Vijf ton minder voor
Het Nationale Toneel
Jiddisch cabaret herleeft in Amsterdam
Droevige stoomfluiten
'Boek van Rushdie
is niet winstgevend'
Buitenlandse auteurs verkopen slecht in VS
Apart museum 19de eeuw blijft wens
Produkties teruggedrongen4 acteurs weg
SMüS lafWM SMtoïte'TonellToor^on
DONDERDAG 13 APRIL 1989
PAGINA 27
Blokfluitkwartet Loeki Stardust
Oude muziek door het Amsterdam Loeki
Stardust (blokfluit) Quartet bestaande uit
Daniël Brüggen, Bertho Driever, Paul Leen-
houts en Karei van Steenhoven. Ze speel
den werken van J.S. Bach, G. Frescobaldi,
T. Merula en Ch. Meyering. Gehoord op 12
april in de Te^eh-zaal.
LEIDEN - Waardoor onder
scheidt zich het ene goede blok
fluitkwartet van het andere? Ze
spelen allemaal muziek uit dezelf
de periode die voor onze moderne
oren toch weer ver in het verleden
ligt: oude muziek heet dat tegen
woordig. Iedere fluitist doet zijn
Vest om technisch volmaakt voor
de dag te komen en daarbij een
naadloos onderdeel van het en-
seftnble te vormen. Om wat afwis
seling te brengen komt het ene
ensemble met improvisaties en
eigen bewerkingen. Anderen
schuwen het theatrale element
niet, met of zonder humor.
Voorzover ik weet is het Loeki
Stardust Quartet tot nu toe de eni
ge; groep die arrangementen van
populaire wijsjes (Loeki de
Leeuw van de Ster-reclame bij
voorbeeld heeft zijn naam gege
ven aan dit kwartet) en moderne
composities in zijn programma
opneemt. Terwijl op eerdere con
certen de 'Pink Panther' plots
klaps opdook tussen de renais-
sance-componisten Merulo en
Marenzio, werden we gisteren ge
trakteerd op 'Een paard met vijf
poten' van Chiel Meyering. Een
serieus werk met gevarieerde rit
mes en vooral verrassend gebruik
van de verschillende mogelijkhe
den van de blokfluit. In de Franse
muziek van de Boismortier had
den we al kennis gemaakt met het
'flattement', waarbij door het
wapperen met de vingers boven
de toongaten de klank als het wa
re gaat flakkeren. Chiel Meyering
(1956-) borduurde voort op deze
techniek en liet zo heel spannen
de, nauw met elkaar verweven sa
menklanken horen die soms
klonken als droevige stoomflui
ten in de mist.
Grote tegenstellingen in sfeer
en karakter openbaarden zich in
het plechtig doorgevoerde en
doorzichtig uitgevoerde thema
uit Bachs Kunst der Fuge ener
zijds en aan de andere kant het
speels herhaalde en gevarieerde
'minimaal' element uit 'installa
ties' van Frans Geysen (1936-).
Tot slot een wervelend en ener
giek arrangement van Vivaldi's
Concert in D gr. opus 7 no. 12. Zó
virtuoos en lopend als een goed
geolied machientje, dat er onmid
dellijk een vol applaus op volgde.
Na lang aandringen en gescan
deerd geklap van de overvolle en
goed opgewarmde Taffeh-zaal
kwam er nog een smeuïge bewer
king op de planken van de 'Am
sterdamse grachten'.
MONICA SCHIKS
AMSTERDAM (GPD) - "De oplos
sing moet niet zo zeer gezocht wor
den in de stichting van een nieuw
museum, maar veel eerder in een
uitbouw van het huidige Van Gogh-
museum in Amsterdam" Dat zei
drs. R. Ekkart gisteren tijdens een
forumdiscussie in Amsterdam ter
afsluiting van een tweedaags sym
posium over de wenselijkheid van
een apart museum voor de negen
tiende eeuw.
Ekkart is voorzitter van de Com
missie Sectornota Kunstmusea, die
op verzoek van minister Brinkman
onlangs een conceptnota heeft ge
schreven over het toekomstig mu
seumbeleid. Hoeveel geld er met dit
voorstel gemoeid'is, kon Ekkart nog
niet zeggen. "Daarvoor is de speel
ruimte veel te groot. Er zijn nog te
veel verschillende opties." Naar
verwachting neemt minister Brink
man in juni een standpunt in over
de definitieve nota. De minister
heeft eerder al laten weten dat ook
hy niets voelt voor een apart muse
um voor de negentiende eeuw.
De discussie over de wenselijk
heid van zo'n museum speelt al ja
ren. Voorstanders beweren dat ne
gentiende eeuwse schilderijen in de
collecties van de grote musea als
stiefkinderen worden behandeld.
Ook zou het bezit teveel over de di
verse musea versnipperd zijn. Prof.
Henk van Os, per 1 september alge
meen directeur van het Rijksmuse
um, is fel tegenstander van een
apart museum. "Natuurlijk zie ook
ik het belang van de negentiende
eeuw, maar ik denk dat de onderlin
ge samenwerking tussen de musea
geintensiveerd moet worden. Wat
dat betreft zijn er al besprekingen
gaande met het Van Goghmuseum
voor een gezamenlijke expositie in
1991".
Erik Vos: "In Den Haag heeft de tijd stilgestaan".
DEN HAAG (ANP) - Het Na- van Anton Tsjechov, 'Macbeth' van
tionale Toneel dat met in- William Shakespeare en - de enige
gang van het afgelopen sei- zktTntrtolUnhTu1sne™Le^nXn
zoen de Haagse Comedie Ayckbourn.
heeft vervangen, brengt ko- Voor de kleine zaal worden inge-
rnend seizoen vijf grote zaal- studeerd 'Een hond begraven' van
nrnHnktips en rfrie kleine Karst Woudstra, 'Penthesilea' van
proauKties en arte Kleine Heinrich von Kleist en ,Daad 20n.
zaal-produkties. Zowel het der genade' van Lars Norén.
aantal grote als het aantal Artistiek leider Hans Croiset
kleine produkties is lager noemde gisteren de korting met Vijf
rlan vnrio iaar Dat knmt nm- ton "een bittere teleurstelling". Hij
^,n X°r'®J^r- Vn vraagt zich af of het gezelschap zijn
dat de gemeente Den Haag belofte, het nieuw leven inblazen
voor het komende seizoen van het zogenoemde 'repertoire-to-
vijf ton minder ter beschik- neel', nog voldoende kan waarma-
tal acteurs, dat van 32 naar 35 xneer dus, in het leven werd geroe-
ZOU stijgen, moet omlaag tot pen". Croiset wil verder niet zeuren,
hooguit 28. maar moet er niet aan denken dat er
in 1992, als er voor een nieuwe pe
riode afspraken moeten worden ge
maakt, nog minder ter beschikking
De grote zaal-produkties zijn 'De komt. "Dan heeft de hele operatie
tijd en het vertrek' van Botho geen zin".
Strauss, 'Professor Bernhardi' van De overgang van De Haagse Co-
Arthur Schitzler, 'De Kersentuin' medie naar Het Nationale Toneel is
Weer tijd voor een lied als 'Mazzel en broche'
AMSTERDAM (ANP) - De Jossy c
Jacques Halland Stichting Li La Lo
is er na lang zoeken i
podii
foonplaat van hun laatste optreden
i theater Bellevue is nog te horen
hoe met name Jossy's sterri pn voor-
te vinden waarop de tradi- dracht zorgden voor een 'geladen'
het jiddische cabaret kan sfeer in de zaal. De wijze waarop
herleven. De sfeer in de theesalon Jacques de begeleiding op de piano
Angelina aan de Apollolaan in de en introducties op de liederen ver-
hoofdstad benadert nog het meest zorgde, of zelf zong, was echter
het huiskamergevoel dat heerste in
de ruimte aan de De Clercqstraat, 11
waar Jossy en Jacques Halland tot -opzwepende melodieën gaan over
1982 hun cabaret opvoerden, aldus onderwerpen als antisemitisme,
een woordvoerder van de stichting, vervolging en Amsterdam, maar be-
Jacques Halland schreef in de vatten ook algemene (joodse) le-
loop der jaren 120 teksten voor zijn venswijsheden. Humor en wee-
in 1986 gestorven vrouw Jossy, die moed vullen elkaar daarin op een
hij omschrijft als 'de ziel van het ca- typerend joodse wijze aan.
baret'. Op een driedelige grammo-
en broche' uitstekend en treden el- land. Onder die noemer past ook de kaartverkoop voor een extra op-
ke eerste zondag van de maand ook muziek van Hans Eisler, Bertolt treden op 30 april loopt ook uitste-
het Anthony Theater aan de Brecht, Kurt Weil en Paul Dessau", kend.
Oudezij ds Voorburgwal in de
hoofdstad.
Het podium van Angelina is ove
rigens niet alleen gereserveerd vooi
joodse artiesten, aldus de woord'
voerder van de stichting. "Zij moe
ten echter optreden in de stijl en de
geest
De belangstelling voor de inci- Jacques Halland doet
dentele optredens die de stichting beide programma's en in de toe-
sinds 1987 organiseerde, is altijd komst zal hij meewerken "als ze al-
heel groot geweest. Het streven is lemaal flink zeuren". In het najaar
nu een frequentie van één keer per verschijnt bij uitgeverij Pegasus
twee maanden aan te houden. De een boek over Jacques en Jossy
eerste voorstelling op 23 april is in Halland van de hand van Dick Wal-
Jacques en Jossy Hal- elk geval al geheel uitverkocht en da en Will Boezeman.
Camera d'Or voor
fotograaf Bernard
Jiddische ethiek
DEN HAAG (GPD)
Camera-1989 (Camera d'Or)
gekend aan de Haagse fotograaf Pe-
De 79-jarige Jacques Halland, die
als adviseur aan de stichting ver
bonden blijft, zal bij de selectie van
de artiesten voor het podium van de
De Gouden theesalon uitstraling van de 'jiddi-
*2e" sche ethiek' als norm hanteren.
Daarbij denkt hij concreet aan
ter Bernard (42). Hij krijgt deze verontwaardiging over de wapen-
tweejaarlijkse prijs die door het (fo- wedloop en sociale ongelijkheid,
to)bedrijfsleven beschikbaar wordt vertelt hij. "De Spaanse, Portugese
vrouwenportret i:
Oosteuropese joden verrijkten
de categorie 'vernieuwende portret- ons met de ethiek en esthetiek der
fotografie'.
wijsheden en relativeringen i
De jury heeft 1100 inzendingen hoop ik dat het tijdperk 2000
deze nationale wedstrijd
i gouden tijdperk van vrede
het interessantst was. Het oordeel Een belangrijke rol
van de jury onder leiding van Bob houden van de traditie
Bouma over dit portret: 'Een bijna sche cabaret zal
grafische uitwerking geeft
weggelegd
het levend
in het jiddi-
elk geval zijn
de jiddische
apart cachet aan deze foto, die ziekgroep Galle, die bestaat uit On-
wordt gekenmerkt door
styling, goede make-up,
selijke verlichting en encadrering',
Dijk, Wout Age en Ora Sof-
toepas- fer. Zij beheersen het klassieke re
pertoire met nummers als 'Mazzel
Duits-Nederlandse muzenmarkt
KLEEF (ANP) - De zestiende groepen geven er informatie. Kun-
Duits-Nederlandse Cultuurbeurs in stenaars verzorgen een gevarieerd
Kleef heeft plaats op 26 april. Het programma met cabaret, theater,
ziet er naar uit dat deze markt der poppenspel, kindertheater, panto-
muzen door meer dan vierduizend mime, kleinkunst, dans, zowel po-
mensen, voornamelijk het vakpu- pulaire als klassieke muziek, jazz en
bliek van producenten en consu- het politieke lied. Het is een non-
menten, wordt bezocht. Daarmee stopprogramma op drie podia in de
wordt dan de trend voortgezet van Stadhalle en op andere speelplek-
steeds grotere deelname aan en be- ken, onder meer in een grote tent.
langstelling voor het evenement. Vorig jaar waren ongeveer 250 kun
stenaars en groepen vertegenwoor-
De deelnemende instellingen en digd.
buiten Den Haag gemakkelijker op
gevangen dan in Den Haag zelf.
Daar werd het afgelopen seizoen
nog wel eens gemopperd over de
modernere werkwijze, die in de
Haagse cultuurcommissie zelfs 'ge- van Galen Last.
waagd' werd genoemd. Volgens
Croiset heeft de tijd in Den Haag stil
gestaan. Zo liepen er Hagenaars LI-,, Klmict rl
weg bij de volgens de artistieke lei- -■- LLU-LU^lO 111.
der toch decent uitgevoerde 'halve
naaktscène' in 'Woyzeck'. Hij hoopt
echter het publiek 'stapje voor stap
je' voor Het Nationale Toneel te
Het afgelopen seizoen was de Ko
ninklijke Schouwburg in Den
Haag, het 'huis' van Het Nationale AMSTERDAM (ANP) - De publicist
toneel,
gevuld
i zijn laatste jaren iets
imiddeld voor 40 procent H. van Galen Last uit Amsterdam i
Haagse Comedie haalde eergisteren onverwacht overleden
zijn huis in Montpellier, Frank-
Volgens Croiset zijn de jongeren, rijk. Hij is 68 jaar geworden.
zowel in Den Haag als daarbuiten,
ontvankelijker voor de vernieuwin-
gen dan de ouderen. Er hebben ech- Sticusa, was redacteur
ouderen afgehaakt dan er raire blad Libertinage
jongeren zijn bijgekomen. Maar, zo 1956 de
Van Galen Last werd in Bandung
geboren. Hij werkte na de oorlog bij
in het lite-
schreef i:
optimistische Croiset,
vernieuwing wordt ook niet
een feit.
Het Nationale Toneel brengt ko- wisseling Ter Braak - Du Perron
'President Drama-
koutra'. Hij werkte als journalist bij
Het Parool. Hij verzorgde in de ja-
zestig de uitgave van de brief-
vborts jaren docent geschie-
lycea in Amsterdam en de
Willy Russell dat gespeeld School voor Taal- en Letterkunde in
door Anne-Wil Blankers volgens Den Haag en stelde geschiedenis-
Croiset een 'hit' is geworden, 'He- boeken voor het middelbaar onder-
briana' van Lars Noren (dat in Am- wijs
sterdam vier keer uitverkocht was
en in Den Haag nog nooit) en 'Bour
geois Gentilhomme' van Molière
dat nog maar pas in première ging.
Croiset sloot verder niet uit dat er
in de toekomst ook gespeeld wordt
in het Nederlands Danstheater in
Den Haag. Het Nationale Toneel is
daartoe uitgenodigd en Croiset
Bijdragen van zijn hand versche
nen geregeld in Hollands Maand
blad en Tirade. In 1969 publiceerde
hij de literair-historische studie 'Ne
derland voor de storm'. Sinds 1970
was hij voort columnist van NRC-
Handelsblad. Tien jaar geleden ver
scheen zijn essaybundel 'De waan
zin van Ajax'. In 1986 publiceerde
Concrete hij het pamflet 'De spoken van Her-
r nog niet.
dus Viking.
Rostropovitsj
naar de USSR
Jacques (links) en Jossy Halland (rechts) in de jaren zestig in hun jiddische theater-café 'Li La Lo'.
LONDEN (DPA) - De Britse uiige- temationale veilin
very Penguin maakt, naar het zich aan de hoogste bit
laat aanzien, geen winst op het om-
streden boek 'De Duivelsverzen'
van Salman Rushdie. Dit wist het fi
nanciële dagblad 'The Financial Ti
mes' gisteren te melden.
In Groot-Brittannië zijn al 150.000
exemplaren van Rushdie's roman
over de toonbank gegaan, waardoor
het boek al dertien weken aan de WASHINGTON (UPI) - De in bal-
lingschap levende Russische cellist
- en dirigent Mstislav Rostropovitsj
daaraan toevoegde dat de Italiaanse gaat volgend jaar met het Ameri-
A— i-'-- kaanse National Symphony Or
chestra op tournee in de Sovjetunie.
Dit heeft de Washington Post giste
ren bericht.
Rostropovitsj, diè nu Amerikaans
de Pearsongroep, levert dat echter staatsburger is, heeft zijn vaderland
niet genoeg op om winst te maken niet bezocht sinds hy in 1974 met
omdat de uitgeverij per jaar alleen zijn gezin uit de Sovjetunie emi-
al zo n slordige zes mihoen gulden greerde. Tegen vrienden heeft Ro-
kwijt is aan maatregelen om haar stropovitsj steeds gezegd dat hy en
boekwinkels te beschermen tegen zijn vrouw, de operazangeres Gali-
dreigende islamitische aanslagen. na Visjnevskaja, pas zullen terugke
ren als zij hun staatsburgerschap te-
In verband met de vele protesten rugkrijgen en in ere worden her
tegen het boek van islamitische fun- steld.
damentalisten in Groot-Brittannië De Sovjetautoriteiten ontnamen
heeft Penguindochter Viking in- Rostropovitsj en Visjnevskaja hun
middels laten weten dat zij niets te staatsburgerschap als straf voor
maken heeft met de nog te verschij- hun "onvaderlandslievende activi-
nen vertalingen. Rushdie heeft de teiten". Maar het lijkt er steeds meer
rechten op zijn boek buiten het En- op dat Moskou de twee eerherstel
Hansen/ANP) ë^lse taalgebied vorig jaar op een in- wil geven.
Gebrek aan talenkennis uitgevers speelt grote rol
NEW YORK (AP) - Niet-Amerikaanse fabri
kanten van auto's en televisietoestellen heb
ben geen problemen bij het vinden van een
afzetmarkt in de Verenigde Staten. Voor bui
tenlandse schrijvers ligt dat anders. Zelfs
buitenlandse Nobelprijswinnaars hebben
soms moeite hun boeken in de States aan de
man te brengen. Europese bestsellers beha
len zelden diezelfde status in de VS, terwijl
Amerikaanse toppers ook in het buitenland
hoge verkoopcijfers halen.
Volgens ingewijden in het uitgeversvak
hebben Amerikaanse uitgevers er weinig be
lang bij buitenlandse schrijvers te laten ver
talen, omdat er zo'n enorm aanbod is van En
gelstalig werk. Bovendien schiet bij de
meeste Amerikaanse uitgeverijen de talen
kennis tekort om boeken die in het buiten
land verschijnen op hun waarde te kunnen
schatten. Wat er aan buitenlands werk ver
schijnt wordt meestal vertaald door univer
siteitsuitgeverijen en andere kleine firma's,
die geen geld hebben voor grootscheepse re
clamecampagnes.
Amerikaanse lezers interesseren zich eerst
en vooral voor de zaken van hun eigen land.
"De meeste Amerikanen lezen geen vertaal
de boeken", zei John Baker, hoofdredacteur
van het uitgeversblad Publishers Weekly.
"Zij zijn niet geïnteresseerd in culturele
politieke zaken van andere landen".
'Perestroika', de internationale bestseller
van de hand van Sovjet-partijleider Michail
Gorbatsjov, heeft het met 100.000 verkochte
exemplaren in de massaal televisie kijkende
VS relatief niet slecht gedaan, maar dat cy fer
is niet te vergelijken met de verwachte ver
koop van de autobiografie van oud-presi
dent Reagan die binnenkort op de markt
komt. Ter vergelijking: het boek van Gor
batsjov werd in Nederland door meer dan
200.000 mensen gekocht. Hoeveel mensen
het ook lazen is niet bekend.
Toen de Egyptische schrijver Naguib Ma-
hfouz vorig jaar de Nobelprys won, waren in
de VS tien van zijn boeken verkrijgbaar.
"Maar de meeste lagen bij ons in het maga
zijn opgeslagen", zei directeur Don Herdeck
van Three Continents Press in Washington,
een van de twee uitgevers van Mahfouz. Her
deck zei dat per jaar zo'n 400 tot 500 boeken
van de Egyptische schrijver werden ver
kocht. Toen het nieuws over de Nobelprijs
bekend werd "steeg de verkoop vanzelfspre
kend, tot ongeveer 4.000. Maar dat is alweer
'aan het afzakken", zei Herdeck.
Hetzelfde verhaal ging op voor de Franse
schrijver Claude Simon, die de Nobelprys in
1985 kreeg, en de Tsjechoslowaakse dichter
Jaroslav Seifert, die hem in 1984 ontving.
Hun boeken zul je in een Amerikaanse win
kel niet gauw aantreffen.
In tegenstelling hiermee zijn buitenlan
ders wel geïnteresseerd in Amerikaanse boe
ken, mede onder invloed van het grote aan
bod aan Amerikaanse televisieprogramma's
en films, zei Baker. De meeste Amerikaanse
bestsellers worden ook bestsellers in Euro
pa.
In 1987 zijn in de Verenigde Staten 55.000
nieuwe boeken, fictie en non-fictie, versche
nen. Daaronder waren slechts 1.600, minder
dan 3 procent, vertaalde werken.
Dit betekent overigens niet dat Buiten
landse auteurs in de VS nooit de bestseller
lijst halen. De Britse schrijvers Jeffrey Ar
cher en Barbara Taylor Bradford verkopen
bijzonder goed in de VS. Van 'De Naam van
de Roos' van Umberto Eco zijn in de VS
300.000 ingebonden exemplaren verkocht,
waarmee dat boek ook naar Amerikaanse
maatstaven een bestseller is geworden. 'De
ondraaglijke lichtheid van het Bestaan' van
de Tsjechoslowaakse schrijver Milan Kun-
dera haalde weliswaar minder hoge ver
koopcijfers, maar deed het relatief toch heel
best in de VS, zei Baker. Beide boeken wer
den met succes verfilmd.
Deze auteurs waren al bestsellers voor zij in
de VS uitkwamen. Met buitenlandse auteurs
die minder bekend zijn neemt men liever
geen risico, ook al zijn zij door de kritiek aan
geprezen.
Herdeck van Three Continents Press zei
dat de kleinere uitgeverijen, zij het op be
scheiden schaal, een groeiend aantal buiten
landse boeken op de markt brengen. Maar
omdat die boeken niet in de plaatselijke
boekhandels liggen, weet het publiek niet
dat ze verkrijgbaar zijn. "De meeste mensen
weten niet dat je vertaalde boeken recht
streeks bij de uitgeverij kunt bestellen", zei
Herdeck.
Volgens Herdeck zouden de Amerikaanse
uitgeveryen gemakkelijk een einde kunnen
maken aan de scheve verhouding. Als de uit
geverijen elk jaar 30 tot 40 buitenlandse boe
ken in hun aanbod opnemen, en geschoolde
mensen aantrekken om de verkoop ervan
via lezingen te bevorderen, moet de situatie
in vijf tot tien jaar kunnen worden rechtge
trokken. Maar het is onwaarschijnlijk dat zij
dat willen, erkende Herdeck.
Europese bedrijven hebben de afgelopen
tijd meer financiële belangen verworven in
Amerikaanse uitgeverijen, maar er zijn nog
geen tekenen die erop wijzen dat dit zal lei
den tot en groter aanbod van buitenlandse
boeken.
