Marcel Marceau:9 Ik ben sterker dan vroeger'
Elfde Springdance in twee steden
Nederlandse Opera in de lift
Peetvader van de pantomime doet op tournee ook Leiden aan
'Spoken in
de kast'
spannend
Santing in melancholieke sfeer
Heldere kijk Emmy Verhey op Beethoven
Biografieprijs
in de maak
PAGINA 34
KUNST
ZATERDAG 1 APRIL 1989
Marcel Marceau: 'Mime op de televisie is niet h
3 boeiend als in het theater'.
Albert Blitz. J. Bemlef. Bert Schierbeek,
Sophie Kassies. Gezien op 31 maart in het
LAK-theater alwaar nog vanavond.
LEIDEN - Ze is op zoek naar
haar verleden. Naar het verle
den van haar ouders en haar
grootouders. Op zoek naar de
tijd die deze drie generaties ver
bindt: de Tweede Wereldoorlog.
Vijf oude mensen getekend
door herinneringen. Littekens.
Henk kwam om in het concen
tratiekamp. Onderduiken in een
boerderij. Bominslagen. Opge
blazen brug. Hield oma het met
een Duitser? En hoe zat hét met
die Canadees?
Een jonge vrouw doet aarze
lend haar intrede in het land van
deze herinneringen. Vraagt hoe
het precies heeft gezeten. Wie en
wat ze zijn. Wanhopig probeert
ze met hen in contact te komen
maar op slechts spaarzame mo
menten is dat er. Vluchtig.
Regisseuse Annemarie Prins
van toneelgroep De Salon heeft
er in het verleden haar handels
merk van gemaakt in flarden,
fragmenten en via associaties
een verhaal te vertellen. Zelfs
teksten van Samuel Beckett
goeide ze om in haar Beckett
trilogie. Ook in de voorstelling
Spoken in de Kast, maakt ze ge
bruik van dit 'onlogische', chro
nologie doorbrekende procédé.
Net als de jonge vrouw in het
stuk moet de toeschouwer actief
op speurtocht naar het werkelij
ke verhaal dat overigens nooit
helemaal te ontrafelen is. De
oudjes werken niet altijd mee.
Het knappe aan Spoken in de
Kast is datje hierin steeds blijft
meegezogen, benieuwd blijft
naar achtergronden en toe
drachten. In die zin is het een
heel spannende voorstelling.
Aangrijpend ook door de gru
welijke oorlogservaringen.
Prins heeft het echter iets te
vaak in een overdaad aan vorm-
vondsten en willekeurige the
atrale effecten gezocht waar
door het af en toe behoorlijk uit
balans is.
Dat de reconstructie van het
verleden spannend is, is mede te
danken aan het verbijsterend
knappe spel van de jonge
vrouw: Ella van Drumpt. De ve
le stemmingen, speelstijlen en
persoonlijkheden die zij op de
planken brengt, zijn een intens
genot om naar te kijken. Hoewel
Spoken in de Kast een flink aan
tal missers in zich heeft, is het
toch een voorstelling die op je
netvlies inwerkt en in je geheu
gen gegrift blijft staan. Eigenlijk
is het gewoon een goede voor
stelling. INGRID
VAN FRANKENHUYZEN
LEIDEN De tijd van Mathilde Santing als solo-artieste met haar
elektronische begeleidingsmachine is definitief voorbij. Gisteravond
bewees La Santing in de Leidse Schouwburg dat haar muzikale presta
ties van alle remmende factoren zijn ontdaan. Haar persoonlijkheid en
vakmanschap op de bühne is vergeleken met een paar jaar terug enorm
gegroeid, haar stemgeluid krachtiger dan ooit en in fraai evenwicht
met de verfijnde klanken van haar begeleidingsensemble. De Amster
damse zangeres heeft een ontwikkeling doorgemaakt van een schuch
tere in een zelfbewuste artieste die er moeiteloos in slaagt het schouw
burgpubliek, of misschien moeten we zeggen de concertganger, ruim
twee uur aan haar stemgeluid te kluisteren.
In haar theaterprogramma uiteraard veel nummers van haar recente
LP/CD 'Breast And Brow', waaronder het wonderschone 'It Would Ha
ve Made Any Difference' en 'We Could Send Letters'. Met haar veelzij
dige stemgeluid en repertoirekeuze (het uitbundige 'Twenty Tambou
rines') weet Mathilde Santing veel afwisseling in haar optreden te bren
gen. Alle nummers worden evenwel gekenmerkt door een melancho
lieke sfeer. In de Schouwburg voegt ze daar een intimiteit aan toe die
soms heel indringend is. Geen wonder dat Santing ook arrangementen
van gedichten heeft opgenomen zoals 'Is It Now Or For Always' waar
mee ze haar optreden gisteravond verrassend, zonder geluidverster
king, besloot.
Het merendeel van de nummers van Mathilde Santing bestaat uit co
vers van melodieën van uitstekende songschrijvers. Dat is allerminst
een bezwaar omdat Mathilde Santing er alles uit haalt en er haar eigen
emotionele impact aan weet toe te voegen. La Santing zet daarmee een
traditie voort van zangeressen als Billy Holliday en Sarah Vaughan. Te
veel eer, zo'n vergelijk? Misschien. Met haar theaterprogramma be
wijst Mathilde Santing in elk geval het meest oorspronkelijke en unie
ke talent van Nederland te zijn waarvoor zij al zo vaak is versleten.
JAN RIJSDAM
Mathilde Santing.
(foto Louise Striekwold)
UTRECHT (GPD) - Voor velen is
hij een begrip, is hij dé vertolker
van deze theatervorm waarin niet
gesproken maar des te meer ver
beeld wordt. Maar zoals Marceau
zelf zegt: 'Ik heb een generatie ge
mist'. Zijn laatste optreden in Ne
derland had plaats in 1972 en zijn
grootse succesvoorstellingen, in het
Leidsepleintheater van Wim Sonne-
veld, dateren zelfs van voor die tijd.
Nu, ter ere van het feit dat het Ne
derlandse Mimecentrum 1989 heeft
uitgeroepen tot Het Jaar van de Mi
me, is hij, als vader van deze kunst
vorm, weer naar Nederland ge
haald.
door
Gerdie Snellers
Enkele theaters bleken wat
huiverig om hem te boeken, waar
door zijn tournee uit een beperkt
aantal voorstellingen bestaat. Dit
overigens tot Marceau's grote ver
bazing en irritatie: „Mensen denken
natuurlijk: Marceau? leeft die dan
nog?? Ze weten niet wat ik allemaal
in de rest van de wereld uitspook. In
Amerika, waar ik elk jaar een tour
nee heb, zijn de zalen nog steeds uit
verkocht en dit jaar nog bezoek ik
voor de zoveelste keer Japan,
Zuidamerika en Australië. Daar ben
ik overal een begrip. Hier denken de
mensen blijkbaar heel traditioneel:
hij is zevenenzestig en zal dus wel
niet meer goed zijn."
Het eerste optreden van zijn Ne
derlandse 'come-back' was deze
week in Enschede, in een volle
Stadsschouwburg. Veel grijze men
sen inderdaad en wat jongeren, die
zich, eerst wat onwennig, uiteinde
lijk toch liet meevoeren door zijn
prachtige pantomime. De karakters
die hij verbeeldt worden ingeleid
door een titel zoals daar zijn 'The
Mask Maker', 'The Creator Of The
World', 'The Public Garden' of The
Heart Eater'. Klassiek wit ge
schminkt en gehuld in het bijbeho
rende pak met schoentjes 'vertelt'
Marceau door middel 'van weinig,
maar krachtige gebaren en een ster
ke mimiek korte verhaaltjes. Van
een vrouw en een man in het park
die mensen bekijken die voorbij lo
pen, of van de engel die naar de aar
de wil maar eenmaal op aarde smee
kt om terug te mogen naar de he
mel. Of minder onschuldig: van een
man die harten eet, maar dan alleen
harten van mensen met een goede
inborst. Soms zijn z'n bewegingen
bijna abstract, maar altijd hebben
ze zeggingskracht.
Klassiekers
Enkele van de karakters die Mar
ceau verbeeldt zijn al meer dan
twintig jaar oud. Op de vraag of het
by herhaling blijven spelen van de
zelfde karakters op den duur niet
gaat vervelen reageert Marceau
hoogst verbaasd: „Een musicus
raakt toch ook niet verveeld door
Mozart, dat wil zeggen als het een
Hij filmt, schildert, schrijft boeken voor zowel kinderen
als volwassenen en doceert aan de door hem zelf
opgerichte school in Parijs. Maar met meer dan wat dan
ook vult Marcel Marceau zijn dagen met pantomime. Al
vierenveertig jaar lang. En op dinsdagavond 4 april staat
hij op de planken van de Leidse Schouwburg.
De Franse mimespeler Marcel Marceau tijdens
stellingen.
x zijn theatervoor-
goede musicus is. Als ik na vijftien
keer verveeld zou zijn door de ka
rakters dan waren ze niet goed ge
weest. Natuurlijk is het ook leuk om
je te ontwikkelen en nieuwe scènes
aan het programma toe te voegen,
maar juist de oude zijn me zo dier
baar. En wat denk je dat er gebeurt
als ik die oude nummers niet meer
breng? Dan worden ze vergeten,
gaan ze dood. Ik hecht er veel waar
de aan om de klassiekers te bewa
ren. Voor de nieuwe generatie. Bo
vendien denk ik dat ik sterker ben
dan vroeger, ik ben gegroeid."
Afgezien van de twee of drie klas
siekers bestaat de show uit een
compleet nieuw programma met
onder anderen ook 'Bip Remem
bers'." Voor de niet ingewijden:
Mannetje Bip wordt gezien als dé
creatie van Marceau. Hij zelf om
schrijft hem als een Don Quichotte
die tegen de windmolens van het le
ven vecht. In 'Bip Remembers'
blikt Marceau terug op het leven
van mannetje Bip, maar laat hij
mannetje Bip ook terugkijken op
het leven van Marceau. „Dit stuk is
erg belangrijk voor mij. Het gaat te
rug naar mijn jeugd en gaat over de
relatie tussen Marceau-Bip en Bip-
Marceau. Dit deel verbeeldt eigen
lijk het leven van een generatie die
de nazi-terreur heeft meegemaakt
maar ook het optimisme van de tijd
na de oorlog.
Met nadruk en bij herhaling wijst
Marceau er op dat zijn voorstellin
gen niet slechts als vermaak moeten
worden gezien: „Je moet wat ik doe
eigenlijk zien als een soort meta
foor: een soort ballade van een man
die getuige is van zijn eigen leven.
Net na de oorlog dacht ik alleen aan
vrede, aan het leven, aan geluk. Ik
speelde een vlinder. Alles stond in
die context. Maar langzaam degene
reerde die wereld opnieuw: Viet
nam, de Algarijnse oorlog, terroris
me, nucleaire dreiging en de algehe
le vervuiling. Ik wil, door middel
van mijn metaforen, aandacht vra
gen voor deze gevaren. Maar net als
in de wereld is er in het theater ook
veel veranderd, er is ook daar spra
ke van een soort degeneratie. Men
sen zijn gewend aan televisie, film,
video, komen hun huizen niet meer
uit en zijn niet langer gevoelig voor
de magie van het theater. Dat is een
probleem. Opera, dans zijn op tv
niet half zo boeiend als in het thea
ter zelf. Dat geldt ook voor mime.
Als ik als engel van de hemel haar
de aarde vlieg blijf ik met mijn be
nen op de grond staan maar toch er
vaart het publiek dat ik vlieg, dat is
de kracht van het theater. Maar als
we niet oppassen sterft dat theater
uit."
Ensemble
Volgend jaar, na zijn tournee door
India en Rusland, gaat Marceau in
Parijs werken aan een nieuw en
semble. Samen met een aantal leer
lingen van zijn mime-school wil hij
een avondvullend programma op
zetten waarmee hij dan gaat toeren.
De vraag of hij met een ensemble
wil gaan werken omdat hij zelf ou
der wordt en misschien wat meer
rust in zijn leven wenst ligt voor de
hand. „Ik wil met de groep werken
omdat ik niet vergeten wil worden.
Ik wil ook niet alleen als een naam
voortleven maar de kennis die ik
heb vergaard overbrengen. De mi
me die ik ontwikkeld heb moet
doorgaan net zoals de choreografie
ën van Balanchine."
„Of ik mijn leeftijd voel? Als ik
niet zou spelen zou ik voelen dat ik
ouder word. Mijn zoon van 35 is yo-
ga-leraar, hij heeft zijn vak geleerd
van een Japanner die tachtig was.
Dat is daar normaal. Hier is het zo
dat mensen van boven de vijftig
zich oud voelen maar dat komt om
dat ze vet eten, roken, zich per auto
vervoeren en dan ineens fanatiek
gaan trimmen. Ja dan krijg je een at
tack. Ik ben de hoop voor vele men
sen dat ik als zestig-plusser dit nog
allemaal doe."
UTRECHT (GPD) - De elfde editie
van het Springdance festival speelt
zich af in twee steden. Vanaf zeven
tien april kan in Utrecht weer ken
nis worden genomen van bekende
en minder bekende vertegenwoor
digers van de moderne dans, terwijl
in Rotterdam het festival vijf dagen
later, de tweeëntwintigste, wordt
ingezet.
Festival-directeur George Rug
mans maakte gisteren bekend dat
elke stad in de programmering een
eigen karakter zal hebben. Voor
Utrecht geldt dat de lijn die Spring
dance in het verleden heeft uitgezet,
zal worden voortgezet. Het festival
blijft een vrijplaats voor bekende en
minder bekende onderzoekende en
eigenzinnige danskunstenaars. In
Rotterdam wil men vooral de relatie
tussen dans en muziek onderzoe
ken.
Belangrijkste gast van Spring
dance is de Vlaamse danseres/cho
reografe Arfne Teresa de Keersmae-
ker. De nieuwe versie van haar
voorstelling 'Ottone, Ottone' opent
het festival terwijl de in Nederland
nooit eerder uitgebrachte produktie
Mikrokosmos het sluitstuk in
Utrecht vormt op 30 april. Met deze
programmering zet Springdance de
traditie voort om het werk van de
Keersmaeker in Nederland uit te
brengen.
Andere min of meer bekende bui
tenlandse choreografen die zich
presenteren zijn: Josef Nadj (Joego
slavië), Bebe Miller (Amerika),
Francois Verret (Frankrijk), Laurie
Booth (Engeland) die samenwerkt
met de Nederlandse musicus Harry
de Wit en Wim Vandekeybus (Bel
gië). De laatste sluit het festival in
Rotterdam af op 30 april.
Opmerkelijk is het groot aantal
Nederlandse dansers dat zich pre
senteert. Meer dan andere jaren
heeft Springdance zich blijkbaar
het lot van deze kunstenaars aange
trokken. Zo is het festival samen
met theater 't Hoogt co-producent
van de voorstelling van Pauline Da-
niëls en Frances-Marie Uitti, en sa
men met het Rotterdamse Lanta
ren/Venster co-producent van
'Dido' van Angelica Oei. Ceciel Mer-
tens en Karin Post en Dries van der
Post (Post Post) zijn de andere
Nederlandse vertegenwoordigers.
Minder bekende gasten zijn de
Japanner Saburo Teshigawara, de
uit de groep van Anne Teresa De
Keersmaeker afkomstige Span
jaard Vicente Saez en de eveneens
uit Sparye afkomstige groep
Mudances.
Het programma rondom het the
ma muziek en dans, zoals dat in Rot
terdam zal plaatsvinden bestaat een
serie avondconcerten onder de titel
'Music for dance. Without dance' en
een drietal gesprekken over dit the
ma. Ook in Utrecht vinden 's
avonds na de voorstelling een ze
vental gesprekken plaats. Er wordt
ingegaan op de actuele ontwikke
lingen, voorstellingen en branden
de kwesties.
Meer produkties, meer voorstellingen
KINDERFESTIVAL - In Micro
theater Imperium wordt morgen
het eerste Kinder Korte Stukken
Festival gehouden.
Poppentheater Lorre speelt een
gedeelte uit het nieuwe stuk 'De
prins en de slang'. In 'Carmen: het
stierengevecht' verandert Car
men in een stier en treedt in ge
vecht met haar vriend, de torrea-
dor. 'De Toverspijker' van kinder
theater Pardoes gaat over 'Goud,
goud, bergen van goud'.
Jaap Slagman en Erik Siebel,
beter bekend als Theater Schrik-
kel, zullen de middag presente
ren. Het festival begint om drie
uur (zaal open om half drie).
Laatste concert in de Beethoven-Cyclus
door Emmy Verhey (viool) en Fródéric
Meinders (piano) met vioolsonates van
Beethoven. Gehoord op 31 maart in de
Foyer van de Stadsgehoorzaal.
LEIDEN - Wat is het probleem
met Beethoven? Deze componist
uit de overgangstijd van klassicis-
me naar romantiek is momenteel
nog steeds de ster van vele podia.
Hij vormt een uitdaging voor zeer
veel muzikanten. En dat is te be
grijpen; eenvoud en harmonie
worstelen met Sturm und Drang.
Diepe emotie en heftige ge-
voelsuitbarstingen krijgen soms
de overhand op sereniteit en lief
lijkheid.
Als de uitvoerend musicus zich
te diep inleeft in de romantiek
loopt hij kans dat de klassieke de
len in Beethovens werk te saai en
oppervlakkig worden. En om een
evenwichtige en vloeiende uit
voering te geven van het klassie
ke element in de muziek daarvoor
moet je van zéér goede huize ko
men. Het probleem met Beetho
ven is dus eigenlijk dat hü heel
moeilijk goed uit te voeren is.
Af en toe zijn er kunstenaars
die je verzoenen met Beethoven.
Emmy Verhey is zo iemand. Al
hoewel Beethoven een enorme
(klassieke) instrumentale tech
niek vereist, was het toch haar
muzikaliteit die de meeste indruk
maakte. Haar begeleider Frédéric
Meinders mag zeker ook ge
noemd worden. De sonates voor
solo instrument en piano zijn zeer
doorwrochte stukken, waarin
beide partijen gelijkwaardig en
zonder elkaar niet levensvatbaar
zijn.
- Het waren drie sonates van ver
schillende aard die het duo ons
voorschotelde, waarvan sonate
no 9 in A gr. opus 47 (bijgenaamd
de Kreuzersonate) wel de be
kendste was. De Stradivarius van
Emmy Verhey kon hier zijn zan
gerige toon aan alle kanten ont
plooien. Zoetsmeltend in de zach
te delen van het middendeel met
de variaties maar ook fel en
groots in de hartstochtelijker pas
sages van het eerste en derde
deel. Maar hetwas Verhey die het
instrument bespeelde en die het
publiek bespeelde, dat muisstil
had geluisterd en dat staande een
ovatie bracht.
Eveneens een staande ovatie
maar dan met iets meer reserve
was er aan het eind van het reci
tal. De sonate no 10 in G gr. opus
96 is dan ook wel een veel inge-
houdener en minder extravert
werk dan de 'Kreuzer'. Een sona
te die zich niet zomaar laat vatten
en die de toehoorders met vragen
laat zitten. Heel anders ook weer
dan de achtste sonate in G gr. op
30/3 waarmee het concert ge
opend was. Een van Beethovens
meest geestige en vrolijke kamer-
muziekwerken. Afgezien van de
helderheid en zangerigheid van
haar, vioolklank, waardeer ik Em
my Verhey toch vooral de heldere
kijk die ze mij op Beethoven heeft
gegeven.
MONICA SCHIKS
AMSTERDAM (ANP) - De financië
le situatie van de Nederlandse Ope
ra baart geen zorgen meer. "De af
betaling van de schuld van 7,5 mil
joen gulden verloopt naar wens en
wij zijn weer een betrouwbare part
ner voor sponsors", aldus zakelijk
directeur T. Lodder in Amsterdam
tijdens de presentatie van het pro
gramma voor het komende seizoen.
Het tekort van 7,5 miljoen gulden
is ontstaan in de periode dat J. van
Vlijmen bij de Nederlandse Opera
een fünctie als intendant bekleed
de. Het enorme gat in de begroting
van de opera leidde eind 1987 tot
zijn gedwongen vertrek. Sinds vo
rig jaar maart heeft de Nederlandse
Opera een artistieke en een zakelij
ke directeur, die er samen voor
moeten zorgen dat de schuld in tien
jaar is weggewerkt.
"Het lopende seizoen is er zelfs
meer dan een tiende afgelost", al
dus Lodder. Dat lukt mede omdat
er maar 69 voorstellingen worden
gegeven. Het komende seizoen gaat
dit aantal weer omhoog en zorgen
negen produkties voor 86 voorstel
lingen. In het seizoen 1990/1991
moeten er tien produkties en tussen
de 90 en 100 voorstellingen worden
gerealiseerd. De Nederlandse Ope
ra voldoet dan ook ongeveer aan de
norm die het ministerie van WVC
voor ons wil hanteren", aldus de za
kelijk directeur.
De Brit Pierre Audi, sinds okto
ber vorig jaar artistiek directeur,
omschreef het aanbod van het ko
mende seizoen als "interessant en
opwindend". De nieuwe en eigen
gemaakte produkties zijn Arina et
Barbe-bleue (Dukas), Orphée et Eu-
ridice (Von Gluck), Cosi fan tutte
(Mozart) en Le Comte Ory (Rossini).
De English National Opera brengt
Hansel und Gretel (Humperdinck)
en de Los Angeles Music Center
Opera komt met de produktie L'An-
ge de Feu (Prokofiev). De reprises
zfin Boris Godoenov (Moessorgski),
Don Pasquale (Donizetti) en Salo
me (Strauss).
Uit marktonderzoek is de Neder
landse Opera gebleken dat de aan
zienlijke prijsverhoging van het af
gelopen jaar velen een kortere serie
of een lagere rang heeft doen kie
zen. De prijzen voor de losse kaar
ten zullen daarom het komende sei
zoen niet worden verhoogd, aldus
de zakelijk directeur. De korting op
abonnementen voor vooral de druk
bezochte weekendvoorstelllingen,
zal daarentegen minder groot zfin
dan nu het geval is. De komende da
gen krijgen 36.000 operaliefhebbers
het programmaboekje voor het ko
mende seizoen thuis bezorgd.
DORDRECHT (GPD) - Nederland
is binnenkort een nieuwe litera
tuurprijs rfiker. Naast AKO en ECI
moet ook de Grote Biografieprijs de
aandacht op het betere boek vesti
gen. Eind mei zal daartoe in
Dordrecht een stichting in het leven
worden geroepen.
Als drijvende kracht achter dit
initiatief wordt uitgever Martin Ros
genoemd. Deze hoofdredacteur van
de Arbeidérspers verricht al enkele
jaren baanbrekend werk op het ge
bied van het ego-document (de
reeks Privé-Domein) en de biogra
fie (de serie Open Domein).
De prfis zou volgens Ros om
streeks 50.000 gulden bedragen. De
groeiende belangstelling voor de
culturele biografie is de reden voor
het instellen van deze nieuwe prijs.
"Het is een tot nu toe weinig beoe
fend genre met grote mogelijkhe
den. De interesse houdt nauw ver
band met de snelle opmars van het
ego-document. De betere brief en
het betere dagboek zfin in. Zo gaat
dat ook met de biografie. Er zfin lfis-
ten met belangwekkende titels in
voorbereiding, denk behalve Ach
terberg en Couperus ook aan kan
jers als Nfihoff, Slauerhoff, Mars
man, Heyermans", aldus Ros.
"Die ontwikkeling moet gestimu
leerd worden. Het Prins Bernhard
Fonds heeft nu al ruimte geschapen
om biografen, die vaak tegen hoge
onderzoekskosten moeten werken,
financieel te steunen. Daarnaast
moeten we ook denken aan een cen
trum voor symposia, lezingen en
bfikomende zaken".
Het is de bedoeling dat de eerste
Grote Biografieprfis in 1990 wordt
uitgereikt.
