Een excentrieke honderdjarige
SrESr Eigen karakter van Londens Savoy Hotel bleef immer onaangetast
Gedachten in een cocon van intens welbehagen
ZATERDAG 4 MAART 1989
PAGINA 29
eeuwfeest. De Savoy is ook niet
zomaar een hotel. Het was de
verwezenlijking van een droom. De
droom van een Londense impresario
voor wie niets te gek was en die aan
het eind van de vorige eeuw voor
eens en voor altijd wilde breken met
de enigszins lompe traditie die de
Britten op dit gebied in ere hielden.
door Haye Thomas
Niet het oudste punt, niet het duur
ste punt. Misschien ook niet meer
helemaal de absolute top. Maar in ie
der geval wèl 's werelds bekendste
hotel: de Savoy.
Aan de ene kant half verstopt in het eni
ge Britse straatje waar de auto's rechts
rijden. Een uitzondering, ingesteld om
de achterin meestal rechts zittende da
mes in staat te stellen direct bij de hotel
ingang te kunnen uitstappen zonder
eerst over de benen van hun begeleiders
te moeten klimmen.
Stijl en égards nog vóór de entrée in
het enorme sfeervolle gebouw dat zich
aan de andere zijde met heel z'n allure
manifesteert langs de oever van de Tha
mes. Daar heeft het al honderd jaar een
dominerende positie in het veranderen
de Londense stadsbeeld. Als een bijzon
der luxe hotel, dat in deze tijd van stan
daardisatie toch een volstrekt eigen ka
rakter heeft behouden.
De eigenlijke verjaardag is pas in
augustus. Maar nu al is er een reeks van
activiteiten. Om telkens weer uit te dra
gen dat de Savoy nog niets van z'n grote
aantrekkingskracht heeft verloren en
verder bouwt aan het bewogen avontuur
dat in 1889 begon op het stuk land tussen
Strand en Thames, waar in een fraai der
tiende eeuws paleis graaf Peter van
Savoy een zekere reputatie had opge
bouwd door Britse arristocraten aan be
vallige Franse dames te koppelen.
Stunt
De excentrieke Londenaar Richard
D'Oyly Carte had er z'n oog op laten val
len. Als impresario en partner van de
succesvolle operettekoningen Gilbert
Sullivan, die met The Pirates of Penzan-
ce' en 'Patience' zoveel verdiend hadden
dat hij zelfs de krenterige Gilbert kon
overhalen om te investeren in een nieuw
theater voor de uitvoering van hun werk
stukken.
In 1881 werd het Savoy-theater ge
opend. Het eerste hotel met elektrisch
licht. En om het publiek te overtuigen
van de veiligheid, sloeg Richard D'Oyly
Carte tijdens de openingsavond op het
toneel een lamp stuk. De impresario
hield wel van een stunt. En door het suc
ces dat hij ermee oogstte kreeg hij Gil
bert Sullivan ook achter zich in de ver
wezenlijking van z'n grootste droom: op
de ruïnes van het paleis van Savoy een
enorm hotel met zeven etages, dat alle
bestaande luxe normen moest overtref
fen.
Het werd naar Amerikaans voorbeeld
in een tot dan toe voor Londen unieke
constructie van beton en staal opgetrok
ken. Onder meer ook in verband met
brandbeveiliging. Amerikaanse luxe ho
tels hadden D'Oyly Carte geïnspireerd.
En allerlei ideeën uit de nieuwe wereld
werden door hem in Londen geïntrodu-
De noordingang van het beroemde Savoy Hotel aan de Thames. Foto
rechts: de balie. itoto s gpd>
ceerd. Zoals het afdekken van de muren
met geglazuurde rood-bruine tegels te
gen de sterke Londense luchtverontrei
niging. Het aanbrengen van speciale
spreekbuizen voor communicatie tussen
de etages en als duidelijke exclusiviteit
voor toen: grote liften, die in de eerste
brochures trots 'opstijgende kamers'
werden genoemd. Overal elektriciteit in
plaats van gaslicht. Compleet met de
bouw van eigen generatoren in de kel
ders. Het aanboren van een eigen bron
onder het hotel voor de drinkwatervoor
ziening.
En tot opperste verbazing van de bou-
de aanleg van maar liefst 67 grote
badkamers met warm en koud water uit
de kraan. Een eerste frontale aanval op
de hardnekkige lampetkannengewoon-
te, die lang niet alle gasten zomaar
wensten op te geven. Zoals Oscar Wilde,
die met een blik vol afgrijzen de badka
mer met al z'n glimmend gepoetste bui
zen en kranen sloot en de onthutste por
tier liet weten dat hij wel zou bellen als
hij warm water nodig had.
D'Oyly Carte wist dat het gebouw met al
z'n voorzieningen alléén niet voldoende
Het sjieke, de stijjl, de allure en
al ook de warmte
ten komen. En ook in dat opzicht mikte
hij op het allerhoogste. Al z'n niet gerin
ge overredingskracht was nodig om de
Zwitser César Ritz, alom bekend als
's werelds beste hotelier, over te halen de
leiding van het nieuwe hotel op zich te
nemen en het écht prestigieus te maken.
De aarzeling van Ritz had veel, zo niet
alles te maken met de gebruiken en ge
woonten in een land dat zeker in kringen
van fijnproevers werd beschouwd als
een barbaarse buitenpost in de wereld
van de gastronomie. Ook al door de gel
dende regels dat men echte dames nim
mer in hotels en restaurants zag eten, zo
dat men daar hoofdzakelijk was inge
steld op de meer geijkte wensen van een
mannelijke cliëntèle, die zich het liefst,
gehuld in dichte wolken rook van hun si
garen, tegoed deed aan de eeuwige bief
stukken en appeltaart.
Een bastion van intense hardnekkig
heid, deze eetgewoonten. En de aanpak
daarvan zag Ritz als een grote uitdaging.
veel op met z'n Engelse omgeving. Hij
haatte de typische vaste gebruiken, zoals
thee met torens vol zoetigheden
diner. En maakte van het eerste moment
af duidelijk dat er alleen in het Frans met
hem gesproken kon worden. En dat hij
niet van plan was om Engels te leren. En
ook dat hij eigenlijk het liefst voor
wen kookte, omdat die smaak en verfij
ning meer konden waarderen.
Registers open
Escoffier werd op z'n wenken bediend.
De grote meester Ritz trok alle registers
open. Hij contracteerde niemand minder
dan Johann Strauss, die ter omlijsting
van sjieke diners in de Savoy z'n stemmi
ge walsen dirigeerde. Met behulp
ciety-leidsters als Lady de Grey slaagde
Ritz er in het ijs te breken. En werd het
mode dat ook de duurdere dames de
Savoy gingen frequenteren.
In heel deze ontwikkeling kreeg hq het
voor elkaar dat de sluitingswet werd z
gepast en de bars en restaurants in zijn
hotel tot na middernacht open mochten
blijven. Ondertussen bespeelde Auguste
Escoffier het hele manuaal van z'n uitge
breide culinaire mogelijkheden. Com
pleet met speelse lokkertjes voor de ko
ningen en koninginnen van de society,
die in steeds grotere drommen naar de
Savoy kwamen.
Zo maakte hij speciaal voor de prins
Wales de voor Londen volstrekt
ive combinatie van kikkerbillen in
champagne-jelley, geaccentueerd
met paprika. Ter ere van de Australische
sopraan Dame Nellie Melba en haar suc-
Daarom verzekerde hij zich van de dien
sten van de allerbeste chef-kok op dat
moment: Auguste Escoffier. Zij begon
nen er een pas-des-deux in stijl en veran
dering die, dwars door de vaste Britse ge
bruiken en tradities heen, de Savoy in
derdaad de sjieke allure en internationa
le faam gaven die D'Oyly Carte altijd
voor ogen hadden gestaan.
De kleine Escoffier, die speciale schoe
nen met hoge hakken droeg om boven de
potten en pannen uit te komen, had niet
cesvolle optreden in Lohengrin creëerde
hij de tot op de dag van vandaag bekende
Pêche Melba: verse perziken op een bed
van vanillè-ijs, en dat weer bedekt door
een frambozenpuree.
Op het einde van de negentiger jaren
was het doel bereikt. De Savoy gold als
's werelds absolute tophotel. De plaats
om te zien en gezien te worden. De crème
de la crème van Europa en Amerika
kwam er. Koningen en koninginnen,
prinsén en prinsessen. Namen als Van-
derbilt, Rothschild, Radziwill en Crespi
stonden er regelmatig ingeschreven. En
op z'n vaste kamer, op de vijfde etage,
schilderde Monet z'n serie 'Gezichten op
de Thames'.
Ruzie
Een grote toekomst lag in het verschiet.
Maar even dreigde het mis te gaan. Toen
César Ritz er plotseling genoeg van had
en na een interne ruzie z'n koffers pakte.
Onmiddellijk gevolgd door Escoffier.
"Ik ga waar Ritz heen gaat", riep de prins
van Wales wanhopig. D'Oyly Carte
moest er aan te pas komen om het grote
schip weer in de juiste koers te brengen.
Hij haalde uit Parijs monsieur Joseph,
die net als Ritz ook niet stond te trappe
len, want hij beheerde er een buitenge
woon goed lopend restaurant: Marivaux.
De Savoy kocht dat restaurant en daar
mee Joseph als de nieuwe patroon, al
smede de chef-kok Thouraud. Wat je niet
kunt krijgen kan je proberen te kopen,
luidde het devies van D'Oyly Carte, en
dat is binnen de leiding van de Savoy al
tijd aangehouden. Om z'n eigen opvolger
te vinden zag D'Oyly Carte zich genood
zaakt om zelfs een heel hotel te kopen.
Maar toen het er op aan kwam aarzelde
hij niet.
Om George Reeves Smith van de Ber
keley naar de Savoy te krijgen, kocht de
Savoy de Berkeley. Beide hotels zijn sa
mengebracht in een groep waartoe in
Londen ook de deftige Connaught, Cla-
ridges met door de jaren heen veruit de
meeste 'royalty' en de Lancaster in Parijs
behoren. Bij elkaar een aardig geheel:
rijk aan historie en traditie. En dus een
felbegeerd object voor hen die uitbrei
ding zoeken.
Daaronder bevindt zich nu al acht jaar
lang 's lands grootste hotelgroep onder
leiding van Sir Charles Forte, die inmid
dels wel de meeste Savoy-aandelen
heeft, maar niet het vereiste aantal stem
men van de aandeelhouders om de over
name erdoor te drukken. De pogingen
om daarin verandering te brengen zijn
tot nu toe talrijk en vooral ook fel ge
weest. Met scherpe beschuldigingen
over en weer, waarin Sir Charles, door
premier Thatcher geprezen als een toon
beeld van goede Britse ondernemings
lust, 'een kleine man en een Italiaan'
werd genoemd. En hij op zijn beurt de
Savoy-directie voor 'hypocrieten en nog
veel meer' uitmaakte.
Verschillend
Het lijdt geen twijfel of er zullen nieuwe
krachtmetingen komen. Want voor Sir
Charles is de overname van de Savoy de
kroon op z'n werk. Meer dan ooit, nu de
elite in de leiding van de 100-jarige zo
duidelijk heeft laten weten dat de Savoy
en Trust House Forte twee volstrekt ver
schillende werelden vertegenwoordi
gen.
Wie daarover in de Savoy om nadere
uitleg vraagt, krijgt te horen over niveaus
van service, over de beperking van twee
honderd kamers in een groot hotel met
een vast personeelsbestand van 645.
Over een eigen geüniformeerde opvang-
staf van veertien man op Heathrow, over
eigen Rolls Royces, Mercedessen, Ja
guars en Bentleys met chauffeurs. Over
dienstverlening met een glimlach.
Noblesse oublige in de hotellerie.
De suite beantwoordt volkomen aan de
verwachtingen. De zitkamer met zijn
houten panelen en het rustige tikken
van de klok op de schoorsteenmantel
geeft de indruk van een grote
staatsiehut op een luxe Liner. Het
brede uitzicht dat ooit Monet
inspireerde, hebben we niet. Maar we
zien de Thames wel via een smalle
doorkijk; het water kruimig en blond,
van zon en wind bewogen dartelheid.
Als we willen kunnen we net als Lucia
no Pavarotti een extra groot superbéd
krijgen. Compleet desnoods met een
elektrische hete plaat voor het koken
van eigen spaghetti. Want, zo krijgen
we te horen, de maestro is erop dit mo
ment niet.
Het lijkt ons allemaal groot genoeg.
En aan de omvang van de beroemde te
nor zijn we nog niet toe. Een snelle zit-
test op het speciaal voor de Savoy ver
vaardigde matras bevestigt ons ver
moeden. De 836 in katoen verpakte ver
en, afgedekt met wit gekruld paarde-
haar en lamswol, dragen ons met ge
mak.
In de ruime marmeren badkamer
verbaast het ons dat Oscar Wilde ooit
de voorkeur gaf aan een lampetkan.
Het bad heeft een fantastische lengte
maat en biedt de onderhand zeldzame
mogelijkheid om, onderuit schuivend,
kopje onder te gaan.
Waterval
De'filmster Rod Steiger belde ooit met
de receptie of hij eenzelfde douchekop
kon kopen. Want die had de doorsnee
van een lineaal en verspreidde het wa
ter over 290 gaatjes, wat de indruk gaf
alsof je je in een soort Niagara-waterval
bevond. Juist vanwege de enorme
kracht waarmee het water, tot op de
hoogste etage, door de leidingen wordt
geperst. Twaalf seconden en het enor
me bad is gevuld, luidt de aanbeveling.
Gevolgd door de waarschuwing: dertig
seconden is te laat. Tot degenen die
zich daarop verkeken behoorde de pop
ster Elton John, die de badkranen
opendraaide en vervolgens even in de
zitkamer ging telefoneren. Over de wa
teroverlast die een en ander tot gevolg
had, wordt in de Savoy nog steeds ge
sproken.
Zij het dan bij wijze van anekdote.
Want in die categorie is het drama ge
woon bijgeschreven. Zoals ook het ver
haal over Frank Sinatra, die vijftien
suites op een rq wel aardig vond, maar
de speciaal gebrande Savoy-koflïe niet
om te drinken. En dus prompt een van
de Savoy-butlers wegstuurde om een
koffiemachine te kopen.
Wij hebben geen klachten. Diep ach
terover in de kussens van de divan wor
den we bevangen door een gevoel van
intens welbehagen, dat we nog eens ex
tra glans geven met een 'Petite salade
d'asperges et riz de veau truffe', geflan
keerd door een Piper Heidsieck; een
top-champagne, bruisend en fonkelend
in de ronding van ons glas.
Zou het echt waar zijn dat Margot
Fonteyn hier eindeloos gedanst heeft
met John Wayne? Buster Keaton er
heeft voorgedaan hoe je nu precies met
een custard-pudding moet gooien? En
een maharadja door zijn verstoten lief
de is vermoord? Zomaar een paar ge
dachten op derde etage in deze cocon
van gelukzaligheid. Waar, zo hebben
we begrepen, fantasie en werkelijkheid
al lang geleden een pact hebben geslo
ten.
Noel Coward
Ook Noel Coward is een legende in de
Savoy. Een legende ontstaan in de oor
logsdagen, toen ondanks de zware
luchtaanvallen de feestelqke activitei
ten altijd gewoon doorgingen. Er werd
in die tijd voor de hertog en hertogin
van Kent in de schuilkelder onder het
hotel een miniatuursuite gebouwd,
compleet met speciale witte en gouden
meubels. Terwijl de andere gasten op
stretchers konden plaats nemen. Waar
bij de nachtportier er op moest letten
dat het snurken binnen de perken
bleef.
Het was op zo'n oorlogsavond dat
een zware bom de Strand op z'n grond
vesten deed schudden. Waardoor on
der meer het huisorkest van de Savoy
met instrumenten en al tegen de grond
sloeg. De enige die in alle consternatie
z'n hoofd koel hield was Noel Coward,
die rustig en bedaard over de chaos van
gebroken glazen en borden heen stap
te, aan de piano plaats nam en vervol
gens de sterren van de hemel speelde.
Dat is allemaal lang geleden.
Maar toch is de Savoy nog steeds een
beetje Noel Coward. Een beetje George
Gershwin ook, die er z'n 'Rhapsody in
Blue' ten gehore bracht. In de Savoy,
waar Pavlova heeft gedanst, waar Sa
rah Bernhardt een overdosis aan slaap
middelen slikte, waar Tom Mix en Ge
ne Autrey op een wild steigerend paard
de balzaal binnenkwamen, waar Mar
coni zich vreselijk opwond over het ka
baal dat de bokser Dempsey en zqn hel
pers veroorzaakten, waar Puccini de.
leider van het dansorkest naar de keel
wilde vliegen, waar Beiqamino Gigli
dwars door het marmer van de badka
mer 'Yes, we have no pyjama's' schalde,
waar de sopraan Louisa Tetrazzini in
haar suite pekinezen, papegaaien en
een krokodil hield, waar een Italiaanse
markiezin met haar opvallend groen
geschilderde oogleden een kamer deel
de met twee enorme boa-constrictors,
die rustig werden gehouden met leven
de konijnen.
Niemand hier is het verhaal vergeten
van de Wall Street-financier George
Kessler, die in 1905 opdracht gaf het he
le voorplein van de Savoy onder water
te zetten, verlicht door vierhonderd Ve-
netiaanse lampen. Tot het decor be
hoorden 12.000 verse anjers, en ook le
vende zwanen. Maar die proefden van
de kleurstof om het water een blauwe
tint te geven, en moesten dat met de
dood bekopen. Maar het feest ging vro
lijk verder. De gasten zaten aan in een
reusachtige/met zijde afgezette gondel.
Op de rug van een baby-olifantje werd
een immense verjaardagstaart aange
voerd. En de grote Caruso zong aria's
waarvoor hij zich het in die tijd forse
bedrag van 450 Pond sterling liet beta
len.
Om ons heen in de Thames-foyer is
het vol geworden. Maar de gesprekken
aan de tafeltjes blijven gedempt. En de
pianist in het centrum, die Gem hab'
ich die Frau'n geküsst speelt, komt er
gemakkelijk bovenuit. Het geheel heeft
iets rustgevends. Iets comfortabels
ook. Naast ons buigt een ober zich dis
creet over het tafeltje van twee oude da
mes. "Ceylon of China, ladies", vraagt
hq beleefd. De dames kiezen eensge
zind voor het laatste.
Het is allemaal vanzelfsprekend.
Zoals de sultan van Brunei, die bij elke
uitgang van de Savoy een hemelsblau
we Rolls Royce had staan omdat hq te
voren nooit zeker wist waar hq het
pand wilde verlaten. En wie dat zou
willen kan het via de manager regelen
dat hij, net als destijds de Amerikaanse
kampioen Walter Hagen .het dak op
mag om daar wat golfballen te slaan.
Hagen huurde daarvoor enkele boten,
die tegenover het hotel in de Thames
werden afgemeerd. En de bedoeling
was dan om de ballen met een formida
bele swing in de geopende ruimen te
slaan. 'Playing oneself into the Savoy*
heette dat. Velen hebben het Hagen na
gedaan.
Verloren hart
Het is tien voor zeven in de avond als
Mike McKenzie achter de piano
schuift. Nog even in zqn witte
trenchcoat, want het gaat om zomaar
wat inspelen. Een vaste gewoonte van
de man die sinds jaar en dag pianist is
in de American Bar, het populaire ont
moetingspunt binnen de Savoy. Glazen
Dry Martini, die er ooit gelanceerd
werd, Manhattan, Daiquiri en Harvey
Wallbanger gaan er rond. Want dit is
het grote cocktailuur. Een avond vol
beloften. Mike McKenzie buig* zich als
een spanrups over het manuaal. En
zingt met een Nat King Cole-achtig tim
bre in zijn stem over het bekende verlo
ren hart in San Francisco en 'vreemde
lingen in de nacht'.
Zijn klanken vermengen zich met het
intense gemonkel van de bezoekers,
die ofwel extra geposeerd in het mid
den zitten ofwel langs de muren van de
ruimten met het gedempte licht. Om de
foto's van Humphrey Bogart en Lauren
Bacall, Greta Garbo, Liza Minelli en
Clint Eastwood. Amerikaanse sterren
in de American Bar, tot de laatste plaats
gevuld met vogels van diverse pluima
ge. Naar de American Bar in Savoy ga
je ook als je de rest van het hotel aan je
voorbij laat gaan.
Dat geldt voor meerdere plaatsen.
Want in grotere en kleinere zaaltjes van
het gebouw zqn er dag in dag uit specia
le activiteiten. Zoals in de Pinafore,
waar Sir Winston Churchill regelmatig
at als lid van de exclusieve 'The Other
Club'. En waar nog altijd de beroemde,
uit hout gesneden zwarte kater Kaspar
op de schoorsteen staat. Klaar voor het
moment dat er maar dertien eters zqn
in het zaaltje. Want dan zo wil de tra
ditie - krijgt Kaspar een groot servet
voorgebonden, wordt hij keurig op een
stoel aangeschoven en wordt ook voor
hem het hele diner opgediend. Omwille
van bijgeloof een klein offerstuk in het
gigantische geheel van gemiddeld
meer dan tienduizend maaltqden per
week, waarover de keukens van de
Savoy zorgdragen.
Theater
In wat de directie onveranderd be
schouwd als een culinair theater. En ter
illustratie daarvan gelden favoriete cij
fers als veertien ton gerookte zalm per
jaar, een halve ton Beluga-kaviaar, 39
ton Normandische boter, twee ton paté
foie gras de Strasbourg en anderhalf
miljoen oesters. Grote partqen blijven
als vanouds een specialiteit van de
Savoy. Of in de fraaie Lancaster Ball
room; een enorme spiegelzaal in de stijl
van een Frans chateau, of in de River
Room, onveranderd de plaats van een
diner-dansant oude stijl.
Dus met muziek in navolging van de
eigen beroemde Savoy Orphans, die in
de twintiger jaren op het toppunt van
hun roem via de radio een luisterdicht
heid hadden van meer dan 120 miljoen
in Europa. Het waren de dagen van de
grote orkesten, de big bands en van wat
eigenlijk nog steeds beschouwd wordt
als 'Stomping at the Savoy'. De grote
dansfestijnen, die later ook coryfeeën
als Louis Armstrong en Count Basie
naar Savoy voerden. Waar, zo wil het
verhaal, prins Philip ooit de moed op
bracht om voor het eerst in het open
baar de jonge prinses Elizabeth ten
dans te vragen.
