'Coalitie van PvdA en
WD is niet onmogelijk'
VERBIJSTEREN
Amsterdam wil woonwijk te water
Dekens bisdom Haarlem oneens met Bomers over Acht Mei
DINSDAG 28 MAART 1
Van Kemenade: meer aandacht nodig van socialisten voor hoofdlijnen
EINDHOVEN "De Partij van de Arbeid heeft het moei
lijk. Jarenlange oppositie, een intensieve interne discussie,
de geleidelijke nuancering van het denken over coalities,
een andere lijsttrekker; tel dat op en je komt uit in een lastig
parket. Ik vind dat de partij zich daar helemaal niet onaar
dig uit redt".
Jos van Kemenade, oud-minister, voormalig Tweede-Ka
merlid en ex-kroonprins van de PvdA, kan slecht uit de voe
ten met de scepcis die de partij onder leiding van Wim Kok
alsmaar ontmoet. "Het is ook nooit goed of het deugt niet",
verzucht hij op de constatering dat de grootste oppositie
partij in een malaise verkeert.
Desalniettemin meent ook Van Kemenade dat er wat
schort aan het optreden van de PvdA: de Tweede-Kamer
fractie laat zich te makkelijk in het defensief drukken, en
oordeelt te automatisch afwijzend over voorstellen van het
kabinet. De veranderingen in de PvdA zijn pas halfweg, en
wat Van Kemenade betreft moeten ze verder gaan. Over de
regeerkansen in 1990 blijft hij desalniettemin voorzichtig:
als CDA en WD een ruime meerderheid halen, staat de
PvdA nog eens vier jaar langs de kant. Een interview.
Herhaaldelijk laat de burgemeester
van Eindhoven doorschemeren ook
geestelijk enige afstand te hebben
genomen van Het Binnenhof, aan
geduid als 'die vlerkante kilometer
aldaar'. De Nederlandse politiek
heeft nog steeds zijn warme belang
stelling, maar het kleine Haagse we
reldje kan hem niet meer bekoren.
door Henri Kruithof
en Peter de Vries
Een 'rare paradox',
feit dat de PvdA in de opiniepeilin
gen goed scoort, terwijl zich van de
Binnenhofse sociaal-democratie
een ware lethargie meester heeft ge
maakt. "Er is niets raars met de par
tij, maar iets raars met de journalis
tiek over de PvdA", kaatst Van Ke
menade beminnelijk glimlachend
terug.
Is er geen sprake van malaise
wanneer de PvdA er nauwelijks in
slaagt duidelijk te maken waarin ze
zich onderscheidt van andere partij
en? "De PvdA onderscheidt zich
wel, maar de fractie praat al ruim
tien jaar tevergeefs tegen die micro
foon, zonder te regeren. Dat is frus
trerend. Als er dan weer een alterna
tief wordt ingediend, ontstaat snel
de stemming daar heb je ze weer;
dat gaat toch niet door".
Ander voorbeeld: het is toch gek
wanneer een PvdA-congres beslist
dat de defensie-uitgaven vijf pro
cent omlaag moeten, en Wim Kok
even later zonder blikken of blozen
rept van bevriezing? "Ik geloof dat
Den Uyl zoiets elk congres deed en
dat vonden jullie dan mooi".
Op zijn kladblok heeft hij de proble-
de PvdA mee geconfron-
-TT
teerd wordt, schematisch uitge
werkt. "Programmatisch zien alle
politieke partijen zich geconfron
teerd met het probleem van de over
heid. Wat kan die overheid nog, fi
nancieel en beleidsmatig. Dat pro
bleem raakt vooral de PvdA, omdat
zij veel heeft geïnvesteerd in het
denken hierover. Dat is heel merk
waardig overigens, want het CDA
Van Kemenade: niet te vaak zeggen watje niet wilt.
heeft het meeste baat gehad van de
overheid. De verzuiling was immers
altijd 'baas in eigen huis en het huis
op kosten van de gemeenschap'.
"Daarnaast is de binding tussen
de politieke partijen en de kiezers
minder vanzelfsprekend geworden
en wordt het belang van de politiek
meer gerelativeerd. Dat raakt de
PvdA het meest. Niet omdat de
PvdA geen heldere standpunten
heeft, die heeft ze wel. Ook al vind
ik dat de partij te weinig aandacht
besteed aan het cultuurbeleid in
brede zin. In Schuivende Panelen
kwam dat nauwelijks aan bod. De
sociaal-democratie heeft van ouds
her twee poten: de bescherming
van de materiële welvaart, en de be
wustwording; de mondige mens in
een vrije gemeenschap. Een verho
ging van het kennisniveau is essen
tieel voor de Nederlandse economie
en democratie. Het gaat dan zowel
om onderwijs en wetenschap als om
kunst: mensen moeten met kennis
en kunst om kunnen gaan. Sprei
ding van kennis, inkomen en macht
moet het credo zijn. In die volgor
de".
Verschillen
Van Kemenade vervolgt met een
korte beschouwing over de ontwik
kelingen in de strategie van de
PvdA. "Er wordt meer gerelati
veerd. In de periode van polarisatie
was het gebruik de eigen positie zo
scherp mogelijk te profileren, zon
der duidelijk te maken datje om in
Nederland te regeren moet geven
en nemen. Dat heeft geleid tot een
onbeheersbaar mechanisme. Ik
merk dat de PvdA duidelijker be
seft dat er in de Nederlandse ver
houdingen compromissen gesloten
moeten worden".
"Er blijven inhoudelijke verschil
len met de andere partijen. Maar
naarmate je duidelijker zegt 'Neder
land Compromisland', kun je ook
helderder stelling nemen. Als het
eerste niet lukt, komt het isolement,
de strijdpunten. Ik denk dat we er
de laatste drie jaar in geslaagd zijn
die omslag te maken".
Ondanks de minder scherpe toon
van de oppositie, reageert de PvdA-
fractie nog te vaak defensief, vindt
Van Kemenade. "We vluchten te
snel in de vanzelfsprekendheid om
te zeggen wat we allemaal niet wil
len wanneer de regering met een
voorstel komt. Kunnen we niet va
ker zeggen wat we er goed in vin
den? Ik denk dat het ook nuttig is
om meer aandacht te besteden aan
de hoofdlijnen. Dat werkt verade
mend. De details vreten energie, die
je beter kunt besteden.".
Kroonprins
menade als de gedoodverfde opvol
ger van Joop den Uyl. Twee jaar
lang was hij de eerste onder de
kroonprinsen, tot hem duidelijk
werd dat de voorkeur van partij
voorzitter Max van den Berg uit
ging naar Wim Kok. Tot kritiek op
Kok laat Van Kemenade zich niet
verleiden, hoe omstreden de nieu
we leider van de PvdA ook is, die
weifelachtigheid en gebrekkige in
houdelijke en tactische leiding wor
den verweten.
"Twee opmerkingen. Allereerst is
dat vooral Binnenhofse beeldvor
ming. En bovendien vind ik de kri
tiek onrechtvaardig. Men vergelijkt
hem met zijn voorganger, die in een
tijdsbestek van 20 jaar gegroeid is in
een positie, met alle beelden en een
eigen stijl. Hij is niet zwakker dan
Den Uyl, maar anders. Bovendien is
hij net begonnen. Dat proces van
aan elkaar wennen was destijds ook
zo bij Den Uyl en bij Bert de Vries".
Alles goed en wel, maar géén poli
ticus krijgt zo vaak als Kok het ver
wijt onvoldoende leiding te geven
aan de eigen partij en fractie. Van
Kemenade geeft geen krimp. "Ik
vind eerder dat de partijleiding de
hele vernieuwingsdiscussie van wat
meer afstand had moeten volgen, in
plaats van zelf die rapporten te
schrijven en zich zo te committeren.
Verder kun je je in een partij die
volop in beweging is, niet meteen
recht vooruit profileren. Hij heef,
opgeroepen de luiken open te zet
ten. Dan kun je niet onmiddellijK
bepalen welk licht er in mag vallen
En bovendien: Joop den Uyl gin&
altijd z'n eigen gang. Was iedereen
daas zo gelukkig mee?"
Regeerkansen
Ondanks alle veranderingen binnen
de partij, is Van Kemenade niet uit
gesproken optimistisch over de re
geerkansen van de sociaal-demo
craten in 1990. "Een coalitie met de
WD zie ik programmatisch als best
haalbaar. Het is nuttig om eens ge
zamenlijk als PvdA en WD vast te
stellen voor welke zaken er in dit
land een meerderheid te vinden is
Ik heb dat in 1982 bij de formatie
ook geprobeerd, maar de WD wil
de er toen niet van weten. De gevoe
ligheid bij PvdA en WD voor het
milieu, voor cultuur en bestuurlijke
vernieuwing is groter dan bij het
CDA. Scherpere verschillen zijn er
op het gebied van het buitenlands
beleid. En sociaal-economisch kun
nen beide partijen in een coalitie
met het CDA natuurlijk meer van
hun doelen gerealiseerd krijgen.'
Maar als bonden en werkgevers het
elk jaar eens kunnen worden overi
een cao, waarom zou een coalitie
van WD en PvdA dan onmogelijk
zijn?"
Zeeburg/Nieuw-oost, waterstad voor 50.000 Amsterdammers
door
Thea van Beek
AMSTERDAM Wie er nu gaat kijken, ziet slechts water. Toch moet
er in het begin van de volgende eeuw een stad verrijzen, waar zo'n
50.000 Amsterdammers in ruim 22.0000 woningen gaan wonen. Dat is
het prestigieuze Zeeburg/Nieuw Oost-projekt, een 880 hectare groot
gebied tussen Diemen en Amsterdam-Noord en grenzend aan het IJ-
A1 sinds 1978 worden de mogelijkheden onderzocht hier een woon
wijk te bouwen. Aanvankelijk zou pas na het jaar 2000 met de bouw
worden begonnen van zo'n 7000 woningen. Een toenemende behoefte
aan woningen dwingt tot een versnelde uitvoering. Al in 1995 moet de
eerste paal de grond in voor 10.000 woningen. Naar verwachting zullen
in 1997 de eerste bewoners uitzien op het water.
den. De nu nog grotendeels verpau
perde IJ-oevers spelen daarbij een
belangrijke rol. Wonen, werken en
recreèren, samen met hoogwaardi
ge verbindingen moeten die gebie
den opvijzelen. Voor het zover is, zal
naar schatting een bedrag van zes
miljard gulden zijn geïnvesteerd.
Plan Zeeburg/Nieuw-Oost is een
van de grootste en ook een van de
meest gecompliceerde bouwplan
nen in Amsterdam. Hein Struben is
de projectleider voor het plan Zee
burg/Nieuw-Oost. "Aanvankelijk
zou voor deze nieuwe woningbouw-
lokatie het IJ-meer worden ingepol
derd", vertelt hij. "Inmiddels is ge
kozen voor ophoging van dit ge
bied. Daardoor is het mogelijk meer
integratie te krijgen tussen het wo
nen en het water.
"Het nadeel van ophoging is, dat
de ondergrond vrij slap is. Daarom
is 25 procent meer zand nodig dan
bij inpoldering. In totaal is 14 tot 16
miljoen kubieke meter zand nodig
De nieuw te bouwen stad maakt
deel uit van de zogeheten IJ-as, die
Amsterdam tot ontwikkeling gaat
brengen. Het gaat daarbij om een 15
kilometer lang gebied dat zich uit
strekt vanaf de Teleport Sloterdijk
in Amsterdam-West tot aan het IJ-
meer aan de oostzijde van de stad.
Over de inrichting van die IJ-oe
vers is het laatste woord zeker nog
niet gevallen. Zeker is wel dat Am
sterdam het gebied wil ontwikkelen
tot een toplokatie van Europees ni
veau. Vooral na het verschijnen vo
rig jaar van de Vierde Nota Ruimte
lijke Ordening, is die ontwikkeling
in een stroomversnelling gekomen.
Na het wegvallen van de Europese
grenzen in 1992, zal de hoofdstad
zich moeten opmaken voor de con
currentieslag met andere grote ste-
voor die ophoging, voornamelijk af
komstig uit de Noordzee. In ver
band met de golfslag vergt het plan
ook een specifieke waterbouwkun
dige aanpak. We denken dat pp te
lossen door het aanleggen van pie
ren, waarop je weer woningen zou
kunnen bouwen".
Om Nieuw-Oost boven water te
kunnen tillen, wordt eerst een dijk
aangelegd. In het zo ontstane afge
schermde gebied van het Buiten-IJ
wordt vervolgens in dunne lagen
zand gesproeid. Zodra de laag zand
dik genoeg is, wordt het gebied op
traditionele wijze verder opgespo
ten. Deze vorm van grondproduktie
vergt twee jaar. Vervolgens duurt
het nog eens drie jaar voordat de
grond is ingeklonken. De totale kos
ten voor aanleg van het nieuwe
bouwland zijn geraamd op 414 mil
joen gulden.
Eilandjes
Water zal een belangrijk uitgangs
punt zijn bij de invulling van het ge
bied. Volgens een 'Concept-nota
van Uitgangspunten' worden vijf
specifieke woonmilieus onder
scheiden: op eilandjes in het water,
op het lage deel van de ophoging,
dijkwoningen, woningen aan de
jachthaven en op pieren in het wa
ter. De helft van de woningen zal be
staan uit woningwetwoningen, de
andere helft uit koop- en duurdere
huurwoningen.
Daarnaast is het ook uitdrukke
lijk de bedoeling dat Nieuw-Oost
plaats gaat bieden aan kantoren en
bedrijven. In totaal moet er ruim 16
hectare aan kantoor- en bedrijfs
ruimte komen, met werk voor zo'n
6500 mensen. De verwachtingen
zijn wat dat betreft hoog gespan
nen, want aansluitingen op de ring
weg rond Amsterdam bieden wat
dat betreft gunstige voorwaarden.
Een railverbinding moet directe
aansluiting bieden met het Centraal
Station in de binnenstad en de
werkgebieden Amstel III en Am
sterdam Zuidoost. "In de verre toe
komst", zo voorspelt Struben, "valt
zelfs te denken aan een oeverver
binding met Almere. Want die stad
is dan inmiddels op een steenworp
afstand van Amsterdam gekomen".
Hoewel de stedebouwkundigen
zich met verve over de uitwerking
buigen, doet zich nog wel enkele
'probleempje' voor. Eentje waar
voor niet zo een-twee-drie een op
lossing is gevonden, betreft de gi
gantische milieuvervuiling bij de
aangrenzende Diemerzeedijk. Ja
renlang is dit gebied gebruikt voor
vuilstort en vuilverbranding. Met
name de ontdekking dat door Phi-
lips-Duphar gedumpte dioxine er in
de open lucht werd verbrand en te
recht kwam in bodem en water,
stelt de overheid nog voor flinke
problemen. Een echte oplossing is
nog niet voorhanden.
K E U
IBUENKORF1
Kostuum van 100% wol of po
lyester/wol. In 7 dessins, met
subtiele krijtstreep. Double
breasted, 4- en B-knoops. Maten:
46 t/m 56 en 47 t/m 53.
Nu voor de verbijs- LL1-WW
terende prijs van
de Bijenkorf
De dekens van het rk bisdom
Haarlem voelen er niets voor,
mee te werken aan "beëindi
ging van de grote schade die de
Acht Mei-beweging de kerk be
rokkent". Bisschop Bomers had
j dit van hen gevraagd.
Eind vorig jaar sprak Haarlems
(bisschop uit, dat deze beweging
(van naar vernieuwing strevende
rooms-katholieken) oorzaak is
van veel verdeeldheid in de paro
chies en "daardoor onze kerkge
meenschap grote schade doet".
Uit het schriftelijk antwoord
aan de bisschop blijkt, dat veel
dekens en andere priesters in dit
bisdom persoonlijk betrokken
zijn bij de Acht Mei-beweging.
"Goede en actieve medewerkers
in de parochies ervaren haar acti
viteiten als een bemoedigend en
inspirerend gebeuren". "Deze
mensen zijn niet polariserend be
zig en zaaien geen verdeeldheid,
maar zijn bezield door eenzelfde
ideaal. Zij weten, dat in de con
crete beleving van dat ideaal ver
schillen kunnen optreden".
De dekens, die Bomers' 'uiter
mate negatieve gevoelens' over
de Acht Mei-beweging duidelijk
afwijzen, zouden willen "dat een
dergelijke houding gemeengoed
was in de hele kerk".
Niet populair
Een kwart van de gelovigen in
het rk bisdom Roermond, voor
namelijk ouderen boven 61,
steunt het beleid van bisschop
Gijsen. Driekwart is het met dat
beleid niet eens of staat er scep
tisch tegenover.
Dat is een van de uitkomsten
van een enquête door het Til-
burgs onderzoekbureau M-4 in
opdracht van het Limburgs Dag
blad (Heerlen).
Opvallend is dat onder Limbur
gers die niet op de hoogte zijn van
Gijsens beleid en opvattingen, de
bisschop populairder is dan on
der de meer ingewijden. Van de
ondervraagden die zijn beleid
zeggen te kennen, vindt iets meer
dan 11 procent dat de bisschop
een juiste koers vaart.
Het aantal kerkelijke Limbur
gers is naar verhouding veel ho
ger dan in de rest van Nederland.
Vorige week bleek uit een onder
zoek dat 51 procent van de Neder
landse bevolking zich buitenker
kelijk noemt. In Limburg geeft
bijna 73 procent op, rooms-katho-
liek te zijn. Van de ondervraag
den was 6,5 procent lid van een
protestantse kerk. Op grond van
deze cijfers is ruim 79 procent van
de Limburgers bij een kerk aan
gesloten.
Een op de twee kerkelijke Lim
burgers gaat meer dan één keer
per maand naar de kerk. wat neer
komt op een percentage van 40.
Ook dit ligt ver boven het lande
lijk gemiddelde. Opmerkelijk is
ook dat ongeveer de helft van de
rk in Limburg meer invloed van
de kerk op het rk onderwijs nodig
acht.
Van de rooms-katholieken in
deze provincie bleek 57 procent
totaal geen moeite te hebben met
een vrouw in het ambt. Ruim een
derde van de ondervraagden on
derschreef het benoemingsbeleid
van Gijsen. Zij verkiezen een be
houdend priester boven een 'mo
derne'. De keuze voor een pro
gressief priester ligt bij vrouwen
veel hoger dan bij mannen.
Bisschop Gijsen zelf wilde geen
commentaar geven op de resulta
ten van het onderzoek. Wel was er
een reactie van de bekende ka
nunnik W. van der Valk, directeur
van het bisschoppelijk Missiebu
reau en leider van Gijsens
herevangelisatie-campagne. De
uitkomsten vallen nog best mee,
zei hij. "Iemand met visie is nooit
populair". Bovendien vroeg Van
der Valk zich af of de ondervraag
den wel op de hoogte zijn van wat
het bisschoppelijk beleid werke
lijk inhoudt".
Bemoedigend vindt hij dat de
jongste groep jongeren, van 18 tot
30, het voor bijna 27 procent eens
is met de bisschop, tegenover 19
procent bij de groep van 31 tot 45.
Zeer ingenomen toonde Van der
Valk zich met de uitslag betref
fende het rk onderwijs. "Wij heb
ben dus toch gelijk met onze con
clusie dat de catechese op de
scholen maar een failliete boedel
Beroepen
Hervormde Kerk: aangeno
men naar Katwijk aan Zee (toe
zegging) P. J. Stam Ter Aar, naar
Geldermalsen A. P. Tack, vloot-
predikant in Den Helder, naar
Rotterdam-Zuid C. A. van der
Sluijs Veenendaal; bedankt voor
Herwijnen P. L. Tolhoek Jaars
veld.
Gereformeerde Kerken: be
roepen te Giessenburg L. de Jong
Oudemirdum (Fr.).
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: bedankt voor Hauler-
wijk A. J. van Zuijlekom Frane-
ker-Sexbierum-Arum.
Gereformeerde Gemeenten:
bedankt voor Eindhoven en voor
Rotterdam-centrum A. Bac Bo
degraven.
Afscheid. In verband met
vervroegd pensioen (om gezond
heidsredenen) neemt ds. W. van
Waasbergen (55) op zondag 9 april
afscheid van de hervormde ge
meente in Wassenaar (Messias-
kerk). Ds. W. Dijckmeester uit
Aerdenhout, die in 1981 ds. Van
Waasbergen tot predikant van
Wassenaar bevestigde, zal in deze
dienst de predikatie houden.
Alphen aan den Rijn. In na
volging van verscheidene grote
steden zal dit jaar ook in Alphen
aan den Rijn een 'Aandachtscen
trum' worden geopend. Doel
daarvan is: "luisterend aanwezig
zijn voor ieder die in problemen
zit en die hierover eens wil uitpra
ten om weer even tot zichzelf te ko-
Initiatiefnemers P. Koolstra-
Versteeg en C. W. Kuijken: "Het
aandachtscentrum pretendeert
niet pasklare antwoorden te heb
ben, maar garandeert wel een
aandachtig oor en discretie. Het
kan zonodig doorverwijzen naar
professionele hulp".
Na enkele jaren van voorberei
ding, peiling van de behoete en
onderhandelen zijn de organisa
toren erin geslaagd verschillende
kerken in Alphen en omgeving
voor dit plan te interesseren en te
overtuigen van de noodzaak. Uit
eindelijk waren ze bereid het plan
te ondersteunen en financieel
mogelijk te maken. Zodoende
heeft het zich ontwikkeld tot een
'oecumenische handreiking'.
Nu moeten er nog medewer
kers komen. "Mensen die op ba
sis van vrijwilligheid zich willen
openstellen voor hun medemens
en daarvoor enige tijd beschik
baar hebben. Wij vragen geen an
dere bekwaamheid dan respect
vol kunnen luisteren of de bereid
heid dit aan te leren".
De stuurgroep kan een beschei
den cursus aanbieden ter inlei
ding op dit 'opbeurend ontmoe-
tingswerk'. Het centrum zal enke
le dagdelen per week geopend
zijn met wisselende bezetting.
Zegen
Aan naar schatting 180.000 men
sen op het Sint Pietersplein gaf
de paus zondag zijn traditionele
paaszegen. Hij herhaalde zijn
wensen in 55 talen. In zijn paas-
boodschap veroordeelde de paus
elke godsdienstvervolging, de
uitbuiting van vrouwen, de afta
keling van het gezinsleven en de
onvoldoende zorg voor het
milieu.
Paus Johannes Paulus II riep
de mensheid op zich te verzoenen
met God, met elkaar en met de na
tuur. "De wereld van vandaag
lijkt af te stormen op zelfvernieti
ging en dood als gevolg van on
deugd, onverdraagzaamheid en
geweld".
Ontmoeting. De aartsbis
schop van Canterbury en primaat
van de Anglicaanse Kerk, dr. Ro
bert Runcie, zal komend najaar in
Rome opnieuw een ontmoeting
hebben met de paus. Dat zal dan
voor de vijfde keer zijn.
Hoewel deze ontmoeting al op
het programma stond vóór de wij
ding van Barbara Harris tot eerste
vrouwelijke bisschop van de an
glicaanse gemeenschap, zal de
onenigheid tussen beide kerken
over de wijding van vrouwen tot
priester zeker een belangrijk ge
sprekspunt zijn. Runcie hoopt in
Rome te zijn van 29 september tot
2 oktober.
('Rome' en 'Canterbury' gaan
sinds 1534 hun eigen weg).
