'Nederland zou weer eens
volkstelling moeten houden'
9Pensioenfondsen zijn
moeilijk te pakken
Interview
Demograaf dr. A. Kuijsten wil nauwkeuriger informatie
Als dominee het mooi zegtvinden katholieken dat praehtig5
PAGINA 2
VRIJDAG 7 APRIL 1989
AMSTERDAM/DEN HAAG - Het wordt tijd dat Neder
land de volkstelling in ere herstelt. Dr. A. Kuijsten, als
demograaf verbonden aan de universiteit van Amster
dam, hoopt en verwacht niet dat het nog lang duurt eer er
weer zo'n grootschalig bevolkingsonderzoek wordt ge
houden. Sinds de half-mislukte volkstelling van 1971
moet de overheid het zonder doen. Zo langzamerhand
beginnen de nadelen daarvan voelbaar te worden. Er is
behoefte aan informatie die zonder volkstelling eenvou
dig niet beschikbaar is.
aantal vragen niet correct beant
woord. Anderen lapten de wette
lijke verplichting om mee te doen
aan hun laars en boycotten de tel
ling. Daardoor moet die be
schouwd worden als gedeeltelijk
mislukt. Sindsdien is er nog wel
over een nieuwe telling gespro
ken, maar zijn er geen serieuze
pogingen meer gedaan om er een
te houden.
Kuijsten betreurt dat, omdat de
overheid nu niet beschikt over in
formatie die van groot belang is
voor het oplossen van maatschap
pelijke problemen. Het gaat bij de
telling minder om het verzamelen
van alle mogelijke cijfertjes als
wel om de onderlinge relatie van
die cijfers. "Het is niet zo belang
rijk om te weten hoeveel geschei
den vrouwen met kinderen er in
een gemeente wonen. Maar het is
wel van belang om te weten of de
ze éénoudergezinnen in slechte
huizen wonen of dat de ex-echt
genoten de huur of de hypotheek
betalen voor een goede woning.
Het ene kenmerk wordt pas van
belang als het met het andere in
verband gebracht wordt".
De wetenschapper vindt de
volkstelling een heel geschikt in
strument om zicht te houden op
ontwikkelingen in de samenle
ving. De onderzoeker is zich be
wust van de weerstanden die veel
mensen hebben tegen de volks
telling. Zeker geldt dat voor dege
nen die de Tweede Wereldoorlog
hebben meegemaakt met zijn
identificatieplicht en persoon
snummer. "Maar de Duitsers gin
gen in de Tweede Wereldoorlog
gewoon naar de burgerlijke
stand. Ze hadden de uitslag van
de volkstelling van 1930 helemaal
niet nodig", zegt Kuijsten.
door
Theo Haerkens
vinden het niet nodig
dat de overheid precies op de
hoogte is van hun doen en laten.
Ze zijn er niet van gediend dat de
overheid als een 'Big Brother'
over hen waakt. Ze beschouwen
al die vragen als een inbreuk op
hun privacy en vragen zich af of
de overheid "dat nou wel allemaal
moet weten".
De laatste volkstelling in ons
land is gehouden in 1971 en velen
hebben uit verzet daartegen een
Lappendeken
Enquêtes en andere onderzoeken
hebben de plaats ingenomen van
de traditionele volkstelling. Werd
Jezus niet in een stalletje gebo
ren, omdat zijn moeder voor zo'n
- Dr. A. Knijsten: "Steekproef kan nauwkeurigheid volkstelling niet
telling op reis was? Toch kunnen
enquêtes zo'n massale telling niet
vervangen. Het is een lappende
ken van onderzoekjes, maar het
totaaloverzicht dat de volkstel
ling biedt, ontbreekt eenvoudig.
Ook een steekproef kan de
volkstelling niet vervangen, zelfs
al doen daar tienduizend mensen
aan mee, vindt de demograaf. "Je
houdt onzekerheden over de re
presentativiteit. Als het om de be
hoefte aan woonruimte gaat, is
een afwijking van één procent
landelijk gezien geen enkel pro
bleem, maar regionaal kan dat
flink afwijken. Hetzelfde geldt
voor de behoefte aan werk. "Oost-
Gelderland is Amsterdam niet en
over die twee gebieden afzonder
lijk valt dan weinig te zeggen. Die
verschillen hoeven zich niet te be
perken tot een gemeente, maar
kunnen zich zelfs per wijk voor
doen".
Aan de privacy-gevoeligheid
van informatie die de burger bij
een volkstelling aan de overheid
geeft, tilt de onderzoeker niet zo
zwaar. "Zodra de informatie ver
zameld is, wordt de naam verwij
derd. Het gaat erom dat informa
tie over persoonlijke omstandig
heden in één pakketje beschik
baar is. Bij analyse kunnen aller
lei kenmerken met elkaar in ver
band gebracht worden".
Taboe
Fijntjes merkt Kuijsten op dat de
informatie die wordt gevraagd bij
een volkstelling vaak al bekend is
bij de overheid, zij het in geschei
den circuits. Koppeling van die
circuits is taboe, hoewel met de
komst van het sofi-nummer aan
dat uitgangspunt wordt ge
knaagd.
"De overheid heeft heel gede
tailleerde informatie over de bur
ger. Maar die zit steeds in aparte
systemen die niet gekoppeld mo
gen worden, en aan de andere
kant levert de volkstelling een
globaal overzicht van op zich on
schuldige gegevens die wel met
elkaar in verband worden ge
bracht. De combinatie echter,
draagt er toe bij dat de burger zich
bedreigd voelt".
Kuijsten tekent aan dat de pri
vacy-gevoeligheid van informatie
tijd- en plaatsgebonden is. "Vroe
ger zou men er niet over gepie
kerd hebben te informeren naar
gezinsplanning of relatievormen,
terwijl dat tegenwoordig geen
punt meer is. Meer schroom voe
len mensen in Nederland bij het
beantwoorden van vragen over
hun inkomen, ook al hoeft dat
maar globaal te worden aangege
ven. In de Verenigde Staten
wordt het inkomen zonder blik
ken of blozen ingevuld tot op de
dollarcent nauwkeurig. En daar is
vragen naar de godsdienst weer
taboe".
Godsdienst heeft bij ons steeds
een belangrijke rol gespeeld. Ka
tholieken hadden altijd meer kin
deren dan buitenkerkelijken en
zo kon de godsdienstigheid iets
zeggen over de bevolkingsgroei
en de behoefte aan woonruimte.
"Dat was nuttig, want je gaat niet
naar het gemeentehuis om te ver
tellen dat je niet meer naar de
kerk gaat". Inmiddels is de relatie
tussen godsdienst en. vruchtbaar
heid - de puriteinse opstelling van
Rome ten spijt - veel minder be
langrijk geworden.
Ontkerkelijking
Kuijsten geeft toe dat het belang
van zo'n vraag afneemt. "Maar als
de ontkerkelijking in dit tempo
doorzet, kan dat op den duur lei
den tot afneming van de bevol
king. Ook dat moet je in de gaten
houden om tijdig beleidsant-
woorden te formuleren".
Hetzelfde geldt voor de hoog
opgeleide jongeren die nu mas
saal samenwonen. Blijft dat zo, of
gaan ze op een gegeven moment
trouwen? Blijft de vrouw werken
als er kinderen komen, en moet
de overheid dan zorgen voor kin
deropvang of redden die mensen
zichzelf?
De angst voor aantasting van de
privacy heeft ervoor gezorgd dat
de veertiende volkstelling in ons
land, in 1971, de laatste is ge
weest. "De protestgeneratie die
toen juist aan de macht was, heeft
daar voor gezorgd". De onderzoe
ker vermoedt - "maar de wens is
de vader van de gedachte" - dat
een volkstelling nu wel weer kan.
De jeugd heeft een andere hou
ding dan de inmiddels vergrijsde
protestgeneratie. "Zonder twijfel
brandt er opnieuw een heftige
discussie los over het fenomeen,
maar de uitslag zal zeker anders
zijn".
In het buitenland zijn volkstel
lingen nog steeds heel gebruike
lijk. In Duitsland heeft de telling
de vorm van "een tweetrapsra
ket", waarbij om de tien jaar een
globaal onderzoek wordt gehou
den waaraan iedereen moet mee
doen. Net als in de VS gebruiken
de Duitsers hun telling om de per
soonsregistratie - die in die lan
den minder ontwikkeld is als bij
ons - zo nodig te corrigeren. Voor
de meer specifieke informatie,
die dieper ingrijpt in de persoon
lijke levenssfeer, kunnen kleine
re aanvullende onderzoeken ge
houden worden op basis van vrij
willigheid. In de toekomst zou
Nederland zich door die aanpak
moeten laten inspireren.
Weigeren
Tegenstanders menen dat een tel
ling waardeloos wordt als tien tot
twaalf procent van de bevolking
weigert mee te doen. Kuijsten is
daar niet bang voor. "Kennis van
de non-respons is ook kennis. Met
goed beleid kun je rekening hou
den met de witte vlekken. In die
zin is weigeren contraproduk-
tief'.
Dr. H. van Oyen, hoofd van de
afdeling Onderzoek en Statistiek
van de gemeente Amsterdam; be
vestigt dat informatie die vroeger
in de volkstelling aan de orde
kwam, nu niet niet meer beschik
baar is. Zoals bijvoorbeeld de re
latie tussen inkomen en huisves
ting. Andere vragen beantwoordt
de afdeling zelf aan de hand van
steekproeven. Van Oyen erkent
dat die minder nauwkeurig zijn
dan een volkstelling. Maar die on
nauwkeurigheid weegt wel op te
gen het nadeel dat de informatie
uit een volkstelling snel verou
dert. Een telling wordt meestal
maar eens in de tien jaar gehou
den, merkt hij op. "Persoonlijk
vind ik herinvoering van de tel
ling geen oplossing. Gemeente
besturen hebben vooral behoefte
aan actuele gegevens".
Zijn collega L. de Bock in Rot
terdam is het met dat laatste eens.
Toch zou hij terugkeer van de
volkstelling toejuichen. Maar dan
in de vorm van een aantal mini-
tellingen. Daarbij komen de uit
eenlopende onderdelen met vra
gen over werken, wonen en ge
zinssamenstelling, verspreid over
een aantal jaren aan de orde. Over
de informatie die het Centraal Bu
reau voor de Statistiek (CBS) le
vert, is De Bock niet tevreden.
"Die steekproeven geven geen
betrouwbaar beeld over wijken
en buurten waar minder dan
50.000 mensen wonen". Een aan
tal gemeenten probeert samen
met de Kamers van Koophandel
te bereiken dat het CBS zijn
steekproef vergroot.
DEN HAAG - Terwijl de acties in
de gezondheidszorg in volle gang
zijn, buigen deskundigen zich over
een suggestie van premier Lubbers
om de loonsverhoging voor de ver
pleegkundigen door hun pensioen
fonds PGGM te laten betalen. Over
één ding is men het eens: de pen
sioenfondsen in Nederland bulken
van het geld. Maar of zij veel meer
bezitten dan nodig is om in lengte
van jaren goede pensioenen te ga
randeren, weet niemand. Pensioen
fondsen zijn bijna oncontroleerbare
grootheden geworden.
door
Bart van Leeuwen
"Pensioenfondsen zijn moeilijk te
pakken", zegt Helmer Vossers, chef
sociale zekerheid en belastingen bij
het Centraal Planbureau. "Omdat
de fondsen hun beleid uitstippelen
over perioden van tientallen jaren,
valt nauwelijks aan te tonen dat hun
miljardenreserves te groot zijn. De
fondsen zeggen dat zij wel zo ver
vooruit moeten kijken, omdat de
bevolking vergrijst en er straks
minder werkenden zijn. De werkne
mers van nu verwachten toch dat
hun pensioen straks veilig is ge
steld?".
Vossers kan weten hoe sterk de
vesting rond de fondsen is. Eind
1986 onderzocht hij met zijn toen
malige collega Bolhuis de vermo
genspositie van de pensioenfond
sen. Zij deden dat in opdracht van
de overheid, die wilde weten of daar
geld te halen valt. Het ging toen nog
minder goed met de economie en
onder het motto 'alle beetjes hel
pen' hoopte de overheid heimelijk
dat de pensioenpremies omlaag
zouden kunnen. Daar zouden de
fondsen moeilijk omheen kunnen,
als zou blijken dat hun reserves te
groot zijn.
Het Centraal Planbureau kon
echter niet aantonen dat de vermo
gens te riant waren. "Er viel niks te
halen. In die zin was het onderzoek
een mislukt project", zegt Vossers.
"Het bleek er maar van af te hangen
van welke reële rente je uit gaat".
Met een veronderstelde reële rente
(dat is de rente min de inflatie) van
vier percent viel nog wel hard te ma
ken dat de premies te hoog waren,
maar bij een lagere reële rente moe
ten de fondsen hun reserves aan
spreken om pensioenen te kunnen
blijven waarborgen. Kortom: wie
het weet mag het zeggen.
Lede ogen
"Je moet veronderstellingen ma
ken", legt Vossers uit. "Maar het
kost het planbureau al veel moeite
om vier jaar vooruit te kijken, laat
staan dertig jaar. Dat doen die pen
sioenfondsen wel, want een werk
nemer die nu 25 is moet straks ook
nog met pensioen". De feitelijke
Lubberssigaar uit eigen doos?
(foto ANP)
controle van het beheer van pen
sioenfondsen is in handen van
werkgevers en werknemers, die
zich over de hoogte van de pen
sioenpremie laten adviseren door
de onafhankelijke Verzekeringska-
Al valt er formeel niets te halen,
toch probeert de overheid sinds eni
ge tijd een vinger te krijgen achter
de pensioengelden. De overheid wil
niet langer met lede ogen toezien
hoe pensioenfondsen miljarden
winsten boeken op beleggingen in
binnen- en buitenland, zonder dat
de fiscus daarvan meeprofiteert.
Onlangs besliste het kabinet dat
pensioenfondsen in 1990 net als 'ge
wone' bedrijven winstbelasting
moeten gaan betalen, in het kader
van de zogeheten 'Brede Herwaar
dering'. Hoeveel precies is nog on
bekend.
"De overheid zet de pensioen
fondsen als het ware klem", aldus
Vossers. "De premies zullen daar
door zeker omlaag gaan, want de
fondsen willen natuurlijk zo min
mogelijk belasting betalen neem ik
aan". De regering verwacht niette
min dat de belasting van de winsten
van de pensioenfondsen (en de re
serves van de levensverzekeraars)
jaarlijks zo'n 0,7 miljard gulden in
de staatskas brengen.
Druk
Vergroting van de druk op de pen
sioenfondsen kan ook de bedoeling
zijn geweest van premier Lubbers,
toen hij zijn suggestie over de sala
rissen deed. Het bestuur van de
PGGM (het pensioenfonds voor de
gezondheidszorg) heeft na een
spoedvergadering een bijdrage aan
deze discussie geleverd: het zal nie
mand verbazen dat zij faliekant te
gen Lubbers' idee zijn. De PGGM
zelf voert tevens aan dat zij al drie
jaar achtereen de premie met een
percent heeft verlaagd en dat zij
daarmee het uiterst mogelijke heeft
gedaan.
De vakbeweging vindt dat dat de
verpleegkundigen met een uit de
pensioenen betaalde loonsverho
ging een sigaar uit eigen doos krij
gen, omdat de pensioengelden ei
genlijk de werknemers toebehoren.
Vossers: "Ze hebben gedeeltelijk
gelijk, zij het dat pensioenpremies
nu wel belastingvrij zijn. Er zit best
iets in. Met een pensioenfonds re
serveer je een stuk inkomen voor
toekomstige consumptie".
De laatste cijfers over de a
gens van de pensioenfondsen zijn
duizelingwekkend. Vorig jaar be
schikten alle pensioenfondsen sa
men (het ABP en de PGGM zijn de
grootste) over een vermogen van
330 miljard gulden. Zij ontvingen
daarover 25 miljard gulden rente en
hadden 12 miljard inkomsten uit
premies. Aan pensioenen keerden
zij vorig jaar 16 miljard gulden uit.
De fondsen vinden deze enorme
reserves hard nodig in verband met
de toenemende vergrijzing. Vol
gens Vossers zijn deze voorzorgs
maatregelen gerechtvaardigd. De
vergrijzing behoort echter geen pro
bleem te zijn voor de pensioenfond
sen, is Vossers' stellige overtuiging.
"Ze hebben de vergrijzing al lang in
hun premies meegeteld, omdat zij
per individu de premie berekenen.
Dat is allemaal al verwerkt. Tegen
de tijd dat er veel bejaarden zijn en
weinig werkenden zullen de fond
sen wel beleggingen moeten afsto
ten om geld vrij te maken.
"Dat wil nog niet zeggen dat de
vergrijzing geen probleem is voor
de samenleving. De werkende be
volking zal op een of andere manier
de ouderen moeten onderhouden.
Het maakt in wezen niet uit of je
hier een pensioenfonds voor hebt of
niet. Het gaat om een contract tus
sen generaties. De ene generatie
zorgt voor de andere. Dat heeft te
maken met vertrouwen".
Voorzichtig
Vossers gaat er voorlopig van uit
dat premier Lubbers gewoon een
suggestie heeft willen doen die de
overheid geen geld kost. Als de sala
risverhogingen in de gezondheids
zorg op de normale manier moeten
worden betaald, draaien alle bur
gers daar indirect voor op. De mees
te ziekenhuizen krijgen hun bud
getten van de verzekeraars (zieken
fondsen en particulieren), die hun
inkomsten halen uit de ziektepre
mies die iedereen betaalt.
"Als Lubbers echter een discus
sie wil starten over de hoogte van de
pensioenpremies, moet hij voor
zichtig zijn. Hij kan dan wel eens
precies *het tegenovergestelde be
reiken. Tot dusver worden de winst
en van de fondsen berekend met
een aangenomen rente van vier per
cent, maar er gaan al stemmen op
dat die rente te hoog is. Vier percent
is langzamerhand niet reëel meer,
twee percent is reëler", aldus Vos
sers. "De overheid zou in dat geval
straks minder winstbelasting van
de fondsen kunnen afsnoepen".
Inde oecumene is binnen duide
lijke grenzen veel meer mogelijk
dan vaak wordt gedacht. Zie het
'conciliair proces' (voor vrede, ge
rechtigheid en behoud van de
schepping), waar mensen uit ver
schillende kerken dit tot hun ver
rassing ontdekken.
Het is de stellige overtuiging van
dr. Teije Brattinga, algemeen se
cretaris van de rooms-katholieke
Sint Willibrord-Vereniging voor
oecumene. Vandaag viert deze
vereniging, tevens adviesorgaan
van de bisschoppen voor oecu
mene en evangelisatie, haar veer
tig-jarig bestaan.
Brattinga wijst erop dat de paus
bij herhaling de rooms-katholie-
ken aanspoort met andere chris
tenen samen te werken, bij evan
gelisatie of in het diakonaat. Ui
teraard is intercommunie princi
pieel onmogelijk, maar het is vol
gens Brattinga ook niet nodig al
tijd eucharistie of avondmaal te
vieren. "Als je dat achterwege laat
bij de trouwplechtigheid van een
gemengd huwelijk of bij een in
terkerkelijke dienst tijdens een
dorpsfeest, dan ben je van veel
gezeur af. Het is verloren energie
alleen maar te jammeren over de
dingen die niet kunnen of mo
gen".
Als gelovigen op plaatselijk
vlak elkaar ontmoeten, kennen ze
echt geen barrières, meent hij.
"Zij leven op een andere i
dan de beleidsmensen. Gewone
mensen leven niet zozeer vanuit
een belijdenis, maar spontaan.
Als de dominee het mooi zegt,
dan vinden rooms-katholieken
dat prachtig. Ze vragen zich dan
niet af of het ambt van die man
wel geldig is. Er is veel te veel
theologie in de kerken. Die ligt
vast in dogma's, synodestukken,
encyclieken en pastorale brieven.
De theologie moet een hulpmid
del bij het geloof zijn en nooit in
de plaats van het geloof komen".
Zelf beslissen
De Willibrord-vereniging geeft
informatie en verleent diensten
aan parochies. Die moeten dan
zelf beslissen wat en hoever ze
willen. "Wat we doen, is met de
mensen praten. Dat doen de bis
schoppen ook als ze in een paro
chie komen. Verbieden heeft
geen zin. Daarvoor ben ik ook te
veel onderwijsman".
Uit de geschiedenis van de Wil
librord-vereniging valt de ont
wikkeling in de Rooms-Katholie-
ke Kerk af te lezen. Eerst was de
vereniging er ten behoeve van de
apologie (de verdediging naai
buiten), hetgeen altijd tot verhar
ding van standpunten leidt. Daar
na stond het apostolaat centraal;
je liet zien wie je was. Tegenwoor
dig gaat het om oecumene, geba
seerd op de gedachte datje ande
re christenen als mede-christe
nen moet respecteren.
Brattinga deelt de mening van
kardinaal Willebrands dat de
stagnatie in de dialoog tussen
rooms-katholieken en protestan
ten meer aan de laatsten dan aan
de Rooms-Katholieke Kerk is te
wijten. "De protestanten geven te
weinig gebaren. Enerzijds kun
nen ze weinig veranderen, ander
zijds verschuilen ze zich achter de
bisschoppen". Het is 'lastig' dat er
aan protestantse kant geen vere
nigingen als 'Willibrord' zijn.
Wel hebben de hervormden
hun Rome-Reformatie-beraad en
de gereformeerden hun taak
groep, maar die organen hebben
geen armslag. Brattinga: "Af en
toe mogen ze een rapport voor de
synode schrijven, maar dat raakt
het grondvlak niet. En daar ge
beurt het".
Ruimte
Volgens de rk vredesbeweging
'Pax Christi' zou de kerkleiding
bij morele kwesties als seksuali
teit dezelfde ruimte voor het ge
weten moeten laten als bij vrede
en gerechtigheid. Daarmee
schaart de vredesbeweging zich
achter de visie die haar voorzitter,
bisschop Ernst van Breda, al in
1980 naar voren bracht, overigens
zonder succes.
Het standpunt van 'Pax Christi'
blijkt uit haar reactie op de 'Ver
klaring van Keulen', waarin 163
theologen uit West-Duitsland en
aangrenzende landen scherpe
kritiek leveren op het beleid van
de paus. De vredesbeweging
steunt dit pleidooi voor ruimte,
openheid en communicatie bin
nen de Rooms-Katholieke Kerk.
"Een gelovige oriëntatie op de
grote dilemma's van deze tijd
vraagt om die ruimte, al was het
alleen maar omwille van de ge
loofwaardigheid van de kerk",
zegt 'Pax Christi' in haar brief aan
de Nederlandse ondertekenaars
van de Verklaring.
Op de bisschoppensynode over
huwelijk en gezin in 1980 pleitte
bisschop Ernst ervoor dat het ker
kelijk gezag zijn morele leer over
huwelijk en gezin op dezelfde ma
nier zou hanteren als zijn sociale
leer. Als het om sociale vragen
gaat. reikt de kerk oplossingen
aan, maar laat ze ruimte voor per
soonlijke afweging van stand
punten. Monseigneur Ernst kreeg
op deze bisschoppensynode hier
voor geen bijval.
Banken. Het Oecumenisch
Studie- en Actiecentrum voor In
vesteringen in Utrecht vindt dat
de Nederlandse overheid de ban
ken moet verplichten tot grotere
openheid. "Dat banken geen wet
telijke verplichting hebben pu
bliekelijk verantwoording af te
leggen van hun activiteiten, doet
afbreuk aan het democratisch ge
halte van onze samenleving", zegt
het studiecentrum in zijn brochu
re 'Achter de bank geschoven'.
Banken kunnen met hun geld
veel invloed uitoefenen. Bij hun
klanten leven gewetensvragen.
Die noodzaken tot meer open
heid. "Het moet de banken duide
lijk worden gemaakt dat steeds
meer mensen zich voor een recht
vaardige besteding van gelden
willen inzetten. Wereldwijd is er
een tendens om het bedrijfsleven
op zijn maatschappelijke verant
woordelijkheid aan te spreken".
Van Kemenade. De rk bis
schoppenconferentie heeft dr. J.
A. van Kemenade (52). burge
meester van Eindhoven, be
noemd tot lid van het stichtings
bestuur van de Katholieke Uni
versiteit Brabant.
Dorothee Sölle, bekend
Duits theologe, zal op 6 mei in
Den Bosch (Brabanthallen) spre
ken op de vijfde manifestatie van
de 'Acht Mei-beweging'. Zij gaat
in haar toespraak in op het motto
van de bijeenkomst: 'Vrouwen en
mannen, beeld van God'.
In 'Acht Mei' werken op het
ogenblik 104 rk organisaties en
groepen samen die alle op hun
manier ijveren voor vernieuwing
in de RK Kerk van Nederland.
Het programma van de manifes
tatie in Den Bosch telt meer dan
80 onderdelen. Daartoe behoort
een forum met onder anderen de
theologen E. Schillebeeckx en K.
Walf over de 'Verklaring van Keu
len' waarin scherpe kritiek wordt
geuit op de manier waarop de
paus zijn ambt uitoefent.
Beroepen
Gereformeerde Kerken: aan
genomen naar Huizen J. D. Hof-
stra Oldebroek.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: bedankt voor Assen-
Zuid H. E. Nieuwenhuis Ermelo.
Nederlandse Protestanten
bond: aangenomen naar Har-
dinxveld-Giessendam mevrouw
R. Boeijinga-Alders, remon
strants predikant te Sommelsdijk
(deelwerk). Zij blijft ook in Som
melsdijk werken.
Katwijk aan Zee. Ds. C. B.
Schuurman (63) neemt zondag
avond om 6 uur in de Nieuwe
Kerk afscheid van de hervormde
gemeente (vervroegde uittre
ding). Ruim tien jaar heeft hij in
Katwijk gewerkt. Hij is in Kat-
wyk aan den Rijn gaan wonen.
Leiden. Ds. H. J. van Achter
berg is deze maand vyftig jaar
predikant. Hij werkte ruim 32 jaar
in de Mors. Op 23 april hoopt hy
in Echteld (Betuwe) te preken -
waar hy een halve eeuw geleden
als jong predikant begon en de
zondag daarop in de Maranatha-
kerk (Lage Morsweg).
De paus zal op uitnodiging
van president Soeharto in okto
ber een bezoek brengen aan Indo
nesië. Ook Oost-Timor, de vroe
gere Portugese kolonie die in
1975 door Indonesië werd inge
lijfd, staat op het programma.
