Nederland kan een nuttige rol
als 'bruggenbouwer' vervullen
'Proberen islam vorm te geven
op een Nederlandse manier'
Conclusie na onderzoek over invloed op internationale vlak
Meergeld voor onderhoud van monumentale kerken
PAGINA 2
VR
VRIJDAG 24 MAART 19É.
OMNEMENT
"Tweehonderd handtekeningen is
genoeg voor een school". Drs. M.
Tütüncü, secretaris van de Islami
tische Stichting Nederlands Onder
wijs (Isno) is er vast van overtuigd
dat de moslims in Nederland er de
komende jaren in slagen in min
stens veertig eigen basisscholen op
te zetten. En te zijnertijd kan dan
gedacht worden aan de stichting
van scholen voor voortgezet onder
wijs en wie weet, ooit een universi
teit.
Gisteren is in Eindhoven officieel
de Tarieq Ibnoe Ziyadschool ge
opend. De school, die al sinds het
begin van dit schooljaar draait, is de
tweede moslim-school in ons land.
door
Theo Haerkens
De moslims in Nederland hebben er
genoeg van hun kinderen te sturen
naar openbare scholen of scholen
van andere richtingen. Ze willen dat
hun kinderenonderwijs krijgen op
de manier die hen het beste past, op
een school die zich houdt aan de
voorschriften van het geloof.
De behoefte aan eigen scholen is
pas ontstaan toen de moslims van
Turkse en Marokkaanse herkomst
zich realiseerden dat ze niet meer
naar hun geboorteland zouden te
rugkeren. Vanaf dat moment zoch
ten ze naar mógelijkheden hun kin
deren die opvoeding te geven die zij
het beste vinden. De aandacht voor
godsdienstige zaken spreekt dan
vanzelf en voor het onderwijs in ei
gen taal en cultuur hoeven de kin
deren geen andere lessen meer te
Op de eigen scholen is het afgelo
pen met pesterijen waarbij meisjes
de hoofddoek afgerukt wordt en
ook hoeven jongens en meisjes niet
meer gemengd naar gym- en zwem
les. Verjaardagen worden op school
niet gevierd. Maar het blijft niet bij
dit soort uiterlijkheden. Ook de
schoolboekjes zijn anders, met een
groter accent op de islam. Tütüncü
wijst er op dat bij voorbeeld de aan
dacht voor de kruistochten erg een
zijdig is. "Volgens de geschiedenis
boekjes op de mèeste scholen trok
ken de christenen toen naar het hei
lig land om het te bevrijden van isla
mieten en andere heidense bezet
ters. De Moren die rond 700 via Gi
braltar naar Spanje trokken, wor
den afgeschilderd als moordenaars
ketters en bedreigers van de Eu
ropese cultuur".
Godsdienst
Tütüncü is zich ervan bewust dat
het streven naar moslim-scholen
niet overal met gejuich wordt ont
vangen. Hij haast zich dan ook te
verklaren niet die fout te willen ma
ken van de christelijke ge
schiedschrijvers die op alle mogelij
ke manieren trachtten de moslims
zwart te maken. Het omgekeerde
zal niet gebeuren, verzekert hij, ter
wijl hij erop wijst dat het christen
dom net als de islam van oorsprong
een oriëntaalse godsdienst is.
Het streven naar eigen scholen
moet ook niet uitgelegd worden als
zouden de islamieten in ons land de
samenleving massaal de rug willen
toekeren. "Nee, het is juist onze po
litiek ervoor te zorgen dat onze kin
deren straks in de samenleving
goed vooruit kunnen. We proberen
de islam op een Nederlandse ma
nier vorm te geven".
Hans Fuchs, directeur van de Ta
rieq Ibnoe Ziyadschool in Eindho
ven - zelf geen moslim, evenmin als
de meeste leden van zijn team - be
vestigt dat. De Marokkaanse op
richters van de school hebben niet
alleen het geestelijk welzijn van de
kinderen voor ogen, maar ook hun
toekomstig geluk. De kinderen
moeten goede moslims worden en
daarnaast in staat zijn in de Neder
landse samenleving hun weg te vin
den. "De ouders, die zelf vaak een
voudig fabriekswerk doen, zien dat
ook graag. Daarom kunnen we het
ons niet veroorloven dat de kinde
ren van de buitenwereld vervreem
den".
Fuchs rekent het tot zijn taak de
ouders daarop te wijzen en geeft
ruimhartig toe dat er enige span
ning bestaat tussen dat wat die
graag zien en wat de leraren nastre
ven. "De ouders willen graag meer
religie op school, maar wij streven
er vooral naar voeling te houden
met de samenleving."
Evenwicht
Bjj de Al-Ghazalischool in Rotter
dam gaat het al niet anders. Directie
en bestuur van deze school, met
voor het overgrote deel Turkse leer
lingen, zoeken eveneens naar een
evenwicht tussen het religieus wen
selijke en het maatschappelijk haal
bare. "We vinden het allebei belang
rijk, want anders zouden de kinde
ren net zo goed naar een andere
school kunnen gaan", aldus M. Ak-
bülüt, vice-voorzitter van het be
stuur.
De oprichting van de islamitische
scholen heeft links en rechts verba
zing gewekt en wordt, zeker sinds
de gebeurtenissen rond de schrijver
Salman Rushdie, met regelrechte
argwaan bekeken. Voor veel van de
kinderen maakt de overgang naar
de islamitische school in feite wei
nig uit. Op de zogenoemde 'zwarte
scholen' zaten al voor het overgrote
deel leerlingen van buitenlandse
komaf. Maar toch werden die scho
len aangeduid met bij voorbeeld
'rooms-katholiek'. Terwijl bijbelles
vanzelf sprak, moesten de moslims
bij de besturen bedelen om een uur
tje koran-les voor hun kinderen.
LEIDEN - De rol die Neder
land op het internationale
politieke vlak speelt moet
niet worden onderschat.
Bruggenbouwer, loyale dis
sident of gematigd criticus.
Dat zijn ae gedaanten die
Nederland het beste kan
aannemen om succes te boe
ken. Daarbij zijn de marges
smal. Loyaliteit aan bondge
noten moet niet het hoogste
goed worden want dan ver
liest buitenlands beleid z'n
waarde; daarentegen moet
kritiek binnen zekere gren
zen blijven om niet 'buiten
gehoorsafstand' te komen
van degenen die men wil be
ïnvloeden.
Bovengenoemde constateringen
ondervonden gisteren brede bijval
tijdens een bijeenkomst op de Leid-
se universiteit, georganiseerd door
het Instituut voor Internationale
Studiën. Centraal stond een onder
zoek van de 'interuniversitaire
werkgroep buitenlands beleid van
Nederland' waarbij was nagegaan
welke initiatieven Nederland in het
recente verleden heeft ondernomen
en welke de factoren zijn die succes
of falen van dergelijke initiatieven
bepalen.
door
Bert Paauw
Mr. M. van der Stoel, oud-minister
van buitenlandse zaken, en dr.
S.Rozemond, adjunct-directeur van
het Nederlands Instituut voor Inter
nationale Betrekkingen Clingen-
dael, zwaaiden de onderzoekers gis
teren alle lof toe. Volgens beiden
bieden de onderzoeksresultaten,
neergelegd in het boek 'The Politics
of Persuasion, Implementation of
Foreign Policy by the Netherlands'
een bijdrage aan de doorzichtigheid
en de kennis van de Nederlandse
buitenlandse politiek.
Van der Stoel betoogde dat de in
vloed van Nederland de geografi
sche afmetingen duidelijk over
stijgt. "Luns rekende Nederland al
tijd tot de midden-grote landen.
Daar werd om gegrinnikt, maar er
zit wel degelijk iets in. Het belang
van Nederland kun je niet afmeten
aan het aantal vierkante kilometers
grondgebied. Mijn ervaring is dat
andere landen wel degelijk hechten
aan de mening van Nederland. In de
kruisraketten-kwestie bijvoorbeeld
vond men het heel belangrijk dat
Nederland zou meedoen"
Volgens de oud-minister kan Ne
derland het zich overigens niet per
mitteren om te vaak 'nee' te zeggen.
"Dat betekent een aantasting
de goodwill, het vermindert je
gelijkheden om partners bij andere
kwesties mee te krijgen. Je zou dan
een reactie losmaken in de trant
van: als jullie zo vaak dwarsliggen,
dan hebben we verder geen bood
schap aan jullie".
Van der Stoel gaf een voorbeeld
waarop het wel mogelijk bleek te
zijn een keihard 'nee' te laten horen.
Dat was in de herfst van 1973 toen
West-Europa door een olieboycot
van de Arabische staten werd ge
troffen. De Golfstaten stelden toen
een Euro-Arabische dialoog voor
waar Frankrijk wel oren naar had.
Van der Stoel: "Nederland werd bij
zonder zwaar getroffen door de boy
cot, in tegenstelling tot Frankrijk.
Wij hebben toen gesteld dat er geen
dialoog zou komen voordat de boy
cot was opgeheven. De meeste an
dere Europese landen gingen met
ons mee en we beleefden toen de
merkwaardige situatie dat Franse
diplomaten zich gingen uitsloven
om een Nederlandse politieke doel
stelling te verwezenlijken".
Hoewel hij de mogelijkheden van
Nederland dus zeker niet wilde klei
neren bekende Van der Stoel een
uitgesproken hekel te hebben aan
de term 'gidsland'. "Dat klinkt zo ar
rogant en het draagt ook een preten
tie in zich die we niet kunnen waar
maken. Al moeten we natuurlijk
wel knokken voor overtuigingen en
proberen bepaalde lijnen te initië
ISRAKETTEN NEE
\m IV AMSTERDAM
Het ontbreken van eensgezinde binnenlandse steun inzake de kruisraketten had
op de Nederlandse buitenlandse politiek. Twee hoofdrolspelers van destijds: links
nie Strïkwerda, voorzitter van het Komitee Kruisraketten Nee.
(Foto ANP)
ren. Nederland heeft zich de afgelo
pen jaren bijvoorbeeld bijzonder in
gespannen op het vlak van de men
senrechten. Achtereenvolgende
kabinetten hebben daar het accent
op gelegd. Nederland is daardoor
herkenbaar geworden. Het is ons
lang niet altijd in dank afgenomen.
Oud-minister Kissinger van de Ver
enigde Staten heeft ons aandringen
op sommige mensenrechten-bepa
lingen in de Akte van Helsinki'75
wel eens gezeur genoemd. Maar die
bepalingen zijn later een belangrij
ker rol gaan spelen dan men tevoren
had ingeschat".
Elite
Eén van de onderzoekers, dr. H.J-
.Leurdijk, docent internationale be
trekkingen aan de universiteit van
Amsterdam, beklemtoonde dat er
geen bewijzen zijn aan te voeren
voor de hier en daar geopperde ge
dachte dat de invloed van Neder
land op het wereldtoneel de laatste
35 jaar geleidelijk zou zijn
derd. "Het bedrijven van buiten
landse politiek is jarenlang een eli
te-aangelegenheid geweest. Pas in
de jaren zestig en zeventig ontstond
er zowel binnen als buiten het parle
ment meer belangstelling voor de
Nederlandse houding inzake bui
tenlandse aangelegenheden. Er
kwam meer en meer oppositie te
gen de regeringspolitiek. De aan
dacht lag daarbij heel sterk op de
beleidsvorming. Het ging om de
goede voornemens. Men vergat aan
vankelijk dat voornemens ook nog
in daden moeten worden omgezet.
De laatste jaren is het accent meer
op de uitvoering komen te liggen.
Er is nu begrip voor het gegeven dat
succes of felen ook sterk afhanke
lijk is van de manier waarop beleid
wordt uitgevoerd".
Die uitvoering komt enerzijds
neer op het uitgeven van verklarin
gen en communiqués, het houden
van toespraken en het meedoen aan
stemmingen; anderzijds vindt die
uitvoering plaats in de dagelijkse
routine van de diplomatieke prak
tijk, de politiek van overreding.
Leurdijk: "In ons onderzoek heb
ben we de kloof geanalyseerd «die er
bestaat tussen beleidsvorming en
bereikte resultaten. Nederland
heeft het nou eenmaal niet voor het
zeggen, moet dus concessies doen.
Desondanks wordt Nederland in de
diplomatieke wereld niet als 'een
klein land' beschouwd. Duidelijk is
dat ae kwaliteit van ideëen ook van
invloed is".
Volgens Leurdijk is uit het onder
zoek naar voren gekomen dat vier
factoren de kans op succes vergro
ten, te weten: brede binnenlandse
steun voor een zaak, betrokkenheid
van de minister, steun van bondge
noten en een beperking van doel
stellingen. -
Eensgezinde binnenlandse steun
kan. de regering stimuleren om ac
tief te zijn (in het onderzoek wordt
het voortdurend aan de kaak stellen
van de mensenrechten in Chili aan
gehaald), maar kan bij het ontbre
ken daarvan juist verlammend wer
ken op het handelen van de rege
ring zoals bleek bij de kruisraket
tenkwestie.
De betrokkenheid van een minis
ter, aangevuld met de inzet van des
kundige hoge ambtenaren kan ook
een positieve rol spelen. (Van der
Stoel daarover: "Ten tijde van de
kruisrakettenkwestie bleef de i
tie met de Verenigde Staten redelii
dankzij de uitstekende contactë
die Nederlandse diplomaten ri
Washington met de Amerikaans
regering onderhielden".)
Ten aanzien van de steun vai
bondgenoten zijn vooral de Bondj 1
republiek en de Verenigde State
begerenswaardige partners, zekq
waar het om veiligheidskwestiej
gaat.
Met de 'beperking van doelstel
lingen' duiden de onderzoekers q
op dat Nederland zich niet mod
richten op zaken waar weinig eel a
aan valt te behalen. De kans op suo V
ces zou groter zijn wanneer het be
lang dat door anderen aan de be
trokken kwestie wordt gegeven ge
ring is, wordt gezien als een zaal.
van 'low politics'.
Onderscheid u
Rozemond kritiseerde de onderzo^ n
kers gisteren voor het zijns inzienj S«
onterechte onderscheid tusses z<
'high politics' (macht, status, oorlof! n
en vrede) en 'low politics' (economij
sche, culturele, humanitaire kwes
ties). "Wat wij 'high' vinden, kun
nen anderen wel 'low' vinden eij
omgekeerd. Als wij ontwikkeling» r1
hulp als 'low' beschouwen, ligt daj n
voor de Derde Wereld heel anders
En als wij met Fransen praten ovej jj
cultuur, dan ligt daar ook een wel a
reld van verschil. Cultuur is vooi j?
Fransen heel belangrijk, terwijl hel
onderwerp bij Nederlanders geeij
voorname plaats inneemt".
Roozemond liet doorschemeren!
het onderscheid het liefst geheel te
willen laten vallen. "Zo'n onder!
scheid richt een vreselijke ravage!
aan bij politici die zich daarop gaan!
baseren. Aan de rakettenkwestie is!
door politici en ambtenaren onnoe-,
melijk veel tijd, energie en aandacht]
besteed terwijl op hetzelfde ogen
blik nauwelijks werd stilgestaan bij
het opstellen van de Europese Acte.i
toch ook een zaak van het hoogste
belang voor Nederland".
Van der Stoel merkte nog op dat,
ongeacht het onderwerp, het zoe-j
ken van medestanders noodzake
lijk is om iets te kunnen bereiken.
Daarbij blijft de nuttige rol van Ne
derland soms onderbelicht. Van der
Stoel: "Zie het als een voetbalwed
strijd. Daar krijgen doelpuntenma
kers ook de meeste aandacht, maarj
dat neemt niet weg dat zwoegende]
middenvelders een heel belangrijke
taak hebben. Als de Nederlandse'
rol niet onmiddellijk duidelijk in
het oog springt, dan wil dat niet zeg
gen dat het allemaal weinig voor
stelt".
Volgens Fuchs zyn de leerlingen
van zijn school, met een gemiddel
de klassegrootte van twintig, beter
af dan op een school met maar tien
of twintig procent kinderen uit min
derheidsgroepen. Daar worden de
extra leerkrachten waar zo'n school
recht op heeft, gebruikt om alle
klassen wat kleiner te maken. En
daar schieten de kinderen uit de
minderheidsgroepen weinig mee
op.
De twee moslimscholen in ons
land zijn beide aan het begin van dit
schooljaar begonnen met de eerste
vijf groepen en draaien nu volop. De
school in Eindhoven telt 140 leerlin
gen en die in Rotterdam 160. De
moslims zijn er blij mee en de scho
len groeien harder dan voorzien.
Hoe groot de behoefte uiteinde
lijk is, moet nog blijken. Isno-secre-
taris Tütüncü durft geen getal te
noemen, maar hij gaat er wel van uit
dat er de komende jaar nog enkele
tientallen scholen bij zullen komen.
"Het initiatief ligt bij de plaatselijke
gemeenschappen. Maar iedereen
die een beroep doet op ons doet,
(fotoGPD)
kan rekenen op onze steun".
Tütüncü gaat er vanuit dat er in elk
geval binnen enkele jaren veertig
scholen bestaan. Dat aantal noemt
hij niet zomaar. Voor overleg met de
overheid in een zogenoemde koe
pelorganisatie is een minimum van
veertig scholen van één signatuur
vereist. Tot dat moment worden de
belangen van de moslimscholen be
hartigd door de katholieke en pro
testants-christelijke koepels. Zodra
er veertig scholen zijn, hebben de
moslims een veel sterkere positie in
dat overleg.
De overheid moet meer geld
uittrekken voor het onderhoud
van monumentale kerkgebou
wen. Dan is er minder nodig
voor dure restauraties. En de
beheerder zou dan met lagere
exploitatiekosten te maken
krijgen.
Dat schrijft het Interkerkelijk
Contact in Overheidszaken (CIO)
aan minister Brinkman van WVC.
In het CIO werken vijftien chris
telijke en drie joodse kerkgenoot
schappen samen. De minister wil
binnenkort de uitgangspunten
voor het onderhoud van monu
menten vaststellen.
In de lijn van de commissie-
Hirsch Ballin pleit het CIO voor
financiering van de meerkosten
van onderhoud van een kerkelijk
monument in vergelijking met
een moderne kerk. Uitgaande van
een kerk met 250 zitplaatsen be
dragen de meerkosten per kerke
lijk monument jaarlijks gemid
deld f. 32.000. Voor de 2200 monu
menten belopen de totale meer
kosten ruim 70 miljoen gulden.
Bij een eigen bijdrage van 20 pro
cent van de kerken betekent dit
dat de overheid jaarlijks f. 56 mil
joen zou moeten reserveren.
Met 'zorg en teleurstelling'
heeft het Interkerkelijk Contact
in Overheidszaken kennisgeno
men van het kabinetsstandpunt
over het eindrapport van de com-
missie-Hirsch Ballin. Dit stand
punt zou kunnen leiden tot 'mar
ginalisering van godsdienst en
kerkgenootschappen', schrijft
het CIO. Dat is niet alleen in strijd
met historische en democratische
tradities, maar is ook een ontken
ning van de 'godsdienstige di
mensie in een veelvormige sa
menleving'.
Het CIO reageerde hiermee op
het voorlopig standpunt van het
kabinet over het rapport 'Over
heid, godsdienst en levensover
tuiging' van de commissie-Hirsch
Ballin. Deze commissie moest on
derzoeken welke normen de over
heid zou hanteren voor steunver
lening aan kerkgenootschappen
en andere genootschappen op
geestelijke grondslag.
Het CIO meent - in tegenstel
ling tot de commissie en het kabi
net dat de overheid de financië
le lasten voor de geestelijke ver
zorging in de krijgsmacht moet
dragen. Commissie en kabinet
willen uitgaan van de voorkeur
van militairen.
Ook keert het CIO zich tegen de
voorstellen betreffende de gees
telijke verzorging in gevangenis
sen en andere penitentiaire instel
lingen. Er is daarop de afgelopen
Het CIO betreurt, dat het kabi
net zich niet financieel verant
woordelijk acht voor de beveili
ging van synagoges. "Dat is in
strijd met de opvatting van het
kabinet zelf dat de overheid in bij
zondere omstandigheden een
aanvullende verantwoordelijk
heid heeft".
Oud papier
Leiden. In de Zeemanlaan in
Leiden-Zuid wordt sinds 1981 re
gelmatig een container geplaatst
voor oud paRier ten bate van in
terkerkelijke doelen. De totale
hoeveelheid zal, naar wordt ver
wacht, op maandag 3 april het
miljoen kilo passeren.
De ongeveer vijftien medewer
kers, die keer op keer in volhar
dende trouw het papier uit de
straten van Tuinstadwijk en Pro-
fessoren- en Burgemeesterswijk
aanbrengen, worden die morgen
omstreeks kwart over 11 bij het
verzamelpunt met een kopje kof
fie ontvangen. Verscheidenen
zijn al van het begin af bij <ieze ac
tiviteit betrokken.
Het inzamelen van het oud pa
pier gebeurt altijd op de eerste
maandag van de maand. Tot 3 uur
de volgende dag blijft de contai
ner staan. De inhoud heeft tot nu
toe bijna f. 70.000 opgebracht. De
opbrengst gaat naar verschillen
de projekten, zoals de internatio
nale bijbelverspreiding vanwege
het Nederlands Bijbelgenoot
schap en de Katholieke Bijbel
stichting en hulpverlening aan
een leprozerie. Op het ogenblik
komt het geld ten goede aan een
alfabetiseringsprogramma, dat
de deelnemers niet alleen in con
tact brengt met de bijbel, maar
ook leert lezen.
De oud-papier-actie is een ini
tiatief van de protestantse wijkge-
meente Staalwijk-Vredeskerk en
de rk Petrus-parochie in Leiden-
Zuid.
Hervormde Kerk: beroepen
te Wageningen voor studenten
pastoraat (deelwerk) kandidaat
mevrouw L. J. Houweling; aange
nomen naar Zierikzee voor gees
telijke verzorging in verpleeghuis
Cornelia-stichting (deelwerk)
kandidaat mevrouw J. B. van den
Beukei Zonnemaire (Z.), naar
Brasschaat-Kapelle-Eekeren
(Verenigde Protestantse Kerk
van België) A. G. Baas Ooster
hout.
Gereformeerde Gemeenten:
bedankt voor Amsterdam-Noord
in combinatie met Zaandam A.
Bac Bodegraven, voor Katwijk
aan Zee J. C. Weststrate *s Gra
venpolder, voor Zoetermeer J. J.
van Eckeveld Zeist.
Baptistengemeenten: beroe
pen te Arnhem-Zuid W. J. de
Zwart Leeuwarden.
Kerkendag
De organisatoren van de Ker
kendag die in september van dit
jaar in Utrecht zal worden gehou
den in het kader van het 'Concili
air Proces' (oecumenisch beraad
over vrede, gerechtigheid en be
houd van de schepping), willen
een gesprek met de Gereformeer
de Bond in de Hervormde Kerk
over zijn bezwaren tegen die dag.
Zij willen bezien of aan die be
zwaren tegemoet kan worden ge
komen.
Begin deze maand deelde het
hoofdbestuur van de Bond mee,
van deelneming aan de Kérken-
dag af te zien. De Bond vindt het
programma te eenzijdig. Er is
geen rekening gehouden met dat
deel van de kerk dat voor de op
men niet alleen maar naar aardse
middelen grijpt, en bij het ge
sprek daarover ook de verhou
ding tot God wil betrekken. De
Gereformeerde Bond is nu van
plan om na de oecumenische Ker
kendag een eigen conferentie
over dezelfde thema's te houden.
Volgens de organisatoren van
de Kerkendag doet de Bond daar
mee wezenlijk afbreuk aan het
karakter van deze 'ontmoeting
van kerk en christenen'. Het pro
gramma is nog niet rond en er zijn
nog genoeg mogelijkhedebn om
de Bond een eigen inbreng te ge-
De voorzitter van de hervorm
de synode, ds. B. Wallet, heeft
zich bereid verklaard aan het ge
sprek met de Bond deel te nemen.
Ook de secretaris van de stuur
groep voor het Conciliair Proces
in ons land, ds. J. van Veen, hoopt
erbij te zijn.
Twee Molukse kerken hebben
de organisatie van de Kerkendag
laten weten dat zij op 16 septem
ber ook naar Utrecht komen. De
90 gemeenten van deze kerken
kunnen elk vier afgevaardigden
zenden. In totaal worden deze dag
16.000 deelnemers in de Domstad
Drugs. De Peruaanse rk bis
schoppen onderzoeken op dit
ogenblik of drugshandelaren
kunnen worden buitengesloten.
Veel parochies in het gebied waar
de cocaplant wordt verbouwd,
hebben er bij de bisschoppen op
aangedrongen alle drugshan-
delarten uit te sluiten van de
cramenten. Hun pastorale werk
wordt door de drugshandel
stige schade toegebracht.
Tien. Het aantal zeer traditio
nele rooms-katholieken in de we
reld is na de excommunicatie
aartsbisschop Marcel Lefebvre
met 10 procent toegenomen. Dat
zei Bernard Fellay, een van
vier priesters die vorig jaar, tegen
de wil van de paus, door Lefebvre
