Voorspelbare thema's bij
'Hommage aan Pasolini'
■mi ii 111 iHMim
Kunstenaars eren beroemde filmer
Gaudl-kiosk(en) in Den Haag
Tom Lanoye zelfverzekerde chaoot
Negentien architecten dienen ontwerpen in
Portugese
koorzang
'Baroque
Event' in
Amsterdam
Martie Verdenius laat beslag
leggen op boek met liedteksten
WOENSDAG 22 MAART 1989
PAGINA 27
ARNHEM (GPD) De aëtrice
weigerde mokkend haar hotel
kamer te verlaten en de foto
graaf (jas, zonnebril) beende
enigszins schichtig door het
museum. Veertien jaar na zijn
dood blijkt de Italiaanse dich
ter/schrijver/filmer Pier Paolo
Pasolini' (de actrice Laura Bet-
ti).
De laatste wil de eerste absoluut
niet ontmoeten. Vandaar de wat ge
spannen sfeer in het Arnhemse Ge
meentemuseum rond de opening
van een tentoonstelling van de fo-
Pedriali en een tentoonstel-
door
Henk Meurtgeert
Pasolini nog steeds aanleiding ling onder de titel .Hommage
te geven voor een ruzië-achtige Pasoloni', waaraan 48 kunstenaars
sfeer tussen degene die hem
vijftien dagen voor zijn geweld
dadige dood fotografeerde (de
fotograaf Dino Pedriali) en de
vriendin die in veel van zijn
films speelde en nu actief lid is
"van de 'Fondo Pier Paolo
.Testamanto del Corpo' (Testament
van het lichaam). Ze werden ge
maakt op straat en in Pasolini's huis
in Chia. Een aantal er van wilde
Pasolini gebruiken voor een nieuw
project dat hij samen met de foto
graaf wilde gaan uitvoeren. Ze to
nen hem terwijl hij naakt in zijn ka
mer loopt, op bed zit, of leest. Pe-
den. driali maakte ze van buitenaf, door
De foto's die Pedriali in oktober het raam, alsof de geportretteerde
1975 van Pasolini maakte worden betrapt werd. De foto's krijgen hun
gepresenteerd onder de titel waarde niet zozeer door de artistie
ke kwaliteit, maar door het feit dat
ze laatste zijn die a
den gemaakt.
meewerken. Het Gemeentemuse
um levert daarmee zijn bijdrage aan
het Pasolini Festival dat op het
ogenblik in de stad wordt gehou-
Ad Gerritsen, Lagrima (1989), olieverf op linnen.
Pasolini
Overweldigend
De organisator van de Pasolini-ma-
Pasolini's homoseksualiteit, zijn ge
welddadige dood in Ostia waar hij
een afspraak had met een jongen,
het katholieke Italië en sado-maso-
chisme - het zijn vooral die kenmer
ken uit Pasolini's leven en filmische
dat echter niet ge-
'In de Piste' soloprogramma van en door
Tom Lanoye. Muziek door het Metastatisch
Notekrakersgezelschap o.l.v. Guido Schit
ter. Gezien op 21 maart in de Leidse
Schouwburg.
Frans Brandsen, The Great Passion (1988), olieverfpaneel.
nifestatie, de in Arnhem en Venetië werk. die b,enadï"kt, worden in de
gevestigde vereniging Arturist van tentoonstelling. Veel anecdotische
de Italiaan Adriano Berengo, wilde werken, veel naakt, kruisigingen en
met zijn plan voor de tentoonstel- andere religieuze scenes, dood en
ling .Hommage aan Pasolom' on- verderf. Humor ook, zoals het dr.e-
derzoeken höe ver de invloed van !"lk van Frans Brandsen dat enkele
Pasolini in Nederland reikt. Hij masturberende vrouwelijke heili-
schreef een groot aantal kunste- toont. De maker plaatste
naars in Gelderland en Brabant aan. bidstoeltjeJ- -
De reactie was overweldigend. Uit
eindelijk moest hij stoppen bij 48 in
zendingen, omdat er niet meer
ruimte in het museum beschikbaar
kon wordert gesteld. Naast kunste
naars uit Gelderland en Brabant le
verden ook anderen als Mariene
Dumas en Herman Gordijn een bij
drage.
De tentoonstelling in het Ge
meentemuseum vertoont veel over
eenkomsten met een expositie die
nog niet zo lang geleden in een aan
tal Duitse en Nederlandse steden te
zien was. Daarvoor werd een aantal
internationaal bekende kunste
naars verzocht een hommage te
brengen aan de Duitse kunstenaar
Joseph Beuys. Bij die expositie viel
op dat veel van de deelnemers niet
veel verder kwamen dan de uiterlij
ke kenmerken van Beuys als zijn
hoed of zijn meest bekende werk.
In 'Hommage aan Pasolini' is een
zelfde benadering te bespeuren.
Voor de voorzitter van de Fondo
Pier Paolo Pasolini, de Italiaanse
schrijver Alberto Moravia, komt
Pasolini's werk als filmer na dat van
zijn werk als dichter. Pasolini is in
Nederland echter vooral, of mis
schien zelfs alleen, filmer, en dat
blijkt duidelijk uit de tentoonstel
ling.
bruikt kan worden door zijn punti
ge stalen beslag.
Er zijn enkele werken die er uit
springen omdat ze het voor de hand
liggende ontstijgen. Mariene
Dumas bijvoorbeeld maakte een
aantal intrigerende illustraties bij
een gedicht van Pasolini. Rob de
Vries plaatste een hand die een
slang vasthoudt op een puntige sok
kel. Mozes met de slang die in deze
omgeving ook een zweep zou kun
nen zijn. Winston Huisman schil
derde slechts een grote zwarte kraai
omdat Pasolini dat beeld bij hem
oproept.
Het is de bedoeling dat de exposi
tie ook nog in een aantal Italiaanse
steden te zien is.
'Testamento del Corpo', foto's van Dino
Pedriali en .Hommage aan Pasolini'
met werk van onder anderen Mark
Brusse, Mcrlene Dumas, Herman Gor
dijn, Klaas Gubbcls, Rob de Vries, Al-
bert van der Weide en Lee Eun Young.
Tot en met 7 mei in het Gemeentemu
seum Arnhem, Utrcchtsewcg 87 Arn
hem. Open: dinsdag tot en met zater
dag van 10 tot 17 uur, zondag van 11 tot
17 uur. Catalogus met foto's van Dino
Pedriali 15 gulden.
Naar honderd jaar oud ontwerp
DEN HAAG (GPD) - "Er is twintig
jaar maar wat aangerotzooid met de
Haagse binnenstad. Bloemenstalle-
tje, hier, bouwwerkje daar en dat al
les zonder enige visie".
door
Ben Jebbink
PvdA-raadslid Jaap Huurman kan
zich opwinden over het rommelige
straatbeeld van Den Haag. Vorig
jaar verscheen de nota 'De Kern Ge
zond' waarin voorstellen werden
gedaan om het straatmeubilair van
de stad aan te passen. Jaap Huur
man denkt een steentje bij te dragen
met zijn voorstel om kiosken te bou
wen naar ontwerp van de beroemde
Spaanse architect Antoni Gaudi
(1852-1926).
Na het afronden van zijn stadie
(1878) tekende Gaudi in opdracht
van een 'projectontwikkelaar' een
schetsontwerp voor een kiosk. De
bedoeling was dat er tweeentwintig
van deze Jugendstil-ontwerpen in
Barcelona geplaatst zouden wor
den. Het plan werd nooit uitge
voerd, omdat de opdrachtgever fail-
S liet ging. De tekeningen verdwenen
in het archief en niemand besteed
de er nog enige aandacht aan.
Niemand, totdat Jaap Huurman
vorig jaar naar Barcelona ging. Als
groot bewonderaar van Gaudi trok
hij naar deze stad om bouwwerken
i van deze grootmeester te bewonde
ren. „In de archieven van het ge
meentebestuur van Barcelona heb
ik het schetsontwerp voor de kiosk
van Gaudi kunnen achterhalen. Er
waren al plannen bij het Haagse col
lege voor de bouw van een nieuwe
kiosk, vandaar mijn voorstel".
De gemeenteraad heeft onlangs
ingestemd met de bouw van één
Gaudi-kiosk. Om de bouw te verwe-
zelijken, benaderde Huurman Gau-
di'-kenner en architect dr. ir. Jan
Molema. De architect ziet het als
een grote uitdaging om het ontwerp
van Gaudi uit te werken. Of hij niet
liever zelf een ontwerp had willen
bedenken? „Ik zie geen verschil.
Een opdrachtgever komt naar je toe
met een aantal eisen, die ik zelf in
vul. Dat is nu ook het geval. Wan
neer ik zelf een ontwerp had mogen
maken, had ik altijd een kiosk ge
maakt in de stijl van Gaudi. Het re
sultaat is dan bijna hetzelfde. Maar
ik noem mij geen Gaudi-specialist,
want anders ga ik ongelooflijk op
mijn bek als het bouwwerk niet lijkt
op de oorspronkelijke schets".
Bloemenstal
Het ontwerp zou voor verschillende
doeleinden kunnen worden ge
bruikt, maar Gaudi dacht in de eer
ste plaats aan een bloemenstal, ge
combineerd met openbare toiletten.
Ook zou er aan de hand van thermo-
en barometer informatie
cor van de stad Barcelona in ge
dachte had toen hij het ontwerp op
papier zette, vindt Huurman dat
zijn kiosk wel op z'n plaats is in de
Haagse binnenstad van ruim een
eeuw later.
„In Den Haag zijn, net als in Bar
celona, veel voorbeelden te vinden
van bouwwerken in de Jugendstil
of Art Nouveau. Maar er zitten ook
promotionele aspecten aan het
plan. In 1992 heeft in Den Haag de
Floriade plaats. In Barcelona ge
beuren in dat jaar ook belangrijke
dingen (Olympische Spelen). Het is
van belang dat we dan internatio
naal scoren".
Huurman hoopt dan ook dat het
niet blijft bij deze ene kiosk. Hij
heeft grootse plannen voor meer
Gaudi-kiosken in de Haagse Bin
nenstad. Hoeveel het project gaat
kosten weet hij niet precies. „Het is
voorlopig nog natte- vingerwerk,
maar de bouwkosten van deze
kiosk zullen zich vermoedelijk be
wegen tussen de 50 en 250 duizend
gulden. Dat hangt af van het materi
aal dat gebruikt wordt".
LEIDEN Loftuitingen zijn
Tom Lanoye vooruitgesneld. Je
krijgt de indruk dat deze als 'Dui
zendpoot' aangekondigde Zui
derbuur een soort Vlaamse krui
sing tussen Freek de Jonge, Youp
van 't Hek en Jules Deelder is. In
één persoon zijn in hem een
schrijver, performer, zanger, ac
teur en cabaretier verenigd. 'Dat
is nogal wat', denk je dan, en vol
verwachting klopt ons hart om
met het fenomeen Tom Lanoye
kennis te kunnen maken. De on
dertitel van het programma: 'Li
terair Show-Variété voor Waan
zinnige Solist in A-Majeur', doet
al het ergste vrezen. En inder
daad, 'In de Piste' valt niet een
beetje tegen, het valt zelfs bar te
gen. Tom Lanoye blijkt een zelf
verzekerde chaoot, die in een ra
zendsnel tempo een onvoorstel
bare hoeveelheid ongein over het
publiek uitstort.
Met enige goede wil is het hoge
tempo van de voorstelling nog
wel bewonderendswaardig te
noemen. Het programma duurt
krap tweemaal drie kwartier. In
dit geval méér dan genoeg - hoe
wel een Vlaming toch zou moeten
weten, dat een Nederlander graag
waar voor zijn geld krijgt. Ook de
vocale mogelijkheden van Tom
Lanoye dienen in positieve zin
vermeld te worden, evenals de
pittige achtergrondmuziek (op
band) bij zijn programma. Maar
daarmee is dan ook echt alles ge
zegd.
Zijn humor straalt een irritante
vorm van zelfgenoegzaamheid
uit. Tom Lanoye zal het allemaal
wel eens even zeggen. Veel seks,
een paar goedkope uitnodigingen
tot publieksparticipatie, en een
paar pogingen om het racistisch
en anti religieus uit de hoek te ko
men. Samenhangloze flauwekul
wordt hier onder het mom van ab
surde humor gepresenteerd. Op
merkingen over okselhaartrans-
plantatie, tampons met een touw
tje, een lampekap met voorhuid
jes enz. enz. passeren de revue: in
een verhaal, gedicht of lied. Daar
naast zijn er grappen in de trant
van: 'het enige goedaardige aan
Reagan waren zijn gezwellen en
die hebben ze steeds weggesne
den'.
Wie van dit soort 'humor' houdt,
had gisteravond naar de schouw
burg moeten komen. Dat had ove
rigens makkelijk gekund, want er
waren nog genoeg stoelen onbe
zet. Ook al was er dan niet echt
veel publiek in de zaal aanwezig,
was er desondanks met regelmaat
gelach hoorbaar. Zelfs weerklonk
er af en toe een behoorlijk ap
plaus. Dat betekent dus dat niet
iedereen dit een beschamend
slecht optreden heeft gevonden;
het zij hier eerlijkheidshalve ver
meld.
WIJNAND ZEILSTRA
Zo ongeveer moet de kiosk t
i Den Haag uit gaan
Voor expositie in Fort Asperen
Concert door het Portugees koor 'Orfeon
Academico de Coïmbra' o.l.v. Virgilio Ca-
seiro met werken van Portugese componis
ten. Gehoord op 21 maart in de Lokhorst-
LEIDEN Het inzingen van het
koor duurde wat lang. Vooral om
dat wij als bezoekers er niet bij
mochten zijn en op de gang moes
ten wachten. Het academisch
kwartiertje bleek een Portugees
halfuurtje te zijn. Maar iedereen
bleef blijmoedig kijken, zeker
toen de ongeveer vijftig zwartom-
mantelde koorleden binnen
schreden. Het studentenvaandel
met piek en kleurige linten werd
fier geheven vóór het in optocht
gezongen 'Gaudeamus Igitur' uit.
Onmiskenbaar universitair.
'Orfeon' is op tournee door Eu
ropa en brengt een tegenbezoek
aan het Leidse koor 'Het Zingend
Hart', dat afgelopen zomer enkele
dagen in Coïmbra doorbracht. In
een wat gespannen sfeer opende
het koor met geestelijke werken
van Portugese componisten als
o.a. Pedro de Christo (uit de
15e/16e en 17e eeuw). De moeilijk
heidsgraad van de muziek bleek
vooral uit de oppassende en wat
schoolse manier van zingen. In
zetten na en door elkaar, ritmi
sche acrobatiek, variatie in sterk
tegraden het was er allemaal.
Maar het klonk nog niet vrij en
los. Misschien was dat wel de
dwingende hand van de maestro.
Recht uit een stripverhaal gelo
pen was deze fijn bebaarde en
ijdel behaarde professor Virgilio
Caseiro. Hij was trots op zijn koor
en boog nederig voor het publiek.
Zijn aankondigingen in het En
gels (bij gebrek aan programma
boekje) waren totaal onverstaan
baar maar charmant.
Ter welkome afwisseling
van de geestelijke muziek werden
volksliederen en meer heden
daagse composities gebracht.
Een beetje tekenend voor de op
de loer liggende verveling vond ik
wel. dat de meeste bijval geoogst
werd met buitenmuzikale effec
ten. Niet het muzikale gehalte van
de uitvoering zelf, maar het ver
rassend gebruik van dierenmas-
kers werd toegejuicht.
De Fado is een Portugese lied
vorm die in de loop van de 19de
eeuw is ontstaan. Een gewone gi
taar en een zg. 'fado-gitaar' met
een mandoline-achtige klank be
geleiden de solozang. De dirigent
ontpopte zich na de pauze tot een
Fado-zanger met een warme bari-
tonstem. Hij werd afgewisseld
door een tenor. Het koor had de
zwarte mantels tot aan de kin om
zich heen gedrapeerd en zat als
luisteraar op het podium. De heel
eigen aard van deze vaak wee
moedige liederen, waarin elke
frase haast met een ingehouden
snik eindigt, de ontroerende,
zachte klanken die afwisselen
met wat opgewekter zang. dit al
les was heel bijzonder om naar te
luisteren.
In grote verbroedering werd er
tenslotte afscheid genomen van
het publiek: de Fado-solisten, het
Orfeon-koor en Het Zingend Hart
vonden zich in een samengezon-
gen lied over Coïmbra.
MONICA SCHIKS
het feit dat Gaudi het Catalaanse de-
ge^
worden verschaft. Ondanks LEERDAM (ANP) Negentien ar-
chitecten en beeldende kunste
naars, onder wie beroemdheden als
Andrea Branzi uit Italië, John Hej-
duk uit de Verenigde Staten, de
Pool Daniel Libeskind en de West
duitser Stefan Wewerka, hebben
hun ontwerpen ingediend voor de
internationale tentoonstelling .Ar
chitectuur en Verbeelding' die van
4 juni tot en met 10 september in
Fort Asperen wordt gehouden. Tot
de deelnemers behoren ook drie
jonge architecten uit de Sovjetunie.
Gelijktijdig wordt in de Kijk-
schuur in Acquoy .Ideeënstroom'
gehouden met werk van bouwkun-
destudenten van de Nederlandse
universiteiten en hogescholen aan
wie was gevraagd een nieuwe be
stemming voor het fort te ontwer
pen. De hele manifestatie wordt ge
leid door Jan Brand.
Deze stelde voor de expositie in
het fort samen met Han Janselijn
het boek samen over onverwachte
raakvlakken tussen bouwkunst,
beeldende kunst en design. De his
torische samenhang tussen bouw
kunst en andere visuele kunsten
wordt er in weergegeven. Ingegaan
wordt op het werk van 55 belangrij
ke architecten en kunstenaars als
Adolf Loos, Brancusi, Van Does
burg, Le Corbusier, Rietveld, Fon-
tana, Koolhaas, Libeskind en Coe-
nen. Internationale deskundigen
schetsen ook de algemene ontwik
keling van stijlen sedert 1900 aan de
Pianoduo Labèque in Concertgebouw
AMSTERDAM (ANP) - Het Franse Het duo beschikt over een uitge-
pianoduo Katia en Marielle Labè- breid repertoire waarop niet alleen
que treedt op 2 april in de serie werk van oudere componisten als
Meesterpianisten op in de Grote Bach en Mozart, maar ook dat van
Zaal van het Concertgebouw in Am- 20-eeuwse componisten als Stra-
hand karakteristieke projecten van
deze architecten.
Het is voor het eerst dat in Neder
land zoveel architecten meedoen
aan een tentoonstelling als nu in
Fort Asperen is voorbereid. Voor
het eerst is in ons land werk te zien
van Juan Navarro Baldeweg uit
Spanje, die opdracht heeft voor het
paviljoen voor de Olympische Spe
len in 1992 in Barcelona, Georges
Descombes uit Zwitserland en de
eerder genoemde Hejduk. Dit geldt
ook voor de Russen: Alexandr AMSTERDAM (GPD)
Brodsky, Ilya Utkin en Yuri Awa-
kumov. Zij konden nog maar zeer
onlangs aan de lijst van deelnemers
worden toegevoegd.
Voor .Architectuur en Verbeel
ding' zijn vrijwel uitsluitend grote
projecten ontworpen. Peter Wilson
uit Engeland wil bijvoorbeeld een
brug bouwen over de gracht rond
AMSTERDAM (ANP) - Het Am
sterdam Baroque Orchestra onder
leiding van Ton Koopman viert dit
jaar het tienjarig bestaan met de
drie dagen durende manifestatie
.Amsterdam Baroque Event'. Op 8,
9 en 10 september kunnen liefheb
bers van muziek uit de 17de en 18de
eeuw in het Concertgebouw luiste
ren naar composities van onder an
deren J.S. Bach en G.F. Handel.
Op 11 april speelt het orkest eerst
in Westminster Abbey in Londen
ter herdenking van de kronings
plechtigheid van Willem III en
Mary op 11 april 1689. Het program
ma, met werken van Purcell en
Blow, is een muzikale reconstructie
van de kroningsplechtigheid in de
abdij. Ook het koor van de abdij
werkt aan het concert mee.
Het kamerorkest van Koopman
heeft sinds zijn oprichting een grote
reputatie opgebouwd met het uit
voeren van barokmuziek op
authentieke instrumenten. De
John Körmeling en Jan van Pavert.
Voorts doen mee Tony Brown. Ca
nada, Arduino Cantafora, Italië, kestleden komen uit Nederland,
Ludger Gerdes en Hans-Rucker- Groot-Brittannië, Frankrijk, de
Co., beiden uit Duitsland, en Dan Bondsrepubliek Duitsland, België,
Graham, Verenigde Staten. Italië en de Verenigde Staten.
De 80-jari- daarvan moet nog worden vestge-
ge tekstschrijfster Martie Verdeni
us heeft gisteren bij uitgeverij Bert
Bakker in Amsterdam en het Cen
traal Boekhuis in Culemborg beslag
laten leggen op alle aaivwezige
exemplaren
samengesteld
het lonken niet laten. Liedteksten
uit het Nederlands cabaret van 1945
tot nu'. Verdenius zegt geen toe-
het fort. Descombes plaatst, als een stemming gegeven te hebben
symbolisch schild, voor het fort e
dubbele wand van gaas van dertien
bij acht meter. Branzi ontwierp een
neon-lichtinstellatie. De architec-
steld. De bundel
door Guus Vleugel.'
Volgens Lot Vinken van uitgeve
rij Bert Bakker heeft men de tekst
van Verdenius overgenomen van de
het boek 'Zij kon plaat. „Dat hebben we ook keurig
vermeld. Het ging om een van de ve
le uitvoeringen van die tekst, maar
wij konden natuurlijk niet weten
dat dat nou net een uitvoering was
waar mevrouw Verdenius het niet
de tekst van haar
hand. Bovendien is de tekst volgens
haar ernstig verminkt afgedrukt.
De rechter zal nu moeten uitma-
r de Berlage-kiosk op het Buiten
sterdam. Het is voor het eerst sinds winsky, Messiaen, Boulez en Berio vanaf half
1982 dat de zusters weer in de prijkt. Op het komende concert in
hoofdstad spelen. Zij hebben tij- Amsterdam worden composities
dens recitals op müziekpodia overal van Dvorak, Poulenc en Milhaud
ter wereld de afgelopen jaren een uitgevoerd.
ten en beeldende kunstenaars zijn ken of de ruim vijfduizend
het plaren moeten worden vernietigd,
(te helpen) hun plannen De drieduizend exemplaren die
reeds in de boekhandel liggen, zul-
(foto pd) grote faam opgebouwd.
Alfred Eikelenboom, Han Janselijn, schadevergoeding, maar de hoogte
JAARMARKT Ongeveer 300 kra
men vormen op tweede paasdag de
vierde Haagse Jaarmarkt. De markt
is te vinden op het Lange Voorhout,
op het Toernooiveld en langs de
Lange Vijverberg. De markt duurt
van 10.00 tot 17.00 uur.
