5Alles vastleggen van taalóók scheldwoorden
Gebruik drugs in
Katwijk neemt toe
PAGINA 14
REGIO
DINSDAG 28 FEBRUARI 1989
Leidse Neerlandicus schrijft eerste sclieldwoordenboek in onze taal
door
Jan Westerlaken
LEIDEN - Op de krakende deur die toegang tot zijn
studeerkamer geeft hangt een zwarte poster. De spreuk -
'De taal is gansch ons volk' - maakt duidelijk waar dr. J.
Heestermans zich mee bezighoudt: de Nederlandse taal.
Heestermans, die werkzaam is bij het Instituut voor
Nederlandse Lexicologie in Leiden, is onder meer
hoofdredacteur van de 'Dikke Van Dale' en redacteur van
het woordenboek 'Nederlandsche Taal'. Zijn jongste
bezigheid: het samenstellen van een scheld woordenboek.
den zijn een echte cultuur. Als een
beledigende opmerking na een half
jaar niet meer werkt, wordt er soms
ter plekke iets anders verzonnen.
Een voorbeeld van schelden? Ik
heb een brief ontvangen van een
oude Jordaner die verhaalt over de
ruzie die een moeder met haar vijf
tienjarige dochter op straat uit
vocht. Het kind was in verwach
ting. De moeder, aldus de brief,
brulde de dochter op een gegeven
moment toe dat ze hoopte dat haar
kind een 'roodkoperen harsens zou
krijgen zodat het jonge moedertje
zich haar hele leven de pestpokken
moest poetsen".
Over de criteria waaraan een
scheldwoord moet voldoen merkt
Heestermans op: "Scheldwoorden
moeten voor mij uit drie lettergre
pen bestaan. Letters als de K, de P,
de S en de G moeten daar bij voor
keur in voorkomen. Omdat je die
letters zo lekker gemeen kunt uit
spreken. Ze hebben een duidelijke
functie. Je moet iemand die woor
den met de nodige vernijnigheid
kunnen toebijten. Een woord als
oliebol werkt nauwelijks want dat
klinkt veel te lief."
Niet volledig
Heestermans beseft dat het eerste
scheldwoordenboek dat op de
markt komt niet volledig zal zijn.
Zeker niet elk scheldwoord komt
in aanmerking om in het boek te
worden opgenomen, benadrukt
hij. "Een scheldwoord moet aan
dezelfde criteria voldoen als woor
den die in de grote Van Dale staan.
Anders gezegd, ze moeten van
meer dan lokale betekenis zijn. Ik
ben bereid om regionale scheld
woorden die redelijk frequent
voorkomen wel op te nemen. Het
zal overigens niet gemakkelijk zijn
daarvoor een grens te trekken."
Schelden, het komt over de hele
wereld voor. Maar we schelden niet
allemaal op dezelfde manier. De
Nederlander wil in zijn pakket
scheldwoorden nogal eens gebruik
maken van ziekten en geslachtsde
len: boerelul, pestwijf of klerelijer
zijn daarvan voorbeelden. In de
landen om ons heen. vertelt Hees-
Jawel, een boek vol scheldwoor
den en verwensingen. Heester
mans geeft de volgende verklaring
voor de waarde die er aan moet
worden toegekend en wat we er
mee moeten: "Er is geen verzame
ling van Nederlandse scheldwoor
den. In ons omringende landen
kent men zo'n woordenboek wel.
Ik vind dat alles wat er in een taal
leeft moet worden vastgelegd. Dus
ook scheldwoorden. Bovendien
verzamel ik tevens eeuwenoude
scheldwoorden. Scheldwoorden
die ik tegenkom bij mijn werk
zaamheden voor het woordenboek
•Nederlandsche taal: 1500-1921'.
Als ik die verzameling heb, kan ik
gaan kijken of we vroeger op de
zelfde manier op elkaar scholden
als nu. Een echt onderzoek ligt niet
op mijn weg. Dat is iets wat antro
pologen of sociologen moeten
doen".
Heestermans schat inmiddels de
beschikking te hebben over rond
de 3.500 scheldwoorden. Ze wor
den hem uit alle delen van het land
toegestuurd. Zodra hij er 4.000
heeft worden ze in boekvorm ge
bundeld. Elke dag opnieuw brengt
de postbesteller hem een stapeltje
•brieven. Soms met een minimale
aanwijzing zoals 'Aan de meneer
van het scheldwoordenboek Lei
den'. Geen punt overigens, want de
PTT kent de bestemming van deze
brieven.
Beledigen
Heestermans over wat schelden
precies is en aan welke criteria het
moet voldoen: "Schelden doe je
om iemand te beledigen, omdat jij
van mening bent dat die ander een
afwijkend gedrag vertoont. Je
lucht je eigen gemoed op die ma
nier. Ik krijg nogal wat brieven van
jonge mensen, scholieren. Wat ik
bespeur is dat ze zo oorspronkelijk
mogelijk willen zijn. Scheldwoor-
termans, vormt men vaak scheld
woorden waarin uitwerpselen
voorkomen: shit, merde.
De Neerlandicus zegt dat men in
zuidelijke landen iemand niet
rechtstreeks beledigt, maar via z'n
moeder. Bijvoorbeeld hoerejong.
"Johan Cruijff heeft aan den lijve
ondervonden hoe gevoelig dat ligt.
Toen hij nog in Barcelona voetbal
de schold hij de scheidsrechter
hiervoor uit en werd vervolgens uit
het veld gezonden. Een Spanjaard
voor zoiets uitmaken is het meest
beledigende wat hem kan overko
men. Juist in die zuidelijke landen
staat de moeder op een voetstuk.
Haar uitschelden wordt als iets ver
schrikkelijks ervaren."
Groenten
De Grieken daarentegen maken
scheldwoorden met groenten.
"Maak je iemand uit voor kom
kommer, nou, dan is het oppassen
geblazen. Bij ons komt het ook wel
eens voor dat men elkaar voor één
of andere groentesoort uitscheldt.
Wortel, rinzige aardappel of stuk
andijvie ben ik al een paar keer te
gengekomen. Af en toe gebruiken
we dierennamen zoals ezel, rund of
molepaard".
Heestermans vertelt dat je soms
ziet dat hele dorpen elkaar zwart
maken. Ze schrijven spotversjes
over elkaar. "Zo worden de inwo
ners van Oirschot barbaren ge
noemd en die van St. Willibrord
messentrekkers. Waarom? Je moet
dat zien als een soort bezwering.
Iets waarvoor je angst hebt be
zweer je door het krachtig te gaan
benoemen. Ik denk dat je elke
vorm van schelden ook op die ma
nier moet bekijken".
Schelden wordt dikwijls als ordi
nair omschreven. "Ach", zegt
Heestermans, "je moet op de één of
andere manier toch je agressie
kwijt. Vroeger zeiden we: 'schel
den doet geen zeer, slaan wel'. Je
hebt in Amerika stammen die niet
vechten. Ze gaan tegenover elkaar
staan en gaan dan op een heel me
lodieuze manier tegen elkaar aan
het schelden. Na een kwartiertje
stoppen ze daarmee en is de agres
sie over. Neem Polinesië. Om de
paar maanden staan dorpsbewo
ners tegenover elkaar, schelden el
kaar de huid vol en vertrekken
weer. Geen messen, geen pijl en
boog. Alleen maar verbaal geweld.
Hadden die voetbalsupporters in
het Belgische Heizelstadion maar
hetzelfde gedaan
Afdeling
Heestermans heeft' al wel een voor
stelling over hoe het scheldwoor
denboek er uit gaat zien, alleen nog
geen definitief standpunt. "Som
mige scheldwoorden kun je mis
schien beschrijven, maar dat zal
heel moeilijk zijn. Ik denk ook niet
dat het boek alfabetisch wordt sa
mengesteld, maar in afdelingen.
Alles dat, om maar eens een voor
beeld te noemen, met kloot begint
of op hoer eindigt. Er zal zeker ook
een afdeling groenten in voorko
men. Zo kun je min of meer aange
ven wat de betekenis zal zijn zon
der op een bepaald gebrek van ie
mand te wijzen. Onlangs had ik een
jongen uit Wilnis aan de telefoon
die me aardig kon vertellen welke
betekenis er aan een aantal scheld
woorden moest worden gegeven.
Holtor, zei hij onder meer, is ie
mand die een ander achterna loopt,
omdat hij er zo graag bij wil horen."
Heestermans vindt het moeilijk
om te zeggen wat hij er zo aantrek
kelijk aan vindt om een scheld
woordenboek samen te stellen. "Ik
heb de neiging me bezig te houden
met de onderkant van de taal. Met
de Van Dale doe ik dat al, maar
scheldwoorden kunnen daar niet
in worden ondergebracht, omdat
de woordenboeken dan gewoon te
dik worden. Zo houd ik me even
eens bezig met dialect, ook de on
derkant van de taal. Wat daar zo
aantrekkelijk aan is, is moeilijk te
zeggen. Waarom houd ik van
zwemmen en niet van voetballen?
In beide gevallen gaat het om een
stukje taal dat zelden wordt bestu
deerd."
Toevallig
Heestermans is wel toevallig met
de scheldwoorden in aanraking ge
komen. Hij had een verzameling
van 400 stuks waarmee hij eigen
lijk geen kant op kon. Voor de Van
Dale waren ze niet geschikt, omdat
ze niet genoeg in Nederland ver
spreid waren. Toen het blad 'Onze
Taal' een scheidnummer uitbracht
en hij daarin een stukje over zijn
plan schreef, kreeg Heestermans
ongelooflijk veel reacties. Zelfs te
levisierubrieken nodigden hem uit
om zijn scheldwoordenboek nader
te komen toelichten. Het leverde
hem opnieuw een welkome golf
van scheldreaoties op.
Scheldt Heestermans zelf ook
wel eens? "Zelden", lacht hij. "Ik
ben heel onorigineel. Verder dan
klootzak kom ik niet. En dat komt
nog maar zelden voor. Ik zwem el
ke dag en schrijf woordenboeken.
Wellicht kan ik daarin mijn agres
sie ontladen."
Dr. Heestermans: "Zelf scheld ik zelden".
Grotere kans op theehuis aan OfWegen Woubrugge
DEN HAAG/WOU-
BRUGGE - De kans dat
er een theehuis bij de re
creatieve voorzieningen
aan de Ofwegen in Hoog-
made komt, is toegeno
men nu de belangrijkste
adviseur van de Raad van
State zich positief over
het plan heeft uitgelaten.
Banketbakker G. Jansen
wil het theehuis realise
ren maar de provincie
Zuid-Holland ging niet
akkoord met het plan.
Bij de Raad van State
werden gisteren de be
zwaren tegen het bestem
mingsplan Buitengebied
van de gemeente Wou
brugge behandeld. De
plannen van het theehuis
moeten in dit bestem
mingsplan, dat de toe
komstige inrichting van
al het Woubrugse grond
gebied regelt (exclusief
de bebouwde kommen
van Hoogmade en Wou
brugge), een plaats krij
gen. Banketbakker Jan
sen pleitte gisteren bij de
Raad van State voor rui
mere bouwmogelijkhe
den bij Ofwegen aan de
Wijde Aa. Hij vindt dat er
op deze plaats ("Waar we
ook al in mijn jeugd
zwommen") een horeca
gelegenheid moet kun
nen komen met een op
pervlakte van vijftig vier
kante meter. De adviseur
van de Raad van State
steunde het pleidooi van
Jansen, omdat een klei
ner theehuis economisch
onhaalbaar zou zijn.
De Woubrugse wethou
der J. Haasbroek had met
teleurstelling kennisge
nomen van het advies aan
de Raad van State. De ge
meente vindt namelijk
slechts beperkte recrea
tiemogelijkheden aan
vaardbaar en wordt daar
in gesteund door de pro
vincie Zuid-Holland.
Een provinciale woord
voerster benadrukte gis
teren tijdens de zitting
dat Zuid-Holland nog
steeds kiest voor niet te
ruime recreatie op deze
plek. Er is vlakbij een na
tuurgebied en bovendien
is er te weinig parkeer
ruimte. Uitbreiding is
slechts mogelijk als een
provinciaal fietspad
wordt omgelegd. "Laat ik
één ding duidelijk stel
len: het fietspad omleg
gen, dat doet de provincie
niet. De provincie wil ak
koord gaan met een surf-
strandje, maar niet met
horeca. Hooguit met een
stalletje waar wat eet
baars wordt verkocht".
Overigens zijn ook bewo
ners van Ofwegen tegen
de bouw van een theehuis
omdat zij parkeeroverlast
vrezen.
KATWIJK - Het gebruik van
drugs in Katwijk neemt toe.
Ook het aantal inbraken in wo
ningen en bedrijven en het rij
denonder invloed is het afgelo
pen jaar toegenomen. Dat
blijkt uit het jaarverslag over
1988 van de gemeentepolitie
Katwijk, dat gisteren werd ge
presenteerd.
De Katwijkse politie zegt uit on
derzoek en binnengekomen infor
matie te hebben vastgesteld dat het
gebruik van en de handel in verdo
vende middelen in de kustgemeen-
te nog steeds toeneemt. Uit het feit
dat er in 1988 maar één persoon in
verband met drugs werd opgepakt
mag niet worden afgeleid dat het
met het drugsgebruik in het kust
dorp wel meevalt, vindt de
korpschef H. Roelevink van de
Katwijkse politie. "Veel zaken
kunnen we strafrechtelijk niet
hard maken zodat ze niet in de sta
tistieken terecht komen, maar we
weten wel dat er sprake is van een
toename van de handel en het ge
bruik van harddrugs".
Ojider de drugsgebruikers blijkt
vooral cocaïne in trek. "Veel ge
bruikers denken dat cocaïne niet
verslavend is", aldus de korpschef..
"Maar in combinatie met alcohol is
dat wel zo".
Als verklaring voor het toene
mende drugsgebruik stelt Roele
vink vast dat de consumptie van
verdovende middelen ook elders in
het land toeneemt. "Katwijk ligt op
steenworpafstand van de grote ste
den, dus het is niet zo vreemd dat
dergelijke zaken overwaaien. Bo
vendien hebben we jarenlang ach
ter gelopen bij de rest van het land.
Katwijk heeft nu een cijfer dat ver
gelijkbaar is met andere gemeen
ten van deze omvang".
Roelevink vindt het moeilijk om
het aantal drugsverslaafden in Kat
wijk te schatten. De schatting van
zijn voorganger P.B.N. de Jong dat
het kustdorp 500 verslaafden aan
verdovende middelen heeft noemt
hij overtrokken. "Maar ik denk dat
wanneer je de verslaafden aan alco
hol en harddrugs bij elkaar optelt
de inderdaad aan zo'n vijfhonderd
komt", rekent de korpschef voor.
Het toegenomen drugsgebruik
plaatst de Katwijkse politie voor
alsnog niet voor grote problemen.
"We hebben de know how in huis
om ermee om te gaan. Katwijk be
schikt weliswaar maar over één
specialist, maar wanneer er iets aan
de hand is werkt hij samen met het
rechercheteam", aldus Roelevink.
Ook het rijden onder invloed baart
de Katwijkse politie nog steeds
zorgen. De totaalcijfers laten welis
waar een lichte daling zien van het
aantal processen-verbaal (66 tegen
74 in 1987), maar hierbij is volgens
korpschef Roelevink sprake van
enige vertekening. "Dronken auto
mobilisten maakten dit jaar vaker
brokken. Bovendien constateer ik
dat er bij controles tegenwoordig
veel vaker sprake is van een pro
millage van boven de één, vaak
zelfs boven de twee. Vroeger zag je
vaak 0,8 of 0,9; dat is nu veel min
der. Je mag dus rustig spreken van
een tendens naar meer alcoholge
bruik in het verkeer", meent de
Katwijkse korpschef.
Coniferen gestolen
BOSKOOP - Onbekenden hebben
het afgelopen weekeinde 175 coni
feren gestolen van een kwekerij
aan het Zwarte Pad in Boskoop.
Volgens de Boskoopse eigenaar
zijn de boompjes totaal ongeveer
duizend gulden waard. Van de da
ders ontbreekt elk spoor.
"Het probleem is dat vooral in
deze tijd iedereen in Boskoop met
een aanhangwagen rijdt om bomen
te vervoeren. Een vreemdeling valt
niet op", aldus een woordvoerder
van de politie. Volgens hem ston
den de gestolen coniferen klaar om
te worden verkocht.
Auto in brand
ALKEMADE - Een 32-jarige auto
mobilist uit Rijssenhout had gister
middag dubbele pech in Roelo-
farendsveen.
Zijn motor sloeg af toen hij rond
kwart voor vijf over de Alkemade-
laan reed. De man probeerde op
nieuw te starten, waarna de motor
vermoedelijk door kortsluiting in
brand vloog.
De brandweer kon niet voorko
men dat het motorcompartiment
geheel uitbrandde.
De man kwam met de schrik vrij;
zijn voertuig is weggetakeld.
ALPHEN
AAN DEN RIJN
- De in Alphen
wonende En
gelsman Peter
Townsend is
vrijdagavond
één van de
kanshebbers op
het Nederlands
kampioenschap
Latin-Ameri
can dansen, dat
wordt gehouden
in het Avifau
na-restaurant
in Alphen. Het
is voor het eerst
dat een derge
lijk officieel
kampioenschap
hier plaatsheeft.
Townsend
kwam drie jaar
geleden in Al
phen wonen. Hij
danst met Iris
Zwijzen uit Oss.
Een andere
deelnemer is Wil
van Roessel, die
aan de school
van Vermeij les
geeft. Hij verde
digt de titel, sa
men met zijn
partner Moni
que van Opstal.
(foto pr)
Noordwijker
fraudeert
met bankpasje
hospita
NOORDWIJK - Een 22-jarige
Noordwijker is gisteren aange
houden op verdenking van
valsheid in geschrifte. De man
heeft met het bankpasje van
zijn hospita ruim 2.500 gulden
opgenomen.
De man huurde in het najaar
een kamer bij een 22-jarige in
woonster van Noordwijk. In ja
nuari is hij volgens de politie
begonnen met het misbruiken
van het bankpasje. Zeker tien
maal haalde hij het pasje uit de
woonkamer van de Noord wij k-
se weg en nam bij de bank geld
op. Steeds werd het pasje weer
teruggelegd. De oplichting
kwam aan het licht nadat de
bankafschriften binnen kwa-
Gisteren hield de politie de
man aan. Tegenover de politie
heeft hij bekend. De man is na
verhoor heengezonden.
Wal langs
vliegkamp
verlengd
VALKEN-
■BURG - Op het
vliegkamp Val
kenburg wordt
hard gewerkt
om de wal langs
de Wassenaar-
seweg te verlen
gen. Het eerste
deel van de wal
langs de weg is
20 jaar geleden
aangelegd. Nu
is men bezig om
de wal ongeveer
100 meter lan
ger te maken.
Het puin dat
ervoor wordt ge
bruikt is onder
meer afkomstig
van afgebroken
hangars.
(toto Wim Dijkman)
informatie-/ voorlichtingsbij
eenkomst patiëntenvereniging Al
phen over pijnbestrijding, aan
vang 20.30 uur in De Bron, Trou-
badourweg.
Boskoop
concert Zangvereniging
Hosanna, Nederlands Hervormde
Kerk, aanvang 20.00 uur.
Leiden
oeucumenisch avondgebed m
de Oud-Katholieke Kerk. Zoeter-
woudse SingeL van 19.00 tot
19.30 uur.
contactavond Leidsche Vereni
ging van Postzegelverzamelaars,
20.00 uur (zaal open om 19.00
uur), restaurant zwembad De Zijl.
meidengroep (15 tot 20 jaar),
19.00-20.30 uur in 't Breehuys.
ledenvergadering PPR met
gastspreker over het gedeelte 'De
vloer in de zorg' uit het discussie
stuk 'Groen licht', aanvang 20.00
uur, Rapenburg 100.
thema-avond Wereldwinkel
Leiden over 'koffie' met videofilm:
'Een schrale troost', spreker Bert
Beekman, aanvang 20.00 uur,
LSE, Rapenburg 100.
lezing Vereniging Oud-Leiden
over 'De buitenplaatsen aan de
Rijn', door mevr. M. Molthof. aan
vang 20.15 uur in Stedelijk Muse
um De Lakenhal.
informatiebijeenkomst over de
acties tegen Shell in Zuid-Afrika.
aanvang 20.00 uur in buurthuis 'In
den Vrolijcken Arke', Pieterskerk-
choorsteeg.
Leiderdorp
informatie-avond Regionale
Vogelwerkgroep: Vogels, hun
nesten en nestelplaatsen, Milieu
Educatief Centrum De Houtkamp,
aanvang 19.30 uur.
Noordwijk
schrijver?avond met Margriet
de Moor, aanvang 20.00 uur in de
openbare bibliotheek, Wetering
kade.
WOENSDAG 1 MAART
Alphen
afdelingsvergadering D'66 in
Koudekerk
informatiebijeenkomst over
werkochtenden in de natuurtuin bij
het Hofstedepark, aanvang 20.00
uur in café De Hoek.
Leiden
informatiepunt gemeenschap
pelijk wonen, van 20.00 tot 21.00
uur bij Vereniging Centraal Wo
nen, Gerestraat 20, tel: 121554.
voorstelling: 'Waschtag'
(Duitstalig), door het Wolfgang
Borchert Theater uit Munster,
aanvang 20.15 uur in de Leidse
Schouwburg.
voorstelling: 'Fox en Coyote in
de goot', door FACT, aanvang
20.30 uur in het Lak-Theater, Cle-
veringaplaats.
Leiderdorp
bridgen in het Bridgecentrum
Leiderdorp, Bernhardstraat, aan
vang 13.30 uur.
Voorschoten
kindervoorstelling (4 tot 10
jaar): Wie niet blauw is, is gezien',
DONDERDAG 2 MAART
•inloopavond in de Hobbitstee
over communicatie-project met
het Jeugdjournaal, aanvang 19.00
- - 18.
thema-avond over langdurige
werkloosheid in gebouw nabij.
Lauraplein, aanvang 20.00 uur.
concert Debussy- Trio in de
Oudshoomse Kerk. aanvang
20.15 uur.
Leiden
lunchconcert Marieke Keser
(viool) en Peter van Dijk (piano),
112.45 tot 13.30 uur in de Ka
pelzaal K&O, Oude Vest.
voorstelling: 'Het Naaikamer-
tje', comedie van Feydeau, door
het Vlaams Gezelschap, 20.15
lur in de Leidse Schouwburg.
voorstelling: 'Fox en coyote in
de goot, door Fact, 20.30 uur, Lak-
Theater, Cleveringaplaats.
voorstelling: 'Mama, kijk zon
der handen', door Toneelgroep
Litteris Sacrum, 20.30 uur in het
Microtheater, Oude Vest.
