Mareschaussee: voortaan wat 'joliger' overkomen 1 Europese landen buiten EG benauwd voor 1992-project Reportage Elitekorps viert 175-jarig bestaan Kerkelijk gesprek in Zuidafrika over apartheid toch vruchtbaar MAANDAG 13 MAART 1989 Op 26 oktober van dit jaar is het 175 jaar geleden dat de aan zet werd gegeven voor de oprichting van de Koninklijke Marechaussee (KMar). Om deze mijlpaal te vieren organi seert de KMar het hele jaar door op verscheidene plaatsen een aantal festiviteiten. Die worden morgen ingeluid tij dens een openingsbijeenkomst in de Grote Kerk in Den Haag, waarbij ook koningin Beatrix, die schutsvrouwe is, aanwezig zal zijn. Dit jaar komt er ook een boek uit over de geschiedenis van de Koninklijke Marechaussee. Daarin staat rijk geïllu streerd het verhaal van een korps dat trots de wapenleus 'zonder vrees en zonder blaam' voert. Hoogtepunten in het feestjaar moeten een reünie op het opleidingscentrum in Apeldoorn zijn en een feestweek in Maastricht in oktober. In die stad werd ook de allereerste brigade van de Marechaussee gevestigd. Ook zal de KMar aanwezig zijn bij de taptoe in Breda. Om wat van haar starre imago af te komen is er zelfs een echt promotieteam ge vormd. Niet om meer mensen aan te trekken, maar om meer bekendheid te kweken. Want 'de marechaussee komt naar u toe...' De marechaussee zoals we hem kennen. Voor de deur DEN HAAG - De Koninklijke Ma rechaussee gaat op de promotie- toer, want na 175 jaar wordt het wel eens tijd dat de Nederlandse bevol king te weten komt wat de KMar door Anje Romein doet en hoe ze werkt. Opererend tussen burgerpolitie en militair is haar fUnctie altijd in nevelen gehuld geweest. Wat gaat er schuil achter het Nassaublauwe uniform en de witte nestel? Toen Willem I op 26 oktober 1814 de aanzet gaf tot de oprichting van een korps Marechaussee, waren de belangrijkste taken het handhaven van de orde, het zorgen voor de uit voering van de wetten en het waken over de veiligheid van grenzen en grote wegen. Die orde moest ook nodig hersteld na de woelige jaren van het napoleontische tijdvak, die vooral in Brabant zijn sporen na liet. F. J. van Lier, directeur van het Museum der Koninklijke Mare chaussee, dat gehuisvest is in het oude weeshuis van Buren weet er alles over. "Het enige waar Willem I over beschikte was een achterlijk politiekorps, analfabeten met aller lei bijbaantjes. Hij wilde in navol ging van de gendarmerie van de Fransen een goed korps opbouwen. Om daarvoor een basis te leggen nam hij officieren in dienst uit het Franse leger. Omdat het woord gendarmerie bij de bevolking militairistische as sociaties opwekte, streepte hij het woord eigenhandig door en veran derde het in marechaussee (mare is paard; schalk is bediende). Zo was de basis voor het korps Koninklijke Marechaussee gelegd. Criminaliteit Het eigene van de marechaussee an no 1989 is dat het een militair poli tiekorps is. Dat is niet altijd zo ge weest. Tot 1940 was het werkzaam als rijkspolitie en had het haar han den vol aan louche ronddolende benden en met de grensbewaking. "Het korps heeft altijd een enorm respect ingeboezemd. Voor de oor log was het vooral druk met het handhaven van de orde in Gronin gen, Friesland en Drenthe, omdat daar de sociale onrust en de crimi naliteit het grootst was", vertelt Van Lier. In die beginjaren werden er door het hele land 'correspondenties' op gericht. Die zorgden voor het over brengen van berichten en het trans porteren van gevangenen. Het eni ge geschikte vervoermiddel daar voor was het paard. Later kwam daar de fiets bij, die op de verharde wegen .werd gebruikt. De eerste marechaussee-brigades werden ingezet in de zuidelijke pro vincies, het huidige België en Maastricht, later in het noorden en eind vorige eeuw zaten de meeste Het Korps Politietroepen, de 'voorgange draf door het Vondelpark. brigades in en rondom de grote ste den. Het wapen was toen ongeveer verdrievoudigd, met op zijn top zes divisies. Die grote uitbreiding kwam het opleidingspeil - men leer de het werk in de praktijk - niet ten goede. Groot was dan ook de vreug de, toen er in 1913 een eigen centra le opleiding geopend werd. Breekpunten Honderd jaar lang bleef het taken pakket min of meer ongewijzigd. Maar na de Eerste Wereldoorlog fungeerde het korps vrijwel alleen nog als rijkspolitie. Na de Tweede Wereldoorlog kwam daar verande ring in. Er werd een specifiek civiel korps rijkspolitie opgericht - waar veel 'ouwe blauwen' naar toe stroomden - en de taakomschrij ving van de Koninklijke Mare chaussee werd gewijzigd. Het werd i militair korps mèt toch aantal civiele taken. Toch is er door de jaren heen veel hetzelfde gebleven, zij het aange- t aan de moderne tijd. Het 'blau we korps' staat vanaf 1918 ter ver vanging van 'De klompenwacht', (de tuinlieden van koningin Wilhel- mina), op wacht voor Huis ten Bosch. Het korps vervult verder po litiediensten voor de krijgsmacht, bewaakt de landsgrenzen en de lucht- en zeehavens, verleent bij stand aan de politie en beveiligt waardetransporten van De Neder- landsche Bank. Ter verduidelijking nog een aan tal praktische taken: het patrouille ren op militaire oefenterreinen, het escorteren van colonnes, het rege len van het verkeer en de grenscon trole. Dat laatste kan bij voorbeeld leiden tot het weren van vreemde lingen en het aanhouden 1 dachten. Kraakacties Ongeveer 80 man marechaussee i hebt in geval van nood. Dat schept een band en een speciale sfeer". Trots is de marechaussee ook op haar uniform: blauw met een witte nestel en een zilveren granaat. Die 'tijdelijk' ingezet bij de politiekorp- nestel heeft geen enkele nuttige sen van Amsterdam en Den Haag. functie, maar dient alleen als onder- Deze noodoplossing duurt échter al scheiding en versiering. 'Het is een ruim twintig jaar. Zo was het ook de traditie die we handhaven', marechaussee die de politie ver- Tradities, voor veel buitenstaan- sterkte bij de feestvreugde rond het ders gaat dat samen met conserva- Europees kampioenschap van het tisme. De marechaussee is daar niet Nederlands elftal. De KMar werd blij i ook ingezet bij kraakacties leende al meer dan eens hulp ME. Tot ongenoegen van sommi- i noemt dat ook een de redenen het komend jaar de wat joliger uit de hoek te komen. Van Lier: "Wij zijn vooruitstreven- gen, die menen dat ze daarvoor niet der dan welk ander onderdeel ook" opgeleid zijn. "We lijken wel een "De marechaussee was een vai uitzendbureau voor politiedien- de eerste korpsen die de vrouw vol sten", is een veel gehoorde uit spraak. Doordat het een militair korps is, kan de marechaussee internatio naal opereren. "We kunnen ledig gelijkwaardig aan de man stel den. Bovendien hebben we het meest moderne personeelssysteem, waarbij iedereen een functie krijgt die overeenkomt met zijn rang. Ie- Egypte of Namibia mand hoeft dus niet eerst te wach- sturen. Die internationale inzet- ten op vertrek van een ander". baarheid is een groot voordeel. Een -r^- 11 politieman kan in zo'n geval weige- inruilen ren", aldus Van Lier. Het 'blauwe elitekorps' leefde en De geschiedenis van de mare- leeft onder strenge discipline. Dat chaussee kent een paar emotionele uit zich al jaren in de haardracht. Zo mijlpalen "waar we heel trots op uitte een commandant in Noord zijn". Zo werd en bleef prinses Brabant op 9 mei 1844 zijn ongenoe- Beatrix in 1956 schutsvrouwe. Een gen over enkele officieren die 'het ander hoogtepunt was de uitreiking aangezigt met krullen en blessen van een vaandel door koningin Wil- hadden bedekt en den baard onder helmina in 1931. Bijzonder, omdat de kin hadden laten groeien'. dat doorgaans alleen weggelegd gevechtsonderdeel. Het visitekaartje van Nederland op Schiphol, zoals de marechaussee Bij die gelegenheid sprak Wilhel- wel wordt genoemd, moet er dan haar waardering uit voor het ook representatief uitzien. Het haar moet kortgeknipt, en mag niet over oren of ogen vallen. Baarden, snor ren en bakkebaarden zijn toege staan 'mits men ze tijdens verlof korps, waarbij ze wees op de horigheid, trouw en plichtsbetrach ting bij de moeilijke taak van de ma rechaussee'. "Dat is terug te op de begintijd, toen we over het he- aankweekt, om te voorkomen dat le land in kleine groepjes verspreid het uiterlijk van de betrokkenen Binnen zo'n kleine groep overeenkomt met het niet te tole- heerst het besef dat je elkaar nodig ongeschoren zijn. De haar dracht mag immers nooit aanlei ding tot aanstoot, wrevel of andere frustraties geven. De Koninklijke Marechaussee wordt hardnekkig achtervolgd door het image van 'elite-korps'. Van Lier: "Ja, die naam hebben we zelf o©k niet bedacht. Er zijn wel een paar redenen voor te bedenken. Zo genieten marechaussees een oplei ding op hoog niveau en dragen we een apart uniform. Daarnaast ston den we voor de oorlog bekend als zeer gezagsgetrouw en boezemden we ontzag in. 'Daar waar de mare- chausse verscheen, verdwenen de problemen'. En dan kan men ons ook nog elitair noemen gezien de re latief hoge salariëring". Schiphol In de komende festiviteitenmaan den zal ook het probleem van de grensbewaking aan de orde komen. De taken van de marechaussee moeten veranderen als de lands grenzen in 1992 minder bewaking nodig hebben. Gedacht wordt om de marechaussee in plaats daarvan meer werk te laten doen op Schip hol en meer bevoegdheden te geven op het gebied van het vreemdelin genverkeer. Daarbij wordt gedacht aan het behandelen van asielverzoe ken en het overnemen van illegale vreemdelingen van de politie. De promotiecampagne moet ook duidelijk maken dat de marechaus see geen puur militair apparaat is. Die profilering is ook nodig om de argwanende blikken van militairen en politiemensen nu eens af te wen den en om uit de geïsoleerde positie van weleer te komen. 'Wij zijn een politieorgaan met militaire status', tracht van Lier nogmaals te verdui delijken. Maar het zal nog wel even duren voor dat iedereen daarvan doordrongen is. OSLO - Het prestigieuze Euro pa 1992-project lijkt buiten de Europese Gemeenschap lang zamerhand meer reacties los te maken dan binnen het Europa van de twaalf. Tot nu toe toon den vooral de Verenigde Staten en Japan zich bezorgd over het mogelijke ontstaan van een Eu ropese handelskolos, die zich door hoge tariefmuren af schermt tegen ongewenste con currenten. Maar ook in het Eu ropa dat geen deel uitmaakt van de EG, groeit de vrees buitenge sloten te worden. Regeringsleiders van zes 'andere' Europese landen, te weten Noorwe gen, Zweden, Finland, Oostenrijk, Zwitserland en IJsland, zullen daar over in de Noorse hoofdstad Oslo beraadslagen. Maar ook zullen zij zich afvragen hoe lang hun 'Europese Vrijhandelsassocia tie' (EVA) nog zal kunnen voortbe staan. Immers, in Oostenrijk lijkt een meerderheid van de bevolking voorstander van snelle aansluiting door Louis Burgers Vooral om politieke redenen heb ben de zes tot nu toe afstand gehou den van de EG. Andere voormalige EVA-landen als Groot-Brittannië, Portugal en Denemarken hebben zich inmiddels wel bij de EG aange sloten. Voor het restant van de EVA groeit de noodzaak snel te besluiten hoe zij hun handelsrelaties met de Gemeenschap willen regelen. Dat is ook van belang voor Brussel: de twee economische blokken zijn im mers eikaars grootste handelspart- De Europese Commissie, als da gelijks bestuur van de EG, heeft daar inmiddels al wat suggesties voor gedaan. Twee maanden gele den kwam commissie-voorzitter Jacques Delors met voorstellen om de samenwerking te versterken. Hij bood twee mogelijke wegen aan om dat doel te bereiken, eigenlijk be vriezing op het huidige niveau of uitbreiding van de samenwerking. De EVA lijkt echter niet gemakke lijk tot een keuze te kunnen komen, omdat de belangen van de verschil lende landen ver uiteenlopen. Zwitserland, bijvoorbeeld, heeft op dit moment in het geheel geen behoefte om de band met de ge meenschap stevig aan te halen. Tal van Zwitserse wetten zijn al aange past aan de EG-richtlijnen zodat de onderlinge handel vrijwel rimpel loos kan verlopen. Door de centrale ligging in Europa vormt het land verder een onmisbare schakel in het noord-zuid verkeer tussen de EG- landen. En, niet te vergeten, veel zwarte francs, lires, marken en gul dens vinden er een veilig toe vluchtsoord. Bern gelooft dat te nauwe samen werking met de Gemeenschap geen extra voordelen met zich zal bren gen. En ook de Zwitserse bevolking lijkt niet bereid om zich in een refe- stemmen met het overdragen van rendum uit te spreken voor aanslui- een aantal bevoegdheden aan Brus- ting bij de EG, of zelfs maar in te sel. Tot ver in de 21ste eeuw zal T Gro Harlem Brundtland (foto a Zwitserland daarom een witte vlek op de kaart van een verenigd Euro pa blijven. neutraliteit en het lidmaatschap van de EG best samen kunnen gaan, wijst Helsinki af. Maar ook zij zien hun handelsband met de EG snel groeien: nu al 35 procent, tegen 20 procent EVA en 25 procent Come con (de Oosteuropese tegenhanger Ander pad Oostenrijk en Noorwegen volgen een geheel ander pad. De Oosten rijkse regering lijkt dit jaar een aan vraag tot toetreding te willen indie nen, en zal daarna een referendum houden. Noorwegen is nog niet zo ver, maar uit opiniepeilingen blijkt, dat de weerstand tegenover de EG - zeker gezien de goede ervaringen van Denemarken vermindert. In Zweden wordt over een eventueel lidmaatschap heftig gediscussi eerd, maar duidelijkheid is er nog lang niet. De Finnen hebben hun besluit ei genlijk al genomen. Zij willen neu traal blijven, en zeggen dat zij daar toe verplicht zijn vanwege verdra gen met de Sovjetunie. Het oordeel van de Oostenrijkse regering, dat van de Gemeenschap). Mogelijk kiest Finland de Zwitserse weg: zo veel mogelijk bilaterale afspraken maken met Brussel. Alleen, de Fin se positie bij deze onderhandelin gen is lang zo sterk niet als die van Bern. De Noorse premier, mevrouw Harlem Brundtland, mag proberen deze verschillende opvattingen de komende dagén op één noemer te brengen. Dat lijkt vooralsnog een onmogelijke opgave. Zij lijkt voor te willen stellen dat EVA en EG een douane-unie stichten (te vergelij ken met de oorspronkelijke Bene lux). In een gesprek met journalis ten zei zij onlangs dat na de vorming van een dergelijke unie Noorwegen mogelijk nooit meer het EG-lid- maatschap zou hoeven aan te vra gen. Maar ook dat e heden a< n douane-unie betekent i land bepaalde bevoegd een boven-nationaal li chaam overdraagt. Dat maakt deze weg voor Zwitserland en Finland onbegaanbaar. Stockholm denkt daarentegén tamelijk positief over de gedachte van een douane-unie. Vrijblijvend Gezien de tot nu toe gevoerde dis cussie is een bevriezen van de rela ties op het huidige niveau van een vrijhandelsassociatie niet waar schijnlijk. Het betekent immers dat de door de zes landen zo gewenste vrije toegang tot de komende bin nenmarkt van 330 miljoen consu menten niet verzekerd is. In ieder geval maakte Delors twee maanden geleden in zijn rede voor het Euro pees Parlement duidelijk dat de EG zelf een voorkeur heeft voor een minder vrijblijvende en een meer geïnstitutionaliseerde vorm van sa menwerking. Deze laatste oplossing zou ook betekenen dat de EVA-landen hun onderlinge samenwerking moeten versterken. Dan moeten zij leren 'met één mond' te spreken. Het beraad tussen de drie Zuid- afrikaanse gereformeerde zuster kerken (blanken, kleurlingen en zwarten) heeft geen duidelijkheid gebracht over een gemeenschap pelijke opstelling tegenover de apartheid. Desondanks menen de woordvoerders van de drie ker ken, professor Johan Heyns, dr. Allan Boesak en dominee Sam Buti, dat het vierdaagse overleg van vorige week vruchtbaar is ge weest. De kerken weten nu ten minste van elkaar waarom en waarover zij verschillende stand punten hebben en dat ze verder moeten praten. Dr. Boesak van de Sendings- kerk waarschuwde de blanke werk wel om haast te maken. "Als deze kerk niet gaat doen wat zij de afgelopen dagen heeft beleden, zal de relatie tussen de drie zus terkerken niet kunnen verbete ren". Dr. C. F. Beyers Naudé, die ook bij de gesprekken was in het Transvaalse plaatsje Vereeniging, verwees naar het rapport 'Kerk en samenleving' van de blanke kerk uit 1986. Daarin wordt apartheid als zonde afgewezen, maar de kerk aanvaardde niet de verant woordelijkheid voor de wettelij ke apartheid in de Zuidafrikaanse samenleving. "De vraag is hoe de blanke kerk de komende tijd han den en voeten geeft aan dit docu ment. Als dat niet gebeurt, zijn we nog steeds even ver van verzoe ning als voorheen". Bemoedigend Toch was er wel degelijk sprake van een verzoenende stemming tussen de deelnemers. Heyns en Boesak waren zelfs samen een half uur op de tv om hun verschil len uit te leggen. In het slotcommuniqué her haalde dr. Heyns namens de blan ke delegatie nog eens wat al eer der in het overleg was erkend: "Wij belijden met nederigheid en verdriet de betrokkenheid van onze kerk bij de invoering en legi timering van de ideologie van apartheid en al de ellende die daaruit is voortgevloeid. Apart heid kan niet aanvaard worden op christelijk-ethische gronden, om dat deze indruist tegen verzoe ning, naastenliefde en rechtvaar digheid". Volgens Heyns is voor zijn kerk nu de tijd aangebroken om elke dubbelzinnigheid over haar opstelling tegenover de apartheid uit de weg te ruimen. De andere kerken prezen de blanke verklaring, maar verheel den niet dat er belangrijke ver schillen bleven bestaan. "Het is bemoedigend dat er geestelijken zijn in de blanke kerk die funda mentele veranderingen beplei ten". Boesak en Beyers Naudé verzochten de blanke kerk speci fieke apartheidswetten te veroor delen en een 'theologie tegen de apartheid' te ontwikkelen. Na afloop zei Boesak nog dat de blanke kerk geen praktische con sequenties wil trekken uit haar standpunt over de apartheid. "Dat is het probleem met deze kerk". "Ze heeft wel een theoreti sche veroordeling afgegeven, maar het is voor mij de vraag of de blanke zusterkerk bij de ontman teling van de apartheid ook aan concrete stappen durft te denken, zoals tegen de gfoepsgebieden- wet en gevangenhouding van veel Zuidafrikanen zonder vorm van proces". De drie kerken hebben opge roepen tot opheffing van de nu al 1000 dagen durende noodtoe stand. Over deze kwesties wordt gesproken op een vergadering van kerkleiders deze week, zo werd van de kant van de blanke kerk meegedeeld. "Het is van be lang dat wij samen werken aan het probleem van discriminatie en leed", zei de blanke kerkleider Piet Roussouw. Geen winnaars... "Er zijn geen winnaars en geen verliezers", zei kardinaal Antonio Innocenti van de Romeinse curie na afloop van de driedaagse ont moeting tussen vertegenwoordi gers van het Vaticaan en 35 Ame rikaanse bisschoppen. Aartsbis schop Daniel Pilarczyk van Cin- cinnatti: "De kerkleiding heeft de bisschoppen niet berispt of de les gelezen". Beide delegaties waren goed te spreken over het verloop van de gesprekken. Die werden gevoerd in 'broederlijke geest'. De con frontatie is uitgebleven. "De me ningsverschillen zijn op opbou wende manier besproken", werd op de persconferentie na afloop gezegd. En dat bleek ieders over tuiging te zijn. De paus riep de bisschoppen op, het menselijk leven te be schermen en de waarde van hu welijk en gezin hoog te houden. "De bisschoppen moeten het ge loof verbreiden en het werk van leken op hun eigen plaats in de kerk bevorderen", zei het kerk- hoofd. Kardinaal Bernard Law merkte op dat de moeilijkheden tussen het Vaticaan en de Amerikaanse rooms-katholieken eerder uit drukking zijn van de spanningen tussen kerk en wereld. "Het bui tengewoon ingewikkelde leven in de Verenigde Staten vormt voor de Amerikaanse kerk het grootste probleem". Volgens Law is het voor het Vaticaan moeilijk daar bij te bemiddelen. In bijna alle toespraken op deze 'topontmoe ting' hebben de Amerikaanse bis schoppen gewezen op de proble men bij het uitdragen van de ka tholieke leer, zoals het verbod op voorbehoedmiddelen. "En dat in een democratische samenleving, die de persoonlijke vrijheid hoog in het vaandel heeft staan". Beroepen Hervormde Kerk: beroepen te Katwijk aan Zee (vacature ds. D. Driebergen) P. J. Stam Ter Aar (dit is een toezegging van beroep omdat ds. Stam de kerkordelijk voorgeschreven tijd in Ter Aar nog niet heeft volgemaakt en dus nog niet beroepbaar is); aangeno men de benoeming door de Gere formeerde Zendingsbond in de Hervormde Kerk tot zendings predikant in Zimbabwe (docent oudtestamentidsche vakken aan het Murray College in Morgen ster) M. J. Middelkoop Babyloni- ënbroek, naar Sprang C. Kik Strijen; beroepen te Krimpen a.d. IJssel (buitengewone wijkge- meente) A. van Vuuren Alblasser- dam; bedankt voor Dinteloord G. C. de Jong Zoetermeer. Gereformeerde Kerken: be roepbaar mevrouw I. Wattel-de Heer Amsterdam. Gereformeerde Kerken Vrij gemaakt: bedankt voor Ave- reest-Dedemsvaart A. J. van Zuij- lekom Franeker. Nederlands Gereformeerde Kerken: aangenomen naar Zoe termeer kandidaat J. J. Arnold Deventer. Christelijk Gereformeerde Kerken: bedankt voor Apel doorn W. P. de Groot Den Haag. Gereformeerde Gemeenten: beroepen te Den Haag-Zuid A. Bac Bodegraven; bedankt voor Poortugaal en voor Sprang-Ca- pelle in combinaqtie met doven- zorg R. Boogaard Leiden (Lei derdorp), voor Oosterland (Z.), voor Utrecht en voor Woerden J. Kareis Rijssen, voor Spykenisse L. Blok Nunspeet, voor Terneu- zen N. W. Schreuder Goes, voor Vlaardingen G. J. van Aalst Bent huizen. Eerbetoon. Ter gelegenheid van zijn 70ste veijaardag werd de hervormde emeritus-predikant W. G. Overbosch uit Amsterdam zaterdag geëerd met de legpen ning van de Nederlands Her vormde Kerk en een feestbundel met bijdragen van collega's en vrienden. Dat gebeurde in de Nieuwe Kerk op de Dam. Overbosch werd ruim geprezen om zijn bijdragen aan liturgische bezinning en vernieuwing. Hij is secretaris van het hervormde en gereformeerde samenwerkings orgaan voor de eredienst en was nauw betrokken bij de Van der Leeuw-stichting, het Liedboek van de JCerken, de Bouw- en Res tauratiecommissie van de Her vormde Kerk en de Commissie voor Cultureel Kerkewerk in Am sterdam ('Groot-Zuid').

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1989 | | pagina 2