op de
inhoud van de brochures had ont
vangen.
Beroepen
Hervormde Kerk: beroepen te
Berkenwoude A. A. Wijlhuizen
kandidaat Leiden; aangenomen
naar Rijssen A. van de Beek Ge-
nemuiden; bedankt voor Rijssen
C. J. van der Plas Zwijndrecht.
Gereformeerde Kerken: be
roepen te Ede drs. J. A. Scholten
Heerhugowaard.
Gereformeerde Gemeenten:
beroepen te St. Annaland J. de
Pater Krabbendijke.
Liedboekdag. De jaarlijkse
liedboekdag zal op zaterdag 3 juni
niet in de Laurenskerk in Alk
maar worden gehouden, maar in
de Delftse Oude Kerk. De reden
voor de verplaatsing is dat het
Schnitgerorgel in Alkmaar rond
die tijd gerestaureerd wordt. Aan
melden voor de dag kan door
twaalf gulden vijftig over te ma
ken op giro 3742120 van de Com
missie voor de Kerkmuziek te
Zoeterwoude.
Temmen van de geest. De
Dharma Studiegroep Leiden or
ganiseert in mei een beginners
cursus over meditatie volgens de
boeddhistische traditie. Het the
ma van de vijf achtereenvolgende
dinsdagavonden luidt 'het tem
men van de geest'. De cursus
wordt gegeven door studenten
van Chögyam Trungpa Rinpoche
en kost zestig gulden. Belangstel
lenden kunnen zich opgeven via
tel. 071-177446.
Neil Kinnock. De rooms-ka
tholieken in Engeland zijn- ge
schokt door uitlatingen van la-
bourleider Neil Kinnock. Deze
omschreef premier Thatcher als
"de onbevlekte mis-ontvangenis',
terwijl hij de viering van tien jaar
Thatcher als premier als de "ver
jaardag van de hemelvaart van de
Zalige Margret" typeerde. Kin
nock heeft van de bisschoppen
een boze brief gekregen.
Grootgrondbezitters. In
Brazilië heeft een conservatieve
bisschop aangedrongen op een
dialoog met de grootgrondbezit
ters. Er moet een eind komen aan
de vijandelijkheden tegen hen,
vindt mgr. Carlos José Boaventu-
ra Kloppenburg van Novo Ham-
burgo. Hij zette zijn standpunt
uiteen op de jaarvergadering van
de bisschoppen van Brazilië, die
dezer dagen wordt gehouden.
