TRIJFEL
VRIJDAG 10 MAART 1989
PAGINA 9
Culinair
NICO SCHEEPMAKER
Het is bepaald onrechtvaardig
dat Kees Aarts en Mizzi van der
Pluijm, de samenstellers van het
Bijenkorf-boek 'Verboden boe
ken', onze befaamde landgenoot
Baruch de Spinoza (Bento voor
zijn vrienden, hoewel hij zichzelf
Benedictus noemde) niet bij de
honderd slachtoffers van censuur
hebben opgenomen. Zijn werk
'Tractatus theologica-politicus',
dat in 1670 verscheen (twee jaar
voor de moord op de gebroeders
De Witt op 20 augustus 1672), riep
tweeërlei reakties op. Het werd,
behalve dikwijls herdrukt in het
oorspronkelijke latijn, ook her en
der vertaald. Er bestaan zes Duit
se, drie Nederlandse, vier Engelse,
vier Franse, een Spaanse en een
Hebreeuwse vertaling van. En
daarnaast werd het ook druk be
streden. In het jaar van verschij
nen verschenen er al vijf bezwaar
schriften tegen, in 1672 werd het
'Godgeleerd-staatkundig Ver
toog' verboden, en tussen 1672 en
1674 verschenen er desondanks
nog eens acht bezwaarschriften
tegen.
Gelukkig taalde Spinoza niet
naar roem en eer. Hij gaf de ver
handeling anoniem uit, zodat hij
er ook niet op hoefde te worden
aangekeken. Dat nam niet weg
dat het 'vrij spoedig en vrij alge
meen' (zoals Jan en Annie Romein
in 'Erflaters van onze beschaving'
vertellen) als een werk van zijp.
hand herkend werd. Spinoza
hield niet van problemen, wilde
maar liever met rust gelaten wor
den, al moest hij door de huisschil
der Van der Spyck, bij wie hij in
de kost was, ervan weerhouden
worden om in de nacht van de
22ste augustus 1672 een procla
matie waarin hij zijn afschuw
uitsprak over de barbaarse lyn
ching van Johan en Cornelis de
Witt, op te gaan plakken aan de
Gevangenpoort. Van der Spyck
deed de deur op het nachtslot. Dan
ben je ook als grootste filosoof van
de wereld natuurlijk machte
loos...
Spinoza zocht waarschijnlijk
de luwte van het bestaan na zijn
aanvaring met de joodse gemeen
te in Amsterdam, die hem als 23-
jarige jongeman met deze be
woordingen in de ban had ge
daan:
„Volgens het besluit der Enge
len en het oordeel der Heiligen
bannen, verstoten, verwensen en
vervloeken wij Baruch de Espino-
za, met toestemming van den hei
ligen God en met toestemming de
zer ganse heilige gemeente, voor
de heilige Boeken der Wet met de
613 voorschriften, die daarin op
getekend zijn, met de ban, waar
mee Jozua Jericho bande, met de
vloek waarmee Eliza de knapen
vervloekte, en met al de
singen, die in de Wet geschreven
staan. Vervloekt zij hij bij dag, en
vervloekt zij hij bij nacht; ver
vloekt zij hij wanneer hij zich
neerlegt, en vervloekt zij hij, wan
neer hij opstaat; vervloekt zij hij,
als hij uitgaat, en vervloekt zij
hij, als hij binnenkomt. Moge God
hem geen vergiffenis willen schen
ken. De toorn en gramschap des
Heren zal tegen dezen mens ont
branden en op hem werpen alle
vloeken, die in het Boek der Wet
geschreven staan. En de Heer zal
zijn naam onder de Hemel uitwis
sen en de Heer zal hem tot zijn ver
derf uitscheiden uit alle stammen
Israëls met alle vloeken des He
mels, die in het Boek der Wet ge
schreven staan. Gij evenwel, die
Gij den Heer uwen God aan
hangt, Gij leeft heden altemaal."
Daar schrik je toch even van,
als gevoelige adolescent. Hij had
in zoverre meer geluk dan Rush
die, dat de leden van de gemeente
hem niet dichter dan tot 4 ellen
mochten benaderen. Een kleine
drie meter. Te ver van hem van
daan om hem met een ijshamer op
zijn kop te kunnen slaan. Hij had
toen nog niets geschreven, maar
ze hadden hem toch al door! Veer
tien jaar later hadden ze de be
wijzen in handen: zijn 'Godge
leerd-staatkundig Vertoog' werd
verboden, nu op aandringen van
de predikanten. Spinoza was im
mers de eerste die zich aan bijbel
kritiek waagde. En had hij het
daar nu nog maar bij gelaten,
maar in hoofdstuk XX ('Waarin
wordt aangetoond dat het in de
vrije staat ieder veroorloofd is te
denken wat hij wil en uit te spre
ken wat hij denkt') nam hij het, nu
ruim 300 jaar geleden, ook nog op
voor de vrijheid van denken. In de
jjertaling van Nico van Suchtelen
uit 1932:
„Immers wetten door welke
wordt voorgeschreven wat ieder
geloven moet en waarbij verbo
den wordt iets te zeggen of te
schrijven tegen een bepaalde me
ning, werden al te vaak uitge
vaardigd om te voldoen, of liever
toe te geven aan de woede van hen
die geen vrije geesten kunnen ver
dragen en door hun verdorven in
vloed de vroomheid van het onge
durig volk gemakkelijk in razer
nij kunnen doen verkeren, om het
dan op te hitsen tegen wie zij
maar willen. Maar hoeveel beter
zou het zijn de woede en razernij
van het volk in toom te houden,
dan nutteloze wetten uit te vaar
digen, welke alleen geschonden
kunnen worden door juist hen die
deugd en wetenschap beminnen,
en aldus de staat zozeer de han
den te binden dat hij niet bij
machte is eerlijke mannen te be
schermen".
Laurier, de Laurus Nobilis, is een vast bestanddeel van het bouquet garni,
het bundeltje kruiden bij het bouillon trekken. Een veelgebruikt kruid in
de keuken. Laurier is dan wel in poedervorm verkrijgbaar, maar het
meest gebruikt is de gedroogde versie van het laurierblad.
Laurier komt van de altijd groene laurierboom die volop voorkomt
rond de Middellandse Zee. De boom heeft leerachtige bladeren, die tot 10
cm lang en 3 cm breed kunnen groeien. Het blad is sterk geurend door een
hoog gehalte etherische oliën. Bij de aanschaf van laurier is het zaak te let
ten op de kleur van het blad. Die moet lichtgroen zijn. Grijze of bruine bla
deren duiden op een inferieure kwaliteit.
Verse laurierbladeren zijn onmisbaar bij het marineren van vlees of vis,
of bij het inmaken van groenten. Een enkel blad is al voldoende. Laurier
in soepen of eenpansgerechten worden meegekookt en voor het opdie
nen verwijderd. In de jus kunnen ze blijven, maar staat de jus te lang dan
is er kans dat het laurierblad een bittere smaak gaat afgeven. Laurier
moet met mate gebruikt worden, omdat anders diezelfde bittere smaak al
snel kan overheersen.
HUUB KLOMPENHOUWER
In elk vakje dient een letter te wor
den ingevuld; waardoor zowel hori
zontaal als verticaal woorden van
navolgende betekenis verkregen
kunnen worden:
1. persoon die van plezier houdt; 2.
kunsttaal; 3. god van de koophan
del; 4. menseneter; 5. vertrek aan
boord van passagiersschepen.
OPLOSSING 9-3
Horizontaal: 1. expertise; 8. pruik;
9. Hr.jll. gil; 12. h.w.; 13. eed; 15.
gei; 16. reep; 18. pret; 19. klavier; 20.
kaft; 21. telg; 23. alt; 25. per; 26. af;
27. hok; 29. Ne; 30. demon; 32. spits-
Verticaal: 1. ether; 2. p.p.; 3. erg; 4.
ruim; 5. til; 6. ik; 7. eiwit; 10. reekalf;
12. Heerlen; 14. Delft; 15. greep; 17.
Dat; 18. pit; 20. kaars; 22. grens; 24.
s; 27. het; 28. kom; 30. d.i.; 31.
LIDO 1. 2, 3, 4, en STUDIO
(124130/133210): 'A fish called Wanda', a.l.
'The dead pool', 12 jr.
The bear', dag 14.30, 19.00 en 21.15 uur,
'Who framed Roger Rabbit', za., zo. en
woe. 14.30 uur, a.l.
'Jan Rap en z'n maat', dag. 14.30,18.45 en
21.15 uur, a.l.
'The accused', dag. 19.00 en 21.15 uur,
do., vr., ma. en di ook 14.30 uur, al.
TRIANON (123875): 'The unbearable
lightness of being', dag. 20.00 uur, za. en
zo. ook 14.00 uur, 12 jr.
REX (125414): 'Playgirls of Munich*, dag.
14.30,19.00 en 21.15 uur, 16 jt.
KIJKHUIS (142895): 'I've heard the mer
maids singing', do. t/m woe. 19.30 uur.
'Maurice', do. t/m woe. 21.45 uur.
•Spoorloos', do. t/m woe. 20.00 en 22.15
Alphen
(voor reserveringen 01720-20800):
EURO 1, 2, 3, 4: 'A fish called Wanda',
dag. 18.45 en 21.30 uur, za. en woe. ook
13.45 uur, zo. ook 13.45 en 16.00 uur, al.
'Jan Rap en z'n maat', ma., di. en woe.
18.30 en 21.15 uur, al.
'The bear', dag. 18.45 en 21.15 uur, za. en
woe. ook 13.45 uur, zo ook 13.45 en 16.15
'Frank en Frey', za., zo. en woe. 14.00 uur,
al.
Voorschoten
(voor reserveringen 01717-4354)
GREENWAY: 'Moonwalker', za., zo. en
woe. 14.00 en 15.45 uur, al.
'Blue jean cop', do. t/m zo. 19.00 uur, 12 jr.
'Jesus Christ Superstar', do. t/m zo. 21.15
uur, ma. t/m woe. 20.15 uur, a.l.
•Willow', do. t/m zo. 19.00 uur, ma. t/m
woe. 20.15 uur, za., zo. en woe. ook 15.45
Katwijk
(voor reserveringen 01718-74075):
City I: 'Big', dag. 19.00 en 21.15 uur, za.,
zo. en woe. ook 14.45 uur.
City II: 'Willow', dag. 19.00 uur.
City I: 'Fright night II', dag. 21.15 uur, zo.
ook 14.45 uur.
City I: 'Avontuur met een staartje', za. én
woe. 14.45 uur.
Na regenzone
laat zon zich
toch weer zien
Onder invloed van een hogedruk-
gebied bij de Alpen is het van
daag lenteachtig weer geworden
met veel zon. Een niet al te actief
oceaanfront doet echter vannacht
de bewolking fors toenemen en
gedurende de nanacht en och
tend gaat er wat regen vallen.
Morgenmiddag trekt de storing
richting Duitsland weg en komt
vanuit het westen de zon weer te
voorschijn. Het blijft dan op de
meeste plaatsen droog weer. De
minimumtemperatuur vannacht
wordt ongeveer 6 graden, de mid-
dagtemperatuur ligt rond de 11
graden. De wind is eerst zuid,
maar draait in de loop van de dag
naar het westen. De kracht is ma
tig, langs de kust en op het IJssel-
meer eerst vrij krachtig. Morgen
avond is er weinig wind.
Weersvooruitzichten voor diverse
Europese landen, medegedeeld
door het KNMI, geldig voor zater
dag en zondag:
Scandinavië: Wisselvallig.
Middagtemperatuur ongeveer 7
graden.
Britse eilanden: Half tot zwaar
bewolkt. Vooral zondag regen.
Middagtemperatuur ongeveer 10
graden.
België en Luxemburg: Half tot
zwaar bewolkt en mogelijk wat
regen. Middagtemperatuur onge
veer 11 graden.
Duitsland: Half tot zwaar be
wolkt. Vooral zaterdag mogelijk
regen. Middagtemperauur onge
veer 11 graden.
Frankrijk: Wolkenvelden. Moge
lijk wat regen. Middagtempera
tuur van 10 graden langs de Nor-
mandische kust tot 18 graden i
het zuiden.
Spanje en Portugal: Perioden
met zon. Middagtemperatuur v
16 graden aan de noordkust v
Spanje tot 21 graden in het z
den.
Italië en Joegoslavië: Perioden
met zon en vrijwel overal droog.
Middagtemperatuur ongeveer 15
graden.
Griekenland: Half tot zwaar be
wolkt en enkele buien. Middag
temperatuur ongeveer 12 graden.
Alpengebied: Droog en overwe
gend zonnig. Middagtemperatuur
ongeveer 11 graden.
Jngevallendienst
Elke dag Academisch Ziekenhuis be
halve van dinsdag 13.00 tot woensdag
13.00 uur (Diaconessenhuis) en van
vrijdag 13.00 tot zaterdag 13.00 uur
(Elisabeth Ziekenhuis) EHBO zieken
huis Rijnoord elke dag geopend.
Bezoekuren
Diaconessenhuis (tel. 071-178178):
dagelijks 16.00-17.00 uur en
18.30-19.30 uur. Afdeling intensieve
zorg 10.30-11.00 uur en 19.00-19.30
uur en na overleg.
Kinderafdeling: 10.30-19.00 uur en
na overleg.
Jongerenafdeling: 14.30-15.30 uur en
18.30-19.30 uur.
St. Elisabeth Ziekenhuis (tel.
071-454545): volwassenen
14.00-14.45 uur en 18.30-19.30 uur.
Klasse afd. 11.15-12.00 uur.
14.00-14.45 uur en 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling gynaecologie:
15.00-15.45 uur en 18.30-19.30 uur,
alleen voor vaders bovendien van
19.30-21.00 uur.
Kinderafdeling: 15.00-18.30 uur.
Voor ouders de gehele dag mogelijk.
Afdeling CCU (hartbewaking):
14.00-14.30 uur en 19.00-19.30 uur.
Intensieve verpleging: 14.00-14.30
uur en 19.00-19.30 uur.
Sportblessures: maandag
19.30-20.30 uur.
Academisch Ziekenhuis (tel.
071-269111): alle patiënten (behalve
kinderen) 14.15-15.00 uur en
18.30-19.30 uur.
Avondbezoekuur afdeling Verlos
kunde 18.00-19.00 uur.
Prematurenafdeling in overleg door
lopend bezoek mogelijk.
Ernstige patiënten: wanneer doorlo
pend bezoek wordt toegestaan kun
nen speciale kaarten worden ver
strekt.
Kinderafdelingen: voor ouders van
opgenomen kinderen is er een ruime
bezoek mogelijkheid in overleg met
de hoofdverpleegkundige.
Voor andere bezoekers gelden de vol
gende tijden: keel-, neus- en oorheel
kunde en neurologie: 14.15-15.00 uur
en 18.30-19.30 uur; oogheelkunde en
heelkunde 14.15-15.00 uur en
18.30-19.00 uur.
Kinderkliniek: zalen voor peuters,
kleuters en grote kinderen:
15.15-17.00 uur; babyzaal en boxen-
Rijnoord (tel. 01720-33771):
14.30-15.15 uur en 18.30-19.30 uur.
Extra bezoek hartbewaking:
11.00-11.30 uur.
Kraamafdeling: bezoek voor vaders
gehele dag in overleg met hoofd afde
ling. Overigen van 14.30-15.15 en van
18.30-19.30 uur.
Kinderafdeling: bezoek voor ouders
gehele dag in overleg met hoofd afde
ling. Overigen van 14.30-15.30 uur.
Beurs Amsterdam
Noteringen van vrijdag 10 maart 1989 (tot 12:30 uur)
VERKLARING DER TEKENS
abn 6'/« 87-91 98.10
AANDELEN
binnenland
meest aktief
bolst:
'22 'wilO
234.70 234.70
SiekL
14780 IS
hoogovensc
hunt doug.
'i 1
knpd69
i£a ,SS
6200 61.80
nedtjoyd
303.50 303.00
pakhoede
philips^
rorenlo
wessanen c
l2.50 15280
binnenland overige
ahrend gre
abnpr
5540 57.50
atag holde
ÏSÓ5 8200
begemann
1 1
bjdwillc
Eau
M X
57 90 58 00
190 ONG
buig heybr
1150 ONG
3200.00 3200.00
66700 863.00
4850.00 4850 00
130.50 132.50
448 00H 451.00B
1499.00 1500.00
igbhok)
ins js: m I
mend gans 290000
225.00S
518 50
665.00
240i00
beleggingsinst.
SjnaaS
12
3580
amba*
amencafd
■ss
asapacgl
Mfantfrr
22
22
Elan
i22s
inS
dp am gr fd
dp energ res
So
40J0
3030S
3400
eoeindex
Ei
goyafund
5S70
50.20
105.00
Kr™
16900
6350
hoBobl.fd
hol pac ld
inlereff 500
11970
3560
'SÏÏ
koojman
managmnlsh
nat borg
nedschroel
phoenix
podgarant c
c.b.s.-koersindex
algemeen 178.7 178.9-
exd koie 174.4 174.5-
imemcone 178.2 1765-
•fininsL 1369 136.9-
-n.hn.inst 225 3 225.8-
obl.index/eff.rend.
(c.b.s.)
staatsleningen 7.02
•3-5 jaar 704
•58 jaar 7.01
5langsd. 7.02
bng lenmgen 7.17
bankleningen 7.16
Goud en zilver
Good fiinmetaal 25.500-26.000. von-
Buitenlands geld
Jap yen (10.000) 159,25 164.25
Hal- Ine. (10.000) 14,65 16,05
Belg. (rank (100) 5.21 5,51
ssKsa
Zwits Ir (100) 129,75 134,25
sssB
SS01
Beursoverzicht
Beurs laat saai beeld zien
trend van de afgelopen dagen voort. Veel
koersen kwamen in het eerste handelsuur niet
eens tot een notering. Wall Street had lagere
noteringen neergezet, in afwachting van de
publicatie van de Amerikaanse werkloos
heidscijfers op vrijdagmiddag. Ook uit de dol
larkoers kon het Damrak weinig moed putten.
De munt noteerde rond elf uur 2,09175. ver
geleken met een slot van 2,0995 op donder
dag. Interventie-angst houdt de handelaren
voorlopig aan de zijlijn.
Wessanen maakte in de ochtend bekend het
dividend te willen verhogen van ƒ2,24 tot
2,44. De koers van het voedingsmiddelen
concern ging met vier dubbeltjes omlaag tot
ƒ79,60. Internatio-Müller werd daarentegen
een rijksdaalder meer waard op 89. Ook
CSM roeide tegen de aarzelende stroom in
door negen dubbeltjes hoger te noteren op
65. DSM wil een Amèrikaans bedrijf overne
men. De koers van het chemieconcern werd
twee dubbeltjes hoger verhandeld op
122,20. Crédit Lyonnais Nederland werd be
leggers vier gulden meer waard op 74. Em-
ba zag eenzelfde bedrag van de koers afgaan
op ƒ116. MHV Amsterdam noteerde twee
kwartjes lager op 24. Computerbedrijf Ma
cintosh ging voor zeven dubbeltjes meer over
de toonbank op ƒ41,20. Springstoffen viel
200 terug tot 9800, een daling met 2%.
Samas zette zijn opmars vrijdag voort. Een
twee kwartjes hogere notering op 63,50 was
voor kantoorinrichter weggelegd. Ahrend, die
donderdag fors in koers omhoog ging op over
nemingsgeruchten, zag de koers vrijdag met
0,50 teruggaan tot 208. Volker Stevin viel
op met een koerssprong van twee gulden tot
ƒ65.50.
Op de parallelmarkt werd Wolff ƒ2,10 meer
waard op een biedkoers van 85. Het electro-
technische bedrijf maakte melding van een
winststijging over 1988. Homburg deed een
dubbeltje op de koers op 4.40. Futurgam viel
een tientje terug tot ƒ220, een daling met
4,35%.
Financieel kort
IHC Holland
IHC Holland heeft dochter De Machinefa
briek Noordwijkerhout (DMN) in het kader
van de reorganisatie van haar activiteiten
verkocht aan de directeuren Tel van Te-
koma in Alphen, Bakker van Chr. van Lint
in Schagen en van Putten van DMN. De
nieuwe aandeelhouders bezitten een be
lang van respectievelijk 45, 45 en 10 pro
cent. DMN (70 werknemers) heeft de afge
lopen jaren een omzet van ongeveer 15
miljoen gulden behaald.
Wessanen
miljoen gulden tot 3806 miljoen. De netto
winst ging van 80,2 miljoen naar 92,6 mil
joen. Wessanen verwacht dat de omzet in
1989 tot boven de 4 miljard gulden zal stij
gen. De werkgelegenheid zal dit jaar nau
welijks veranderen. Vorig jaar werkten er
6571 mensen b.j Wessanen, van wie 4796
in het buitenland. Er wordt opnieuw een
stijging van de winst per aandeel verwacht.
Suiker Unie
Suiker Unie wil van de Amerikaanse Sara
Lee de Van Wagenberg Groep in Heusden
overnemen. Van Wagenberg bestaat uit
drie bedrijven, Jonker Fris in Heusden,
Coenens Conserven in Horst en Gebroe
ders Theeuwen Mestfermenteerbedrijf in
Blitterswijk. «Verder heeft de groep ver
kooporganisaties in Engeland, België,
Duitsland en Frankrijk. Bij Van Wagenberg,
dat een jaaromzet heeft van 170 miljoen
gulden werken 400 mensen.
Sandoz
He! Zwitserse chemieconcern Sandoz
heeft zijn winst in 1988 zien stijgen met 21
procent tot 761 miljoen Zwitserse frank
(ruim één miljard gulden). De omzet van de
onderneming groeide met dertien procent
tot 10,15 miljard Zwitserse frank (13,4 mil
jard gulden), zo heeft het bestuur van San
doz bekendgemaakt. Het op één na groot
ste chemieconcern van Zwitserland inves
teerde vorig jaar 837 miljoen Zwitsers frank
(1,1 miljard gulden) in vaste activa.
Ladbroke
Het Britse concern Ladbroke, dat voordat
het in 1987 de Hilton-hotelketen kocht
voornamelijk een groot aantal wedkanto
ren bezat, heeft in 1988 een nettowinst ge
boekt van 173.6 miljoen pond sterling (625
miljoen gulden) na een winst van 104,1 mil
joen pond in 1987. Volgens Cyril Stein van
Ladbroke is de winststijging een gevolg
van de verwerving van de hotels. Ladbroke
nam de hotelketen over van de Amerikaan
se Allegis voor 645 miljoen dollar en haalde
vorig jaar bijna de helft van zijn winst uit de
aankoop. Op het ogenblik heeft Ladbroke
141 hotels in 47 landen. De omzet groeide
rnet eenderde tot 2.85 miljard pond (10,2
miljard gulden).
Ordina
Het automatiseringsbedrijf Ordina Beheer
verkoopt 70 procent van de aandelen van
de volledige dochter Ordina Software aan
J. Brenner, die zijn functie als lid van de
raad van bestuur van Ordina Beheer zal
neerleggen. Ordina Beheer houdt zich
vooral bezig met opleidingen en adviezen
en de omzet over 1988 ligt boven 70 mil
joen gulden.
Borg
De nettowinst van de Nationale Borg-Maat-
schappoij (fraude- en berovingsverzekerin
gen) is vorig jaar met 26,2 procent geste
gen van 4,9 miljoen gulden tot 6,2 miljoen.
