m
Denkwijzer
Het kritisch oog onder vuur
Verlammende dromen
Oorlogsverslaggevers betalen hoge prijs voor hun roeping
Onze taal
ZATERDAG 1 APRIL 1989
EXTRA
PAGINA 29
De brandhaarden in de wereld zijn
hun werkterrein. Slechts een klein
clubje Nederlandse
televisiejournalisten en
cameramensen waagt zich aan
oorlogsverslaggeving. Het is een vak
apart. Afzien in zware
omstandigheden, pingelen met
autoriteiten, onder vuur liggen en
draaien. Beelden schieten van moord
en doodslag, maar tegelijkertijd zelf
als schietschijf dienen, zoals IKON-
cameraman Lagrouw onlangs in El
Salvador. Eerder stierven daar de
IKON-reporters Koos Koster, Jan
Kuiper, Joop Willemsen en Hans ter
Laag. Berichtgevers van ellende
betalen een hoge prijs voor het
gewelddadige verhaal op de buis.
door Peter Contant
Er zitten nog rode vlekken in het ge
zicht van cameraman Kees Colson
(40) uit Hilversum. Een souvenir uit
Chili. Daar werden Colson en KRO-
reporter Joost Middelhoff met fos
for bewerkt door aanhangers van
het regime van Pinochet.
In El Salvador zetten gezagsgetrouwe
militairen wapens op de borst van
Colson, EO-regisseur Dries van den Eij-
kel en technicus André Siezinga. Ze wer
den ten onrechte verdacht van wapen
smokkel. "Wie gaat er bidden Dries, jij of
ik?", vroeg Colson aan de EO-man. Ze
deden het beiden.
Tijdens een ander bezoek aan El Sal
vador dacht Colson dat z'n leven voorbij
was. "Ik was ingesloten in een steeg en
aan alle kanten sloegen de kogels naast
me in. Ik was bij Petrus, maar hij wilde
me niet. Als door een wonder gered".
In Vietnam lag Colson onder de auto
van de Amerikaanse omroep NBC van
wege een kogelregen. "Ik heb in Viet
nam letterlijk in m'n broek gepoept van
angst. Ik was er samen met AVRO's Fons
van Westerloo. Als één van de laatste
ploegen verlieten we het land. Beelden
van helikopters, die vanaf vliegdeksche
pen in zee werden gedropt, waren van
mij. Ik had ze als enige. Iedereen vlucht
te. Cameramensen gingen er vandoor
terwijl ze hun apparatuur lieten liggen.
Als ik dan toch kapot moet, dan
draaiend, dacht ik. Maar ik redde het".
Onmogelijk
Kees Colson geldt op het moment als
oorlogscameraman nummer 1 in Neder
land. Overal is hij geweest. Z'n telefoon
nummer is bekend bij alle redacteuren
van actualiteitenrubrieken. Colsons
naam wordt direct verweven met leed en
ellende. Zeer tegen zijn zin. "Ik kan ook
heel mooie dingen filmen die niets met
oorlog te maken hebben, maar als er er
gens weer de pleuris uitbreekt dan wil
len ze me daar weer hebben. Ik zou niets
liever willen dan van dat image afraken.
Maar het lijkt onmogelijk".
Beelden van doden, beschietingen, on
dervoeden, gemartelden. Colson maakte
ze, maar kwijt is hij ze nooit. In het on
derbewustzijn lijkt de film van ellende
voortdurend te worden afgedraaid. "In
bed word ik 's nachts soms badend in het
zweet wakker".
Annelies, z'n vrouw: "Kees, je ligt in
bed, thuis. Niks aan de hand, zeg ik dan".
Colson: "Dan slaap ik verder. Geen
trauma's. Angst, ik weet wat het is. Maar
ik heb ermee leren omgaan".
Zo ook de uit Israël afkomstige came
raman Micky Wollmann, nu woonachtig
in Amsterdam en als free-lancer werk
zaam voor het NOS-Journaal, Evenals
Colson bezit Wollmann een rijke interna
tionale oorlogservaring. Hij zat in de
jungle van Nicaragua, werd gegijzeld in
een hotel in, Cyprus en filmde op de Go-
lan-vlakte tijdens de zesdaagse oorlog.
"Ik ben nooit bang. Ik blijf altijd kalm.
Zou ik in paniek raken, dan kan dat m'n
dood betekenen. Iedere seconde telt.
Wordt er geschoten, dan moet je direct
kunnen bepalen: draaien of op je buik
gaan liggen".
De Naardense cameraman Lajos Kala-
nos vindt dat minder eenvoudig. "Voor
dat ik naar een oorlogsgebied afreis ben
ik ontzettend bang. Ik neem ook altijd
heel innig afscheid van de mensen die
me dierbaar zijn. Gewoon, omdat ik er
van uitga dat ik ergens om het leven kan
komen. Eenmaal thuis probeer ik de rust
weer terug te krijgen door te lezen en te
drinken. Dan sluit ik me iedere keer twee
tot drie dagen op. Dan verwerk ik alles
wat ik heb mee gemaakt".
Nachtmerries
Lina Kool uit Hilversum, de echtgenote
van AVRO-cameraman Dick, herinnert
zich nog goed het moment dat haar man
opeens nachtmerries kreeg en niet meer
naar oorlogsgebieden durfde. Kool, ie
mand met een grote staat van dienst en
ruime internationale ervaring, had er in
eens genoeg van.
Lina: "Oorlogen in Chili, Cyprus, Viet
nam, de Russische inval in Tjechoslowa-
kije, alles deed hij. Ik ben nooit bang ge
weest omdat Dick een heel rustig ie
mand is. Een dooie held is geen held, zei
hij altijd. Daarom heb ik altijd zonde:
zorgen zyn koffer gepakt. Het werd an
ders toen we onze kinderen uit Vietnam
en Bangladesh hadden geadopteerd.
Toen kreeg hij iets over zich van: ik kan
het niet maken om m'n leven in de waag
schaal te stellen voor m'n gezin".
"Een teer onderwerp" noemt Veroni
ca's Nieuwslijn-verslaggever George
Mustert uit Huizen het opdoen van we
zenlijke emoties in risicovolle gebieden.
"Je bent daar zo frequent mee bezig dat
die gevoelens nooit meer verdwijnen en
op de gekste momenten opduiken".
Bijna allemaal hebben ze last van ge
voelens van angst, spanning en vooral
onbehagen, maar toch vertrekken ze el
ke keer weer naar een nieuwe brand
haard. Net alsof er in het verleden niets is
gebeurd. Wat is dan toch de drijfveer
voor dit soort levensgevaarlijke opera
ties?
Voor geluidsman Ruud van der Heij
eu.
UI.
DOOR JOOP VAN DER HORST
Wat de boer niet kent, dat eet hij niet. Dat
vind ik redelijk. Het is een beetje bekrom
pen en je loopt veel lekkers mis. maar je
kan er oud mee worden. De Nederlandse
keuken is zo gek nog niet.
Het spreekwoord heeft vooral een figuur
lijke betekenis. Vreemde mensen,
vreemde gewoonten, vreemde zaken
worden vaak met argwaan bekeken. Het
is een beetje dom. maar wel heel mense
lijk. Af en toe echter wordt zo'n domme
vergeeflijke zwakheid tot een deugd ver
heven. Dan roept men fier: "Wij zijn van
vreemde smetten vrij". Dan wordt het in
eens levensgevaarlijk. De geschiedenis
heeft bewezen hoe ver mensen kunnen
gaan om zich van de resterende vreemde
smetten te ontdoen. Zodra het vreemde
een smet is omdat het vreemd is, is het
hek van de dam. Als de domheid tot natio
nale deugd wordt uitgeroepen, is alles
mogelijk.
De meeste Nederlanders zijn tamelijk fat
soenlijk. maar zodra het over taal gaat
maken ze een uitzondering. Dan hoor je
ineens schaamteloos verkondigen dat
onze taal van vreemde smetten vrij moet
blijven. Tegenover Engelse woorden
worden opinies uitgekraamd die men te
genover Engelse mensen niet zou durven
zeggen. Als het om taal gaat zijn veel Ne
derlanders verontrustend nationalistisch.
Uit de hele wereld halen we spullen en
mensen naar Nederland. Fototoestellen
uit Japan, koffie uit Zuid-Amerika, compu
ters uit de Verenigde Staten, olie uit het
Midden-Oosten, mandarijntjes uit Span
je, speelgoed uit Taiwan, ijzer uit Zwe
den; iedereen die niet meteen in de bij
stand moet, mag hier komen werken. Al
les mag ingevoerd worden maar geen
woorden, want dat zou onze eigenheid
aantasten. Dat is niet iets van de Cen
trumpartij. maar gemeengoed onder ove
rigens beschaafde lieden.
Onze eigenheid? Wat is dat? De Neder
landse bevolking heeft alle eeuwen men
sen van buitenaf in zich opgenomen.
Zeer tot ons voordeel. De Nederlandse
cultuur heeft altijd veel aan het buitenland
ontleend. Zeer tot ons voordeel. De Ne
derlandse taal heeft haar woordenschat
voor misschien wel de helft of meer te
danken aan andere talen. Zeer tot ons
voordeel. Het is een wonderlijk standpunt
om alle vroegere ontleningen en immigra
tie "onze eigenheid' te noemen en de
poort te willen sluiten voor toekomstige
ontleningen. Wie zo denkt, moet beseffen
in welk louche gezelschap hij zich be
vindt.
De aanleiding voor dit stuk is een krante-
bericht en een boek. Het bericht meldt dat
de Amsterdamse politiekapel een nieuwe
naam heeft gekregen: Amsterdam Wind
Orchestre. Die nieuwe naam is belache
lijk. Niet omdat het een Engelse naam
maar omdat een middelmatig blazersor
kest zich met een chique naam allure wil
geVen. Als ze hogerop willen, dan moeten
die Amsterdamse politieagenten gewoon
beter gaan spelen.
Het boek is Taal en tekst van A tot Z.
Praktische handleiding voor schriftelijk
taalgebruik, van P.J. van der Horst (geen
familie), uitgegeven door Thieme. Hoe
wel er ook wel nuttige aanwijzingen in
staan, wordt het toch sterk ontsierd door
op iedere bladzijde weer die afkeuring
van talrijke germanismen. Opvallend ge
noeg is de auteur veel meer bang voor
germanismen dan voor anglicismen.
Goed taalgebruik, zo schijnt deze auteur
te denken, is vaderlandslievend taalge
bruik.
door René Diekstra
hoogleraar psychologie te Leiden
We nemen wolkenkrabbers in een enkele
sprong, walgend van angst kruipen we
ineen als er een ruimtemonster op ons af
komt, rollebollend over het palmenstrand
van een atol in de Pacific omhelzen we
een minnaar en dat alles zonder ook
maar een spier te vertrekken. Korte tijd
later worden we wakker, fris en vol nieu
we energie of badend in angst- of liefdes-
zweet.
Blijkbaar slaapt ons brein nooit en
zijn onze miljarden hersencellen even ac
tief wanneer we dromen als wanneer we
klaarwakker zijn. Dat het inderdaad zo
is, kunnen we afleiden uit het feit dat on
ze mentale voorstellingen en gedachten 's
nachts op z'n minst zo rijk en uitgebreid
zijn als overdag. De vraag is dan: waar
om bewegen we onze spieren niet of nau
welijks als we dromen?
De gedeelten van onze hersenen die ge
specialiseerd zijn in het opstarten en be
sturen van spierbewegingen zijn ook tij
dens onze dromen actief. Dus moet het zo
zijn dat öfde boodschappen die ze zenden
niet de zenuwcellen bereiken die norma
liter onze spieren laten bewegen, öf de
boodschappen worden wel ontvangen
maar er is iets dat die zenuwcellen ervan
weerhoudt te reageren.
De neuro-psycholoog Adrian Morrison
voerde een tijdje geleden een fascinerend
experiment uit, dat licht werpt op welke
van die twee verklaringen de meest
waarschijnlijke is (het is trouwens niet
waarschijnlijk dat hij over dat experi
ment eerst met de Dierenbescherming
overleg heeft gepleegd). Hij maakte een
kleine inkeping in de hersenstam van een
kat. Het aldus geopereerdedier blijkt
zich overdag heel normaal te gedragen.
Maar het begint heel vreemd te reageren
tijdens de REM (rapid eye movement
snelle oogbewegingen) slaap. Dat is die
fase van de slaap waarin bij mensen het
meest intens gedroomd wordt en waarin
de enige lichaamsbewegingen snelle be
wegingen van de oogbol achter de geslo
ten oogleden zijn. Zo gauw de geopereer
de kat in de REM-fase komt, richt ze haar
kop op, begint rond te lopen, slaat haar
pootjes uit in de richting van denkbeeldi
ge voorwerpen en voert nog het hele scala
van gebruikelijke dagelijkse gedragin
gen uit, en dat allemaal terwijl ze werke
lijk in slaap is.
Deze gedragingen kunnen tijdens de
slaap optreden omdat de centra van de
hersenen, die bewegingen sturen, tijdens
de REM-slaap volledig actief blijven. Net
zoals de centra die de zintuiglijke waar
nemingen besturen, dat wil zeggen die
het mogelijk maken dat we zien, horen,
ruiken en voelen. En ook net zoals dat in
gewikkelde hersencentrum, het limbische
systeem, dat te maken heeft met geheugen
en met het kunnen spelen. De kleine snede
in de hersenstam ontregelt blijkbaar de
processen die er normaliter voor zorgen
dat we onze dromen niet uitleven.
Het experiment toont dus aan dat onze
hersenen tijdens de REM-slaap inder
daad gedragsopdrachten opstellen en
verzenden, maar dat de bewegingszenu
wen normaliter daarop niet reageren.
Maar wat belet die zenuwcellen dan om
de spieren in beweging te brengen?
De onderzoekers Chase en Morales van
de Universiteit van Californië in Los An
geles hebben een uitvoerige studie ge
maakt van de zenuwcellen die spierbe
wegingen controleren en die ook wel mo
torneuronen worden genoemd, wat ge
woon weer bewegingszenuwcellen bete
kent. Ze gebruikten daarbij een glazen
buis met een punt die zo klein is, dat het
direct in zo'n motorneuron kan worden
gestoken. Die punt heeft een minuscuul
gaatje, waardoor een stof (die elektrisch
geleidend is) in de cel kan worden ge
bracht, zodat de elektrische aktiviteit
van de cel onderzocht kan worden.
Met behulp van deze techniek waren de
onderzoekers in staat vast te stellen welke
van de twee mogelijke processen, die de
activiteit van zenuwcellen kunnen on
derdrukken, de echte was. Want passivi
teit of inactiviteit kan het gevolg zijn van
het feit dat een bepaalde prikkeling niet
aanwezig is. Maar het kan ook het gevolg
zijn van de aanwezigheid van een be
paalde stof, die verhindert dat we op een
bepaalde prikkeling reageren. Zoiets als
kalmeringstabletten slikken tijdens een
huwelijksaanzoek.
In het onderzoek werd vastgesteld dat
de tweede mogelijkheid in feite het geval
is tijdens de REM-slaap. Onze motor
neuronen worden onderworpen aan de
invloed van een remmende stof die ze be
let om op opwindende boodschappen uit
de hersenen te reageren. Ontregeling van
die remming (zoals gebeurde bij de kat
waarbij de hersenstam werd ingesneden)
leidt ertoe dat dieren (en mensen) tijdens
de REM-slaap net zoveel bewegen als
overdag. Maar na een paar minuten van
die REM-slaapbeweeglijkheid worden ze
wakker en vragen ze zich verbaasd af
waar ze zijn en wat ze gedaan hebben.
De wetenschap dat er een hersenstof is,
die motorneuronen onwerkzaam maakt,
is een belangrijke stap in het begrijpen
van stoornissen waar mogelijk een ab
normale afscheiding van die stof tot ver
lammingsverschijnselen leidt. Een van
die stoornissen is de zogenaamde narco-
lepsie. Er zijn in ons land vermoedelijk
zo'n 6000 mensen die lijden aan deze
stoornis, die gekenmerkt wordt door een
overmatige slaperigheid overdag en die
zich meestal ergens tussen het 10de en
20ste levensjaar ontwikkelt. Narcolepsie-
patiënten hebben zeer regelmatig de nei
ging overdag in slaap te vallen, onge
pland een dutje te doen, waarna ze zich
weer energiek voelen, maar één of twee
uur later gebeurt hetzelfde wéér.
Zowel voor de patiënt als voor anderen
kan dat natuurlijk hinderlijk zijn, maar
nog hinderlijker is een ander klassiek
symptoom van narcolepsie: de zoge
naamde kataplexie. Kataplexie is een
kortdurend, plotseling verlies van
spierspanning, een spierverslapping
dus, vaak optredend na een emotionele
prikkel zoals lachen, boosheid of opwin
ding. Dat zoiets bepaald niet ongevaar
lijk is, blijkt wel uit het feit dat sommige
patiënten bij het vissen, als ze onver
wacht een kanjer aan de haak hebben,
als gevolg van kataplexie in het water
vallen. Het verschil met de epilepsie-pa-
tiënt is dat de narcolepsie-patiënt in zo'n
(ge)val bij bewustzijn blijft. Een ander
veelvoorkomend symptoom is zogenaam
de slaapverlamming. De meesten van ons
kennen wel het verschijnsel van verlam
de armen of benen bij het ontwaken en de
angst d.e dat kan oproepen. De narcolep
sie-patiënt ervaart vaak al bij het insla
pen een totale verlamming van de spie-
Narcclepsie betekent zowel voor de pa
tiënt als voor zijn omgeving veel prakti
sche en emotionele ellende. Moeilijkheden
met partners en werkgevers of collega's
komen vaak voor, vooral vanwege het
feit dat ie patiënt zo vaak een dutje doet
en dat de voortdurende slaperigheid hem
of haar ongemotiveerd en passief maakt.
Ómdat de ziekte op dit moment niet gene
zen kan worden, hoogstens symptoma
tisch bestreden, is onderzoek zoals in deze
column beschreven van wezenlijk belang
(een patiëntenvereniging zou trouwens
ook geen overdreven luxe zijn).
Dat geldt ook voor een ander merk
waardig slaapverschijnsel, namelijk dat
van de zogenaamde apnoe, dat is het
stoppen van de ademhaling tijdens de
slaap. Tijdens de slaap ontspannen de
spieren van de bovenste luchtwegen zich.
Als gevolg daarvan neemt de grootte van
de opening van de luchtweg af en ade
men wordt dus in het algemeen moeiza
mer dan wanneer we wakker zijn. Bij
sommige mensen stopt de ademhaling
zelfs, en zij worden vervolgens dan hap
pend naar adem wakker.
Er zijn patiënten bij wie dit soort
slaaponderbrekingen tientallen tot enke
le honderden keren per nacht kunnen
voorkomen, hoewel ze zich daar achteraf
gelukkig lang niet altijd bewust van zijn.
Het meest kenmerkende symptoom voor
bedpartners is het vaak extreem luide
snurken van zulke patiënten. Maar na
tuurlijk is het liggen naast iemand wiens
ademhaling regelmatig stopt ook geen
rustgevend genoegen. Zeker niet omdat
sommige patiënten inderdaad in hun
slaap kunnen sterven.
Voor apnoe zijn allerlei soorten behan
deling in omloop, variërend van slapen
in een stoel voor lichte gevallen, tot het in
brengen van een buisje in de luchtweg
dat overdag kan worden afgesloten.
Maar al deze behandelingen nemen op
nieuw de oorzaak niet weg, ze bestrijden
slechts de symptomen.
Mensen met narcolepsie of apnoe verto
nen in afwijkende mate wat de natuur
ons blijkbaar allemaal voorschrijft, na
melijk dat we tijdens onze slaap niets mo
gen doen. Maar waarom mogen we eigen
lijk onze dromen niet uitwerken? Voor de
hand liggend is de veronderstelling dat
we alleen op deze manier met elkaar kun
nen slapen. En ook dat alleen op deze ma
nier het lichaam aan de nodige rust kan
komen, terwijl de geest ongestoord van
binnen schoonmaak kan houden.
Sommige bio-psychologen menen dat
onbeweeglijkheid tijdens de slaap zich
bij dier en mens heeft ontwikkeld om be
scherming te geven tegen natuurlijke vij
anden. Een beweeglijk en tegelijkertijd
onbewust dier zou een wat al te gemakke
lijke prooi vormen.
Kortom, als u niet besprongen wil wor
den moet u zich gewoon slapende houden.
den (31) uit Amersfoort, die ondanks zyn
jonge leeftijd al acht oorlogen heeft mee
gemaakt, is het een weloverwogen keu
ze. "Het ligt heel persoonlijk. Veel van
mijn familieleden zijn om het leven ge
komen tijdens de Duitse bezetting. Ik
huldig het principe dat ons levensgeluk
ook verdrukten in andere landen ten
goede moet komen. De macht van de ca
mera is groot. In 1977 had nooit iemand
van Nicaragua gehoord. Datzelfde gold
voor El Salvador. Mede dank zij de IKON
weten veel Nederlanders nu dat het daar
niet deugt".
Getroffen
Van der Heijden, die als broekie van
twintig jaar al geluidsapparatuur mee
sjouwde langs de slagvelden, weet waar
over hij spreekt. In 1980 ontsnapte hij in
El Salvador ternauwernood aan de dood.
Hij stond op de dodenlijst van de parami
litaire moordbrigade. Hij werd in zijn rug
getroffen toen hij in een auto het hotel
verliet. In de hoofdstad San Salvador
werd hij met spoed geopereerd.
Cameraman Herman van Meekren,
zoon van Nieuwslijn-presentator Jaap
van Meekren, onder meer actief in Viet
nam, zegt: "Je hebt een taak in het leven.
Daaraan geef je een invulling. Niet alleen
om maar shotjes te maken, maar ook om
een helder verhaal te maken".
Kees Colson is het daarmee eens:
"Iedereen moet weten wat voor rommel
en rotzooi er is in de wereld. We moeten
dat nieuws brengen en daarin een duide
lijke lyn aanbrengen".
Voor L^jos Kalanos gaat het nog iets
verder. "Voor my speelt idealisme een
belangrijke rol. Ik ben zelf vijf jaar ge
vangene geweest in Hongarije voordat ik
naar Nederland kwam. Ik identificeer
me met de ellende: honger, rampen en
oorlog".
Je inleven in een conflict in een andere
wereld in een andere cultuur. Het is
moeilijk. Standaardregels bestaan er niet
voor, dat blijkt. En zeker voor camera
mensen geldt een verhoogd risico. Het
kritische oog van een buitenstaander
wordt vaak als uitermate storend erva
ren. En daarom is het samenspel tussen
cameraman en verslaggever zo belang
rijk.
George Mustert van Nieuwslijn: "Ik
weiger naar een riskant gebied te gaan
met een cameraman die ik niet ken. Ik
werk eigenlijk het liefst alleen met
Colson. Hem ken ik van haver tot gort. Ik
sta naast die man, altijd, ook als er ge
filmd wordt. Het is een samenspel. Je
moet eensgezind de beslissingen ne-
Draaien
Colson ziet dat precies zo. "Ik werk niet
in een risicogebied met verslaggevers
die ik niet ken. Ik moet weten hoe ie
mand is en hoe iemand reageert". Maar
uit zijn relaas blijkt dat dit ook niet altijd
voorspelbaar is. "Tijdens een onver
wachte beschieting in Suriname van een
aantal persmensen, dat onder begelei
ding van een legerpatrouille stond,
schreeuwt Willibrord Frequin tegen me:
'Godverdomme draaien...'. Dat deed ik,
terwijl de risico's niet te overzien waren.
Achteraf, toen we de beelden hadden en
niemand van ons gewond was zei ik:
goed dat Willibrord het zei".
Hetzelfde met George Mustert op de
Filippijnen. Staat er iemand te schieten
op een plein. George er naartoe. Why are
you shooting?, vraagt hij terwijl de kogels
om z'n oren vliegen. Fout, helemaal fout.
Maar om de één of andere onbegrijpelij
ke reden liep ook dit weer goed af. Hij
Cameraman Kees Colson in een helikopter in Iran: "Ik was bij Petrus,
maar hij wilde niet". «oto's gpd>
Cameraman Lajos Kalanos in actie op de Filippijnen: "Voordat ik naar
een oorlogsgebied afreis ben ik ontzettend bang".
had er natuurlijk nooit naartoe moeten
gaan".
Dat er fouten worden gemaakt staat
voor alle betrokkenen vast. Niet alleen
door verslaggevers, maar ook door came
ramensen. De één heeft geluk, de ander
pech. Cornel Lagrouw, de IKON-came-
raman die twee weken geleden in El Sal
vador om het leven kwam, wordt door de
vakbroeders in de laatstgenoemde cate
gorie gerangschikt. Het klinkt hard.
Kees Colson: "Ik vind niet dat we moe
ten zeuren over de dood van een camera
man. Het is verschrikkelijk voor z'n
vriendin en voor de familie. Maar je weet
dat je kwetsbaar bent. Je moet niet au
roepen als het zeer doet".
Herman van Meekren plaatst vraagte
kens bij de beelden van Lagrouw, waar
op militairen van het leger te zien zijn die
vanuit een helikopter met mitrailleurs
vuren. Van Meekren: "Dan vraag ik me
af, in hoeverre laat je je in met oorlogs
misdadigers?".
Geluidsman Ruud van der Heijden
zegt: "Ik vind dat zoiets niet kan. Ook de
Amerikaanse fotografen die by de
IKON-crew stonden vond ik een raar
clubje mensen. Typisch beeldhandela-
Vragen
Maar Colson gaat nog verder. Hij heeft
het ruwe (ongemonteerde) materiaal van
Lagrouws opnamen gezien. En daar op
afgaand heeft hij een reeks vragen. Zo is
Colson er zeker van dat er op het mo
ment dat Lagrouw werd neergeschoten
niet gefilmd is. "In het beeldmateriaal zit
een stop. Na die stop krijgen we de blau
we lucht te zien. Dat betekent dat ie
mand de camera weer moet hebben aan
gezet om verder te filmen nadat Lagrouw
is neergeschoten. Dat kan Lagrouw zelf
geweest zijn, maar ook iemand anders".
In hoeverre het IKON-team zich in El
Salvador met het leger heeft ingelaten
kan woordvoerder Erwin van 't Land
ook niet zeggen. Maar uit z'n woorden
blijkt dat ook binnen de IKON gespro
ken is over de beelden uit de legerheli-
kopter.
De IKON koos doelbewust voor een
achtergrondverhaal uit El Salvador. Vol
gens Van 't Land omdat er sprake was
van een beginnende dialoog tussen rege
ring en guerrilla. Binnen de IKON werd
een dergelijke reportage verantwoord
geacht. Toch besliste KRO Brandpunt-
eindredacteur Ton Verlind enkele we
ken geleden anders. Brandpunt wilde de
verkiezingen ook verslaan, maar achtte
de situatie in El Salvador te gevaarlijk.
De beslissing spijt Verlind enigszins: "Je
capituleert voor een regime, dat geeft me
een onbevredigend gevoel. Je laat be
langrijk nieuws liggen. Maar de veilig
heid van de reporters staat altijd voor
op".
Inmiddels heeft de afdeling assuran
tiën van het Nederlands Omroep Pro-
duktiebedrijf (NOB) de chefs van de ac
tualiteitenrubrieken deze week laten we
ten dat de reis- en ongevallenverzekering
met daarbij een molest-risico-verzeke-
ring voor El Salvador uit het standaard
pakket is geschrapt. Verlind: "Als ik zo
iets lees word ik een beetje opstandig.
Het betekent dat die afdeling min of
meer beslist dat we een journalistieke
missie naar El Salvador nu wel helemaal
kunnen vergeten, ongeacht de journalis
tieke afweging".
Verzekerd
Directeur Siezenga van Blom Van der
Aa, de makelaar, die een verzekeraar
zoekt voor reporters die bijvoorbeeld
toch naar El Salvador willen, meent dat
het zo'n vaart niet loopt. "We willen al
leen vooraf geïnformeerd worden over
dergelijke trips. Dat geldt ook voor re
portages in Irak, Iran, Libië en Syrië.
Maar er is zonder meer een verzekeraar
te vinden die voor zo'n vierhonderd gul
den per week een molestverzekering wil
verstrekken, al dan niet met een aanvul
lende verzekering voor El Salvador".
Het komt George Mustert van Nieuws
lijn wat vreemd voor. "De uit te keren
premie zal zonder meer veel lager zijn.
Dat wordt er niet bij gezegd. De verzeke
ring die ik moest afsluiten voor Libië
kostte Veronica duizenden guldens, zo
ook toen ik naar Iran en Irak vertrok".
In hoeverre cameramensen en verslag
gevers altijd verzekerd zyn, blijft ondui
delijk. Erwin van 't Land van de IKON
benadrukt dat deze omroep voor het El
Salvador-team de gebruikelijke verzeke
ring heeft afgesloten. Maar Ruud van der
Heijden kan zich nog goed herinneren,
dat hij jaren met de VARA in de clinch
heeft gelegen omdat hij niet verzekerd
was door die omroep voor zijn verwon
dingen die hij opliep in El Salvador.
Cameraman Colson regelt ook altijd
z'n eigen verzekering. "Doe je dat niet,
dan ga je het schip in. Joop Willemsen
was destijds ook onverzekerd in El Sal
vador. Ik schat dat de helft van de repor
ters in oorlogsgebieden niet goed of hele
maal niet verzekerd zijn".
Berichtgevers van ellende; een onbe
grijpelijk vak. Extra verdienen voor hun
zware arbeid in den vreemde is er ook
niet bij. Colson heeft er onderhand ge
noeg van. "Het wordt tijd dat er een nieu
we generatie komt die m'n taak over
neemt", zegt hij.
Van der Heijden is er inmiddels al mee
gestopt. Cameraman Kalanos daarente
gen: "Dit is een waanzinnig mooi beroep,
voor een speciaal slag r
