'Voor orkestspel ben ik
misschien te egoïstisch'
Postcard-collages als
commentaar op kunst
De moppen van tweederangs humorist
Celliste Quirine Viersen (16):
Christopher Czaja Sager
pianospel zonder opsmuk
Ruim 200 auteurs in ECI-race
Overzichtsexpositie Piet Zwart
Finkers extra
KUNST
PAGINA 33
De humorist van John Osborne. Regie:
John van de Rest. Met o.a. Johnny Kraay-
kamp. Pieter Lutz en Nelly Frijda. Gezien op
17 maart in de Schouwburg;-ook nog van-
LEIDEN - die pinda's doen
maar met ons wat ze willen...":
een krasse uitspraak van opa
Bobbie Ross (Pieter Lutz) in het
toneelstuk De Humorist van de
Engelse toneelschrijver John Os
borne. Het oorspronkelijke stuk,
The Entertainer uit 1956, speelt
zich af tegen de achtergrond van
de Suez-crisis dat jaar. In de Hu
morist is deze situatie vertaald
naar de Hollandse Nieuwguinea
'crisis' van 1962, toen 'onze' jon
gens ten strijde trokken tegen de
Indonesiërs daar.
In De Humorist staat de aftake
ling van de toch al tweederangs
komiek Eddy Ross (Johnny
Kraaykamp) en zijn gezin cen
traal. Zoon Niek vecht in Nieuw
guinea, het thuisfront opa, ma,
stiefdochter en zoon beklagen
zich onder invloed van de nodige
alcohol over hun miserabele le
venslopen. Hoop op een toe
komst of de moed tot verandering
ontbreekt. Een telegram bericht
de dood van zoon Niek maar pa
en stiefdochter houden het ge
heim voor de andere drie. Tot te
gen het eind de politie het komt
vertellen.
Osborne heeft als vertegen
woordiger van de naoorlogse ge
neratie, De Humorist doorspekt
met een flinke dosis maatschap
pijkritiek. Dit maakt het voor een
vrije produktie waarin het amuse
ment voorop staat, lastig. Regis
seur John van de Rest heeft hier
dan ook bepaald geen bevredi
gende oplossing voor gevonden.
Hij negeert de scherpe en humo
ristische tong van Osborne volko
men, waardoor de huiskamersitu
aties de inhoud van een kop slap
pe thee krijgen. Daar zou je, mild
gestemd, nog overheen kunnen
komen, maar als je als regisseur
ook nog voorbij gaat aan tempo,
timing, tekstbehandeling en in
terpretatie van karakters, nee dan
wordt de voorstelling een saai en
slepend produkt. Zo wordt de
spanningsboog die ligt in de ver
moorde zoon en de onwetende
moeder blijkbaar gewoon 'verge
ten'. Ook al heet je als acteur
Johnny Kraaykamp of Pieter
Lutz, het is dan niet genoeg om
een visieloze Humorist overeind
te houden. De moppen die Kraay
kamp als conférencier in de entre-
actes vertelt, zijn nog het leukst
maar slechts goed voor een glim
lach. De enig vorm van humor die
hier past is een schrijnend soort
ironie. Die ontbreekt. Op alle
fronten.
INGRID
VAN FRANKENHUYZEN
LEIDEN - De tentoonstelling van
Gerard Venbrux en Martijn Lasl
heeft meer in petto dan men in
eerste instantie zou verwachten
De expositieruimte is bijna in een
oogopslag te overzien en geeft de
indruk van rust. Langs de wan
den zijn de beelden van Venbrux
aangebracht en midden in de zaal
staan twee rijen van acht witte
'zuilen', dozen met een vierkant
grondvlak waarvan de bovenkant
open is gelaten. Bij nadere be
schouwing ontpoppen deze ob
jecten zich als een soort 'kijkdo
zen', die elk een collage bevatten,
geïnspireerd op een reproductie
van bekende en iets minder be
kende kunstwerken op brief
kaartformaat; vandaar de bena
ming 'postcards' voor deze wer
ken van Martijn Last. Deze ba
seerde zich op schilderijen van
zowel oude meesters als moderne
kunstenaars, bijvoorbeeld Van
Dijck, Brueghel, Saenredam, Lé
ger, Hockney, Beckmann en
Beuys.
In de serie Postcards verwisselt
Last Illusie en werkelijkheid door
een spel met twee- en driedimen
sionale effecten. Bij de toren van
Babel door Pieter Brueghel, bij
voorbeeld, heeft hij het onvoltooi
de bouwwerk langs de contour
lijn uitgesneden en de vorm een
zeker volume gegeven. De ruim
telijkheid van het reliëf wordt nog
eens versterkt door een aantal mi
niatuurladders die van het hoog
ste punt naar de hemel reiken. In
dit werk geeft Last door de be
werking van de afbeelding een
grappig commentaar op het ge
bruikte thema, maar in andere ge
vallen dragen de toevoegingen,
naar mijn idee, niet veel bij; mis
schien zag hij de louter decoratie
ve bladomlijsting bij de 'Primave-
ra' van Botticelli als tegenhanger
voor de gecompliceerde filoso
fische inhoud van het schilderij,
maar een dergelijke ingreep lijkt
al te gemakkelijk en houdt de
aandacht niet lang vast.
Sommige elementen, zoals een
mini-tube mayonaise en een dito
rookworst compleet met loodje,
lijken gewilde toevoegingen, ge
zien de vele soortgelijke experi
menten die de 'Kunst' banalise-
ren. De ironische benadering van
Martijn Last krijgt niet ieders
waardering, zoals blijkt uit een re
actie op de expositie; de minia
tuur voorwerpen in de collages
brachten iemand ertoe de term
'Madurodam art' te gebruiken.
Geheel tegengesteld hieraan is de
serieuze interpretatie van het
werk die de ironie van de vaak
vindingrijke objecten afzwakt:
"De combinatie van kunstrepro
ductie met ironische relativering
van de afbeelding levert een nieu
we werkelijkheid op, waarin met
een desperate humor de gevestig
de normen over de scheidslijn
tussen kunst en kitch worden
aangetast en kunst weer een onaf
hankelijke positie wordt gege-
Bij de beelden van Gerard Ven
brux gaat het, anders dan men
zou verwachten, niet alleen om
plastische objecten. Naast een
soort korf van platte, metalen
banden bestaat Venbrux' aandeel
in de expositie uit enkele, strak
begrensde kleurvlakken, die op
de muur geschilderd zijn. Deze
abstracte tekens zijn op te vatten
als tweedimensionale beelden.
Evenals Martijn Last gaat Gerard
Venbrux uit van een wisselwer
king tussen ruimtelijke elemen
ten en het platte vlak, zij het dat
de schaal en benaderingwyze
fundamenteel verschillen.
NANCY STOOP.
Pianorecital door Christopher Czaja Sager.
met werken van Bach, Schubert, Schumann
en Chopin. Gehoord op 17 maart in de Ka
pelzaal van K&O
LEIDEN - De Amerikaanse pia
nist Christopher Czóya Sager, die
alweer een tijd in Nederland
woont, is ook bekend door het be
spelen van het clavecimbel, clavi
chord en pianoforte (historische
piano). Ook op een modern in
strument weet hij de sfeer aan te
passen, vandaar dat hij gister
avond bij de derde partita van
Bach de klep van de vleugel op
het kleine stokje liet zetten en de
muziek net als in die tijd van blad
speelde, dus niet uit het hoofd
zoals de rest van het programma.
"Elke keer als ik de noten zie krijg
ik nieuwe ideeën", vertelde hij in
een korte toelichting vooraf,
waarbij hij ook de humoristische
kant van Bach noemde. Inder
daad klonk deze partita (suite)
sierlijk en levenslustig binnen het
intieme karakter dat deze dans
vormen hebben.
Veel langademiger is de sonate
in A, D. 959 van Schubert, een van
de vier die hij componeerde in
zijn laatste levensjaar, alle met
breed uitgesponnen zangerige
thema's. Christopher Cz^ja Sager
vertolkte alles op een ontspannen
manier en had af en toe zichtbaar
genoegen in zijn vak.
Ook minder bekende stuken
heeft hy op zyn repertoire, wa
van hij na de pauze de Waldsze-
nen op. 82 van Schumann speel
de. Deze hebben allerlei romanti
sche titels als Einsame Blumen,
Freundliche Landschaft, Vogel
als Prophet en zelfs een wat ma
caber gedichtje, geschreven bo
ven het stuk Verrufene Stelle. De
pianist beschreef alle sfeerteke
ningen met hun eigen karakter
als plaatjes op zich.
Ook zeer wisselende stemmin
gen kent de vierde ballade op. 52
van Chopin, die echter uit i
langer stuk bestaat. Niet zo vaak
gespeeld als de eerste en derde
ballade, maar afwisselend door
de nu eens aarzelende, dan weer
hartstochtelijke stroom muziek.
Christopher Czaja Sager speelde
alles schijnbaar moeiteloos, zon
der opsmuk zodat het voor zich
zelf sprak. Na alle opwinding viel
een rustige toegift in de smaak by
het talrijke publiek: de berceuse
op. 57 van Chopin, gecompo
neerd op slechts twee accoorden
met vindingryke tierlantijnen in
de rechterhand.
FRANK DEN HERDER.
VIANEN (ANP) Ruim 200 auteurs hebben een literair essay of weten
schappelijke verhandeling ingestuurd over het onderwerp .Gaat het Ne
derlands teloor?', waarmee ze naar de tweejaarlijkse ECI-prijs dingen. De
boekenclub ECI in Vianen heeft dit gisteren na verloop van de inzendter
mijn bekend gemaakt.
De ECI-prijs is dit jaar voor het eerst uitgeloofd en is met in totaal 105.000
gulden de hoogst gedoteerde wetenschappelijk-literaire prijs in ons land.
De jury onder voorzitterschap van burgemeester H. Gruijters van Lely
stad wijst de winnaars aan die respectievelijk 45.000, 30.000 en 20.000 gul
den krijgen en van de twee die elk 5.000 gulden ontvangen voor de origi
neelste aanpak of voor het origineelste taalgebruik.
De winnaars worden in november bekend gemaakt.
Grote Chinese expositie in Rotterdam
ROTTERDAM (ANP) Een grote verzameling zeer kostbare voorwerpen
uit het keizerlijk paleis van de Chinese hoofdstad Beijing zal in het najaar
van 1990 de grote publiekstrekker zijn van de manifestatie Rotterdam
1990. Het is de eerste en enige maal in Europa dat deze collectie in de Maas
stad te zien zal zijn. Dit heeft het museum Boymans-van Beuningen in Rot
terdam bekendgemaakt.
De tentoonstelling .Schatten uit de verboden stad' belicht de mysterieu
ze hofcultuur van de Chinese keizers. Het bruikleencontract voor de ten
toonstelling is deze week in het Rotterdamse museum getekend.
Li Wassenaarse galerie
LEIDEN - Goed nieuws voor de
fans van Herman Finkers, die geen
kaartje meer hebben kunnen be
machtigen voor de voorstelling van
de cabaretier op zaterdagavond 1
april in de Leidse Schouwburg. Fin
kers geeft namelijk een tweede
voorstelling op dezelfde avond, aan
vang 23.30 uur.
WASSENAAR - Een over
zichtstentoonstelling als eerbetoon
aan Piet Zwart. Een aantal Wasse
naarse kunstenaars heeft er voo ge
zorgd dat deze bijzondere expositie
in hun woonplaats tot stand kon ko
men. De tentoonstelling, die van
middag in galerie Bianca (Grave-
straat 1) wordt geopend, wil de aan
dacht vestigen op het veelzijdige
werk van de typograaf, architect, in
dustrieel ontwerper en fotograaf
Piet Zwart, die van 1928 tot kort
voor zijn dood in 1977 aan de Rijks
straatweg in Wassenaar woonde en
werkte.
Piet Zwart leverde vooral in de
periode van 1920 tot 1940 belangrij
ke bijdragen aan de ontwikkeling
van de moderne vormgeving in Ne
derland. Zijn typografische werk
was onmiskenbaar van invloed op
Europese vakgenoten.
Op de expositie, die kon worden
ingericht dank zij de medewerking
van o.m. het Prentenkabinet van de
Leidse Universiteit, het Stedelijk
Museum in Amsterdam en het Ge
meentemuseum in Den Haag, is elk
facet uit leven en werk van Piet
Zwart te bewonderen. Zo zijn er ty
pografische bladen, foto's, meubels,
ontwerpen, glazen, objecten, post
zegels, affiches e.d. te bezichtigen.
Ter ondersteuning van de expositie
is in de galerie, tegen een geringe
vergoeding, een bibliografie van
Zwart te verkrijgen. Tevens zijn er
enkele werken te koop. Zoals de be
kende kinderstoel uit 1920, een eet-
kamerstoel, enkele kristallen glazen
en een paar typografische werken,
waaronder 'Hommage a une jeune
fille', dat hij in 1926 heeft gemaakt
als eerbetoon aan Nel Cleyndert,
zijn latere vrouw. Ook kan men zich
een aantal foto's verwerven, waar
van met name 'Gerijpte kool' (1930)
zeer bekend is geworden. Boeken,
ansichtkaarten en een poster com
pleteren deze expositie.
De tentoonstelling wordt van
avond om 16.00 uur geopend door
Karst Zwart, een zoon van Piet
Zwart. De expositie is te bezichti
gen van zondag 19 maart tot en met
zondag 16 april. Openingstijden:
donderdag, vrijdag en zondag van
14 tot 17 uur en zaterdag van 12 tot
17 uur. Gedurende beide paasdagen
is de galerie geopend van 12 tot 17
AMSTELVEEN De in Amstelveen
woonachtige en van oorsprong uit Oegst-
geest afkomstige Quirine Viersen was met
haar zestien jaar de jongste deelneemster
aan het internationale Cello Concours in
Scheveningen. Ze wil soliste worden. Qui
rine Viersen is opgegroeid in een muzikaal
nest. Haar vader speelt cello in het Concert
gebouworkest, haar moeder doceert cello
aan de plaatselijke muziekschool en haar
twee jaar oudere zus Saskia speelt uiterma
te verdienstelijk viool. Quirines ouders
hebben elkaar ooit leren kennen in het
Leids Jeugdkamerorkest.
Zelf leerde Quirine cello spelen
toen ze zeven was. „Hoe dat ging?
Ja, gewoon. Op een gegeven mo
ment hebben mijn ouders voor mij
een cello in huis gehaald om te kij
ken hoe ik daarop reageerde. Sinds
die tijd speel ik dus. In het begin
was het niets bijzonders, maar op
mijn negende kreeg ik er echt ple
zier in en ging het ook steeds beter.
Maar ik ben nog lang niet uitge
leerd, hoor. Een musicus is nooit
uitgeleerd. Dat bestaat niet. Er valt
altijd wel iets te verbeteren".
door
Gerlof Leistra
Quirine Viersen met haar ouders, die ooit deel hebben uitgemaakt van het Leids Jeugdkamerorkest. «foto gpdi
Haar huidige cello stamt uit 1813
en is afkomstig van een Amerikaan
se verzamelaar. „Toen ik een paar
maanden geleden in New York was,
vroeg hij wie mijn beste leraar was.
Terwijl ik nog diep stond na te den
ken, zei hij: 'De beste leraar is de
man die jou leert je eigen leraar te
zijn'. Daar stond ik echt van te kij
ken, maar het is waar. Ik heb veel te
lang op anderen vertrouwd. Nu ik er
op let, kan ik veel beter naar mezelf
luisteren. Hoor ik wat beter kan. En
daardoor gaat mijn spel met spron
gen vooruit".
Tot haar favoriete componisten
rekent ze Sjostakovitsj en Schu
bert. „Maar ik vind Brahms en De
bussy ook prachtig. Ach, er is zoveel
mooie muziek voor cello. Maar
Sjostakovitsj grijpt me echt aan. Je
hoort aan zijn muziek dat hij het in
Rusland moeilijk heeft gehad".
Quirine oefent gemiddeld vijf uur
per dag. „Meer is niet goed, dan
staar je je blind. Maar ik oefen wel
elke dag. Tijdens het spelen probeer
ik aan de componist te denken. Hoe
heeft zo iemand geleefd? Vroeger
dwaalden mijn gedachten voortdu
rend af, maar nu kan ik mij veel be
ter concentreren. Eigenlijk moet je
zoveel mogelijk over een componist
te weten zien te komen, maar daar
ben ik vaak te ongeduldig voor. Na
tuurlijk bezoek ik ook concerten en
luister ik naar platen. Maar uitein
delijk moet je je fantasie laten wer
ken".
Het feit dat de overige familiele
den ook de hele dag met muziek be
zig zijn, ervaart Quirine als „een
enorme steun. Er wordt absoluut
geen druk op mij uitgeoefend.
Soms vind ik het wel jammer dat ik
niet aan sport kan doen. Basketbal
bijvoorbeeld is veel te gevaarlijk.
Als celliste moetje heel voorzichtig
met je handen omspringen. En van
zwemmen wordt het eelt op je han
den weer te zacht. Eigenlijk kun je
alleen wandelen".
Op het conservatorium heeft ze
piano als bijvak. „Ik speel veel lie
ver cello. Ik hou van diepe tonen.
Een cello is veel warmer. Een piano
wordt al snel metaalachtig en koel".
Als ik haar vraag of ze uiteindelijk
ook in het Concertgebouworkest
wil spelen, lacht ze voluit. „Nee, dat
trekt me helemaal niet. Misschien
ben ik daar ook wel te egoïstisch
voor. Ik streef er naar om soliste te
worden. Daarnaast wil ik wel iets
met kamermuziek doen, maar in
een orkest? Ik ben echt gek op cello
en wil zoveel mogelijk te doen heb
ben. In een orkest speel je uiteinde
lijk toch een ondergeschikte rol.
Nee, dat is niets voor mij".
Quirine Viersen met haar diplo
ma. (foto GPD)
'Gerijpte kool'(1930) van Piet Zwart.
Het gesprek verloopt in het begin
wat stroef. Quirine geeft afgemeten
antwoorden en werpt regelmatig
vragende blikken naar haar ouders.
Die zullen het wel weten. Maar als
het ijs eenmaal gebroken is, rollen
de zinnen uit haar mond. Alsof ze
eerst even tijd nodig heeft om in te
spelen. Bovendien is ze doodsbe
nauwd dat ze verkeerd begrepen
wordt, „want ik wil mij boven alles
nuchter houden".
Ondanks haar leeftijd heeft Quiri
ne al een ruime podiumervaring.
„Daarom ben ik voor een belangrijk
optreden ook niet meer zenuwach
tig. Ik studeer hard en weet dat ik
het kan". Vroeger wilde ze dolgraag
dierenarts worden, maar nu heeft ze
nog slechts een doel: als celliste de
top bereiken. Ze zit in het tweede
jaar van het conservatorium en
heeft les van Jean Decroos. „Daar
naast zit ik nog wel op school, maar
dat stelt eigenlijk niets voor. Offi
cieel zit ik in 5 vwo, maar ik ben al
een hele tijd niet meer geweest. Het
valt domweg niet te combineren. Ik
ben ook niet zo'n studiehoofd. Mijn
zus wel. Die zit nu voor haar eind
examen en dat vind ik ontzettend
knap. Want ze speelt ook nog eens
heel goed viool".
Quirine Vier
sen. winnares
van het cello
concours in
Scheveningen:
'Ik hou van die
pe tonen'.
(foto gpd)
