De beroete deuren
van het paradijs
Beelden uit de droom ontsnapt
Italiaanse cultuurmonumenten vervuilen
Biedermeier in Oostenrijk
Magie van
poppen
Russen doen mee aan Liszt-concours
DONDERDAG 6 APRIL 1989
KUNST
PAGINA 25
Van Abbemuseum toont recent en ouder beeldhouwwerk
door
Henk Meutgeert
'Clap your hands', Henk Visch
EINDHOVEN - De in Eindhoven geboren beeldend kunstenaar
Henk Visch (1950) heeft zich in korte tijd geschaard onder de
bekendste Nederlandse beeldhouwers. In de jaren zeventig hield
hij zich bezig met grafisch werk, maar rond 1980 begon hij met zijn
uit afvalhout en schrootjes opgebouwde figuren. De voorlopige
kroon op zijn werk kreeg hij vorig jaar tijdens de Biennale van
Venetië waar zijn beelden in het Nederlandse paviljoen werden
gepresenteerd. Het Eindhovense Van Abbe Museum presenteert
nu een overzicht van zijn werk, waaronder veel beelden die de
laatste paar jaren werden gemaakt.
Samen met onder anderen Vene
man, Fortuyn/O'Brien, Kemps en
Vlugt wordt Henk Visch gerekend
tot de jonge Nederlandse beeld
houwkunst die tegen het eind van
de jaren zeventig ontstond. Het uit
de minimal art voortgekomen on
persoonlijke en op de vorm gerichte
werd losgelaten en er onstond ruim
te voor figuratie en het scheppen
van een eigen wereld. Visch begon
met het maken van figuren, opge
bouwd uit stukjes hout waardoor
een schubachtige huid ontstond.
Tegelijkertijd maakte hij fragiele
bouwsels met ijle staanders.
Twee polen
De tentoonstelling in Eindhoven
laat zien dat Visch zich nog steeds
tussen die twee polen beweegt. Hij
maakt van hout of ijzer geconstru
eerde, schijnbaar breekbare, bouw
sels en aan de andere kant kloeke,
stevige beelden. Het is vaak moei
lijk te geloven dat zo verschillende
Henk Meutgeert/GPD) werken door eenzelfde
maakt zijn. Wat de beelden ver
bindt, is echter de geheel eigen poë
zie, het in zichzelf gekeerde van het
werk van Visch.
Dat Visch' beelden nooit een spel
van vorm alleen zijn, bewijst één
van de recente beelden met de titel
'Clap your hands'. Het is opge
bouwd uit driehoeken van metaal
draad en krijgt de vorm van een on
bewerkt stuk steen met veel platte
vlakken. Middenin dat staketsel
staat, schijnbaar balancerend, een
ouderwets zwart doosje (een boter-
vloot?), dat die geometrische vor
men ineens een andere lading mee
geeft. In een andere ruimte bevindt
zich eenzelfde soort kristalvorm,
ditmaal met bontgekleurde vlakjes
die een blik op het binnenste niet
toelaten. Elders staat een groot, drie
Henk Meutgeert/GPD)
meter hoog, zwart rad opgesteld twee meter hoog die zijn hoofd op
waarin een ouderwets lantaarntje een onmogelijke manier omdraait
In twee, ook recente, beelden chaam voortzet. Dat letterlijke,
keert Visch weer terug naar de figu
ratie, maar nooit te dwingend.
'Don't wait for me in a borrowed ho
me' uit 1988 is een zwarte figuur van
Michelangelo was zo onder
de indruk van Lorenzo
Ghiberti's vergulde
deurpanelen van de
oostelijke ingang van de
Doopkapel in Florence, dat
hij ze een plaats toedacht
aan de poorten van de
hemel. Nu staat de Deuren
van het Paradijs een plaats
te wachten in een speciale
glazen ruimte in het
museum tegenover de
Florentijnse kathedraal.
Hoe ook de
cultuurmonumenten
langzaam ten onder gaan in
ons vervuilde milieu.
door
Frances d'Emilio
De standbeelden van de Dom van
Milaan zullen ook spoedig naar bin
nen verhuizen en de Romeinen zul
len het voortaan zonder het 1.800
jaar oude ruiterstandbeeld van kei
zer Marcus Aurelius moeten stellen.
Het onlangs gerestaureerde beeld,
dat zijn plaats had op het plein voor
het gemeentehuis op het Capitool,
zal daar niet terugkeren omdat het
de uitlaatgassen van het Romeinse
verkeer niet langer kan velen.
Zinloos
Maar wat
een onlangs gehouden conferentie
van restaurateurs in Florence. De
conferentie, die werd gesponsord
door het Italiaanse staats-elektrici-
teitsbedrijf ENI, besprak ook de
mogelijkheid om het bedrijfsleven
meer voor de restauratie van cul
tuurmonumenten te interesseren.
In Italië, waar de regering met enor
me begrotingstekorten kampt en
weinig geld over heeft voor culture
le aangelegenheden, gebeurt dit al.
Maar het inschakelen van het be
drijfsleven heeft zijn sehaduwzij-
moeten gebeuren den. "De bedrijven zijn vooral ge-
FLORENCE - Beroet en half ver
teerd door uitlaatgassen, zijn de tien
bronzen panelen van de Deuren van
het Paradijs voor restauratie van
hun oorspronkelijke plaats verwij- restauratie
derd. Aangezien ze op geen enkele omfboog
manier kunnen worden beschermd
tegen de uitlaatgassen, zullen zij na
hun herstel in een glazen, zuurstof-
arme ruimte van het museum wor
den gezet. Hun plaats op de deuren
van de Florentijnse Doopkapel zal
worden ingenomen door kopieën.
In Italië heeft de restauratie van
oude cultuurmonumenten de afge-
met de 21 meter hoge Triomfboog richt op concrete projekten en heb-
van Settimius Severus en het Fo- ben geen algemene belangstelling
rum Romanum? Die is immers niet voor monumentenzorg", zegt Luis
zo gemakkelijk over te brengen Monreal, de directeur van het Getty
naar een museum. Conservation Institute in Califor-
Volgens Alessandra Melucco, die nië, een van de aanwezigen op de
de restauratie van het standbeeld conferentie in Florence,
van Marcus Aurelius heeft gecoör- Roberto Boddi, de conservator
dineerd, is de hedendaagse techno- van het Fortezza da Basso in Floren-
logie niet in staat het voortschrij- ce, een van de meest vooraanstaan-
dend verval van van de cultuurmo- de restauratiewerkplaatsen van Ita-
numenten te voorkomen. Haar col- lie, beaamt dit. Volgens hem bestaat
lega Roberto Nardi verzucht: "Bin- het gevaar dat bedrijven slechts in
nen één generatie verliezen we een teresse zullen tonen voor zeer be-
culturele erfenis van 2.000 jaar". kende of in het oog springende ob-
jekten. Objekten die minder be-
Nardi, archeoloog en restaura- kend zijn
teur, werkte ondermeer mee aan de restauratie behoeven, zullen zo toch
een deel van de Tri- nog verloren gaan.
Settimius Serevus,
Enige tijd geleden werd dit beeld
wellicht dringender telijk ontwrichte Hongaar met een hamer bewerkt. Het is inmiddels geres
taureerd. Maar hoe zal het gaan met de beelden die moeten 'ademen'
ook overdrachtelijke, 'terug
kijken' is een thema dat enkele ja
ren geleden ook al naar voren
kwam.
Balans
Een ander thema uit die beginjaren
is het letterlijk balanceren van li
chamen. 'Geheel de uwe' uit '88/'89
bestaat uit een bronzen menselijke
figuur die liggend balanceert op en
kele enkele tenen en het hoofd.
Over de buik marcheert een groepje
speelgoedaapjes richting onderli
chaam van de seksloze persoon.
Aan een draad daarboven hangt een
zwarte pendel met vlakjes aan een
dunne draad. Dreiging, beweging
en een licht-humoristische toets;
een beeld dat door zijn sterke aan
wezigheid de hele ruimte vult, maar
ondanks dat als geheel in zichzelf
gekeerd is.
Verstilling, metaforen, een zoe
ken naar persoonlijke ervaringen,
een droomwereld; het zijn woorden
waarmee de afgelopen jaren
gepbrobeerd is het werk van Henk
Visch te kenschetsen. Het blijven
echter pogingen om achter de con
crete ideeën achter zijn beelden te
komen, omdat ze er zelden uit af te
lezen zijn. "Je kijkt vooruit en je
denkt achteruit. Daartussen sta je.
Mijn beelden gaan over heel oude
begrippen", zei Visch een paar jaar
geleden.
Het tijdschrift Museumjournaal
bestempelde de hedendaagse Ne
derlandse kunst eens als een 'her
metische machine'. Dat fascineren
de geslotene bepaalt in uitzonderlij
ke mate de beelden van Henk
Visch. Geef ze een volledige zaal
zoals in een aantal gevallen in het
Van Abbe Museum het geval is,
loop er omheen, bekijk ze van alle
kanten, deelgenoot word je nooit
echt. Wat rest, is de eigen droom
van de museumbezoeker, een zoe
ken naar associaties en betekenis-
Beelden van Henk Visch tot en
met 7 mei in het Van Abbe Muse
um, Bilderdijklaan 10 Eindhoven.
Michelangelo (Piëta) door een gees- Open: dinsdag tot en met zondag
de meest beschadigde
numenten in Rome. "Waar aanvan
kelijk pas na 2.000 jaar erosie op
trad, gebeurt dat nu in vijf jaar".
De restauratie van de Triomfboog
in Rome werd gestaakt, niet alleen
uit geldgebrek, maar vooral omdat
de restaurateurs niet tegen de lucht-
iling konden opwerken. Het
werden in hun oude glorie hersteld Het vervuilde bruine deel
en de prachtige kleuren van Mi- Triomfboog steekt scherp af tegen
chelangelo's fresco's in de Sixtijnse het gerestaureerde, bijna witte,
Kapel
Rome kwamen
deel. "Maar
vijf,
grondige schoonmaakbeurt op- tien jaar zal de zwarte afzetting
hooguit
zijn teruggekeerd", zegt een collega
in Nardi.
Volgens Nardi moet de restaura-
van de Triomfboog pas worden
hervat als de overheid concrete
dege-
tot leven. Gebeurtenissen als
deze mochten zich verheugen in
een grote internationale belangstel
ling. Waar men echter minder na
drukkelijk bij stil staat, is het feit
dat veel cultuurmonumenten lang- plannen heeft uitgewerkt
zaam maar zeker verpulveren. An- restaureerde gedeelten
dere zijn door milieuvervuiling zo
danig aangetast dat alleen een veili
ge plaats in het museum ze nog voor
de ondergang kan behoeden. Alle
technologie ten spijt, moeten res
taurateurs erkennen dat zij dit pro-
bouwwerk te onderhouden. Zolang
dit niet het geval is, is restauratie
zinloos, zo zegt hij.
Beschermlaag
Voor de restauratie van oude bouw-
welijks kunnen tegenhou- werken wordt op dit moment voor
namelijk gebruik gemaakt van na-
de Floren- tuurlijke bouwmaterialen, maar de
tijnse Doopkapel zijn niet de enige restaurateurs zijn het i
kunstwerken die i
moesten worden overgebracht. De
vier vergulde bronzen paarden aan
de facade van de St. Marcusbasiliek
in Venetië werden na hun restaura
tie binnen in de kerk geplaatst. Ook
zij moesten hun oorspronkelijke
plaats aan de buitenkant van de ba
siliek afstaan aan kopieen.
dat deze niet voldoen. De nieuw
aangebrachte pleisterlagen zijn na
een jaar of vijf meestal weer door
vervuiling aangetast. Daarom is
men naarstig op zoek naar duurza
mer, chemische middelen.
De roep om uitgebreider onder
zoek naar een chemische bescherm
laag voor steen klonk ook tijdehs
DEN HAAG (ANP) - De Oostenrijk
se cultuur in haar politieke en soci
aal-economische context tussen
1815 en 1848 is het onderwerp van
de tentoonstelling Biedermeier in
Oostenrijk die van 7 tot 29 april in
de Koninklijke Bibliotheek
Haag wordt gehouden.
Het Biedermeier staat v(
fase in cultuur en kunst,'
lijk in Duitsland en Oostenrijk, als
reactie op de romantiek en retoriek
van de Napoleontische periode. Be
scheidenheid, gemoedsrust en ge
zellige huiselijkheid domineren,
waardoor politieke en sociale tegen- bert.
stellingen in die tijd vaak te weinig
aandacht krijgen. De 64 fotopane
len aangevuld met boeken geven
een indruk van het leven van alle
dag.
Het Biedermeier is aanwezig in
Den kledij, meubelkunst en schilder
kunst, met bekende meesters als Ja
cob en Rudolf Alt, Peter Fendi, Jo
sef Danhauser, Moritz Dassinger en
Friedrich Amerling. Muziek is er
ook een wezenlijk onderdeel van
met huiselijk musiceren, dansen op
walsen van Lanner en Strauss en
luisteren naar muziek van Schu-
'Leedvermaak'
Herzberg
verfilmd
AMSTERDAM (ANP) - Regisseur
Frans Weisz gaat het toneelstuk
'Leedvermaak' van Judith Herz
berg verfilmen met als acteurs voor
namelijk leden van de Toneelgroep
Amsterdam. Van buiten de groep
spelen alleen Rijk de Gooyer en
Edwin de Vries mee. Volgens een
bekendmaking van de producent
zal de film aan het eind van de zo
mer gereed zijn.
Herzberg kreeg in 1988 voor
Leedvermaak de Charlotte Köhler-
prijs, een vijfjaarlijkse toneelprijs.
De jury omschreef 'Leedvermaak'
als het beste Nederlandstalige to
neelstuk sinds 1945. De film wordt
i-produktie van producent Ri
verside Pictures met de afdeling
culturele programma's van de NOS.
Stuffed Puppet Theatre met Kamer 5.
Tekst, spel, poppen: Neville Tranter. Ge
zien op 5 april in het LAK-theater alwaar
nog vanavond.
LEIDEN - Onlangs was de
Australische poppenspeler/ac
teur Neville Tranter in het
LAK-theater met de tweeluik
Manipulator en Underdog. Op
nieuw brengt Tranter's Stuffed
Puppet Theatre een bezoek aan
Leiden, ditmaal met zijn nieuw
ste creatie: Kamer 5.
De Australiër kwam elf elf jaar
geleden naar het Amsterdamse
Festival of Fools en is sindsdien
in ons kikkerlandje gebleven.
In de loop van de tijd heeft
Tranter zich ontwikkeld tot een
meesterlijk poppenspeler die
solo en met de schijnbaar meest
eenvoudige gebaren zijn pop
pen tot levensechte mensen
verandert.
In Kamer 5 gaat hij een stap ver
der in zijn ontwikkeling. Hij
treedt zelf, als acteur, nog meer
op de voorgrond zodat de pop
pen en hij een bijna even 'zelf
standige' rol lijken te spelen.
Kamer 5 sluit het thematiek be
treft aan bij vorige produkties.
Liefde die (door de moeder)
onthouden wordt aan het kind.
Met alle nare traumatische ge
volgen vandien. Ditmaal speelt
alles zich af in een psychiatri
sche inrichting waar een piep
jonge patiënt (Kamer 5) door
zijn moeder verstoten is. De an
dere patiënten/kamers spelen
een rollenspel zogenaamd om
vat te krijgen op hun proble
men maar in 'werkelijkheid' om
hun lusten ongeremd uit te le
ven. De kardinaal blijkt necro-
fiel, de zuster masochistisch, de
moeder heeft moordneigingen
en de rechter lacht zich een
breuk om alle menselijke ellen
de op de wereld. In een verhaal
waarin de fantasie en de reali
teitsbeleving van de poppen
door elkaar lopen, heeft Tranter
een onderhoudend psychodra
ma geconstrueerd waarbij de
jongen in Kamer 5 definitief de
das om gedaan wordt door de
zuster. Maar de acteur Trater
wekt het bejaarde jongetje tot
leven. Heel symbolisch.
De inhoud van de voorstelling
maakt het nogal jaren zeventig;
een tijd waarin persoonlijk zie-
leleed weivaarde. Tranter gaat
dan ook klef en te zeer betrok
ken met de problematiek om.
Alle vunzigheden en sexuele
ontsporingen van de poppen en
de zuster worden zo verlekkerd
gespeeld dat het schaamrood je
soms naar de kaken stijgt.
Komt nog bij dat er alle tijd
voor wordt genomen. Ondanks
deze dik aangezette therapeuti
sche boodschap blijft echter de
magie van de poppen overeind.
Het is ongelofelijk knap hoe
Tranter zijn personages creëert
en je het verhaal in zuigt. De
zuster is een monster; iets dat
toch door zijn acteerwerk tot
stand komt. Als je de zware
symboliek met een korreltje
zout neemt, is Kamer 5 een
voorstelling die de moeite van
het 2
waard i
INGRID
VAN FRANKENHUYZEN
Veertig kandidaten uit vijftien landen
AALSMEER De bekende Engelse zangeres Vicki Brown heeft er een
naamgenoot bij: een nieuwe, tweekleurige roos. De zangeres doopte deze
roos gisteren in bloemenstad Aalsmeer en ze werd daarbij geholpen door de
tienjarige Audrey Boerlage. (foto anp)
UTRECHT (GPD) - Veertig kandidaten uit vijftien lan
den zullen deelnemen aan het Liszt-pianoconcours,
dat van 11 tot en met 27 mei gehouden zal worden in
het Muziekcentrum Vredenburg te Utrecht. In 1986
werd dit concours voor de eerste keer gehouden,
sindsdien heeft het duidelijk internationale faam ver
worven. Voor het eerst is ook de Sovjetunie vertegen
woordigd, uit dat land komen twee kandidaten.
Er komen verder deelnemers uit Japan, Spanje, Ko
rea, Engeland, Italië, Peru, Brazilië, Duitsland, de Ver
enigde Staten, Griekenland, IJsland, Australië, Korea
en Nederland. Alle kandidaten zijn ondergebracht bij
gastgezinnen, die een piano of vleugel hebben om de
gast gelegenheid te geven te oefenen.
De stichting Lisztconcours kan dankzij subsidie en
sponsoring zes prijzen aanbieden, groot 25.000,15.000,
10.000 en drie maal 7.500 gulden. De stichting Liszt-
heeft vastgelegd, dat het concours een wed
strijd is, en dat er dus ongeacht het niveau in ieder ge
val zes winnaars zijn. Bovendien heeft de provincie
Utrecht een publieksprijs ingesteld van 15.000 gulden.
Verder wordt de winnaar een tournee langs negen po
dia aangeboden en hebben 29 podium-beheerders,
van wie één in België, recitals aangeboden aan de win
naars. Liefst hebben ze allen de winnaar van de eerste
prijs, maar dat zal vermoedelijk niet voor honderd pro
cent mogelijk zijn.
De jury van het concours is als volgt samengesteld:
Henk Suèr, voorzitter, Nederland, John Bingham,
GrootBrittannië, France Clidat, Frankrijk, Arnaldo
Cohen, Brazilië, Dean Elder, Verenigde Staten, Miklós
Forrai, Hongarije, Andrzej Jasinski, Polen, Edward
Kilenyi, Verenigde Staten, Kun Woo Paik, Korea, Mi-
chail Wroskressenski, Sovjetunie, Daniel Wayenberg
en Jan Wijn, beiden uit Nederland. Al deze pianisten
hebben internationaal carrière gemaakt.
