Liever schone handen dan een schoon land? Einde aan ellende met kunstgebitten is wellicht in zicht Ministers offeren geen cent voor duur Milieuplan Reeks 9evensongs' op zondagavond in Hooglandse kerk PAGINA 2 VRIJDAG 3 MAART 198S DEN HAAG - De vervui ling ter land, zee en in de lucht heeft de afgelopen zulke grote vormen aange nomen, dat we tot de eeuwwisseling bezig zul len zijn Nederland weer wat leefbaarder te maken. De uitdaging is zo groot, dat Het Milieu tegenwoor dig in de politiek met een hoofdletter wordt ge schreven. Iedereen is het erover eens dat het schoonmaken en -houden van ons land bovenaan de politieke agenda van de jaren negentig hoort te staan. Maar daarmee ein digt de overeenstemming. door Henri Kruithof en Peter de Vries Het Nationaal Milieu Beleidsplan, dat het kabinet onder aanvoering van premier Lubbers en milieu-mi- nister Nijpels met veel bombarie heeft aangekondigd, moet de mars route aangeven. Het kabinet slaagt er al wekenlang niet in de onder handelingen over het prestigieuze werkje af te ronden. Wélke maatregelen zijn nodig, is een kwestie die de bewindslieden verdeelt. Wie zal dat betalen, is een bekend heet hangijzer. En: wie gaat met de eer strijken, is de vraag die begint mee te spelen. Een schoon land is mooi; het voorko men van politiek vieze handen een jaar voor de verkiezingen niet on belangrijk. Vorige week vrijdag sprak het voltallige kabinet voor het eerst over de voorstellen van Nijpels. Drie en een half uur lang mochten de ministers vrijelijk filosoferen, Die gelegenheid hebben zij ruim te baat genomen. Veel op- en aanmerkingen waren voorspelbaar. Deetman (onderwijs) en Brink man (WVC) lieten weten geen geld op hun begroting vrij te kunnen maken om de milieunood te leni gen. Zij zijn bezuinigingsmoe; "zo arm als een kerkrat". De Koning (sociale zaken) sneed bekwaam en resoluut de mogelijkheid af dat de minima er door alle milieumaatre gelen in koopkracht op achteruit zullen gaan. Minister Ruding (fi nanciën) liet weten dat hij er niets voor voelt om zijn financieringste kort trager te laten dalen voor het milieu. Verbieden Subsidies en fiscale voordeeltjes ten behoeve van milieumaatrege len zijn, aldus Ruding, ook niet de aangewezen weg om burgers en be drijven tot schoner gedrag aan te sporen. De bewindsman pleitte voor een eenvoudige, strenge en boven alles goedkope aanpak: het uitvaardigen van ge- en verboden. Waarom zouden we schonere vrachtwagens subsidiëren, als we ook eenvoudigweg kunnen verbie den dat een vrachtwagen meer dan een bepaalde hoeveelheid vuilig heid uitstoot? Het antwoord kwam van een hoofdschuddende WD-equipe. Het kabinet had zich nu juist voor genomen de burger minder lastig te vallen met regeltjes. Onder aan voering van vice-premier De Korte menen zij dat het bedrijfsleven vooral niet te zwaar belast mag worden voor het milieu; dat zou het Nederlandse bedrijfsleven maar in een slechte concurrentiepositie brengen en opzichte van het bui tenland. Bovendien: Nederland is een dis tributieland. Je kunt het toch niet maken om die voor ons land zo be langrijke functie aan te tasten door de kosten voor dat deel van het be drijfsleven belangrijk te verhogen. Zo ging het nog een tijdje door. Elk verzoek van Nijpels om geld voor de strijd tegen de verzuring, werd beantwoord dat er vanzelf sprekend ook nog wel andere kost bare wensen waren: de koppeling van de uitkeringen, de kinderbij slag, de criminaliteit. Ze schoten geen steek op. - Het tweede kabinet Lubbers: mooie woorden Aan flarden De meestbetrokken ministers wa ren in kleiner verband van de 'ben de van zeven' en andere illustere groepjes, de afgelopen weken evenmin opgeschoten. De impasse begon toen Nijpels een compleet en afgerond plan liet ronddelen. Topambtenaren, verzameld in de machtige Centraal Economische Commissie, schoten het werk aan flarden: te duur, onvoldoende doordacht, te weinig over de lands grenzen gekeken. Per slot van re kening komt er nogal wat vuil de grenzen over waaien, rijden of drij- Sinds dat moment verschillen de bewindslieden ook over de vraag wat er moet gebeuren. Nijpels meent circa 3,5 miljard per jaar no dig te hebben voor het verminde ren van de verzuring. Andere mi nisters menen dat Nederland er met 600 miljoen per jaar ook al een stuk frisser uitziet. Is het nou wel nodig zoveel geld uit te trekken voor het schoonmaken van de ri vierbodems? Wat helpt het hele maal als we de elektriciteitscentra les schoonmaken? Moeten we er niet voor zorgen dat de EG richtlij nen uitvaardigt? Sommige bewindslieden, De Korte bijvoorbeeld, vinden het vol doende wanneer alleen de zure re gen stopt. Waterverontreiniging en de hoeveelheid afval kunnen even tueel ook nog aangepakt worden. Maar de Nederlandse bijdrage aan de vermindering van het 'broeikas effect' (het op wereldwijde schaal oplopen van de temperaturen), schatten zij laag in. En ach, het aan pakken van de bodemsanering op bedrijfsterreinen is zo duur (50 mil jard); zand erover. Verkiezingen Politieke knopen worden pas echt onontwarbaar, als bewindslieden zich zorgen gaan maken over hun prestige. Daar is thans alle aanlei ding voor. De verkiezingen nade ren, en daarna moet een nieuw ka binet geformeerd worden. Wie ko- nogal wat ministers bezighoudt. Zo heeft hoofdrolspeler Nijpels tot nu toe, na zijn debacle als VVD- leider, een redelijk goede naam op gebouwd als 'minister van luwte'. Daarbij wordt echter steeds vaker opgemerkt, dat hij tot nu toe wei nig concreets heeft laten zien. Van het Nationaal Milieu Beleidsplan moet deze WD-minister het in de ze kabinetsperiode hebben, wil hij in een volgende periode nog een functie van enig belang in de poli tiek krijgen. Maar menig andere minister wil in elk geval in de eer delen. Binnen het CDA gunt men Nij pels zijn succes nog wel, maar on der de WD'ers bestaat meer jaloe zie. Rudolf de Korte stond destijds vooraan toen een groep liberale prominenten Nijpels een beentje lichtte. Uiteindelijk heeft De Korte aan die actie zijn functie als plaats vervanger van Lubbers in het kabi net te danken. Maar de vice-pre mier heeft in de afgelopen periode een zeer slechte naam opgebouwd. Zijn achterban, het bedrijfsleven, was woedend toen De Korte de in vesteringspremie WIR afschafte. Ook zijn rol als 'eerste van de WD- ministers' is tot nu toe weinig in drukwekkend geweest. Imago De Korte probeert kortom met het milieubeleid iets van zijn imago te rug te winnen. Samen met zijn col lega's Braks (landbouw) en Smit- Kroes (verkeer) heeft hij een po ging ondernomen een alternatief milieuplan op te stellen. Een po ging die overigens strandde, tot niet gering genoegen van Nijpels. Ook Nijpels' collega en partijge noot Korthals Altes (justitie) is geen vriend. Korthals Altes be hoort tot wat in de WD 'de Rotter damse mafia' wordt genoemd: pro minente WD'ers die gemeen heb ben dat zij uit de Maasstad komen. Deze groep heeft luid applaudisse rend aan de kant gestaan toen in ju ni 1986 de huidige minister van milieu het fractievoorzitterschap van de WD onvrijwillig opgaf. Met de komst van de WD'er Bolkestein naar defensie, na het gedwongen vertrek van Van Eeke- len, is de pro-Nijpels-lobby in het kabinet niet sterker geworden. Bolkestein mag gerust de architect van de 'actie verwijdering Nijpels' worden genoemd. Dus uit die hoek hoeft hij ook geen steun te ver wachten. De enige WD-minister die Nij pels nog steunt, is Smit-Kroes. Zij begint in te zien dat alleen meer wegen, bruggen en tunnels, geen bijdrage zijn aan de bestrijding van de vervuiling door het verkeer. Door het autorijden duurder te ma ken, denkt Smit-Kroes het gebruik ervan te kunnen terugdringen en tevens geld binnen te halen voor de verbetering van het openbaar ver voer. Nijpels' plan voorziet in de meeste subsidies voor haar. Suggesties Opvallend was ook dat het kabinet afgelopen vrijdag niet sprak over een concept van Nijpels' nota. Er lagen geen concrete stukken op ta fel, zo deelde de premier na afloop van het kabinetsberaad mee. Er waren suggesties gedaan, en er was naar hartelust gefilosofeerd. De meest interessante suggestie, en naar het zich laat aanzien ook de meest kansrijke, kwam van pre mier Lubbers. Hij opperde het Na tionaal Milieu Beleidsplan in drie delen te splitsen. Het eerste en te vens meest concrete gaat over 1990. In dit deel zullen voor enkele urgente problemen oplossingen worden aangeboden waarvoor ook geld zal worden gefourneerd. Dan volgt er een deel over de pe riode 1990-1994, waarin wel maat regelen en de bijbehorende kosten zullen worden opgenomen, maar waarin angstvallig zal worden ge zwegen over de manier waarop die maatregelen betaald moeten wor den. Het derde deel schildert weid se perspectieven voor een echt schoon land, te bereiken tussen 1994 en 2000, wanneer ook de hui dige politici elders vertoeven. Voor Nijpels is een dergelijk 'uit gekleed' Milieuplan een gevoelig verlies. Maar binnen het CDA vindt men de laatste tyd dat het on mogelijk is voor,een kabinet, om over zijn graf heen te regeren. Tij dens de kabinetsformatie in 1990 moet maar worden bekeken hoe de plannen voor de volgende kabi netsperiode worden betaald, zo is de redenering nu. Dilemma Een dergelijke aanpak biedt met name het CDA in de verkiezings strijd grote perspectieven. Voorko men wordt dat de PvdA - toch nog altijd een mogelijke coalitieparter - een moeizaam bereikt milieu-ak koord gaat aanscherpen. De WD blijft tegenover de kiezers zitten met haar dilemma tussen belas tingverlaging of het vereffenen van de milieurekening. En geen enkele minister hoeft de impopulaire boodschap uit te dra gen dat de stroom duurder wordt, de auto minder gebruikt mag wor den, de koeiestront opgeruimd moet worden, en dat we daar in 1994 bij elkaar zo'n 15 miljard grol den voor over moeten hebben. De politiek zal de komende we ken leuker worden. Dat geldt met name het milieu. NIJMEGEN (GPD/ANP - Meer dan de helft van de Nederlanders van 45 jaar en ouder draagt een kunstgebit. Onder de mensen van zeventig jaar en ouder is dat zelfs negentig procent. Veel van deze tandelozen hebben min of meer ernstige problemen met het kunstgebit. Dit zei Prof. W. Kalk van de Katholieke Univer siteit in Nijmegen, gisteren naar aanleiding van een congres dat vandaag wordt gehouden over de problemen met het kunstge bit. Voor de 3,5 Nederlanders die noodgedwongen met een vals ge bit door het leven gaan, breekt wellicht een zonniger toekomst aan. In Nijmegen werd gisteren het eerste academisch centrum voor tandheelkundige implanto- logie geopend. Dit centrum gaat, naast behandeling van patiën ten, ook onderzoek doen naar nieuwe mogelijkheden. Op verzoek van de Nationale Ziekenfondsraad worden in het centrum ook de kosten van een behandeling onder de loep geno men, zodat een en ander moge lijk in het ziekenfondspakket wordt opgenomen. Prof. Kalk: "Door het ontwikkelen van een- voudige en relatief goedkope systemen is het de bedoeling voor grote groepen mensen een maximum aan rendement te be reiken". Middeleeuwen Het probleem van de tandeloze mond is al zo oud als de mens heid. Als vóór de Romeinse tijd zochten de Etrusken in Italië naar manieren met behulp van hout en been verdwenen kiezen en tanden te vervangen. "In de Middeleeuwen werden prothe sen uit ivoor en bot gesneden. Die zaten natuurlijk belazerd. Ze werden alleen uit esthetische overwegingen gebruikt. Om te kauwen werd het gebit meestal uit de mond genomen", aldus Kalk. Met zijn vele oorlogen hielp Napoleon de makers van kunst gebitten een handje. Tandartsen gingen in zijn kielzog mee naar de veldslagen om de gevallenen te 'bevrijden' van hun tanden en kiezen. Met dit natuurlijke mate riaal waren ze in staat rijke he ren, die het zich konden veroor loven, van valse gebitten te voor zien. In de 19e eeuw kwam de ontwikkeling van het kunstgebit in een stroomversnelling terecht. Kalk: "Cruciaal was het proces van vulcaniseren. Dat opende de weg naar prothesen van rubber. Ook de ontdekking van porse lein heeft ons erg geholpen. Toen bovendien door middel van lach gas verdoofd kon worden, werd de angst van de patiënt voor het trekken van tanden en kiezen een stuk verminderd". Na de Tweede Wereldoorlog kwamen de kunstharsen op de markt. Klachten De kwaliteit van de prothese werd steeds beter, de klachten dat valse gebitten na enkele ja ren niet meer passen, bleven. Kalk: "De meest voorkomende problemen zijn blaasjes in de mond, pijn, een loszittend gebit of moeilijkheden met eten. Al ja renlang wordt geprobeerd daar iets aan te doen door het gebit vast te zetten of de kaak op te ho gen, maar de resultaten daarvan zijn niet bevredigend. Vaak ko men er ontstekingen bij". "Wij hebben nu twee hoofdza ken ontdekt. Via de ruimtevaart hebben we de beschikking ge kregen over titanium, wat we combineren met een keramisch materiaal. Dat blijkt goed door de kaak te worden verdragen. Daarnaast hebben we gemerkt dat de implantatie geleidelijk moet verlopen. Eerst wordt door de kaakchirurg een frame van ti tanium in de kaak gezet. Pas na drie tot zes maanden kan daar een prothese (het gebit) aan vast- gejnaakt worden". In Nederland zijn volgens Kalk nu ongeveer duizend men sen op deze manier behandeld. De resultaten zijn zeer goed. De bedoeling is dan ook dat deze manier van implanteren stan daard wordt, waardoor de kans op problemen met het kunstge bit belangrijk verkleind wordt. Begin dit jaar is al besloten, dat het frame waaraan het gebit moet worden vastgezet (met magneetjes of drukknopjes), door het ziekenfonds wordt ver goed. "Het gaat om een bedrag van iets meer dan 750 gulden. De totale kosten van een plusminus vijf uur durende behandeling be lopen toch zeker zo'n 4000 gul den", aldus Kalk. Goedkoopste Aan de hand van de resultaten in Nijmegen en Groningen wordt bekeken of de hele behandeling tot en met de prothese kan wor den vergoed. Kalk zegt daar goe de hoop op te hebben: "Andere behandelingen van tandelozen kosten ongeveer 25.000 gulden. Deze manier is dus veruit de goedkoopste en het lijkt een goe de oplossing voor mensen die hun tanden moeten laten trek ken". "Overigens blijven wij als tandartsen natuurlijk hopen, dat het aantal van 3,5 miljoen kunst gebitten per jaar in de volgende generaties flink zal dalen. Want wolf in het gebit, zoals het ge noemd wordt, waardoor alles ge trokken moet worden, betekent alleen maar dat er jarenlang niet is gepoetst. En dat gaan we door gerichte voorlichting vanuit het centrum verder aanpakken". Behoorlijke tandverzorging is nog altijd het beste c en alle bijbehorende ellende te vermijden. De hervormde gemeente in Lei den introduceert op zondag avond 2 april een nieuw kerke- lijk-cultureel evenement: de 'evensong'. Dat is een bijna niet te vertalen benaming voor een korte dienst waarin het gezongen woord centraal staat en de toe hoorders in stilte hun geloof bele ven. De evensong in Engeland al sinds eeuwen traditie duurt maar drie kwartier. Een preek wordt doorgaans niet gehouden, wel is er een korte overweging door een voorganger en een aan tal meditatieve momenten. Het is een muzikaal gebeuren van hoog niveau. Het St. Albans-Choir uit Enge land, dat in die periode een tour nee maakt door ons land, zal op 2 april om 7 uur 's avonds de rij openen van de zeven koren die beurtelings hun medewerking verlenen aan de evensongs. Het koor bestaat uit twintig mannen en twintig jongens die de so- praanstemmen zingen. Na afloop zal het nog iets zingen uit de rest van zijn repertoire. In principe is er elke maand een evensong, altijd om 7 uur 's avonds. De laatste, op 22 okto ber, zal worden verzorgd door de eigen Leidse Cantorij onder lei- ding van Joop Brons. Voorgan ger in de diensten js steeds ds. A. Alblas, predikant van de wijkge- meente 'Pniël-JCooi*. Verwacht wordt dat de evensong de interesse zal heb ben van liefhebbers van niet-alle- daagse muziek. Anderzijds ho pen de initiatiefnemers dat deze meditatieve vorm van geloofsbe leving ook mensen zal aantrek ken die niet zo geboeid zijn door de meer traditionele vorm van kerk-zijn. Gevoel Ds. Alblas: "Bij een gewone kerkdienst met de prediking centraal wordt vooral een appèl gedaan op je verstand; wat er wordt verteld, begrijp ik dat en wat doe ik ermee? Bij de evensongs met de muziek als het belangrijkste gaat het vooral om het beléven van geloof. Wat doet het me; wat voel ik van binnen als ik dat koor die tekst hoor zin gen? Voor iedereen die op deze manier zijn geloof wil beleven, kan dit een heel bijzondere erva ring zijn. Hiet is niet kerk-gebon- den. Ook mensen die niet in de kerk komen maar wel geloven, zullen het de moeite waard vin den. De muziek die de koren vertol ken wordt in de regel in het En gels gezongen en is niet te verge lijken met de psalmen en gezan gen zoals die zondags in de Ne derlandse kerkdiensten zijn te horen. In het liturgieboekje dat in de Hooglandse kerk wordt verspreid, komt ook de Neder landse tekst. Volgens organist-dirigent Joop Brons is deze kerk door haar ruimtewerking en akoes tiek een zeer geschikte plaats voor een dergelijk gebeuren. Het orgel, dat het koor begeleidt, heeft in de diensten een nadruk kelijke rol. "De muziek biedt de organist alle mogelijkheden om de teksten kleurrijk uit te beel den". De volgende koren hebben in middels hun medewerking toe gezegd: Leidse Cantorij op 23 april, Ca- pelle pro Cantibus uitOegstgeest op 21 mei, Cantorij van de Basi liek in Haarlem op 18 juni, Marti- nus-Cantorij uit Schellinkhout (Noord-H.) op 27 augustus en koor van de Grote St. Bavo in Haarlem op 24 september. De toegang tot de evensongs is gratis. Wel zal een collecte wor den gehouden ter bestrijding van de kosten. Open grenzen De commissie 'Open gemeente grenzen' wil hervormde kerkle den de mogelijkheid bieden lid te worden van een andere gemeente dan waar zij wonen. Ze doet dit voorstel aan de synode, die deze maand vergadert. Ruimte wil de commissie ma ken voor die leden die zich niet thuis voelen in de gemeente waartoe zij volgens het 'geogra fisch principe' van de kerkorde behoren. Voor groepen gemeen teleden waren er al uitzonderin gen op deze regel. De kerkorde biedt namelijk de mogelijkheid een 'buitengewone wijkgemeen- te' of 'deelgemeente' te stichten. Individuele kerkleden kunnen in andere gemeenten wel meele ven, maar een lidmaatschap is niet mogelijk. De veelvormigheid van ge loofsbeleving is, volgens de com missie, niet meer weg te denken uit het kerkelijk bestel. Daarom moet er een goed dispensatiebe- leid komen. "Waar men deze ont wikkeling zomaar haar gang laat gaan, krijgen splijtingsproces sen alle kans". De commissie 'Belijdenis en ambt' vraagt in een rapport rui mere mogelijkheden tot het doen van openbare belijdenis. In 1981 werd deze commissie ingesteld om na te gaan of het nodig is de gebruikelijke belijdenis van het geloof te hebben afgelegd alvo rens ouderling of diaken te kun nen worden. In de meeste hervormde ge meenten gaat het aantal leden dat belijdenis doet achteruit, constateert de commissie. Dat betekent dat er minder gemeen teleden voor ouderling of diaken in aanmerking komen. Er zijn kerkleden die bijvoor beeld na de doop van hun kind een groeiende belangstelling voor de kerk hebben gekregen en soms zelfs bereid zijn ambte lijke verantwoordelijkheid te dragen. Maar dat kan niet omdat ze geen belijdend lid zijn en ook niet op de traditionele manier be lijdenis willen doen. Daartegen over zijn in het rechtse deel van de kerk zeer betrokken leden die het gevoel hebben dat alleen geestelijk gerijpte mensen open bare belijdenis kunnen doen. Volgens de commissie is er alle reden om terug te keren naar de vroegere praktijk dat de belijde nis ook ten overstaan van de ker- keraad kan worden afgelegd. Be lijdenis ten overstaan van de ge meente werd pas onder koning Willem I (1816) ingevoerd. Ook stelt de commissie voor, dat de beantwoording door ou ders van de vragen bij de doop van hun kind als vorm van open bare belijdenis wordt aanvaard. "In het algemeen mag al worden aangenomen dat de beslissing van ouders om hun kind te laten dopen een belijdend karakter heeft". Maar er mag geen sprake zijn van automatisme. "Als ou ders er geen prijs op stellen, wor den zij niet als belijdend lid inge schreven". Beroepen Hervormde Kerk: beroepen te Apeldoorn-'t Loo (hervormd-ge reformeerd) P. Hendriks Henge lo (Geld.), te Wormer-Knollen- dam en Jisp G. Veening te Hall (Geld.), te Zeerijp-Eenum-Wes- teremden (Gr.) P. Bons Noordla ren; beroepbaar A. A. Wijlhuizen Zoetermeer. Gereformeerde Gemeenten; bedankt voor Ca- pelle a.d. IJssel en voor Zwolle J. Mijnders Veenendaal. Overleden. In Amersfoort is, 62 jaar oud, ds. J. Goumare over leden. Eerst was hij predikant achter eenvolgens in Grijpskerke, Hil versum en Almelo. In 1965 werd hij staffunctionaris by het Cen trum voor Gereformeerd Jeugd werk en in 1969 studiesecretaris bij de protestantse geestelijke verzorging van de landmacht. Van 1982 tot 1988 was ds. Gou mare voorzitter van de gerefor meerde commissie (deputaat- schap) voor de geestelijke ver zorging van zee-, land- en lucht macht. De begrafenis is maandag in Amersfoort (op 'Rusthof) na een rouwdienst om 11 uur in de Fon- teinkerk aan de Robert Koch- straat. Bisschop Möller (65) van Groningen is in een ziekenhuis opgenomen wegens nierklach ten. In 1971 had hij die klachten ook. Hij herstelde toen voorspoe dig en volledig. Vrouwen. Uit een verslag van de hervormde Raad voor Kerkelijke Medewerkers blijkt, dat in de hoogste salarisklassen van deze kerk bijna geen vrou wen zitten, terwijl zij in de laag ste klassen sterk zijn over-verte- genwoordigd. Eind 1987 waren bij de bureaus van deze kerk 227 dienst. Het personeelsverloop is bij de Hervormde Kerk zeer ge ring.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1989 | | pagina 2